[ηλεκτρικές νότες] \"EFFECTS\"- Η όγδοη τέχνη; (3ο Μέρος) \"DISTORTION\"
(του Μιχάλη Καραγιάννη)

[ηλεκτρικές νότες]
“EFFECTS”   Η όγδοη τέχνη;
(3^ο Μέρος)
 
 

DISTORTION (ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗ)

Αναμφίβολα το πιο αγαπημένο και το πιο απαραίτητο effect, για έναν ηλεκτρικό κιθαρίστα που παίζει Rock, metal, fusion, και όχι μόνο.
Ένα πραγματικά κιθαριστικό effect. Είναι το effect, που από τον πιο προχωρημένο κιθαρίστα, έως τον τελείως αρχάριο, έχει μια σχέση εξάρτισης.
Συνήθως, όταν λέμε παραμόρφωση, εννοούμε ότι το ηχητικό σήμα έχει ξεφύγει από τα όρια του «κανονικού», του «σωστού» και περνά σε ένα άλλο επίπεδο, στην αλλοίωση, στην ακαταλληλότητα, στην καταστροφή της καθαρότητας και της πιστότητας. Γι’ αυτό άλλωστε υπάρχουν συγκεκριμένα όργανα, όπως είναι τα VU meter ή τα Led για να μας δείχνουν πότε ο ήχος ξεπερνά τα όρια, ακόμα και όταν δεν γίνεται πάντα αντιληπτό από το αφτί μας.
Αυτόν τον παραμορφωτή, τον καταστροφέα της καθαρότητας του ήχου, το DISTORTION, το κάναμε εργαλείο και κύριο συστατικό πολλών ειδών μουσικής.
Το ηχητικό παράδειγμα που ακολουθεί το έφτιαξα για να μπούμε λίγο στο κλίμα και να τονίσω την καλή πλευρά αυτού του κακού δαίμονα, του άγριου φωνακλά, που λέγεται DISTORTION.
 
 "Distorted Miniature" (by Michalis Karagiannis)
 
Και όμως αυτός ο δαίμονας έχει αρετές. Αυτή η αίσθηση δυναμισμού που κάνει τη νότα να στριγγλίζει, η ευκολία που παράγονται οι αρμονικές, η διάρκεια της νότας, ο επιβλητικός ήχος των mute στις μπάσες χορδές, όλα….όλα σε παρασύρουν, σε κάνουν να αφήνεσαι σε μια πορωμένη διάθεση να παίζεις ασταμάτητα και να ταξιδεύεις έως εκεί που σταματά ο χρόνος.     
Όλα αυτά, τα έχουν καταλάβει πολύ καλά οι εταιρείες παραγωγής  effects και στην κυριολεξία μας έχουν πνίξει με αναρίθμητες συσκευές σε μορφή πολυεφέ, ή μεμονωμένα Distortions, σε μορφή πεντάλ. Ίσως η πιο πλούσια «παλέτα ηχοχρωμάτων» που μας προσφέρει η αγορά.
Και δεν αρκεί μόνο το γεγονός ότι υπάρχουν πάρα πολλές εταιρείες που κατασκευάζουν Distortions, αλλά και η κάθε εταιρεία ξεχωριστά, έχει να μας κάνει πολλές προτάσεις με μια μεγάλη γκάμα από διαφορετικά Distortions, Over Drives, Fuzz Boxes, Boosters, και ότι άλλο  υπέρ-οδηγεί και παραμορφώνει τον ήχο.
 
Στις παρακάτω φωτογραφίες βλέπουμε μερικές μόνο από τις δεκάδες μάρκες, που κυκλοφορούν στην αγορά και πόσες διαφορετικές εκδοχές παρουσιάζει η κάθε μία.

