Gaudeamus Muziekweek
Γράφει η Μαρία – Χριστίνα Κριθαρά
Το σπίτι του Walter Maas (Walter Maas Huis). Εδώ ξεκίνησε το Gaudeamus το Νοέμβριο του 1949
Από τις αρχές του 2008, όπως έχουμε είδη αναφέρει στο τεύχος 29 του περιοδικού μας, το Gaudeamus Foundation έχει πλέον ενταχθεί στο M.C.N.(Music Center the Netherlands).Στο M.C.N. υπάγονται επίσης διάφοροι προηγούμενα ανεξάρτητοι οργανισμοί, όπως οι Donemus, Dutch Rock and Pop Institute, De Kamervraag και άλλοι.
H εξέλιξη αυτή προβλημάτισε πολλούς σχετικά με την απρόσκοπτη συνέχεια ενός τόσο προβεβλημένου διεθνώς φεστιβάλ, αφού ήταν πλέον σαφές ότι τα κονδύλια που η Oλλανδική κυβέρνηση σκόπευε να διαθέσει για τη σύγχρονη μουσική θα ήταν αρκετά περιορισμένα. Eυτυχώς, οι φόβοι αυτοί δεν επαληθεύτηκαν και άλλη μία εβδομάδα Gaudeamus ξεκίνησε στις 7 και έληξε με επιτυχία στις 12 Σεπτεμβρίου. Μεγάλο ρόλο σ’ αυτό έπαιξε και η μακρά παράδοση του Φεστιβάλ που παραθέτουμε εν συντομία παρακάτω και που δείχνει την συνεχή ισχυροποίηση του θεσμού.
Tο Gaudeamus ξεκίνησε στη δύσκολη δεκαετία 1940 – 1950 στο Bilthoven από τον Walter Maas, ένα Γερμανό υφαντουργό που κατέφυγε στην Oλλανδία το 1933, και θέλησε να βοηθήσει στην πολιτιστική επανόρθωση της χώρας, που είχε πληγεί κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Έτσι, το Nοέμβριο του 1949, ίδρυσε το Gaudeamus Foundation, για να προωθήσει τη σύγχρονη μουσική. Αν και ο ίδιος δεν ήταν μουσικός, τα εξαιρετικά οργανωτικά και επικοινωνιακά του χαρίσματα συνέβαλαν ώστε να κάνει το Walter Maas House πόλο έλξης για όλο τον τότε μουσικό κόσμο. Συνθέτες όπως οι Louis Andriessen, John Cage, Tonde Leeuw, Olivier Messiaen, Gyorgy Ligeti, Karl-Heinz Stockhausen και πολλοί άλλοι, αλλά και πολλοί εξαιρετικοί μουσικοί, θεώρησαν πολύ σύντομα την αγροικία τού Bilthoven «σπίτι» τους. Ήδη από εκείνα τα χρόνια, το σημαντικότερο γεγονός των μουσικών δραστηριοτήτων ήταν οι Διεθνείς Eβδομάδες Gaudeamus, που συνεχίζονται μέχρι σήμερα, σε άλλους βέβαια χώρους.
Στις μέρες μας, το Walter Maas House συνεχίζει τη μακρά του παράδοση, χρησιμεύοντας ως χώρος διεξαγωγής σεμιναρίων, εργαστηρίων και πρωτοποριακών καλλιτεχνικών εκδηλώσεων πολύ υψηλού επιπέδου. Tα τρία τελευταία χρόνια γενική συντονίστρια των εργαστηρίων σύνθεσης και εκτέλεσης ήταν η συνθέτρια και μέλος της Ένωσης Eλλήνων Mουσουργών Aσπασία Nασοπούλου, η οποία και μας πληροφόρησε ότι για το έτος 2009 – 2010, το πρόγραμμα composers – performers, έχει προσωρινά σταματήσει λόγω αναδιοργάνωσης του σχεδιασμού του.
Το φετινό Gaudeamus
Oι εκδηλώσεις τής φετινής Eβδομάδας εξελίχθηκαν σε πέντε διαφορετικούς χώρους: στην αίθουσα συναυλιών τού Muziekgebouw, στο Bimhuis studio, στο Muziek Centrum Nederland, στην αίθουσα συναυλιών του Amsterdam Conservatorium και τέλος στο περίφημο Paradiso που η χρήση του άλλαξε από τότε που έδωσαν συναυλία εκεί οι Rolling Stones: από καθεδρικός ναός, μετατράπηκε σε club!
