Πώς οι Έλληνες συνθέτες πρωτοπορούν και … προκαλούν!
36 παρτιτούρες για όλους
Η εν λόγω διακεκριμένη έκδοση σε επιμέλεια του συνθέτη και εκπαιδευτικού Μιχάλη Κεφάλα (ο επιμελητής είναι γνωστός και από άλλα παρόμοια μουσικού - εκπαιδευτικού κυρίως χαρακτήρα συγγράμματα) ελκύει άμεσα το ενδιαφέρον για το κίνητρο, τον στόχο και τους αποδέκτες στους οποίους απευθύνεται.
Πρόκειται για ένα συγκεντρωμένο εκπαιδευτικό υλικό γραμμένο αποκλειστικά από έλληνες συνθέτες και απευθυνόμενο τόσο σε μαθητές της μουσικής με ειδικές ανάγκες – ή ορθότερα με ειδικά χαρίσματα – όσο και σε εκπαιδευτικούς που διεξάγουν το λειτούργημά τους σε αντίστοιχους τομείς της εκπαίδευσης.
Είναι η πρώτη φορά που έλληνες συνθέτες προσπαθούν να καλύψουν τις μουσικές εκπαιδευτικές ανάγκες των ΑμεΑ (Άτομα με Αναπηρίες). Το βιβλίο ολοκληρώθηκε με την χρηματοδότηση του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Υμηττού, της εκδοτικής εταιρείας ΕΛΙΞ και του Μουσικού Οίκου «Παπαγρηγορίου-Νάκα», είναι δίγλωσσο (ελληνικά-αγγλικά) και συνοδεύεται από cd, ενώ σύντομα προγραμματίζεται η έκδοση ενός ξεχωριστού τεύχους σε γραφή Braille που θα απευθύνεται ειδικά σε άτομα με προβλήματα όρασης.
Το όλο project ξεκίνησε πριν από ένα περίπου χρόνο, όταν η 9μελής καλλιτεχνική-επιστημονική επιτροπή που συναπαρτίζουν οι: Χριστιάνα Αδαμοπούλου, Θόδωρος Αντωνίου, Αθανάσιος Δρίτσας, Πελίνα Ευαγγέλου, Λευκοθέα Καρτασίδου, Γιάννης Σπετσιώτης, Μαρία Φιλιάνου και Ντόρα Ψαλτοπούλου-Καμίνη, με πρόεδρο και μέλος τον Μιχάλη Κεφάλα προκήρυξε με πανελλήνια πρόσκληση ενδιαφέροντος-διαγωνισμό για τη δημιουργία μουσικού εκπαιδευτικού ρεπερτορίου για ΑμεΑ.
14 συνθέτες επιλέχθηκαν ανάμεσα στα υποψήφια έργα, ανάμεσά τους και συνθέτες οι ίδιοι με ειδικές ανάγκες. Οι δημιουργοί αυτοί είναι οι: Μαρίζα Βαμβουκλή, Γιώργος Δαραβέλης, Φραγκούλης Καραγιαννόπουλος, Μπάμπης Καρράς, Έφη Μαρκουλάκη, Δημήτρης Μπούκας, Βαγγέλης Μπουντούνης, Απόστολος Ντάρλας, Αλεξάνδρα Περιστεράκη, Ευαγγελία Σερέτη, Ελένη Σκάρκου, Γεράσιμος Τριανταφύλλου, Βασιλική Φιλιππαίου και Νίκος Χατζηελευθερίου, οι οποίοι κινούνται ανάμεσα στη σύνθεση για πιάνο, κιθάρα, την μουσική δωματίου, αλλά και τα μικρά ορχηστρικά σύνολα εκπαιδευτικού πάντα χαρακτήρα.
Όπως αναφέρεται στο δελτίο τύπου από την καλλιτεχνική επιτροπή: «Θεωρούμε πολύτιμο τον συντονισμό των συνθετών με τους ειδικούς παιδαγωγούς, την γονιμοποίηση του έργου τους με ιδέες από τον χώρο της μουσικής ψυχολογίας, της μουσικοθεραπείας και της ανθρωπολογίας της εκπαίδευσης και, τελικά, την ευαισθητοποίησή τους απέναντι στις ιδιαιτερότητες και την οπτική μιας σημαντικής κοινωνικής ομάδας».
Στιγμιότυπο από τη συνέντευξη τύπου που δόθηκε στο βιβλιοπωλείο «Ιανός»
με θέμα τα αποτελέσματα της Πανελλήνιας Πρόσκλησης Ενδιαφέροντος
για τη Δημιουργία Μουσικού Εκπαιδευτικού Ρεπερτορίου για ΑμεΑ.
Ας αφήσουμε όμως τον ίδιο τον εμπνευστή του βιβλίου Μιχάλη Κεφάλα, αλλά και κάποιους από τους συμμετέχοντες συνθέτες-δημιουργούς να μας μιλήσουν για την πραγμάτωση της πρωτότυπης αυτής ιδέας:
1. Πώς γεννήθηκε η ιδέα για ένα τέτοιο εγχείρημα;
M.K. Η αλήθεια είναι πως η πρωτοβουλία έφτασε σαν ώριμος καρπός πολλαπλών μακροχρόνιων παρατηρήσεων κι εμπειριών. Από πολύ παλιά παρατηρούσα στα ωδεία ότι κάθε χρόνο υπήρχαν ορισμένοι «διαφορετικοί» σπουδαστές που αγωνίζονταν κυριολεκτικά για να μάθουν μουσική… Ειδικά στην μουσική σχολή όπου απέκτησα την μεγαλύτερη εμπειρία μου είχαν έρθει παιδιά με αναπηρίες δυσαρεστημένα από άλλα ωδεία και παραπονούμενα για ανάρμοστη συμπεριφορά από διδάσκοντες, γεγονός δηλωτικό άγνοιας, προκατάληψης και απειρίας. Δεν ξεχνώ ποτέ την σαστισμένη αντίδραση του ακροατηρίου σε μαθητική συναυλία όταν κορίτσι με πολλαπλές αναπηρίες (αναπηρίες όρασης, κινητικά προβλήματα καθώς και νοητική καθυστέρηση) βγήκε στη σκηνή συνοδευόμενο από την δασκάλα του και έπαιξε δύο μελωδίες στο αρμόνιο ή νεαρό βαρήκοο αγόρι (με ακουστικά) που κατάφερε επιτυχώς να αποδώσει τα κομμάτια του στην κιθάρα.
