Διεθνείς γιαπωνέζοι μουσικοί
της Έφης Αγραφιώτη
Tα τελευταία τριάντα χρόνια oι μουσικοί τής Ιαπωνίας γίνονται ολοένα γνωστότεροι στη Δύση, αν και δεκάδες εξ αυτών ήταν εγκατεστημένοι σε δυτικές χώρες και στην Αμερική - ιδιαίτερα στον Καναδά - από τα μέσα του 19ου αιώνα.
Αναμφισβήτητα ο γνωστότερος σημερινός Γιαπωνέζος σταρ, είναι ο μαέστρος Seiji Ozawa, που που γεννήθηκε στην Κίνα το 1935.
Seiji Ozawa
Το 1959 στη Becanson κέρδισε τον πρώτο του διαγωνισμό και άρχισε να αναγνωρίζεται στην Ευρώπη. Ο Charles Münch τον κάλεσε στη Βοστώνη, όπου κατέκτησε τη μεγαλύτερη δόξα, διευθύνοντας εκεί από το 1973 μέχρι το 2002. Παράλληλα, μαθήτευε για χρόνια κοντά στον Κάραγιαν στο Βερολίνο. Εχει υποστηρίξει όλων των ειδών τις μουσικές, από τα κλασικά συμφωνικά έργα μέχρι τη σύγχρονη έκφραση, τη τζαζ, την ηλεκτρονική και την κινηματογραφική μουσική. Δεν διέκοψε ποτέ την επαφή με την Ιαπωνία, και σθεναρά πρόβαλε συμπατριώτες του συνθέτες.
Ο Asahina Takashi, ιδρυτής τής Ορχήστρας της Οζάκα (1908 – 2001), εργάστηκε 55 χρόνια για να φέρει την ορχήστρα αυτή στο επίπεδο που ξέρουμε σήμερα. Στη δεκαετία τού ‘50 ο Wilhelm Furtwängler ήταν το φλογερό πρότυπό του και αυτός που του ενέπνευσε τη μεγάλη αγάπη στη μουσική τού Bruckner, με την οποία ασχολήθηκε πολύ για να την επιβάλλει στο ρεπερτόριο των γιαπωνέζικων ορχηστρών.
Ο άλλος διαπρεπής μαέστρος του σήμερα, δεξιοτέχνης τού πιάνου αλλά και συνθέτης, είναι ο Mamoru Fujisawa (1950). Τον συναντούμε με το ψευδώνυμο Hisaishi Jō. Aγαπά ιδιαίτερα τα κινούμενα σχέδια, την μουσική για ντοκιμαντέρ, και τα «ζωντανά» θεάματα. Είναι συγγραφέας τριών βιβλίων με εμπορική αποδοχή, παραγωγός κινηματογραφικών ταινιών και ερασιτέχνης φωτογράφος. Το 2004, έγραψε μουσική συνοδεία σε ταινίες βωβού σινεμά τού Μπάστερ Κήτον, εγχείρημα που επαινέθηκε στο Φεστιβάλ των Καννών. Ως μαέστρος, διευθύνει παλιά και νέα έργα. Ο John Williams συγκαταλέγεται στους συνθέτες που προτιμά
Με δύο λέξεις, ας μνημονεύσουμε επίσης: Τον μαέστρο Kanno Shigeru (1959), που σπούδασε στη Βιέννη, τον πασίγνωστο Yutaka Sado (1961), μαθητή του Ozawa και για πολλά χρόνια συνεργάτη του Bernstein, που από το 1993 είναι μόνιμος αρχιμουσικός της ορχήστρας Lamoureux, και τέλος τον Kazushi Ōno που σήμερα είναι συνεργάτης της όπερας της Lyon και του Badisches Staatstheater. Πριν, εργαζόταν στο la Monnaie στις Βρυξέλλες και ακόμα πιο πριν, στην Καλσρούη και στο Τόκιο. Διηύθυνε πολυσυζημένες παραστάσεις, μεταξύ άλλων, στην Όπερα του Βερολίνου τον Tanhoiser, και στη Σκάλα τού Μιλάνου τη Λαίδη Μάκβεθ τού Σοστακόβιτς.
