2009: Επετειακό έτος για τρεις... κι έναν ακόμα! - HENRY PURCELL (1659 – 1695)
(του Νίκου Παναγιωτίδη)
(σκληρό... baRock)

2009: ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΕΤΟΣ ΓΙΑ ΤΡΕΙΣ ...ΚΑΙ ΕΝΑΝ ΑΚΟΜΑ!
HENRY PURCELL
(1659 – 1695)

Ο Άγγλος συνθέτης Henry Purcell (προφέρεται Πέρσέλλ, με δύο τόνους!) είναι μιά πολύ ιδιαίτερη και παραγνωρισμένη (λόγω της εποχής του, που παραμένει για μας λίγο-πολύ άγνωστη) περίπτωση ιδιοφυούς συνθέτη. Γεννήθηκε πριν 350 ακριβώς χρόνια, το 1659 και πέθανε σαν τον Μότσαρτ στα 36 του, αφήνοντας πίσω του έργο εντυπωσιακό σε όγκο και ποιότητα που σε κάνει ν' αναρωτιέσαι τι θα είχε κάνει αν ζούσε άλλα τόσα χρόνια.
Η πρώτη τυπωμένη σύνθεσή του, ένα τρίφωνο τραγούδι, εμφανίζεται όταν ήταν μόλις 8 ετών σε συλλογή του περίφημου John Playford. Στα 15 του είναι κουρδιστής του οργάνου και πριν κλείσει τα είκοσι οργανίστας στο Αββαείο του Westminster. Το 1682, μόλις 23 χρονών και ήδη παντρεμένος, οργανίστας στο Βασιλικό παρεκκλήσι - όπου ήταν και χορωδός από παιδί, ενώ τον επόμενο χρόνο, προσλαμβάνεται ως κατασκευαστής εκκλησιαστικού οργάνου αλλά και συντηρητής της συλλογής των μουσικών οργάνων του βασιλιά. Απέκτησε αρκετά παιδιά αλλά επέζησαν μόνο δύο, η Frances (γεν.1688) και ο Edward (1699-1740, επίσης συνθέτης και οργανίστας). Ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά για την υπόλοιπη ζωή του, πέραν του ότι κατείχε τις ανώτατες για μουσικό θέσεις, δίπλα σε όσους και όσες κάθησαν στον Αγγλικό θρόνο ώς το θάνατό του. Ένας αφανής πλην διάσημος για το υψηλό του επίπεδο εργάτης της μουσικής, σαν τον Bach!

Στα νεανικά του χρόνια (1680-82) γράφει κυρίως πολυφωνικές συνθέσεις για σύνολο εγχόρδων της εποχής  (viol consort). Τρίφωνες και τετράφωνες Φαντασίες, Σονάτες, Παβάνες και άλλα, βασισμένα σε θέματα όπως ο ύμνος In nomine Domini ή σε αρμονικές σειρές. Παρά την, προφανώς συνειδητή, "παλιομοδίτικη" ενορχήστρωση, αφού το viol consort ανήκει στην Αναγεννησιακή παράδοση της Αγγλίας, η στέρεη δομή και η τολμηρότητα της μελωδικής και αρμονικής γραφής των έργων αυτών προδίδει ένα μεγάλο συνθέτη. Την ίδια εποχή στράφηκε και στο θέατρο, γράφοντας ώς το τέλος της ζωής του μουσική και τραγούδια για πάνω από 40 θεατρικά έργα. Κάπου 70 ύμνοι για τετράφωνη χορωδία, 50 σόλο ή (συνηθέστερα) πολυφωνικές θρησκευτικές ή κοσμικές ωδές και πάνω από 300 τραγούδια για μία, δύο ή περισσότερες φωνές, πάντοτε με αρμονική συνοδεία (basso continuo), είτε αυτόνομα είτε προορισμένα για την σκηνή (ανεξάρτητα απ' το αν ακούστηκαν σε παραστάσεις), μαζί με 6 όπερες και κάμποσα έργα για σόλο τσέμπαλο (αλλά ελάχιστα για όργανο!) συνθέτουν την εργογραφία του.