Αργότερα, όταν έκανα το μεταπτυχιακό μου στο Πανεπιστήμιο του York διαπίστωσα ότι αρκετοί συνθέτες είχαν γράψει κομμάτια για ΑμεΑ θεωρώντας το κάτι εντελώς φυσικό. Ήταν εντελώς φυσικό για μια χώρα όπως η Μ. Βρετανία που είχε δεκαετίες πριν εκτενές σχετικό ρεπερτόριο και συγκεκριμένη πολιτική αντιμετώπισης σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Επιστρέφοντας στη Ελλάδα συζήτησα με συναδέλφους που δίδασκαν ΑμεΑ σε Κέντρα Ψυχικής Υγιεινής, Ειδικά Σχολεία ακόμη και σε Μουσικά Σχολεία και Ωδεία και συμφώνησαν ότι υπάρχει πρόβλημα: ή πρέπει να εισάγουν σχετικό ρεπερτόριο από το εξωτερικό ή να διασκευάσουν το ήδη υπάρχον για άτομα τυπικής ανάπτυξης. Τέλος, τα ΑμεΑ μέσα από τον ίδιο τον οικογενειακό μου περίγυρο με έκαναν να προβληματιστώ πόσο αληθινά μπορεί να είναι τα στατιστικά στοιχεία που άλλοι υπολογίζουν σε 10% και άλλοι σε 14% για τα ΑμεΑ στην Ελλάδα. Ήταν προφανές ότι υπήρχε ένα κραυγαλέο κενό στην μουσική εκπαίδευση μιας σημαντικής κοινωνικής ομάδας!
2. Ποιοι είναι οι στόχοι του προγράμματος;
M.K. Από τις ομάδες των ΑμεΑ καλέσαμε τους συνθέτες να γράψουν για ανθρώπους: (α) με προβλήματα όρασης (οι παρτιτούρες αυτές θα παρουσιαστούν και σε σύστημα Music Braille σε ειδικό ξεχωριστό τεύχος που θα εκδοθεί σε 200 αντίτυπα), (β) με προβλήματα ακοής, (γ) με κινητικές αναπηρίες, (δ) με νοητική καθυστέρηση, (ε) με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Ζητήσαμε από τους συνθέτες να γράψουν μουσική για μια ακόμη ομάδα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, στην οποία ανήκουν τα άτομα που (στ) έχουν μια ή περισσότερες νοητικές ικανότητες και ταλέντα, αναπτυγμένα σε βαθμό που υπερβαίνει κατά πολύ τα προσδοκώμενα για την ηλικιακή τους ομάδα. Σε αυτήν την πρόσκληση ενδιαφέροντος δεν συμπεριλάβαμε άτομα με διαταραχές συμπεριφοράς, χρόνια μη ιάσιμα νοσήματα, διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή (φάσμα αυτισμού) κ.λ.π. Πιστεύουμε ότι στο μέλλον θα καλυφθούν οι μουσικές εκπαιδευτικές ανάγκες και των άλλων ομάδων ΑμεΑ. Εμείς επιχειρήσαμε το ξεκίνημα θέτοντας τις απαραίτητες προϋποθέσεις στους δημιουργούς κι εκείνοι ανταποκρίθηκαν.
3. Υπήρξε κρατική ή άλλη στήριξη και συμμετοχή στο καινοτόμο αυτό έργο;
M.K. Η έκδοση του βιβλίου αυτού χρηματοδοτήθηκε από τους εκδότες «Παπαγρηγορίου-Νάκα», την εκδοτική εταιρεία ΕΛΙΞ, το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Υμηττού και τον δικηγόρο Πέτρο Μουρδουκούτα. Φυσικά, τα χρήματα ποτέ δεν είναι αρκετά, ειδικά για κάτι που γίνεται για πρώτη φορά στην χώρα μας μέσα σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Στους συν-διοργανωτές φορείς ανήκουν η ΕΕΜΑΠΕ (Ένωση Εκπαιδευτικών Μουσικής Αγωγής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης) και η Ένωση Ελλήνων Μουσουργών, ενώ χορηγός επικοινωνίας είναι το ΙΕΜΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Μουσικής και Ακουστικής). Ο δήμαρχος Υμηττού Χρήστος Ζούπας, ο αντιδήμαρχος Γιώργος Καραχάλιος και ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Υμηττού Παρασκευάς Καρασούλος και οι συνεργάτες του είναι σίγουρα οι άνθρωποι χωρίς την ηθική και υλική συμβολή των οποίων θα ήταν αδύνατη η πραγματοποίηση αυτής της πρωτοβουλίας. Θα έπρεπε να συμπληρώσω πως η αδυναμία των τραπεζών και διαφόρων κοινωφελών ιδρυμάτων να συμβάλουν λόγω της οικονομικής κρίσης ήταν σχεδόν αναμενόμενη. Όμως, δεν μπορώ να ξεχάσω την αρνητική επιστολή τράπεζας να στηρίξει με ασήμαντο ποσό την πρωτοβουλία αυτήν όταν μέσα στην ίδια περίοδο της κρίσης χρηματοδοτούσε τη συναυλία πασίγνωστου λαϊκού καλλιτέχνη στο Μέγαρο Μουσικής…
Απλόχερη στήριξη είχαμε από τα μέλη της επιστημονικής-καλλιτεχνικής επιτροπής, που ήταν οι: (1) Χριστιάνα Αδαμοπούλου, MA, BA, Anglia Ruskin University, μουσικοθεραπεύτρια, εκπαιδευτικός μουσικής, Ειδικό Σχολείο Καισαριανής, (2) Θόδωρος Αντωνίου, ομότιμος καθηγητής σύνθεσης του Πανεπιστημίου της Βοστόνης, πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, (3) Αθανάσιος Δρίτσας, MD, FESC, καρδιολόγος, συνθέτης, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, (4) Πελίνα Ευαγγέλου, μουσικοθεραπεύτρια, Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας Παίδων και Ενηλίκων Καλλιθέας και Κέντρο Ημέρας Πανελλήνιου Συλλόγου Γονέων, Κηδεμόνων και Φίλων Ατόμων με Προβλήματα Όρασης και Πρόσθετες Ειδικές Ανάγκες «Η Αμυμώνη» Ελληνικού, μεταπτυχιακές σπουδές μουσικοθεραπείας στο New York University των Η.Π.Α., (5) Λευκοθέα Καρτασίδου, Ph.D., λέκτορας ειδικής αγωγής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, μουσικός, (6) Μιχάλης Κεφάλας, Ph.D., συνθέτης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Ωδείου Υμηττού, (7) Γιάννης Σπετσιώτης, τ. ειδικός σύμβουλος ΥΠ.Ε.Π.Θ., ε.τ. σύμβουλος ειδικής αγωγής-μουσικοπαιδαγωγός, (8) Μαρία Φιλιάνου, μουσικοπαιδαγωγός, Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Κωφών και Βαρήκοων Αθήνας, και (9) Ντόρα Ψαλτοπούλου-Καμίνη, Ph.D., MA-CMT, μουσικοθεραπεύτρια, διδάσκουσα στο τμήμα ειδικής αγωγής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