Οργανίστας, κλαβεσινίστας, διευθυντής ορχήστρας, σπουδασμένος στο Τόκυο και στο Άμστερνταμ, ο Masaaki Suzuki (1954) αποτελεί ένα από τα αξιολογότερα πρόσωπα της μουσικής. Δίδαξε στη Staatliche Hochschule für Musik του Duisburg αποδεικνύοντας και την επικοινωνιακή ικανότητα, αλλά και τη διδασκαλική του προσωπικότητα. Από το 1990 ζει στο Τόκυο, όπου ίδρυσε το διάσημο σύνολο Bach Collegium Japan. Παράλληλα, ασχολείται με τη σύνθεση.
Masaaki Suzuki
Yasuhide Ito (1960), πιανίστας, μαέστρος της νεότερης γενιάς, συνθέτης περίπου 150 έργων ήδη! Η δραστηριότητά του επικεντρώνεται περισσότερο στην Απω Ανατολή, αλλά ως πιανίστας έχει εμφανιστεί στις μεγαλύτερες πόλεις τής Ευρώπης.
Τον Takuo Yuasa (1949) τον εκτιμήσαμε κυρίως χάρη στη δισκογραφική συνεργασία του με τον Arvo Pärt, στο δίσκο του της Naxos «Orchestral Works» (2000). Η συναυλιακή του παρουσία με τις μεγαλύτερες γιαπωνέζικες ορχήστρες, τού δίνει αναμφίβολα μια από τις πρώτες θέσεις.
Η πιανίστρια Kazuko Hiyama (1977), κόρη της περίφημης πιανίστριας Hisako Hiyama, ζει και εργάζεται από το 1998 στο Παρίσι, όπου έχουν εγκατασταθεί δεκάδες αξιόλογοι κλασικοί μουσικοί από την Ιαπωνία, και πολλοί απ’ αυτούς στελεχώνουν τις συμφωνικές ορχήστρες. Από πολύ μικρή ηλικία. η Hiyama προβαλλόταν ως το απόλυτο μουσικό αυτί, καθώς μπορούσε να αναγνωρίσει ακόμα και διάφωνες οκταφωνίες! Τα τελευταία χρόνια αναγνωρίστηκε ως περιώνυμη ακομπανιατρίς, και με την ιδιότητα αυτή εργάζεται συχνά στη Λυόν και αλλού. Ακκομπανιατέρ επιτυχημένος ήταν και ο Hiroaki Zakoji (1958 – 1987), που πέθανε από καρδιακή προσβολή, δυστυχώς νεότατος, στο Τόκιο, αφήνοντάς μας εξαιρετικές συνθέσεις για πιάνο και μουσική δωματίου. Ήταν μαθητής του διακεκριμένου συνθέτη ηλεκτρονικής μουσικής Masanobu Kimura και του πιανίστα Midori Matsuya (1943-1994). Τη δεκαετία του ’80, στη Βασιλεία τής Ελβετίας, στην Ισπανία και τη Δανία παίχτηκαν τα καλύτερα από τα 40 έργα του.
Ο διάσημος Hiroyuki Iwaki(1932-2006), διαπρεπής, παγκόσμια αναγνωρισμένος μαέστρος της προηγούμενης γενιάς, διηύθυνε αρκετά από αυτά, αναδεικνύοντας την μεγάλη δημιουργική δύναμη και το ιδιότυπο στυλ τού αδικοχαμένου μουσικού.
Hiroyuki Iwaki
Το 1969 γεννήθηκε η Mine Kawakami, που παίζει πιάνο από τα τρία της χρόνια.. Πιανίστα με διεθνή αναγνώριση, μελέτησε στην Staatliche Musichochscule του Μονάχου και στο Real Conservatorio Superior de Música της Μαδρίτης. Δοκίμασε στη συνέχεια να εγκατασταθεί (2000-2001) στην Κούβα, για να διδάξει πιάνο και να μελετήσει μουσική salsa και jazz. Επέστρεψε σύντομα στο Κυότο, όπου κατέκτησε φήμη παιδαγωγού τού πιάνου, καθώς και πολύ σημαντικής συνθέτριας. Τα έργα της παίζονται συχνά στην κεντρική Ευρώπη, ενώ η ίδια ειδικεύεται στη μουσική των Schumann, Beethoven και Messiaen.
