[κυκλοφορίες-βιβλίο] Lee F. Ryan: «Η Φυσική Κλασική Κιθάρα»
(του Κώστα Βίτκου)

«Η Φυσική Κλασική Κιθάρα»

 

Με τον τίτλο αυτό (και τον εντυπωσιακό υπότιτλο «Αρχές άνετης κιθαριστικής») κυκλοφορεί το βιβλίο του Αμερικανού κιθαριστή Lee F. Ryan (Prentice-Hall, 1984.  Επανεκτύπωση: Bold Stummer Ltd, 1991). 

 

Σύντομο βιογραφικό του συγγραφέα:

Ο Lee Ryan άρχισε να παίζει κιθάρα από την τρυφερή ηλικία των επτά ετών.  Παρακολούθησε ανώτερα μαθήματα (master classes) με τον Andres Segovia, τον Michael Lorimer κ.ά.  Απόκτησε το Μ.Α. in Music από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του San Diego, όπου δίδαξε κιθάρα για επτά χρόνια.  Οι εμπειρίες του με την «Υπερβατική Περισυλλογή» (Transcendental Meditation) του έδωσαν την έμπνευση της φυσικής προσέγγισης της κιθαριστικής τέχνης, την οποία αναπτύσσει διεξοδικά στο βιβλίο του αυτό.
Το άρθρο που ακολουθεί αποβλέπει σε μια αδρομερή προσέγγιση των αντιλήψεων και προτάσεων του Lee Ryan.  Πρόθεση βιβλιοκρισίας δεν υπάρχει.  Ο υπογράφων τυχαίνει να είναι ένας απλός εραστής της κλασικής κιθάρας – και τίποτε πιο πέρα.  Ο ακαδημαϊκός του χώρος είναι η Φιλοσοφία και οι Κλασικές Σπουδές.

 

Το βιβλίο

«Η Φυσική Κλασσική Κιθάρα» είναι ένα βιβλίο που στοχεύει σε μια ολική πραγμάτευση της τέχνης του «καλώς και ανέτως κιθαρίζειν».  Αποτελείται από δέκα κεφάλαια (ο συγγραφέας τα ονομάζει «αρχές» ή «στοιχεία»), και στην αρχή του βιβλίου του (σ. 2) φέρουν τους ακόλουθους «προστακτικούς» τίτλους:

 

1)  Άφησε τη φύση να υποστηρίξει το παίξιμό σου

2)  Συνειδητοποίησε περισσότερο τη σχέση νους-σώμα

3)  Ανάπτυξε φυσική αυτοσυγκέντρωση

4)  Καλλιέργησε δυναμική χαλάρωση

5)  Εφάρμοσε την τεχνική του «παίζω-χαλαρώνω»

6)  Τελειοποίησε την κιθαριστική τεχνική

7)  Μάθε από τους μαέστρους

8)  Χρησιμοποίησε την προσέγγιση «ο νους πάνω από τα δάχτυλα»

9)  Μοίρασε τη μουσική σου απόλαυση με τους άλλους

10)Ανελίξου από την κιθάρα στον εαυτό σου.

 

 

Γενική επισκόπηση

Ο Lee Ryan είναι της γνώμης ότι ένας καλός κιθαριστής φτιάχνει το παίξιμό του να φαίνεται εύκολο.  Στην πραγματικότητα, δεν φαίνεται μόνο εύκολο, αλλά είναι και εύκολο.  Πώς όμως πετυχαίνει κάτι τέτοιο ο καλός κιθαριστής;  Απλά, αφήνει τη φύση να κάνει τη δουλειά της.  Η συνεργασία φύσης και κιθαριστή δίνει άριστα αποτελέσματα.

Ξετυλίγοντας το καθένα από τα πιο πάνω κεφάλαια, αντλούμε τα ακόλουθα:
  

    1) Άφησε τη φύση να υποστηρίξει το παίξιμό σου.