4. Με ποια κριτήρια επιλέχθηκαν τα έργα που περιλήφθηκαν τελικά στην ύλη του βιβλίου;
M.K. Επιλέξαμε ως επιτροπή σχεδόν όλα τα κομμάτια -έπειτα από διορθώσεις- για να τιμήσουμε τους συμμετέχοντες που έδειξαν μια στοιχειώδη διάθεση κι ευαισθησία να μελετήσουν, να καταλάβουν και, τελικά, να συμβάλλουν έμπρακτα στέλνοντας έργα τους. Οι διορθώσεις αφορούσαν (α) την αρτιότητα δόμησης των μελωδικών γραμμών και τις εκτάσεις τους, (β) την καταλληλότητα της ρυθμικής και αρμονικής συνοδείας, (γ) το πόσο φιλική ήταν η σημειογραφία αλλά και η γενική εμφάνιση της παρτιτούρας. Πολλά κομμάτια διασκευάστηκαν περισσότερο ή λιγότερο από τους ίδιους τους συνθέτες, διαδικασία μέσα από την οποία κατανόησαν σε μεγαλύτερο βάθος το θέμα. Οι παρτιτούρες αυτές είναι χρήσιμες για διαφορετικές κατηγορίες και ηλικίες ΑμεΑ και μάλιστα με πολλαπλούς τρόπους, οι οποίοι θα επιλεγούν από τον εκπαιδευτή τους που γνωρίζει τις εξατομικευμένες δυνατότητες και ανάγκες τους. Μπορούν, δηλαδή, να τις παίξουν (μόνοι ή μαζί με άλλους, ΑμεΑ ή μη), να τις χορέψουν ή να τις χρησιμοποιήσουν για κίνηση, να τις δραματοποιήσουν, απλώς να τις ακούσουν, ενώ υπάρχουν και στίχοι που απευθύνονται κυρίως σε γονείς ΑμεΑ, γραμμένοι από γονιό ΑμεΑ, αποτυπώνοντας την αλληλεπίδραση του ΑμεΑ με τον οικογενειακό του περίγυρο.
Το βιβλίο συνοδεύεται από ένα δίσκο ακτίνας (cd) με τις midi ηχογραφήσεις όλων των κομματιών, ο οποίος χρησιμεύει κυρίως για τη μελέτη στο σπίτι: το ΑμεΑ έχει έτσι τη δυνατότητα να ακούσει την ακριβή εκτέλεση χωρίς την ανάγκη της ζωντανής παρουσίας του εκπαιδευτή. Ιδιαιτέρως πολύτιμο υλικό του βιβλίου, πέρα από τις παρτιτούρες και το συνοδευτικό cd, είναι οι δύο προτάσεις διδασκαλίας της Μαρίας Φιλιάνου και της Ντόρας Ψαλτοπούλου, οι οποίες δείχνουν το πώς ακριβώς σκεφτήκαμε και πώς δράσαμε σε επίπεδο παιδαγωγικής και διδακτικής πράξης.
5. Πώς ένας συνθέτης χειρίζεται το υλικό του για να συνθέσει ένα έργο για ΑμεΑ; (για τους συνθέτες)
Μαρίζα Βαμβουκλή: Εξ' αρχής, θέλησα να έχω στο μυαλό μου συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες παιδιών που θα έρθουν τυχόν σε επαφή με το προτεινόμενο μουσικό υλικό και όχι μια γενική κατηγορία Α.μ.ε.Α, ατόμων με ειδικές ανάγκες και δεξιότητες στα οποία θα το απευθύνω. Έτσι, επέλεξα να επικεντρωθώ στα παιδιά με δυσλεξία (διαφόρων βαθμών) και στα παιδιά με προβλήματα όρασης.
Για τα πρώτα η προσέγγιση έγινε εν είδει εξατομικευμένης διδασκαλίας (χωρίς αυτό να αποκλείει συνθέσεις προοριζόμενες για ομάδες δυσλεξικών παιδιών). Επιλέχτηκε ένα κομμάτι στον χορευτικό ρυθμό του βαλς (γενικότερα αγαπητός στα παιδιά) με διακριτή μελωδική γραμμή που αποτυπώνεται εύκολα στη μνήμη και που μπορεί να παιχτεί είτε από πολυφωνικά όργανα όπως το πιάνο, το ακορντεόν, η κιθάρα, είτε από μονοφωνικά όπως η φλογέρα και το βιολί. Δόθηκε επίσης έμφαση σε έναν ιδιαίτερο τύπο παρτιτούρας, δηλαδή γραπτής απεικόνισης, πράγμα που αποτελεί αδύνατο σημείο για ένα μεγάλο ποσοστό δυσλεκτικών παιδιών και που συχνά συνιστά λόγο συναισθηματικής τους απώθησης κατά τη διαδικασία εκμάθησης μουσικών οργάνων, όταν αυτή προχωρά στο στάδιο πέραν της προφορικής εκμάθησης «με το αυτί» και μέσω κιναισθητικής μνήμης. Η εν λόγω παρτιτούρα εστιάζει στην παράμετρο του ύψους των φθόγγων, μέσω της διαφοροποίησης των χρωμάτων των γραμμών του πενταγράμμου και των απεικονιστικών συμβόλων των φθόγγων και των παύσεων (που συμβολίζονται με πράγματα που τρώγονται, π.χ. ντο->ντομάτα, ρε->ρεπάνι κλπ.)
Για τα παιδιά με προβλήματα όρασης η προτεινόμενη μουσική δραστηριότητα είναι ομαδική και τα ενεργοποιεί ποικιλοτρόπως: ακουστικά, κιναισθητικά, απτικά, φαντασιακά και δημιουργικά. Αναλυτικότερα: μιμούνται ακούγοντας τη φωνή του εκπαιδευτικού/εμψυχωτή να τους τραγουδά, παίζουν με το σώμα τους (body percussion) και με κρουστά όργανα συγκεκριμένους ρυθμούς που τους ζητούνται, νιώθουν έντονα την αλληλεπίδραση μεταξύ τους με σκοπό ένα συλλογικό αποτέλεσμα λόγω διάταξής τους σε κύκλο (ο ένας πίσω από την πλάτη του άλλου, εξασφαλίζοντας εγγύτητα-απτική επαφή-συνεργατικό αίσθημα) και αφήνονται να φανταστούν και να αυτοσχεδιάσουν μουσικά σε συγκεκριμένη φάση της μουσικής δραστηριότητας. Δόθηκε προσοχή στο να μην αφήνονται καθόλου εκτεθειμένα τα παιδιά να κινούνται μόνα τους (απομονωμένα) στον χώρο και επίσης να υπάρχει περιθώριο συμμετοχής από όλους, ανεξαρτήτως βαθμού μουσικών δεξιοτήτων. Η πρωτοβουλία που δίνεται στα παιδιά καθιστά και τη δραστηριότητα τόσο ευέλικτη ώστε να μην μπορεί ποτέ να εκτελεστεί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο αλλά να εξαρτάται απόλυτα από τους εκάστοτε συμμετέχοντες και την προσωπικότητά τους.