Mine Kawakami
Ο πιανίστας Midori Matsuya (1943 - 1994) ήταν γιος του μουσικού της jazz, Minoru Matsuya. Μελέτησε σύνθεση και πιάνο με τον Roh Ogura (1916-1990) στην πόλη Kamakura, αλλά και στο Βερολίνο, στο Universität der Künste Berlin. Αφιέρωσε τη ζωή του στην διδασκαλία μέσα στην Ιαπωνία, πρσφέροντας παράλληλα πολύπλευρες καλλιτεχνικές υπηρεσίες. Δισκογραφικά βρίσκουμε ερμηνείες του σε έργα Gershwin, Takemitsu, καθώς και άλλων Ιαπώνων. Ο δίσκος με το δικό του έργο «Sabura Takata Préludes pour piano» (Fontec records 1983), έγινε πολύ θερμά αποδεκτός από την κριτική παγκοσμίως, το ίδιο και το cd του «Light Colored Album - Japanese Contemporary Pieces for Piano».
Το 2007 το διαγωνισμό Marguerite-Long-Jacques-Thibaud κερδίζει ο γεννημένος το 1987, Hibiki Tamura . Από τα πολλά βραβεία που έχει κερδίσει, είναι σίγουρα το πιο δύσκολο και αυτό που προσφέρει συμβόλαια για συναυλίες σε όλον τον κόσμο. Θερμά λόγια εισπράττει από πιανίστες όπως ο Aldo Ciccolini και ο Pascal Rose.
Hibiki Tamura
Ο Ηideki Nagano, πιανίστας και αυτός της νέας γενιάς (1969), έχει εντυπωσιάσει τα τελευταία χρόνια για τον εκπληκτικό τρόπο που παίζει σύγχρονα έργα. Από το 1988 ζει στο Παρίσι, όπου, όπως δηλώνει, ήρθε σε ουσιαστική επαφή με τη Δυτική αισθητική τής μουσικής. Από το1996 είναι μόνιμος συνεργάτης τού Ensemble Intercontemporain και έχει παίξει σε πρώτη εκτέλεση πολλά έργα τού P.Boulez
Ο τσελίστας Hajime Mizoguchi γεννήθηκε το1960, και είναι επίσης επιτυχημένος συνθέτης φιλμ και τηλεοπτικών σειρών. Πιστός σε παλιότερες αισθητικές ενορχήστρωσης στις δουλειές του χρησιμοποιεί πάντα συμφωνικές ορχήστρες,. Συνεργάζεται συχνά με την Orchestre Philharmonique de Prague. Είναι παντρεμένος με τη διάσημη συνθέτρια του new wave, Yoko Kanno (1964).
Ο βιολονίστας Daishin Kashimoto (Λονδίνο 1979), άρχισε να μαθαίνει βιολί στο Τόκιο, στα τρία του χρόνια. Το 1986, η οικογένεια εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη και ο νεαρός μουσικός εισήχθη στο Juilliard School χάρη σε υποτροφία της Foundation Edward John Noble. Το 1990, έγινε μαθητής του Zakhar Bron και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Freibourg, όπου το 2005 ολοκληρώνει τις σπουδές του με τον Rainer Kussmaul στη Staatliche Hochschule. To 1993, στα δεκατέσσερά του, κερδίζει τον Διαγωνισμό Menouhin, το 1994 τον Διαγωνισμό της Κολωνίας, ενώ το 1996 τον Διαγωνισμό Κράισλερ, καθώς και τον διαγωνισμό Long-Thibaud, όπου είναι ο νεαρότερος βραβευμένος στην ιστορία του διαγωνισμού. Σήμερα, παίζει με βιολί Στραντιβάριους τού1722 που του έχει παραχωρήσει η Nippon Music Foundation.
