“ΠΕΤΡΟΣΟΥΠΑ”: Γιορτάζοντας την Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής με ένα μουσικό παραμύθι (της Τ. Βαρουχάκη)

“ΠΕΤΡΟΣΟΥΠΑ”
Γιορτάζοντας την Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής με ένα μουσικό παραμύθι

Ένα παραμύθι, μια ορχήστρα, μια χορωδία, μια αφηγήτρια, τρείς πρωταγωνιστές-χορευτές και  πολλά μηνύματα, συνθέτουν τα «υλικά» της μουσικοθεατρικής «Πετρόσουπας».

Πρόκειται για μια  διασκευή  του γνωστού λαϊκού παραμυθιού,[1] η οποία παρουσιάστηκε το Σάββατο 21 Ιουνίου, με αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Μουσικής  στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών (Πειραιώς 260 Η) σε σκηνοθεσία Δημήτρη Σωτηρίου. 
Η πολύ ωραία μουσική της παράστασης και η ενορχήστρωση (για  ορχήστρα, χορωδία, αφηγητή και τρείς χορευτές) είναι του Στάθη Γυφτάκη. Το κείμενο και τους ευρηματικούς, γεμάτους ευαισθησία, στίχους των τραγουδιών, υπογράφει η Λίλλυ Τριαντάρη, η οποία ήταν εξαιρετική και στο ρόλο της αφήγησης. 

Ενδιαφέρον παρουσιάζει  το γεγονός ότι  τα μουσικά σύνολα της παράστασης  αποτελούνταν κυρίως από παιδιά και νέους: πρόκειται για τη «Συμφωνική Ορχήστρα Νέων», την «Παιδική –Εφηβική Χορωδία» και το Γυναικείο Φωνητικό Σύνολο «Μελίφωνον» -  όλα εντάσσονται στο Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας (που διευθύνει ο Διονύσης Μαλούχος) – τα οποία  ήταν εξαιρετικά και στήριξαν την παράσταση με σοβαρότητα και επαγγελματισμό. Υπεύθυνη για τη διδασκαλία των εγχόρδων, ήταν η Ηλέκτρα Βεζύρογλου, ενώ τα μουσικά και χορωδιακά σύνολα έπαιξαν υπό τη Διεύθυνση του Ιβάν Μάτζαρη, ο οποίος ήταν υπεύθυνος και για την προετοιμασία των χορωδιών.

Οι πρωταγωνιστές του παραμυθιού  Δημήτρης Σωτηρίου, Αλέξης Τσιάμογλου και Καλλιόπη Σφήκα, (στο παραμύθι, Ο Χοκ, ο Λοκ και ο Σο) ενσαρκώνουν το ρόλο τριών μοναχών που περιπλανώνται σε δύσβατα βουνά, ώσπου εντοπίζουν ένα χωριό από χιλιόμετρα μακριά.

Όταν καταφθάνουν σε αυτό, αρχικά διαπιστώνουν ότι οι κάτοικοι ζουν απομονωμένοι και δεν δείχνουν καμία διάθεση να φανούν φιλόξενοι. «Οι κάτοικοι του χωριού δεν ξέρουν τι θα πει ευτυχία» διαπιστώνουν οι τρείς μοναχοί και βάζουν στόχο να μάθουν στους κατοίκους το νόημα της.  Όταν στήνουν στην πλατεία του χωριού μια χύτρα για να φτιάξουν… Πετρόσουπα «τραβούν το ενδιαφέρον» των κατοίκων. Ένας, ένας γνωρίζει τους «τρείς ξένους» και αρχίζουν να προσφέρουν με προθυμία τα «πραγματικά» υλικά με τα οποία φτιάχνεται μια σούπα. Με αυτό τον τρόπο το κλίμα στο χωριό βαθμιαία αλλάζει, καθώς όλοι ενώνονται γύρω από έναν κοινό σκοπό: τη συλλογική δημιουργία, με πνεύμα αλληλεγγύης και  αλληλοβοήθειας (για την από κοινού  απόλαυση στη συνέχεια) μιας πετρόσουπας!