Η διαδικασία δημιουργίας μουσικής απευθυνόμενης σε άτομα με ιδιαιτερότητες εγείρει και ένα γενικότερο ζήτημα: καθετί που απευθύνεται στη μαθησιακή διαδικασία οφείλει να λαμβάνει σοβαρά και ουσιαστικά υπ' όψιν του τον Άλλον στον οποίον απευθύνεται, κοινώς να τον αντιμετωπίζει με την σωστά εννοούμενη ευ-αισθησία, πρώτα κατανοώντας τον. Η μάθηση δε συμβαίνει ποτέ σε περιβάλλον αποστειρωμένου, «ουδέτερου» σωλήνα. Έτσι, με το να καταπιαστώ με τη συγκεκριμένη διαδικασία, αυτό λειτούργησε για μένα υπενθυμιστικά και ενδυναμωτικά προς την κατεύθυνση της αλληλεπιδραστικής διδασκαλίας που συμπεριλαμβάνει σαν προσωπικότητα τον εκάστοτε μαθητή. Τη διαχωριστική γραμμή δεν την ορίζει, ως εκ τούτου, η «εδική ανάγκη/δεξιότητα» του μαθητή που τον κατηγοριοποιεί και ενδεχομένως τον απομονώνει· την διαχωριστική-διακριτική γραμμή τη θέτει η ευαισθητοποίηση εκατέρωθεν, σε μια ολοζώντανη μαθησιακή διαδικασία που και οι δυο πλευρές (δάσκαλος-μαθητής) λειτουργούν ως πομποδέκτες, αφουγκραζόμενοι βήμα-βήμα ο ένας τον άλλον.
Προτεινόμενη (εντυπωσιακή) σημειογραφία του για δυσλεκτικά παιδιά:
(Ακούστε απόσπασμα) Αλεξάνδρα Περιστεράκη: Η ενασχόλησή μου με ΑμεΑ και Χρήστες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας τα τελευταία χρόνια μου έμαθε ότι η λεπτή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην παθολογία, την αναπηρία και την «κανονικότητα» είναι ακόμα πιο ασαφή στην περίπτωση των παιδιών και των εφήβων. Για όλα τα παιδιά - ΑμεΑ ή όχι - η ανάγκη παιχνιδιού, ανεμελιάς και βιωματικής προσέγγισης αποτελούν τα θεμέλια οποιασδήποτε αποτύπωσης του «τι μπορούμε να κάνουμε μαζί - μαθητές και γονείς, εκπαιδευτικοί, θεραπευτές ή εμψυχωτές». Έτσι, όταν αποφάσισα να συμμετάσχω στην ολοκαίνουργια αυτή έκδοση, σκέφτηκα να εργαστώ με στόχο την ενεργοποίηση και έκφραση της φυσικής δημιουργικότητας των μαθητών. Το υλικό είναι απλό και κατανοητό, βασισμένο στην ιδέα των gamelan που αφενός συνδυάζουν μουσική κα χορό, αφετέρου δίνουν τη δυνατότητα σε όποιον συμμετέχει - κι αυτό ανεξάρτητα από πρωτύτερες εμπειρίες, γνώσεις του ή δεξιότητές του - να αναλάβει μια θέση στην ομάδα και να συμβάλλει αποφασιστικά στο ηχητικό αποτέλεσμα. Στις συγκεκριμένες αυτές «μικτές» δραστηριότητες, ο στόχος - ο ηχητικός και ο κινητικός - προκύπτει μέσα από τη διεργασία τόσο της ατομικής προσπάθειας όσο και της συλλογικής. Ενσωμάτωσα για αυτό βασικές αρχές χοροθεραπείας που προωθούν τη διερεύνηση και χρήση του σώματος, τη διερεύνηση και «υιοθέτηση» του χώρου καθώς και τη συνεργατικότητα μέσω της αλληλεπίδρασης όσων βρίσκονται μαζί στο χώρο.
Λόγω της πολυμορφίας των ΑμεΑ, ένα από τα στοιχεία που επιδίωξα στα παιγνίδια είναι να προσδιορίζεται ένα πλαίσιο εργασίας τέτοιο, ώστε να ευνοείται η δράση και να απεγκλωβίζεται ο συμμετέχοντας από το άγχος του «αν θα τα καταφέρει» (ένα πρόβλημα που θα παρατηρείται στο σύνολο της εκπαίδευσης όσο εκείνη θα επικεντρώνεται στην ανταγωνιστικότητα - αλλά οφείλουμε βέβαια ακόμα παραπάνω να το ανατρέψουμε σε παιδιά και εφήβους που εισπράττουν από μεγάλο μέρος της κοινωνίας την απόρριψη), δίνοντάς του όποιες κι αν είναι οι δυνατότητές του, μοναδικό και αναντικατάστατο ρόλο. Τέλος, προσπάθησα και το αποτέλεσμα, πέρα από την απλότητά του στην «ερμηνεία» του, να αφήνει μεγάλα περιθώρια αυτοσχεδιασμού και πρωτοβουλίας καθώς το «αισθητικό» αντικείμενο παραπέμπει σε λαϊκές μουσικές και σε «μοντέρνα ακούσματα» για τις νεότερες ηλικίες ώστε να γεύονται με χαρά όσοι συμβάλλουν σε αυτό, ένα απλό αλλά και ευάκουστο αποτέλεσμα.
Απόστολος Ντάρλας: Προσωπικά γράφοντας έργα για πιάνο για ένα χέρι κι έχοντας πρωτογενείς ιδέες ως μουσικό υλικό, είχα τους εξής στόχους: α) ο εκτελεστής να εξερευνήσει όλη την έκταση του πιάνου, συνεπώς όλα τα δυνατά παραγόμενα ηχοχρώματα, β) την μουσική παρήχηση (κατά την γλωσσική παρήχηση), όπου ο ακροατής κατά την ακρόαση θεωρεί ότι το έργο εκτελείται με δυο χέρια. Αυτό επιτυγχάνεται με την ακροαματική ψευδαίσθηση παρατείνοντας με το sustain pedal φθόγγους σε χαμηλή περιοχή, ενώ το χέρι απομακρύνεται αμέσως σε άλλη περιοχή υψηλότερη, ή ακόμη εισάγοντας 2 φωνές, οι οποίες εκτελούνται με ένα χέρι. Επίσης, όσον αφορά το τεχνικό μέρος του πιάνου στο 5ο έργο , γίνεται χρήση sostenuto pedal –απομόνωση χορδών από τους επιλεχθέντες μονωτήρες- με σκοπό να δημιουργηθούν αρμονικοί ήχοι, οι οποίοι πολλαπλασιάζονται κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης από τους φθόγγους που ακούγονται πραγματικά. Δημιουργείται η αίσθηση μιας «μεταποιημένης ηχούς», σαν την επιφάνεια της θάλασσας, η οποία κάποιες στιγμές λειτουργεί ως κύμα. Είναι κυρίως αυτές οι στιγμές κατά τις οποίες κοντινοί αρμονικοί ήχοι στην αρμονική στήλη, ενισχύονται λόγω της δόνησης σχετικών χορδών. Τέλος, επεδίωξα να προσδώσω και ένα επίπεδο δυσκολίας σε καθένα από τα κομμάτια, ώστε μέσω αυτού του κύκλου ο μαθητής να εξοικειώνεται με όλο και πιο δύσκολα τεχνικά και ερμηνευτικά ζητήματα.