 

Όταν βλέπεις για πρώτη φορά την παραπάνω εικόνα, νιώθεις να σε κυριεύουν διάφορα συναισθήματα. Απληστία, απορία, θαυμασμός, περιέργεια, πλεονεξία και νομίζω ότι το ίδιο νιώθεις και τη δεύτερη φορά που θα δεις αυτή την εικόνα και την τρίτη και πάντα. Και σε πιάνει μια καταναλωτική μανία. Θέλεις να τα έχεις όλα!
Αυτό βέβαια που μας προσγειώνει στην πραγματικότητα, είναι ότι χρειαζόμαστε μια μικρή περιουσία για να τα αποκτήσουμε.
Οι εταιρείες μας προσφέρουν έναν τεράστιο αριθμό συσκευών. Και αυτό, όντως μπορεί να βοηθήσει, σ’ αυτήν την αιώνια αναζήτηση του ήχου μας. Επειδή όμως, είναι πολύ δαπανηρό, το να τα έχουμε όλα,
πρέπει να γνωρίζουμε, τι θέλουμε και τι μπορούμε να έχουμε. Μόνο έτσι θα αγοράσουμε τη σωστή συσκευή και θα έχουμε τον ήχο που θέλουμε και όχι το χρώμα που μας λείπει από τη συλλογή μας. Γιατί όλη αυτή η αφθονία κρύβει μεγάλες παγίδες καταναλωτισμού και πρέπει να έχουμε πολύ ξεκάθαρη άποψη για το τι θέλουμε εμείς και όχι τι θέλουν να μας πουλήσουν οι άλλοι.
 
Παρόλα αυτά, τα τόσα πολλά πεντάλ, είναι μόνο καταναλωτικό τρικ;
Τον προβληματισμό βέβαια, περισσότερο τον έχουν αυτοί που θέλουν να χρησιμοποιούν μόνο πεντάλ. Γιατί οι καλές συσκευές πολυεφέ, τα έχουν  όλα, ή σχεδόν όλα. Όπως έχουμε πει, στα καλά πολυεφέ, έχουν προσομοιώσει τα πάντα. Εκτός δηλαδή από τα δικά τους, μας προσφέρουν μια λίστα και από άλλες εταιρείες και με τη βοήθεια της μνήμης που διαθέτουν, αυξάνουν τις δυνατότητες να έχουμε αυτό που θέλουμε και με πολύ μεγαλύτερη ευελιξία. Πάντοτε όμως υπάρχει η περίπτωση να μας εντυπωσιάσει κάποιο μεμονωμένο πεντάλ και να μας δώσει κάτι ιδιαίτερο, κάτι ξεχωριστό. Γι’ αυτό και βλέπουμε πολύ συχνά, να χρησιμοποιούνται τέτοιοι συνδυασμοί πεντάλ-πολυεφέ και από επαγγελματίες και από κορυφαίους κιθαρίστες.
 
Τι κάνουμε όμως όταν θέλουμε να διαλέξουμε πεντάλ;
 
Κάθε εταιρία προσπαθεί να δημιουργήσει διαφορετικά ηχοχρώματα για να ανταποκριθεί στα διαφορετικά μουσικά στυλ. Εάν πάρουμε για παράδειγμα την BOSS, που έχει μάλλον τη μεγαλύτερη γκάμα, έχει δημιουργήσει διαφορετικό Distortion ή Over Drive για Metal, διαφορετικό για Rock, διαφορετικό για πιο γενική χρήση, διαφορετικό για Blues, Fuzz Box για να αναβιώσει τον ήχο των Sixties και Seventies  κλπ.
Πιστεύω, ότι κάθε εταιρεία, παρακολουθώντας τις εξελίξεις, δε θέλει να μένει πίσω ούτε στα νέα μουσικά στυλ, ούτε στο σύγχρονο ήχο. Και φυσικά δεν μπορεί να μείνει πίσω στην τεχνολογία, όταν μάλιστα πολλές από αυτές τις εταιρείες πρωταγωνιστούν στην έρευνα και στις εξελίξεις. Στην κυριολεξία μας κατευθύνουν και αυτό δεν είναι πάντα κακό. Ένα νέο τεχνολογικό επίτευγμα, εάν είναι κάτι που μας αφορά, τότε μπορούμε και εμείς μ’ αυτό, να διευρύνουμε τις δημιουργικές μας δυνατότητες. Μας ανοίγει καινούριους δρόμους.
Για να μπορέσουμε να καταλήξουμε όμως σε μια σωστή αγορά, θα προσπαθήσω να εξηγήσω γιατί υπάρχουν τόσα πολλά πεντάλ και με ποια λογική μπορούμε να τα διαλέξουμε και να τα χρησιμοποιήσουμε.
 