     Το «κάνε λίγα για να πετύχεις πολλά» είναι ο κεντρικός άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφεται η συζήτηση στο πρώτο κεφάλαιο.  Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η «αρχή της ελάχιστης προσπάθειας» (the principle of minimum effort) αποτελεί τη βάση για ένα καλό και εύκολο παίξιμο.  Και για να ενισχύσει τη θέση του αυτή, επιστρατεύει και κάποιες φιλοσοφικές ιδέες από την Ανατολή (Γιόγκα, Ταοϊσμό, Ζεν).  Η φύση – μας πληροφορεί ο συγγραφέας – αγαπά την οικονομία και την ελάχιστη προσπάθεια.  Συνεπώς θα πρέπει να την αφήσουμε να κάνει τη δουλειά της κάθε φορά που πιάνουμε την κιθάρα στα χέρια μας για να παίξουμε ένα κομμάτι μουσικής.  Ένα παράδειγμα:  Ολόκληρο το αριστερό μας χέρι έχει κάποιο συγκεκριμένο βάρος και ο φυσικός νόμος της βαρύτητας το κάνει να πέφτει προς τα κάτω.  Ο έξυπνος (ο «εκτός ύπνου») κιθαριστής ξέρει πώς να εκμεταλλεύεται το νόμο της βαρύτητας: βάζει το φυσικό βάρος του αριστερού του χεριού να κάνει την περισσότερη δουλειά – να τραβά προς τα κάτω (προς τις χορδές) τα άκρα των δακτύλων.  Αντίθετα, ο «εντός ύπνου» κιθαριστής βάζει τα δάχτυλα να κάνουν όλη τη δουλειά και τα καταταλαιπωρεί.

2) Συνειδητοποίησε περισσότερο τη σχέση νους-σώμα.

     Εδώ πέφτουμε σε βαθύτερα νερά.  Μπορούμε να έχουμε εξαιρετικό δάσκαλο, σπουδαία τεχνικά βιβλία, εκατοντάδες ηχογραφημένα μουσικά κομμάτια.  Αλλά η χρησιμότητα όλων αυτών περιορίζεται όταν δεν νιώθουμε τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στη «μυαλοθήκη» μας (και έξω από αυτή) και τι ακριβώς συμβαίνει στη μουσική όταν παίζουμε την κιθάρα μας.  Δεν μπορούμε να πάρουμε όλη τη γεύση του μήλου που μασάμε, αν δεν επικεντρώσουμε όλη την προσοχή μας στο ίδιο το μήλο!  Παρόμοια, για να απολαύσουμε ολοκληρωτικά το παίξιμο της κιθάρας μας, πρέπει να επικεντρώσουνε όλη την προσοχή μας στην κιθάρα.  Αλλά για να γίνει αυτό, πρέπει πρώτα να τακτοποιήσουμε το νου μας και να χαλαρώσουμε το σώμα μας.  «Τακτοποιώ» του νου σημαίνει τον «αδειάζω».  Με το «άδειασμα» αυτό, κάνουμε το νου μας μια ήρεμη λίμνη που τίποτε δεν ταράζει την επιφάνειά της.  Η αταραξία του νου χαλαρώνει το σώμα.  Κατάληξη:  Έχοντας νου ήρεμο και σώμα χαλαρωμένο, μπορούμε τώρα όχι μόνο να παίξουμε άνετα, αλλά και να διακρίνουμε με ευκολία ακόμη και τις πιο μικρές λεπτομέρειες που αφορούν την κιθαριστική τέχνη (παραγωγή ήχου, ηχόχρωμα, δυναμική, άρθρωση κ.ά.).

3) Ανάπτυξε φυσική αυτοσυγκέντρωση.

          Στο κεφάλαιο αυτό το κύριο βάρος πέφτει στη φυσική      

         αυτοσυγκέντρωση (natural concentration), που ως θέμα   

         αποτελεί τη λογική συνέχεια της προηγούμενης αρχής (δηλ.               

         της συνειδητοποίησης της σχέσης νους-σώμα).  Η φυσική

         αυτοσυγκέντρωση μας καθιστά ικανούς να μπορούμε να

         εστιάζουμε την προσοχή μας σε ένα μόνο πράγμα ανά πάσα

         στιγμή (σε μια μελωδική φράση, σε ένα apoyando του δεξιού

         χεριού, σε μια μετακίνηση του δεξιού χεριού κλπ).  Η καλή

         αυτοσυγκέντρωση μεταφράζεται σε καλό παίξιμο.  Η τεχνική

         της φυσικής αυτοσυγκέντρωσης βρίσκεται στην πρακτική

    διδασκαλία της Γιόγκα.

4) Καλλιέργησε δυναμική χαλάρωση.

     Εδώ γίνεται λόγος για ισορροπίες.  Ο συγγραφέας τονίζει ότι όταν παίζουμε την κιθάρα μας, εφαρμόζοντας την αρχή της ελάχιστης προσπάθειας, τότε καταφέρνουμε να πετύχουμε την ψυχοσωματική ισορροπία  Ο Aldous Huxley ονόμασε την κατάσταση αυτή «δυναμική χαλάρωση» (dynamic relaxation).  Το κύριο χαρακτηριστικό της γνώρισμα είναι η ισορροπία αντιθέτων τάσεων – έντασης-χαλάρωσης.  Η ισορροπία αυτή αφορά τόσο το νου όσο και το σώμα.  Ο συγγραφέας αναγνωρίζει το prima facie παράδοξο της κατάστασης αυτής, αλλά ταυτόχρονα πιστεύει πως είναι δυνατό η δράση από τη μια και η χαλάρωση από την άλλη να ενώνονται και να ισορροπούν.  Στην κατάσταση της δυναμικής χαλάρωσης νιώθουμε απόλυτα χαλαρωμένοι, ακόμη και όταν παίζουμε απαιτητικά κομμάτια μουσικής.  Εδώ πάλι θα αγγίξουμε τις φιλοσοφίες της Ανατολής, τις οποίες ο συγγραφέας αναλύει με παραδείγματα.