Ο πιο διάσημος παιδαγωγός τού εικοστού αιώνα, ασφαλώς, υπήρξε ο χαμογελαστός κύριος Shinichi Suzuki (1898- 1998), βιολονίστας και ιδρυτής τού περίφημου συστήματος που φέρει το όνομά του.
Shinichi Suzuki
Γιος κατασκευαστή εγχόρδων οργάνων και βιολονίστα, που ίδρυσε την πρώτη επιχείρηση κατασκευής βιολιών με χίλιους εργαζόμενους, αποφάσισε να μάθει βιολί αρκετά αργά, στα δεκαεπτά του. Γρήγορα, πήγε στο Βερολίνο για να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Επέστρεψε στο Τόκιο το 1930, όπου πήρε τη θέση τού διευθυντή στο Teikoku Music School. Παράλληλα, ανέλαβε υπεύθυνος της ορχήστρας εγχόρδων τού Τόκιο και δούλεψε την ιδέα τής αναμόρφωσης του καθημερινού προγράμματος σπουδών βιολιού. Τον απασχόλησαν η απλοποίησή και η μεθόδευση, ώστε να γίνεται αποδοτική η διαδικασία εκμάθησης σε πολύ μικρή ηλικία, και όρισε ως ηλικία έναρξης μαθημάτων τα 2 ή 3 χρόνια. (Σήμερα το σύστημα Suzuki προτείνει τα 5.) Προϋπόθεση εφαρμογής είναι να ακούει το παιδάκι όσο γίνεται περισσότερη μουσική, απαραίτητα μαζί με τους γονείς του. Κάτι που ξεσήκωσε πολλές συζητήσεις, είναι η άποψη του Suzuki ότι τα παιδιά πρώτα πρέπει να παίξουν βιολί με το αυτί και μετά να μάθουν σολφέζ και νότες.
Θέλω να υπογραμμίσω την περίπτωση της Yumi Nara, τραγουδίστριας της όπερας, πολύ γνωστής για το σύγχρονο ρεπερτόριό της (Matsudaira, Messiaen, Ξενάκης, Ohana κλπ). Γεννημένη στην Οζάκα, από παραδοσιακή γιαπωνέζικη οικογένεια, έχει εγκατασταθεί και αυτή, ήδη από τα χρόνια των σπουδών της, στο Παρίσι. Έχει ηχογραφήσει πολλούς δίσκους, και θεωρώ ότι ο καλύτερος είναι ο «Debussy: Melodies», με τον πιανίστα Claude Lavoix (Cypres - 2006). Τα τελευταία τρία χρόνια, ασχολείται σοβαρά με την συλλογή και ηχογράφηση έργων των συνθετριών τής Ιαπωνίας, και ήδη ο πρώτος δίσκος τής σειράς έχει ηχογραφηθεί.
Άλλα σημαντικά ονόματα στο χώρο τού τραγουδιού είναι οι σοπράνο Hisara Sato, Ryoko Sunakawa, Yukari Nonoshita, Ryoko Sunakawa, Taemi Kohama και η Nakiko Nakajima, με ρεπερτόριο κολορατούρας και ηχογραφήσεις από τον Bach μέχρι τον Stravinsky. Τέλος άλλοι αξιόλογοι μουσικοί είναι ο Kunihito Komori (marimba), o Hideki Ikegami (κρουστά), οι φλαουτίστες Kinowaki και Υmiko Sakuma, η Naoko Yosino (άρπα), οι βιολονίστριες Myuko Kamio, Asako Urushihara, ο ομποΐστας Tomoyuki Hirota, ο τρομπετίστας Usamu Kumashiro και ο τσελίστας Tsuhoshi Tsutsumi. Όλοι τους λαμπρύνουν την μεγάλη και διαπρέπουσα Γιαπωνέζικη καλλιτεχνική οικογένεια του σήμερα.