Το πρώτο έργο (και μάλιστα σύγχρονου ιδιώματος) για μονόχειρα πιανίστα στην Ελλάδα:
Φραγκούλης Καραγιαννόπουλος: Πριν απαντήσω στην ερώτηση θα ήθελα να ανοίξω μια μικρή παρένθεση προκειμένου να διατυπώσω κάποια γεγονότα, τα οποία θεωρώ σημαντικά για να μπορέσω να δώσω μια επαρκή απάντηση. Τα τελευταία χρόνια είχα την τύχη να συνεργαστώ με ΑμεΑ . Και λέω την τύχη γιατι θεωρώ τον εαυτό μου πραγματικά τυχερό που μου δόθηκε η ευκαιρία να βρεθώ δίπλα σε παιδιά με ειδικές ανάγκες, μιας και πιστεύω πως μέσα απο αυτήν τη διαδικασία όχι μόνο τα βοήθησα να εκφράσουν την καλλιτεχνική τους φύση, αλλά και πήρα γνώση, και το κυριότερο απ’ όλα, τα παιδιά αυτά με βοήθησαν να γίνω καλύτερος άνθρωπος. Συγκεκριμένα, πριν απο τρία χρόνια, ο Γιώργος (ΑμεΑ με νοητική καθυστέρηση) γράφτηκε στο ωδείο κι έγινε μαθητής μου στην κιθάρα. Στην προσπάθειά μου να μπορέσω να τον διδάξω βρέθηκα μπροστά σε τεράστιες δυσκολίες μιας και το υλικό που υπήρχε, όσον αφορά τη διδασκαλία της κιθάρας, δεν επαρκούσε ή ήταν ακατάλληλο. Αναγκάστηκα επομένως να εφεύρω τρόπους για να κατανοήσει τόσο τη μουσική γραφή όσο και τις έννοιες. Μέσα από τη σχέση μου με τον μαθητή διαπίστωσα όχι μόνο την ανάγκη του για επικοινωνία και συντροφικότητα, αλλά και την αγάπη του για τη μουσική και τον πλούσιο συναισθηματικό κόσμο του…
Αφού πέρασε αρκετός καιρός και ο Γιώργος είχε αποκτήσει μια σχετική ικανότητα ανάγνωσης παρτιτούρας, γεγονός που με εντυπωσίασε, με προβλημάτισε μια ερώτησή του σχετικά με τον αν θα μπορούσε να παίξει μουσική με άλλα παιδιά. Η ερώτησή του με κινητοποίησε και πήρα την απόφαση να τον φέρω σε επαφή με τον κόσμο της «μουσικής δωματίου», νιώθoντας παράλληλα την ανάγκη του να είναι συμμέτοχος στην παραγωγή μουσικού αποτελέσματος. Συμμέτοχος βέβαια σ’ αυτό που θα μπορούσε, ίσως, κανείς να ονομάσει «διαδραστική μουσική». Μουσική, δηλαδή, όχι αποστεωμένη, γραμμένη στο χαρτί -σαφέστατα σημαντική, εκτελέσιμη όμως από άτομα τυπικής ανάπτυξης (ΑτΑ)-, αλλά μουσική για να περιγράψει μια εικόνα ή μια κατάσταση. Θα ήθελα να υπογραμμίσω σ’ αυτό το σημείο την έννοια «συμμέτοχος», την οποία ανάφερα παραπάνω. Αναφέρομαι στο συγκεκριμένο ΑμεΑ ως εκτελεστή και όχι ως ακροατή, γιατί σ’ αυτήν τη δεύτερη περίπτωση τα αποτελέσματα είναι τελείως διαφορετικά και μάλιστα είναι αποτελέσματα που προκαλούν εκπλήξεις σε ότι αφορά τις κρίσεις, τις επεξηγήσεις και τη γενικότερη συμπεριφορά των ΑμεΑ κατά την ακρόαση ενός μουσικού έργου. Κατά αυτόν τον τρόπο προέκυψε το ένα από τα δύο έργα μου («Μια μέρα στη ζωή του Σολ-Σι-Μι») και, κατόπιν, το δεύτερο («To τανγκό του μυστηρίου»).
Απαντώντας στο σκέλος της ερώτησης θα πρέπει να πω πως το υλικό των δύο αυτών έργων ουσιαστικά το χειρίστηκα βάσει των δεξιοτήτων του ίδιου του «εκτελεστή-ΑμεΑ». Προσπάθησα να χρησιμοποιήσω ρυθμούς κατανοητούς, μουσικά σχήματα και φόρμες προσιτές στον ίδιο, ενώ οι μουσικοί όροι για τους χρωματισμούς και οι τεχνικές διευκρινήσεις έγιναν με τρόπο περιγραφικό και κατανοητό για τον ίδιο, χρησιμοποιώντας παράλληλα και τους τυποποιημένους όρους, όπου αυτό ήταν εφικτό. Θεωρώ σημαντικότερο όλων το γεγονός ότι προσπάθησα να του δώσω ρόλο ισότιμο με εκείνο των υπολοίπων μέσα στο σύνολο, προκειμένου να διατηρηθεί η αρμονία και η πληρότητα του μουσικού αποτελέσματος. Θέλησα ο ίδιος να νιώθει και να είναι μέλος ενός ευρύτερου μουσικού συνόλου με θέση ισότιμη με αυτήν ενός ΑτΑ, πράγμα που του δίνει τη δύναμη και το σθένος να απαιτήσει και να διεκδικήσει το ίδιο και από την κοινωνία.