5) Εφάρμοσε την τεχνική του «παίζω-χαλαρώνω»

     Η τεχνική του «παίζω-χαλαρώνω» (play-relax technique) είναι βασισμένη σε μια αρχαία ιδέα που λέει ότι, αν θέλουμε να φτάσουμε σ’ ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα, πρέπει πρώτα να περάσουμε από το αντίθετό του.  Οι οπαδοί του Ταοϊσμού λένε: «άδειασε για να γεμίσεις».  Κάτι παρόμοιο συστήνει στους μαθητές του και ο Κουβανός κιθαριστής και συνθέτης Leo Brouwer.  Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το σωστό παίξιμο της κιθάρας προϋποθέτει σωστή χαλάρωση.  Αλλά τι πάει να πει «σωστή χαλάρωση»;   Ο συγγραφέας λέει ότι η σωστή χαλάρωση είναι αυτή που πετυχαίνουμε όταν εκμεταλλευόμαστε τις ευκαιρίες που μας παρουσιάζονται, όπως λ.χ. τη στιγμή που περνάμε από τη μια νότα στην άλλη, από τη μια θέση στην άλλη κλπ.  Οι στιγμές αυτές πρέπει να είναι στιγμές χαλάρωσης.  Όταν η εναλλαγή «παίζω-χαλαρώνω» είναι ισορροπημένη, τότε το παίξιμο της κιθάρας γίνεται εξαιρετικά άνετο.

6) Τελειοποίησε την κιθαριστική τεχνική.

     Σε τούτο το κεφάλαιο ο συγγραφέας μιλά για τη σπουδαιότητα της τελειοποίησης της κιθαριστικής τέχνης.  Κατά την άποψή του, δεν μπορούμε να φτάσουμε στην απόλαυση της δυναμικής χαλάρωσης, αν δεν δώσουμε την πρέπουσα σημασία τόσο στις μουσικές όσο και στις κιθαριστικές λεπτομέρειες (παραγωγή σταθερού και όμορφου τόνου, άνετη κίνηση των δακτύλων, κατασίγαση κάποιας ανεπιθύμητης νότας, κομψή διαμόρφωση μιας μελωδικής γραμμής κλπ).  Η έλλειψη έμφασης στη λεπτομέρεια κάνει το παίξιμο της κιθάρας λιγότερο ικανοποιητικό και λιγότερο ευχάριστο.  Η ομορφιά βρίσκεται στη λεπτομέρεια, και είναι η ίδια η φύση που αγαπά τη λεπτομέρεια (βλ. κατασκευή του φτερού μιας πεταλούδας, τα λεπτά νεύρα ενός φύλλου βαλανιδιάς κ.ά.).  Κι εφόσον εδώ γίνεται λόγος για τελειοποίηση, ο συγγραφέας μπαίνει στον κόπο να καταπιαστεί με λεπτομέρειες που αφορούν την ποιότητα τόνου, τη φροντίδα των νυχιών, το ηχόχρωμα, την άρθρωση, την κατασίγαση, τη φυσική δακτυλοθεσία, την κίνηση του αριστερού χεριού κ.ά.

7) Μάθε από τους μαέστρους.

     Αναμφίβολα, η μίμηση είναι ένας από τους πιο εύκολους και φυσικούς τρόπους να μάθει κανείς την κιθαριστική τέχνη.  Το παιδάκι μιμείται τη μητέρα του και μαθαίνει τη μητρική γλώσσα.  Ο μαθητής της κιθάρας μιμείται το δάσκαλό του και μαθαίνει αυτά που θα του δείξει ο δάσκαλος.    Έχοντας έναν καλό δάσκαλο και χρησιμοποιώντας τον σαν μοντέλο, γλιτώνουμε από τα συνηθισμένα λάθη στα οποία πολλοί αυτοδίδακτοι πέφτουν.  Ο καλός δάσκαλος μπορεί να εκμαιεύσει όλη την κιθαριστική δυναμικότητα που κυοφορούμε μέσα μας και να τη βγάλει στο φως.  Εξετάζοντας τη μιμητική διαδικασία, ο συγγραφέας δεν παραλείπει να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο ο Andres Segovia δίδασκε τους μαθητές του.  Όπως ήδη προαναφέραμε, ο ίδιος ο συγγραφέας είχε την αγαθή τύχη να είναι ένας από του μαθητές του μεγάλου Μαέστρου.  Στο ίδιο τούτο κεφάλαιο γίνεται λόγος και για άλλους φυσικούς τρόπους μάθησης, όπως η τακτική πρακτική εξάσκηση με συγκεκριμένο κάθε φορά στόχο, η ανάλυση προβλημάτων, η έξυπνη επανάληψη, η απομνημόνευση, η χρήση του μετρονόμου κ.ά.  Όλα αυτά μας βοηθούν να αντλήσουμε με ευχάριστο το μέγιστο όφελος από το κάθε μάθημα.
8) Χρησιμοποίησε την προσέγγιση «ο νους πάνω από τα δάχτυλα»