1. Είναι γεγονός ότι κάποιες εταιρείες με την εμπειρία πολλών ετών έχουν κατασκευάσει πολύ πετυχημένα κομμάτια. Όταν κυκλοφορήσουν κάτι καινούριο στην αγορά, δε σημαίνει, ότι αποσύρουν όλα τα προηγούμενα μοντέλα, γιατί κάποια από τα παλαιοτέρα είναι ακόμα στην πρώτη γραμμή και έχουν ζήτηση. Έτσι είναι φυσικό, να φτάνουμε στο σημείο να έχουμε πληθώρα πεντάλ και να θέλει πολύ δουλειά για να καταλήξουμε σ’ αυτό που αναζητάμε. Ο καλύτερος τρόπος για να βγάλουμε συμπεράσματα είναι να τα δοκιμάζουμε και τα να συγκρίνουμε. Πολύ κατατοπιστικά επίσης είναι και τα site κάποιων εταιριών, που στα καινούρια προϊόντα έχουν μια ολοκληρωμένη παρουσίαση με τεχνικά χαρακτηριστικά, Video, Demo, κλπ. Έτσι μπορούμε να τα ακούσουμε και να βοηθηθούμε αρκετά, ώστε να πάρουμε κάποιες αποφάσεις.

2. Η φιλοσοφία της κάθε εταιρίας, διαφέρει και στον τρόπο κατασκευής αλλά και ως προς το ηχητικό αποτέλεσμα που επιδιώκει. Αυτός είναι άλλος ένας λόγος που παράγονται τόσα πολλά και διαφορετικά Distortions. Σίγουρα υπάρχουν πεντάλ, που έχουν σχεδόν το ίδιο ηχητικό αποτέλεσμα, και ας είναι από διαφορετικές εταιρείες. Κάποιοι κατασκευαστές όμως, όντως προβάλουν πραγματικά μια άλλη άποψη. Οι μεγάλες διαφορές στην τιμή των πεντάλ, που ξεκινούν περίπου από 10 ευρώ και φτάνουν στα 300 δεν είναι απαραίτητα και ένας οδηγός για να μας βοηθήσει στο ποιο είναι το καλύτερο. Προσοχή! το ακριβότερο, δε σημαίνει ότι είναι και το καταλληλότερο, ή το καλύτερο. Μην αφεθείτε στην εύκολη λύση με συνειρμούς, ακριβότερο ίσον καλύτερο. Υπάρχει περίπτωση ένα πολύ ακριβό πεντάλ να μην ικανοποιεί τις προσδοκίες μας. Πολύ πιθανόν να μη μας αρέσει, να μην πλησιάζει καν τον ήχο που ονειρευόμαστε. Μπορεί το ακριβό κόστος παραγωγής να βρίσκεται σε μέρη και υλικά που δεν αφορούν τον ήχο (μέταλλα, ρυθμιστικά, μέγεθος, τόπος παραγωγής κλπ.).Μπορεί να διαφέρει η τεχνολογία του, επομένως να αλλάζει και το κόστος (αναλογικό, ψηφιακό, με προσθήκη λάμπας, σε κάποια βλέπουμε να έχουν τοποθετηθεί μνήμες κλπ.). Μπορεί να είναι πολύ εξειδικευμένο. Μπορεί αυτή η άλλη άποψη να μην ταιριάζει με τη δική μας αισθητική, ή…. απλά μπορεί να είναι τέλειο και να είναι αυτό που ζητάμε. Πάντως το ψάξιμο και τις ατέλειωτες δοκιμές δεν τις γλιτώνουμε.
 
3. Αυτή η διαφορετικότητα διευκολύνει το χρήστη να προσεγγίσει πιο εύκολα το στυλ που θέλει, με εξειδικευμένα πεντάλ. Ειδικά όταν κάποιος δεν είναι έμπειρος, διαλέγει ένα πεντάλ που του δίνει σχεδόν έτοιμο τον ήχο. Οι περισσότερες εταιρίες μάλιστα, βάζουν στα πεντάλ και κάποιον επιπλέον προσδιορισμό, για να δείξουν σε ποιο μουσικό στυλ είναι προτιμότερο να χρησιμοποιηθούν. Έτσι ο χρήστης καταρχάς έχει μια βάση για να κινηθεί, αλλά φυσικά έχει και τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τη συσκευή σε οποιοδήποτε άλλο μουσικό στυλ και σε συνδυασμό με οποιαδήποτε άλλα πεντάλ.
 