Τελειώνοντας θα ήθελα να συμπλήρωσω τα εξής: η δημιουργία αυτών την έργων –πέρα από τον ουσιαστικό σκοπό που δεν είναι άλλος από το να συμβάλλει κανείς στη δημιουργία ρεπερτορίου για ΑμεΑ – προέκυψε από την κατανόηση από μέρους μου, της εκπαιδευτικής αξίας που έχει η «μουσική δωματίου» για τους μαθητευόμενους, σε αρχικό στάδιο αλλά και προχωρημένους, μουσικούς ανεξαρτήτως ηλικίας και ιδιότητας…Τα έργα μπορούν να εκτελεστούν από ΑμεΑ και μη. Στοχεύοντας στη συνύπαρξη διαφορετικών ατόμων και προσωπικοτήτων επέλεξα να συνθέσω μουσική απλή, κατανοητή και ταυτόχρονα ενδιαφέρουσα για τους εκτελεστές, όσο αυτό μπορεί να καταστεί δυνατό από μέρους μου.
Βασική ιδέα λοιπόν είναι η σύμπραξη ΑμεΑ και ΑτΑ. Προσπάθησα να το πετύχω χρησιμοποιώντας απλές στην εκτέλεση νότες και τεχνικές, όπως: ανοιχτές χορδές στα έγχορδα & στις κιθάρες, μελωδίες σε καθορισμένες θέσεις στην κιθάρα χωρίς «πετάγματα», συνοδεία κρουστών που προσδίδει ρυθμό και, πιο πλούσια αρμονία, καθώς και τη χρησιμοποίηση της κιθάρας σαν κρουστό επιτυγχάνοντας έτσι ιδιαίτερα ηχοχρώματα. Τέλος, πρόσθεσα και μια κιθάρα καθοδηγητή, η οποία κρατάει την αρμονία και το ρυθμό, ενώ ταυτόχρονα ο εκτελεστής- καθοδηγητής ανάλογα με την εμπειρία του να μπορεί να παίξει και το ρόλο του μαέστρου.
Νίκος Χατζηελευθερίου: Η ιδέα του Μιχάλη Κεφάλα, καλού φίλου και εξαιρετικού μουσικού-παιδαγωγού για μια τέτοια εργασία-παραγωγή, ενδιαφέρουσα και αρκούντως διεγερτική, τόσο για την καλή πρόθεση όσο και τον «κίνδυνο» που περιείχε, ήταν ο λόγος που συμμετείχα σ’ αυτήν την προσπάθεια. Έχω παράλληλα και μια περίπου επτάχρονη «τριβή» που συνεχίζεται με μαθητή μου -τον αγαπημένο μου Μ. Κ. στο Δημοτικό Ωδείο Μοσχάτου- Α.μ.ε. εκπαιδευτικές ανάγκες, γεγονός που με κρατούσε σε μια σχετική εγρήγορση με το θέμα. Κάπως έτσι μπήκα στην περιπέτεια να φτιάξω κάτι. Άλλωστε «συνθέτω» μόνο περιστασιακά, πολύ σπάνια και κατόπιν...αυτο-παραγγελίας.
Οι τρεις σπουδές που έφτιαξα δεν είναι μουσικά κομμάτια για ακρόαση. Φιλοδοξούν να αποτελέσουν μια σχετικά οργανωμένη μελωδικά, ρυθμικά και αρμονικά, «διατύπωση» ερωτημάτων και κατάθεση ιδεών «εν σπέρματι» για το ρόλο που μπορούν να παίξουν στη μετάδοση μουσικών γνώσεων και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων σε μουσικό όργανο -στην προκειμένη περίπτωση κιθάρα- «τεχνικές διδασκαλίας» διαφορετικές απ’ τις συνήθεις, στα άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Μια τέτοια ανάγκη καλούνται να καλύψουν οι συνθέτες ή οι ίδιοι οι δάσκαλοι με συνεχή ευρηματικότητα. Οι τρεις σπουδές που παραθέτω σ’ αυτή την ομαδική εργασία «θίγουν» έννοιες, όπως η επανάληψη, η έκπληξη, η σύντομη ανάπτυξη, η εναλλαγή σύμφωνης και διάφωνης συνήχησης, η κωδικοποίηση των κινήσεων στο όργανο κ.ά., ως μέσα για την επίτευξη συνεχούς ενδιαφέροντος, σταθερής προσοχής, αλλά και διευκόλυνσης στη λήψη και την εμπέδωση μουσικών γνώσεων και δεξιοτήτων.
Ευαγγελία Σερέτη: Μητέρα του Κωνσταντίνου. Μη τυπική κινητικότητα εκείνος, μη τυπική δημιουργικότητα εγώ. Δεν με ενέπνευσε, με εξώθησε να εκφραστώ. Πολλοί οι τρόποι για να φτάσει η φωνή μου στον κόσμο. Φωνή παγιδευμένη άλλοτε σε αόρατους τοίχους αυτολύπησης και άλλοτε σε ορατούς κοινωνικού αποκλεισμού. Στα δεκαοχτώ τώρα εκείνος, και κάπου εκεί κοντά και η δική μου συναισθηματική ηλικία…
Τα τραγούδια που έστειλα στο διαγωνισμό αυτό, τα είχα φτιάξει σχεδόν ένα χρόνο πριν. Μου άρεσαν γιατί και στα δύο μιλάει το κρυμμένο, χαμένο θα έλεγα, παιδί. Όταν είδα στο περιοδικό «Αναπηρία τώρα» τη σχετική προκήρυξη, ζήτησα αρχικά τη συνεργασία ενός δασκάλου δημοτικού σχολείου της περιοχής μου, που ήδη έγραφε τραγούδια για παιδιά. Εκείνος αρνήθηκε, μα η διαίσθησή μου φώναζε να επιμείνω. Τελικά με βοήθησε πρόθυμα ο κ. Γιάννης Χριστοφορίδης, διευθυντής ωδείου στη Ν. Μάκρη, κάνοντας την αντιγραφή τους σε νότες.
Όπως καταλαβαίνετε, οι γνώσεις μου στη μουσική είναι λίγες. Όταν την ακούω όμως να έρχεται από μέσα μου, πότε μόνη της και πότε με στίχους, δε μπορώ να αντισταθώ κι ούτε να την αφήσω να φύγει. Και αφού δεν είμαι σε θέση (ακόμα) να τη συγκρατήσω αλλιώς, την τραγουδώ και την αποθηκεύω στο κινητό μου. Ύστερα με τη βοήθεια της δασκάλας μου στο πιάνο και στη φωνητική, της κας Πόλης Αποστολάτου, την τραγουδώ μαζί της στο πιάνο. Έτσι λοιπόν φτιάχνω τα τραγούδια μου, δύο εκ των οποίων είμαι τόσο τυχερή να υπάρχουν γραμμένα πια σ’ αυτή την ειδική έκδοση.