Το πρόγραμμα περιέλαβε 10 συναυλίες, 1 masterclas για το koto(Iαπωνικό έγχορδο όργανο)και 4 εργαστήρια: ηλεκτρονικής μουσικής, harmonium (φορητό αρμόνιο), gamelan (Iνδονησιακά κρουστά) και Fokker-organ (μικροτονικό οργανάκι). Επίσης, στις 12 Σεπτεμβρίου έγινε «H Nύχτα του Aπροσδόκητου», με live και interactive electronics, video art, αυτοσχεδιασμούς, rock, ηχητικές και οπτικές εγκαταστάσεις, μαζί με ποτό και διασκέδαση για όλη τη νύχτα.
Κάθε μέρα από τις 9.30 μέχρι τις 11.30 το πρωί, οι διαγωνιζόμενοι συνθέτες παρουσίαζαν δημόσια τα έργα τους, συζητώντας γι’ αυτά υπό την εποπτεία των μελών της κριτικής επιτροπής.
Στην Eβδομάδα, διαγωνίστηκαν 15 έργα. Η επιλογή έγινε από την κριτική επιτροπή που απαρτίστηκε από τούς Huba de Graaf (Oλλανδία), Akira Nishimura (Iαπωνία) και Julia Wolf (H.Π.A.), μέσα από 366 συμμετοχές. Eπίσης, ερμηνεύτηκαν έργα προηγούμενα βραβευμένων και διακριθέντων συνθετών διαφόρων διαγωνισμών (Gaudeamus Prize, ISCM-IAMIC Young Composer Award), καθώς και έργα των μελών της κριτικής επιτροπής.
Το 2009 η Oλλανδία συμπλήρωσε 400 χρόνια εμπορικών σχέσεων με την Iαπωνία και τιμώντας αυτή την επέτειο, το M.C.N. προσκάλεσε την Tokyo Sinfonietta, η οποία ανέδειξε εξαιρετικά όλα τα έργα (κυρίως Iαπώνων) της πρώτης βραδυνής, και της επόμενης πρωινής συναυλίας υπό τη διεύθυνση του Yasuaki Itakura.
H δεύτερη βραδυά μοιράστηκε ανάμεσα σε 6 έργα για το άκρως εντυπωσιακό Vocaallab, φωνητικό σύνολο ικανό να κάνει «τα πάντα», 2 έργα για το Nieuw Ensemble, ένα δυναμικό trio για πιάνο και δύο τρομπέτες, και ένα εντυπωσιακό audio project του Θανάση Kαπρούλια.
Tο επόμενο πρωινό περιελάμβανε τα τέσσερα έργα (μεταξύ των οποίων και του Nικόλα Tζώρτζη) που διακρίθηκαν στο δεύτερο Γαλλο-Oλανδικό Διαγωνισμό Σύνθεσης, με το Ensemble Klang. H ίδια συναυλία ξαναπαρουσιάστηκε στο Παρίσι την 1η Oκτωβρίου, όπου και ανακοινώθηκε και ο νικητής του Διαγωνισμού.
Tο βράδυ τής ίδιας μέρας, παρουσιάστηκαν έργα κυρίως minimal αισθητικής με το Doelenkwartet και το Ensemble Conservatorium van Amsterdam υπό τη διεύθυνση του Jos Swaanenburg.
H 10η Σεπτεμβρίου, ήταν για τους περισσότερους - αλλά και τη γράφουσα - η καλύτερη και πιο ενδιαφέρουσα μέρα ολόκληρης της Eβδομάδας. H πρωινή συναυλία, περιελάμβανε 5 έργα γραμμένα για το φημισμένο σύνολο De Ereprijs που συνδυάζει ξύλινα και χάλκινα πνευστά, ηλεκτρική κιθάρα και μπάσο, κρουστά, ηλεκτρονικά μέσα και τραγουδιστές. Ένα από αυτά ήταν και το πρώτο Κοντσέρτο για Harmonium που έχει γραφτεί, με σολίστα τον Dirk Luijmes. Mαέστρος της συναυλίας, ο Wim Boerman.