Henry Purcell: When on my sick bed I languish
(χειρόγραφο του συνθέτη). British Library

Πραγματικός μάστορας της παραλλαγής, με χαρακτηριστική την ασυμμετρία των φράσεων μεταξύ της επαναλαμβανόμενης αρμονικής σειράς (ground) και τής ή τών μελωδικών γραμμών που εξελίσσονται πάνω της, μελωδικά εμπνευσμένος αλλά και τολμηρός στην αρμονική του σκέψη, εξαντλητικός στις λεπτομέρειες και τελειοθήρας, είναι αυθεντικός πρόγονος του Bach. Απορρόφησε Ιταλικές (ως προς το στυλ recitativo) και Γαλλικές (ως προς τη σύνθετη και πλούσια αρμονία) επιρροές, δημιουργώντας όμως ένα δικό του, ολότελα προσωπικό ύφος. Τόσο, που δεν υπήρξε μετά από αυτόν κάποιος μεγάλος συνθέτης στα Βρετανικά νησιά (εκτός της βολικής "υιοθεσίας" του Γερμανού Handel) για 200 χρόνια, ώς τον 20ό αιώνα.

Η φετινή χρονιά είναι γεμάτη με συναυλίες με έργα του όχι μόνο στην Αγγλία αλλά σε όλη την Ευρώπη - εκτός της Ελλάδας, φυσικά, όπου η μόνη προγραμματισμένη βραδιά θα γίνει κάπου στις αρχές του 2010!... Οι αναγνώστες του TaR προφανώς θα ενημερωθούν εγκαίρως για τη σημαντικότατη αυτή συνεργασία του Άγγλου κόντρα τενόρου Michael Chance με Έλληνες μουσικούς σε όργανα της Μπαρόκ εποχής. Για όσους δεν έχουν και θα ήθελαν μιά πρώτη γνωριμία με τον σπουδαίο αυτό συνθέτη, δύο μικρά αλλά σπουδαία δείγματα της δουλειάς του: Στο ένα, η σοπράνο Emma Kirkby τραγουδάει, με τη συνοδεία του Christopher Hogwood στο όργανο και του Tony Rooley στο λαούτο, τον υπέροχο "Απογευματινό Ύμνο" ("An Evening Hymn"): "Τώρα που ο ήλιος έκρυψε το φως του και καληνύχτισε τον κόσμο, στο μαλακό κρεβάτι θ' αποθέσω το κορμί μου - μα πού την ψυχή μου ν' ανακουφίσω, αγαπημένε Θεέ, παρά στα χέρια σου; και μπορεί να υπάρξει πιο γλυκιά σιγουριά; λοιπόν, ξεκουράσου, ψυχή μου και τραγουδώντας ύμνησε το έλεος που μακραίνει τις ημέρες σου, αλληλούια". Στο άλλο, οι βιολονίστες John Holloway, Stalney Richie και Andrew Manze, με τη συνοδεία του John Toll στο τσέμπαλο, της Mary Springfields στη βιόλα ντα γκάμπα και του Nigel North στη θεόρβη, παίζουν την τρίφωνη σειρά παραλλαγών "Three parts upon a ground". Και οι δύο συνθέσεις αποτελούν σειρά παραλλαγών πάνω από μιά επαναλαμβανόμενη σειρά συγχορδιών, απόδειξη της μεγάλης μαεστρίας του συνθέτη.

ΠΑΤΗΣΤΕ ΤΟ ΕΙΚΟΝΙΔΙΟ ΜΕΓΑΦΩΝΟ ΓΙΑ ΝΑ ΑΚΟΥΣΕΤΕ!

 
Νίκος Παναγιωτίδης
(Οκτώβριος 2009)
nikpanlt@yahoo.gr
Επιμέλεια σελίδας: Κώστας Γρηγορέας