Υπακούοντας στην εσωτερική μου φωνή θέλησα να συμμετέχω σε αυτήν. Οι στίχοι των δυο τραγουδιών, και ειδικά του δεύτερου, δεν είναι για μικρά παιδιά. Πιστεύω όμως ότι αυτό το ρεπερτόριο θα φτάσει πραγματικά σε ένα ευρύτερο ηλικιακά και νοητικά κοινό. Και ακόμα, πως τα παιδιά μπορούν να αντιληφθούν πολλά μέσω της μουσικής. Η χαρά που βιώνω όταν επικοινωνώ με τους ανθρώπους μέσα από στίχους, χρώματα και μουσικές, είναι αυτή που μου επιβεβαιώνει πως είμαι εδώ γι’ αυτό το σκοπό. Για να φωνάξω και να πω πως ο Κωνσταντίνος και κάθε ιδιαίτερος άνθρωπος , έρχεται ανάμεσά μας για να μας δείξει το δρόμο του κόσμου ολόκληρου. Πως είναι η αφορμή για να μάθουμε να αναγνωρίζουμε και να δεχόμαστε κάθε πλάσμα στη ζωή μας σαν τη νότα που έλειπε για τη δική μας μοναδική σύνθεση.
Αγαπητοί φίλοι δεν ξέρω πόση απήχηση θα έχει συνολικά αυτό το ρεπερτόριο. Ξέρω όμως πως εγώ θα είμαι εδώ. Έτοιμη να τραγουδήσω η ίδια τα τραγούδια μου σε όποια συνάντηση κληθώ αφιλοκερδώς, ώστε οι φωνές και τα τραγούδια του δικαίου να γίνουν πιο πολλά σ’ αυτό τον κόσμο, με πίστη πως κάποτε θα ανοίξουν και πόρτες ως τώρα κλειστές. Ευχαριστώ.
6. Πώς αντιμετωπίζει ένας συνθέτης ΑμεΑ τη δημιουργία ενός τέτοιου έργου και τι σημαίνει για αυτόν μια τέτοια διαδικασία; (για συνθέτες ΑμεΑ)
Γεράσιμος Τριανταφύλλου: Έλαβα γνώση της προκήρυξης μέσα από το διαδικτυακό περιοδικό TAR. Βρήκα την ιδέα καταπληκτική! Κάτι ανάλογο δεν είχε ξαναγίνει στην χώρα μας. Με την συμμετοχή μου ήθελα να βοηθήσω όπως μπορούσα μια προσπάθεια που απευθύνονταν σε συνανθρώπους μου ΑμεΑ. Επέλεξα τα 4 από τα 5 κομμάτια με τα οποία συμμετείχα στην πρόσκληση («Το λιβάδι», «Στο ποτάμι», «Νανούρισμα» και «Τραγούδι του βοσκού») από παλιότερες μουσικές μου πάνω σε θεατρικά έργα. Επεδίωξα να είναι απλά και σύντομα και, επιπλέον, το «Στο ποτάμι» επιλέχθηκε για την χρονική του ένδειξη (7/8, καλαματιανός) και τις κλίμακες που χρησιμοποιεί (συνδυασμό αρμονικής ελάσσονος και χιντζάζ). Το 5ο κομμάτι μου («Βαλς») το διάλεξα από το soundtrack της ταινίας μικρού μήκους «7+1» του Άλκη Σδούγκου, σε παραγωγή Art Productions σε συνεργασία με τον «Πανελλήνιο Σύλλογο Παραπληγικών και Κινητικά Αναπήρων». Η ταινία, όπως και η πρωτοβουλία μας, αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση των ανθρώπων για τα ΑμεΑ και παρακινεί για μια άλλη οπτική των πραγμάτων. Οι μεταγραφές ήταν απαραίτητες για να αποκτήσουν τα κομμάτια πιο προσιτή μορφή και απλούστερη σημειογραφία κι έγιναν σε συνεργασία με τον Μιχάλη Κεφάλα. Τα κομμάτια ενορχηστρώθηκαν για κιθάρα και οποιοδήποτε πνευστό (στην ηχογράφηση για φλάουτο), όπου το μέρος του πνευστού μπορεί να παιχτεί από ΑμεΑ, ενώ το μέρος της κιθάρας από εκπαιδευτικό ή μαθητή, ΑμεΑ ή μη.
Το βασικό θέμα από το soundtrack της ταινίας μικρού μήκους του Άλκη Σδούγκου "7+1", που όπως αναφέρει στην συνέντευξή του ο ίδιος ο ΑμεΑ συνθέτης "είχε τους ίδιους στόχους με την προκήρυξή ":
7. Σε μια ελληνική κοινωνία, όπως η σύγχρονη, με την παντελή έλλειψη υποδομών, την απαξίωση των θεσμών ως φαινόμενο αυτονόητο και την ισότιμη αντιμετώπιση ως απομονωμένη δεοντολογία, πώς εντάσσεται ένα τέτοιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα; Θα ήταν ίσως ενδιαφέρον να δούμε το θέμα σε σχέση με την αντίστοιχη επικρατούσα κατάσταση στις χώρες του εξωτερικού.
M.K. Πάντοτε στην χώρα μας την πρωτοβουλία για να γίνουν ορισμένα πράγματα την έπαιρναν μονάδες που πίστευαν σε κάτι και κατάφερναν να το πετύχουν διαμορφώνοντας τις κατάλληλες συνθήκες. Είναι φυσικό να συμβαίνει αυτό όταν μια χώρα υστερεί σε δομές, θεσμούς και οργάνωση. Πάντως, στην προκειμένη περίπτωση θα ήταν χρήσιμο να συμπεριλάβει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο σχετικές παρτιτούρες στα βιβλία των σχολείων της συνεκπαίδευσης. Κάτι τέτοιο θα συνέβαλε στην ευαισθητοποίηση των μαθητών.
Ένα καλό παράδειγμα για το τι συμβαίνει σε άλλες αναπτυγμένες χώρες είναι η σύγκριση του ρεπερτορίου σε σύστημα Braille. Το μουσικό Braille είναι ένας κώδικας που επιτρέπει την γραφή και ανάγνωση της μουσικής μέσω της αφής από άτομα με αισθητηριακές αναπηρίες όρασης. Το σύστημα αυτό επινοήθηκε από τον L. Braille και χρησιμοποιεί τις ίδιες κυψέλες έξι θέσεων του κοινού Braille. Έχει τη δική του οργάνωση συντομογραφιών και σύνταξης. Σε αρκετές χώρες του κόσμου, όπως Η.Π.Α, Καναδά και Μ. Βρετανία υπάρχουν βιβλιοθήκες με εκτενές μουσικό ρεπερτόριο σε γραφή Braille, αρχειοθετημένο ανά όργανο, επίπεδο, ηλικία, συνθέτη, εκδότη και έτος έκδοσης.