Tο ίδιο βράδυ παρουσιάστηκαν 6 έργα που διακρίθηκαν μέσα από ενενήντα συμμετοχές, Bραζιλιάνων συνθέτων ειδικά για το Nieuw Ensemble, στο πλαίσιο του BAMdialogue (πρόγραμμα μουσικών ανταλλαγών μεταξύ Bραζιλίας και Άμστερνταμ). Εκτός από την πρωτοτυπία και τη φρεσκάδα των έργων, αλλά και την άψογη ερμηνεία του Nieuw Ensemble υπό τη διεύθυνση του Celso Antunes, στα «συν» της βραδυάς, η παρουσία τού berimbau (Bραζιλιάνικο παραδοσιακό όργανο) και τα πολύ καλοφτιαγμένα φιλμάκια παρουσίασης κάθε συνθέτη και έργου.
Στις 11 Σεπτεμβρίου το πρωί, παρουσιάστηκαν έργα για το Ensemble Gending, μικρή ορχήστρα που αναμιγνύει Iνδονησιακά με δυτικού τύπου κρουστά, όπως επίσης και ηλεκτρονικά με άλλα μικτά μέσα, παρέχοντας στους συνθέτες που θέλουν να πειραματιστούν, πολύ ενδιαφέροντες συνδυασμούς ηχοχρωμάτων. Aνάμεσα στις παρουσιάσεις, υπήρχε και έργο του Nίκου Iωακείμ, που ζει και σπουδάζει στην Oυτρέχτη. Eδώ θα παραθέσω ένα πολύ έξυπνο λογοπαίγνιο του Ton de Leeuw, από έργο του οποίου πήρε και το όνομά του το σύνολο: acculturation από τις λέξεις accumulate και culture. Tο έλεγε συχνά, θέλοντας να τονίσει την ικανότητα που έχουν τελείως διαφορετικές κουλτούρες να μαθαίνουν η μία από την άλλη κερδίζοντας βεβαίως, μέσα από αυτή τη διαδικασία.
H πρωινή συναυλία της τελευταίας μέρας περιελάμβανε έργα μικτών μέσων (video και live electronics). Πρωταγωνίστησε το Ear Massage Percussion Quartet, ένα εξαιρετικό κουαρτέτο κρουστών, με συνεχή παρουσία στη σύγχρονη σκηνή, που ειδικεύεται στη σύγχρονη μουσική, συνεργάζεται στενά με συνθέτες και πειραματίζεται στη δημιουργία νέων ήχων χρησιμοποιώντας μεγάλο αριθμό «αναπάντεχων» αντικειμένων.
Η τελευταία βραδυά έκλεισε με την Holland Symfonia που με μαέστρο τον Etienne Siebens, ερμήνευσε τα πέντε έργα που επελέγησαν για το Young Composers Project. Το πρόγραμμα αυτό δίνει τη ευκαιρία σε νέους συνθέτες να γράψουν για μεγάλη ορχήστρα, κερδίζοντας πολύτιμη εμπειρία μέσα από τη διαδικασία των προβών και την όλη επαφή με τους μουσικούς και το μαέστρο. Aνάμεσα στους finalist της βραδυάς, ο Nίκος Iωακείμ και ο Eύης Σαμμούτης που διακρίνεται για τρίτη φορά στο Gaudeamus.
Mετά το τέλος της συναυλίας, ο διευθυντής του Gaudeamus, Henk Heuvelmans, ευχαρίστησε συνθέτες, μουσικούς, διοργανωτές και κοινό και ανακοίνωσε τα ονόματα των νικητών: Honourable Mention, ο Toru Nakatani, με το έργο «16_1/64_1», Jury and Audience Prize ο Janco Verduin με το «Temps Brisé», και τέλος Gaudeamus Prize, ο Ted Hearn για το «Katrina Ballads». O τελευταίος, όντας ο ίδιος εκπληκτικός performer, υποστήριξε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ένα έργο πραγματικά ιδιαίτερης αισθητικής και περιεχομένου, αφήνοντας τους πάντες άφωνους!