4. Ένας άλλος λόγος χρήσης πολλών πεντάλ, είναι η έλλειψη μνήμης.
Η έλλειψη μνήμης αναγκάζει το μουσικό που προτιμά τα πεντάλ, να συνδέσει διάφορα Distortions ή Over Drives με διαφορετικές ρυθμίσεις, που θα χρησιμοποιήσει στη διάρκεια του Live.
Εάν στο Group που παίζετε, παίζετε μόνο Rhythm ή μόνο Lead και μόνο ένα μουσικό στυλ, ίσως να σας είναι αρκετό ένα Distortion ή ένα Over Drive. Εάν όμως παίζετε και Rhythm και Lead και διαφορετικά στυλ, με ένα πεντάλ θα ήταν πολύ βασανιστικό και ο ήχος όχι πάντα ο πιο πετυχημένος. Γιατί όπως είναι φυσικό, δεν προλαβαίνει κανείς ενώ παίζει, την ίδια στιγμή να σκύβει και να κάνει ρυθμίσεις. Πόσο μάλλον όταν αυτό θα χρειαστεί να το κάνει δυο και τρεις φορές σε κάθε τραγούδι. Δε θα μπορούσε επίσης κανείς να ακούσει με λεπτομέρεια τις τυχόν αλλαγές που θα ήθελε να κάνει στην διάρκεια  του κομματιού, γιατί γύρω του η ένταση της μουσικής που παίζεται, ακόμα και στο μικρότερο stage, είναι κάποιες εκατοντάδες watt.
Σ’ αυτή την περίπτωση λοιπόν δεν μας φτάνει ένα πεντάλ. Επιλέγουμε τα κατάλληλα πεντάλ και κάνουμε εκ των προτέρων τις ρυθμίσεις  με σκοπό την ευελιξία και την αποτελεσματικότητα. Ήδη κάποιες εταιρίες τα παράγουν σε διπλά πεντάλ, για να έχουμε τουλάχιστον δύο έτοιμες ρυθμίσεις, και φυσικά ισχύει πάντα η δυνατότητα το να συνδέσουμε και τρίτο πεντάλ και τέταρτο κλπ.

 
Ας δούμε τώρα ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ Distortion, Over Drive, Booster, και Fuzz Box.
 
Distortion: Όλοι το γνωρίζουμε. Είναι ο τύπος του effect που παράγει τη μεγαλύτερη παραμόρφωση. Στην αγορά θα το βρούμε με τις περισσότερες παραλλαγές μοντέλων. Έχει μεγάλο Sustain πλούσιο σε αρμονικές αλλά πολύ μικρής έκτασης Sensitivity (ευαισθησία). Όσο το Gain πλησιάζει προς στην ανώτερη τιμή, τότε τα κτυπήματα της πένας, ακούγονται όλα στην ίδια  ένταση, όσο και αν προσπαθούμε να παίξουμε με διαφορετική δυναμική.
 
Over Drive: Παραμορφώνει και αυτό τον ήχο. Έχει όμως μια πιο ζεστή χροιά, χωρίς να χάνει το δυναμισμό του. Έχει αρκετό sustain, ικανό να μας στηρίξει επαρκώς σε ένα σόλο. Με το Over Drive μπορούμε να έχουμε ήχο, που μας επιτρέπει ελαφρώς μεγαλύτερη ευαισθησία στη δυναμική του παιξίματός μας, όχι όμως όταν το Gain είναι στο τέρμα.
Επίσης όταν το Gain είναι χαμηλά, έχουμε και περισσότερα στοιχεία και χαρακτηριστικά από την προσωπικότητα του οργάνου. Υπάρχει και αυτό σε πολλές εκδοχές στην αγορά.
 