Ενδεικτική είναι η σύγκριση του ελληνικού και του αμερικανικού πιανιστικού ρεπερτορίου γραμμένου σε σύστημα Braille, σύγκριση που επιβεβαιώνει την αναγκαιότητα αυτής της πρόσκλησης ενδιαφέροντος. Από πρόσφατα στοιχεία προερχόμενα από τον Κατάλογο Μουσικών Βιβλίων Εκτυπωτικού Κέντρου του Φάρου Τυφλών Ελλάδος προκύπτει ότι τα βιβλία πιάνου σε Braille που προσφέρει η –μοναδική στη χώρα- βιβλιοθήκη είναι περίπου 60. Από την άλλη μεριά, το μουσικό τμήμα της Εθνικής Βιβλιοθήκης για τυφλούς και άλλες φυσικές αναπηρίες, Βιβλιοθήκη Κογκρέσου στην Washington είναι χωρισμένο σε υλικό πριν και μετά το 1956 (έτος που ο τρέχον Μουσικός Κώδικας Braille της Β. Αμερικής τέθηκε σε ισχύ), σε υλικό αγγλόφωνης προέλευσης ή αλλόγλωσσης (με διαφορετικά σύμβολα και διάταξη) και αρχειοθετημένο κατά τέτοιο τρόπο που να διευκολύνει διαφορετικούς τρόπους αναζήτησης. Υπάρχουν περίπου 240 βιβλία εκμάθησης πιάνου σε Braille με διαβάθμιση επιπέδων, για παιδιά ή αρχάριους που ξεκινούν σε μεγαλύτερη ηλικία, μεθόδων γραμμένων από 47 διαφορετικούς συνθέτες. Η σύγκριση είναι ακόμη πιο άνιση για το ρεπερτόριο του βιολιού, της κιθάρας και του ακορντεόν, ενώ γίνεται αδύνατη για τα υπόλοιπα μουσικά όργανα. Η διεθνής Braille μουσική παραγωγή έχει ανάγκη σημαντικής διεύρυνσης, πόσο μάλλον η ελληνική παραγωγή.
8. Τι ακολουθεί ως σχεδιασμός από εσάς έπειτα από το σημαντικό αυτό έργο;
M.K. Το βιβλίο αυτό ακολουθώντας αποτελεσματικούς τρόπους προώθησης, διανομής θέλουμε να καταλήξει όπου υπάρχουν ΑμεΑ: δηλαδή σε όλες τις κρατικές και ιδιωτικές: (1) σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης, (2) εργαστήρια ειδικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, (3) σχολεία ή τμήματα που λειτουργούν είτε ως αυτοτελή είτε ως παραρτήματα άλλων σχολείων σε νοσοκομεία, κέντρα αποκατάστασης, ιδρύματα αγωγής ανηλίκων, ιδρύματα χρονίως πασχόντων ή υπηρεσίες εκπαίδευσης και αποκατάστασης των Μονάδων Ψυχικής Υγείας, εφόσον σε αυτά διαβιούν άτομα σχολικής ηλικίας με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, (4) κέντρα δημιουργικής απασχόλησης ΑμεΑ, (5) τμήματα ειδικής αγωγής, ένταξης και μουσικοθεραπείας των πανεπιστημίων και ακαδημιών, (6) μουσικά γυμνάσια και λύκεια, (7) ωδεία και μουσικές σχολές, και (8) ενώσεις, σωματεία, συλλόγους και ομοσπονδίες ΑμεΑ.
Σε ξεχωριστό τεύχος προγραμματίζουμε να τυπώσουμε 200 αντίτυπα σε γραφή Braille ειδικά των έργων που απευθύνονται σε άτομα με προβλήματα όρασης. Ο λόγος της απόφασης αυτής είναι το πάχος των σελίδων (για κάθε συνηθισμένη σελίδα είναι τριπλάσιο το μέγεθος στην αντίστοιχη Braille). Οπότε, υποθετικά μιλώντας, 40 σελίδες σε Braille θα αντιστοιχούσαν σε πάχος 120 συνηθισμένων σελίδων, με αποτέλεσμα να έκαναν το βιβλίο δύσχρηστο.
Κλείνοντας, σε μια κοινωνία «ίσων ευκαιριών για όλους» οι έλληνες συνθέτες είχαν την δυνατότητα να συμβάλουν δημιουργικά στη δημιουργία μουσικού εκπαιδευτικού ρεπερτορίου που χρειάζονται ή, αν θέλετε, «νοητά παραγγέλλουν» χιλιάδες «αποκλεισμένοι» συνάνθρωποί τους, εμπλουτίζοντας ταυτόχρονα το προσωπικό τους έργο.
Έτσι κι αλλιώς, πάντως, θεωρούμε πολύτιμο τον συντονισμό των συνθετών με τους ειδικούς παιδαγωγούς, την γονιμοποίηση του έργου τους με ιδέες από τον χώρο της μουσικής ψυχολογίας, της μουσικοθεραπείας και της ανθρωπολογίας της εκπαίδευσης και, τελικά, την ευαισθητοποίησή τους απέναντι στις ιδιαιτερότητες και την οπτική μιας σημαντικής κοινωνικής ομάδας. Θέλουμε να πιστεύουμε πως η πρωτοβουλία μας αυτή θα τύχει και συνέχειας και ενθάρρυνσης από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς ώστε στο μέλλον να υπάρξει μια σημαντική βιβλιοθήκη που να εξυπηρετεί τις ανάγκες της μουσικής εκπαίδευσης των ΑμεΑ αλλά και να υποστηρίζει τη δυναμική ένταξης του ταλέντου των νέων μουσικών ΑμεΑ στο υπάρχον μάχιμο μουσικό δημιουργικό δυναμικό της χώρας μας.
Η παρακάτω προτεινόμενη (εντυπωσιακή) σημειογραφία του για μουσικούς με προβλήματα δυσαναγνωσίας, δυσλεξίας κ.λ.π., [σύμφωνα με τις μετρήσεις της ΔΟΕ και της ΟΛΜΕ, μάλλον η πολυπληθέστερη κατηγορία παιδιών και νέων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (ειδικές μαθησιακές δυσκολίες=40%)]
M.K. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τον Σεπτέμβριο (επόμενο εξάμηνο) στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο το βιβλίο θα διδάσκεται ως βασικό εγχειρίδιο (πρόγραμμα "Εύδοξος") στο μάθημα Μουσικοθεραπεία και μουσική στην ειδική αγωγή της Ντόρας Ψαλτοπούλου.
Σας ευχαριστώ πολυ!
Εμείς ευχαριστούμε τον κ. Κεφάλα, αλλά και τους συντελεστές του έργου για την ευγενή καλοσύνη που είχαν ώστε να μας παραχωρήσουν την παραπάνω συνέντευξη.
Θεοδοσίου Παναγιώτης
panagiotis.theodossiou@gmail.com
(Απρίλιος 2011)
Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