     Εδώ βρίσκουμε την κοινή διαπίστωση (την εξέφρασε και ο F. Sor) ότι το καλό και άνετο παίξιμο της κιθάρας απαιτεί τέχνη, όχι ωμή δύναμη.  Πολλοί κιθαριστές νομίζουν ότι με το κάνουν τα δάχτυλά τους ατσαλένια με ατέλειωτες επαναλήψεις ασκήσεων και μουσικών κομματιών, θα καταφέρουν τελικά να παίξουν καλή κιθάρα.  Αυτό – λέει ο συγγραφέας – δεν είναι απαραίτητα σωστό.  [Σημείωση αρθρογράφου: Κι όμως, σύμφωνα με τον Morales, ο Barrios δεν άφηνε από τα χέρια του το κομμάτι που μάθαινε, αν δεν το έπαιζε 100 φορές χωρίς το παραμικρό λάθος!]  Ο συγγραφέας προτείνει ότι η καλύτερη προσέγγιση για να «ακονίσουμε» πιο αποτελεσματικά την κιθαριστική μας τεχνική είναι ο «νοερός εικονισμός» (mental picturing) και η «νοερή ακοή» (mental hearing).  «Φαντάσου το και άστο να συμβεί».  Η ενδιαφέρουσα αυτή προσέγγιση αναλύεται σε τούτο το όγδοο κεφάλαιο.

9) Μοίρασε τη μουσική σου απόλαυση με τους άλλους.

     Είναι φυσικό να θέλουμε να μοιραστούμε την απόλαυση της κιθάρας με άλλους ανθρώπους, ενώ είναι αφύσικο να φοβόμαστε και να κρύβουμε το ταλέντο μας για τον εαυτό μας.  Ωστόσο, η κοινή λογική λέει ότι ο κιθαριστής δεν πρέπει να παίζει για τους άλλους όταν δεν είναι άρτια προετοιμασμένος.  Ο συγγραφέας μας λέει ότι, όταν παίζουμε για τους άλλους, παρατηρείται μια ανταλλαγή ενέργειας ανάμεσα σε μας και το ακροατήριό μας.  Κιθαριστής και ακροατήριο συγχρονίζονται τέλεια με το ρυθμό και την αίσθηση της μουσικής.  Και όταν συμβαίνει αυτό, όλοι αισθανόμαστε όμορφα.  Ο συγγραφέας προτείνει διάφορους τρόπους που μας βοηθούν να φτάσουμε στο σημείο να παίζουμε άνετα και άφοβα για τους άλλους.

10) Ανελίξου από την κιθάρα στον εαυτό σου.

     Τέλος, εδώ μαθαίνουμε ότι η κιθάρα είναι κάτι παραπάνω από ένα μουσικό όργανο: είναι ένας θαυμάσιος τρόπος αυτο-ανάπτυξης (self-development).  Όταν μελετάμε την κιθάρα έξυπνα, αυτή με τη σειρά της μας βοηθά να μάθουμε πώς να αυτοσυγκεντρωνόμαστε καλύτερα, πώς να απομνημονεύουμε ευκολότερα, πώς να βελτιώνουμε τον συντονισμό νου και σώματος καλύτερα, πώς να παίζουμε καλά, χωρίς υπερβολική ψυχοσωματική ένταση και, τέλος, πώς να εναρμονίζουμε τον εαυτό μας με το περιβάλλον μας.  Ο συγγραφέας πιστεύει ότι, σε τελική ανάλυση, το παίξιμο της κλασικής κιθάρας είναι μια λεπτή πειθαρχία που μας βοηθά να φτάσουμε όχι μόνο στην πραγμάτωση των δυνατοτήτων μας, αλλά και στο να γίνουμε πιο χαρούμενοι άνθρωποι.

Δρ Κώστας Βίτκος
Μελβούρνη (Ιούνιος 2007)