Booster: Συνήθως το χρησιμοποιούμε για την ενίσχυση των μαγνητών και ειδικότερα για τους μονούς μαγνήτες. Αλλά και στους διπλούς, με τις κατάλληλες ρυθμίσεις, μπορεί να δώσει πολύ ποιοτικά αποτελέσματα. Δίνει μεγάλη ένταση στον ήχο. Κάποια πεντάλ φτάνουν έως τα +25db. Το Booster λοιπόν δημιουργεί ένα δυναμικό πεδίο, μέσα στο οποίο ο ήχος μας μπορεί να κινηθεί από καθαρός με δυναμισμό και με λίγο «γρέζι», έως τον ήχο του «λαμπάτου» Over Drive. Προτιμάτε να το συνδέετε στην αρχή του setup σας, όταν το χρησιμοποιείτε μαζί με άλλα πεντάλ.
 
Fuzz Box: Είναι η παραμόρφωση που χρησιμοποιούσαν στη δεκαετία του 60’. και 70’. Αν ακούσετε την εισαγωγή από το satisfaction των Rolling Stones, ή το Born to be wild των Steppenwolf, θα πάρετε μια γεύση από ήχο Fuzz Box. Όταν άρχισαν όμως να παράγονται τα πιο σύγχρονα Distortions, που είχαν πιο γεμάτο ήχο, τα Fuzz Box δεν είχαν πλέον τη συμπάθεια των κιθαριστών. Κατά κάποιον τρόπο ξεπεράστηκαν. Όμως εδώ και λίγα χρόνια άρχισαν όλο και πιο πολλές εταιρίες να τα παράγουν ξανά. Οφείλουμε να πούμε βέβαια, ότι και κάποιες εταιρίες, δε σταμάτησαν ποτέ να τα παράγουν.
 
ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
 
Κάθε συσκευή Distortion έχει περίπου τα ίδια ρυθμιστικά. Σ’ Αυτό όμως που οι εταιρίες δεν μπόρεσαν να μας βοηθήσουν, είναι η ορολογία που χρησιμοποιούν. Εκεί δεν συμφωνούν και αυτό μπερδεύει λίγο το χρήστη. Οι βασικές ρυθμίσεις σχεδόν σε όλα αυτά τα πεντάλ είναι τρεις.
1. Η τιμή της παραμόρφωσης. Υπάρχει λοιπόν ένας περιστρεφόμενος διακόπτης για να  ρυθμίζουμε το μέγεθος της παραμόρφωσης. Κάποιες εταιρίες το ονομάζουν Drive,κάποιες άλλες Gain ή κάποιες Dist. (Distortion), ή Boost ή Fuzz. Όλες αυτές οι ονομασίες ρυθμίζουν την τιμή της παραμόρφωσης.
2. Η τιμή της έντασης. Αυτό το ρυθμιστικό ως γνωστό αυξομειώνει την ένταση. Οι διαφορές που θα συναντήσουμε στην ονομασία είναι, ότι άλλες εταιρείες το ονομάζουν Vol. (Volume), άλλες Level, άλλες output και άλλες Balance. Όλα αυτά κάνουν την ίδια δουλειά.
3. Ρύθμιση των υψηλών και χαμηλών συχνοτήτων. Για τη ρύθμιση των υψηλών και χαμηλών συχνοτήτων οι περισσότερες εταιρείες βάζουν μόνο έναν περιστρεφόμενο διακόπτη και τον ονομάζουν Tone. Κάποιες άλλες το αναφέρουν ως  Filter. Υπάρχουν όμως και εταιρείες που έχουν πιο αναλυτικό EQ. Treble, Mid, και Bass, και κάποιες άλλες χρησιμοποιούν δύο φίλτρα, High και Low. Όμως εδώ, σίγουρα θα παίξουν σημαντικό ρόλο και οι ρυθμίσεις που θα κάνουμε στα EQ των υπολοίπων συσκευών, όπως είναι ο ενισχυτής μας, η κονσόλα και οι ξεχωριστές μονάδες EQ, εάν διαθέτουμε.
 
Οι κινήσεις λοιπόν είναι τρεις.
 
1. Ρυθμίζετε το μέγεθος της παραμόρφωσης.
2. Δώστε λίγο τόνο (tone) στον ήχο σας, με το ρυθμιστικό του πεντάλ και με ότι άλλο EQ διαθέτετε. γιατί είναι καθοριστικό για τη χροιά που θέλετε να πετύχετε.
3. Και τέλος βάλτε την ένταση που χρειάζεστε.
Αυτές είναι οι ρυθμίσεις που πρέπει να κάνετε, είτε έχετε πεντάλ, είτε έχετε πολυεφέ. Μπορείτε να κάνετε πολλούς συνδυασμούς έστω και εάν τα ρυθμιστικά φαίνονται λίγα. Εμπιστευτείτε τα αυτιά σας και φτιάξτε τους δικούς σας ήχους.
 
NOISE GATE (Πύλη θορύβου)
 
Για να κλείσουμε το κεφάλαιο Distortion, πρέπει οπωσδήποτε να αναφερθούμε και σε ένα πολύ σημαντικό «αξεσουάρ». Το Noise Gate. Το Noise Gate θα το συναντήσουμε σε μορφή πεντάλ ή σε μορφή Rack και φυσικά είναι ενσωματωμένο σχεδόν σε όλα τα πολυεφέ.
Είναι μια συσκευή που απαραίτητα πρέπει να συνοδεύει όλα αυτά τα πεντάλ παραμόρφωσης και όχι μόνο.
  

 
 
Θα τα συναντήσουμε με τις ονομασίες Noise Suppressor, ή Noise Gate, ή Noise Reduction (και εδώ πάλι δεν τα βρήκανε οι εταιρείες).   
        Όλα τα Distortions, Over Driveς, Fuzz Boxes, κλπ. έχουν ένα συνεχή και δυνατό θόρυβο, που προκαλείται από την ισχυρή παραμόρφωση. Όταν παίζουμε ο θόρυβος αυτός καλύπτεται από το δυνατότερο ήχο της κιθάρας μας. Όταν όμως σταματήσουμε, ο θόρυβος αυτός εμφανίζεται και είναι πολύ ενοχλητικός. Πολλές φορές και αναλόγως τη θέση που έχουμε απέναντι στον ενισχυτή ή στα ηχεία, δημιουργείται ανάδραση (feedback, μικροφωνισμός).
Ο ρόλος του Noise Gate είναι να εμποδίσει αυτόν το θόρυβο να εμφανιστεί. Με τις κατάλληλες ρυθμίσεις προσπαθούμε να κάνουμε αυτήν την πύλη θορύβου να λειτουργήσει τη στιγμή που σβήνει και η τελευταία μας νότα. Έτσι, κλείνει αυτή η πύλη και δεν περνά ό θόρυβος.
Όταν αγγίξουμε ξανά τη χορδή, ανοίγει αστραπιαία και μας επιτρέπει να ακουστούν οι νότες μας.
 
Στα ηχητικά παραδείγματα που ακολουθούν, και συγκεκριμένα στο ηχητικό παράδειγμα 2 έχουμε Distortion χωρίς Noise Gate, στο ηχητικό παράδειγμα 3 Distortion με Noise Gate. Ακούστε τις διαφορές. Για να γίνει ποιο κατανοητό στο ηχητικό παράδειγμα 4 ηχογραφώ μόνο το θόρυβο και όταν ενεργοποιήσω το Noise Gate έχουμε απόλυτη ησυχία.
 

Ηχητικό παράδειγμα 2.
 
Ηχητικό παράδειγμα 3.
 
Ηχητικό παράδειγμα 4.
 
Και κάτι ακόμα και τελειώνω, η καλύτερη θέση του Noise Gate στη σειρά των πεταλιών μας, είναι να το συνδέσουμε τελευταίο. Τα πολλά πεντάλ, τα καλώδια με κακή θωράκιση, οι αντάπτορες και πολλά άλλα, μπορεί να δημιουργούν θόρυβο έστω και εάν είναι κλειστά τα πεντάλ της  παραμόρφωσης. Το Noise Gate δε λειτουργεί μόνο για τα πεντάλ της παραμόρφωσης, αλλά και για όλους αυτούς τους ανεπιθύμητους θορύβους.
 
(Τέλος  3^ου  μέρους)

Μιχάλης Καραγιάννης
karagiannis@tar.gr