Οι παρακάτω στίχοι[2] της Λίλλυς Τριαντάρη, είναι ενδεικτικοί:

“οι ξένοι ανακατεύουνε

κι η σούπα όλο βράζει

Και το χωριό σιγά, σιγά

Τον φόβο του ξεχνά

Και το χωριό σιγά, σιγά

Τη μοναξιά αφήνει

Και οι ξένοι ανακατεύουνε

Κι η σούπα πάει να γίνει

Και το χωριό σιγά, σιγά

Τον φόβο του ξεχνά

Και το χωριό σιγά, σιγά

Αρχίζει και αλλάζει»

Η σούπα από πέτρες έχει διττό νόημα: αφενός ότι η ευτυχία δεν βρίσκεται εξ΄ορισμού στον πλούτο  και αφετέρου  ότι μέσα από τη συντροφικότητα απαλλάσσεται κανείς από τις «πέτρες» που «βαραίνουν» την ψυχή του. Οι παρακάτω στίχοι είναι χαρακτηριστικοί ως προς το αλληγορικό νόημα του παραμυθιού:

“και τώρα ήρθε η ώρα

τις πέτρες σου να ρίξεις

Μα τούτο θα συμβεί

Σαν την καρδιά σου ανοίξεις»

Στο τέλος του παραμυθιού, οι τρείς μοναχοί εγκαταλείπουν το χωριό έχοντας όμως αλλάξει για πάντα το κλίμα και τον τρόπο ζωής των κατοίκων του.

Μια εξαιρετική ιδέα για τον εορτασμό της Ευρωπαϊκής Ημέρας Μουσικής που υλοποιήθηκε με μια υψηλών προδιαγραφών  μουσικοθεατρική παράσταση. Σε μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων που μαστίζεται από την οικονομική κρίση, αλλά και  την «ξενοφοβία». Σε μια Ευρώπη, όπου πολλές χώρες μοιάζουν σαν απομονωμένα χωριά οι κάτοικοι των οποίων προσπαθούν να επιβιώσουν κάτω από τα όρια της φτώχιας, το παραμύθι αυτό αναβιώνει ξεχασμένες αξίες που σε αυτή την κρίσιμη ιστορική φάση οι λαοί[3] τις έχουν ανάγκη.

Συγχρόνως, σε μια εποχή που τα παιδιά βρίσκονται στο έλεος της αθλίας αισθητικής της ποπ κουλτούρας  και συγχρόνως έχουν ελάχιστες ευκαιρίες να «γνωρίσουν»  την «κλασική[4]» μουσική, αυτό το μουσικό παραμύθι τους πρόσφερε μια ιδανική ευκαιρία. Μάλιστα, η παρουσία παιδιών, εφήβων και νέων στη χορωδία και την ορχήστρα του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας, αποτελούν  επίσης μια πολύ καλή ιδέα για την ευκολότερη εξοικείωση των παιδιών με τη  συμφωνική ορχήστρα και την αισθητική της συμφωνικής μουσικής.

Ως προς την αισθητική της παιδικής παράστασης αυτής καθεαυτήν:
Αντί για τις  «καλλονές» τύπου “Barbie” με τα φανταχτερά ρούχα και τα άψογα χτενισμένα μαλλιά, πρωταγωνιστούσαν τρεις μοναχοί (σύμβολο ασκητικής ζωής και ολιγάρκειας).
Αντί για την αναζήτηση τρόπων πλουτισμού, το παραμύθι έθετε το ερώτημα «τι είναι ευτυχία»; και πραγματευόταν την αναζήτησή της.
Αντί η ευτυχία να παρουσιάζεται ως απόρροια απόκτησης υλικών αγαθών, προέκυψε μέσα από τη συνεργασία, την αλληλεγγύη και εν τέλει από την αγάπη.
Αντί για κιτς σκηνικά και κοστούμια (με διαιώνιση απηρχαιωμένων στερεοτυπικών αντιλήψεων που κυριαρχούν σε χώρους «για παιδιά» πχ ροζ χρώμα), η παράσταση είχε έναν παιδικό χαρακτήρα, μα όχι παιδιάστικο. Ιδιαιτέρως πρωτότυπη η ιδέα κάθε μέλος της ορχήστρας και της χορωδίας να συμβολίζει ταυτοχρόνως και ένα σπίτι του χωριού (φορώντας καπέλο μ' ένα καλαίσθητα ζωγραφισμένο σπιτάκι, το «κλασικό» σχήμα που βλέπουμε στις ζωγραφιές των παιδιών προσχολικής ηλικίας). Αντί για καπέλο, ο μαέστρος είχε το σπιτάκι  κρεμασμένο στην πλάτη!!
Πολύ καλού γούστου ήταν όλα τα αντικείμενα της παράστασης, τα σπιτάκια, οι κούκλες και  τα σκηνικά, που  δημιουργήθηκαν από την εικαστικό Αιμιλία Μπαντούνα, υπεύθυνης του Εργαστηρίου Τέχνης και Επικοινωνίας «Μπλε Τελεία».

Τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό: η μουσικοθεατρική παράσταση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τα Χριστούγεννα του 2010 στην Καλαμάτα από το εν λόγω Δημοτικό Ωδείο. Έχει ηχογραφηθεί  σε cd με τη Συμφωνική Ορχήστρα Νέων και την παιδική χορωδία του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας και με χορηγία του συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων των καλλιτεχνικών σχολών της ΦΑΡΙΣ. Να σημειωθεί με την ευκαιρία, ότι και τα δυο έργα που περιέχονται στο cd είναι αφιερωμένα «στα παιδιά της Ορχήστρας και στον μαέστρο της, Ιβάν Μάτζαρη».

Ο εορτασμός της Ευρωπαϊκής Ημέρας Μουσικής μας δίνει την αφορμή να σκεφτούμε ποια μουσική αισθητική θέλουμε, όχι μόνο στην παρούσα φάση, αλλά και μελλοντικά.  Τα παιδιά, οι «αυριανοί» ενήλικες, πρέπει «εξ απαλών ονύχων» να αποκτήσουν μουσικό αισθητήριο. Πρωτοβουλίες όπως η «Πετρόσουπα», συμβάλλουν τα μέγιστα προς αυτή την κατεύθυνση και αποτελούν ένα ισχυρό αντιστάθμισμα στην κυρίαρχη αισθητική. Διότι είναι κρίμα να αφεθούν  τα παιδιά στο έλεος της μαζικής κουλτούρας.

Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki@gmail.com 
Ιούνιος 2014
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας

---

ΥΓ.  Τελικά τι είναι ευτυχία;
Μια πειστική  απάντηση, δίνουν οι στίχοι της Λίλλυς Τριαντάρη:

«Ας ψάξουμε να βρούμε, αν  ψάξουμε θα βρούμε

Οι απαντήσεις βρίσκονται στις στάλες της βροχής

Η ευτυχία βρίσκεται στο χρόνο μιας στιγμής

 

Ας ψάξουμε να βρούμε, αν ψάξουμε θα βρούμε

Οι απαντήσεις βρίσκονται στις στάλες της βροχής

Η ευτυχία κρύβεται στη μνήμη μιας στιγμής»

 

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ

ΣΤΑΘΗΣ ΓΥΦΤΑΚΗΣ [5]

Ο Στάθης Γυφτάκης γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1967. Σπούδασε πιάνο με τη Ντόρα Μπακοπούλου (Δίπλωμα με "Άριστα παμψηφεί" και Ειδική Διάκριση) και σύνθεση με τον Θόδωρο Αντωνίου ("Άριστα παμψηφεί", Α' βραβείο, Χρυσό μετάλλιο στη μνήμη Μ. Χατζιδάκι).
Έργα του έχουν εκτελεστεί με μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (μεταξύ άλλων από την ALEA III και το " Arcadian Winds" στην Βοστώνη των Η.Π.Α., το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής στην Αθήνα, στην Πάτμο, στην Καλαμάτα, στην Κωνσταντινούπολη κ.α., το σύνολο της Πειραματικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο Μουσείο Μπενάκη, στο κέντρο G.Pompidou στο Παρίσι, στον Καναδά, στην Τουρκία, στην Ιταλία, στη Γερμανία, στη Γαλλία κ.α., καθώς και σε σημαντικά Φεστιβάλ, όπως το «2ο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας», το "Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Πάτμου" (2003), το «Φεστιβάλ Μεσογειακών Χωρών» στην Κωνσταντινούπολη (2005 και 2008), το Φεστιβάλ «Η Ελλάδα στο Μιλάνο» (2007), το «2ο Διεθνές Μουσικό Φεστιβάλ Αίγινας (2007) και το «Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικού θεάτρου του Βόλου» το 2009 ή έχουν επιλεγεί και βραβευτεί σε Εργαστήρια Σύγχρονης Μουσικής και σε Διαγωνισμούς στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό (Α' βραβείο στο εργαστήρι του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών 2000 ["Σκίτσα για 5 όργανα"], Εργαστήρι Σύγχρονης Μουσικής Πατρών 2002 ["Αντανακλάσεις" για κουαρτέτο εγχόρδων]).
Ήταν φιναλίστ στον Διαγωνισμό της ALEA III το 2000 στην Βοστόνη ["Ιντερλούδια" για κουιντέτο Ξύλινων πνευστών], ενώ κατέκτησε το Β' βραβείο στον Διαγωνισμό των Μεσογειακών Χωρών στη Λαμία, 2002 ["Μικρογραφίες" για 12 όργανα], το Γ' Βραβείο στον διαγωνισμό "Γ. Α. Παπαιωάνου" και το 1ο Βραβείο για σύνθεση εκπαιδευτικών κομματιών για πιάνο στον 1οδιαγωνισμό των Δημοτικών Ωδείων Νεάπολης και Συκεών Θεσσαλονίκης (2008).
Έχει δεχθεί παραγγελίες από την Ορχήστρα των Χρωμάτων (2001, 2003, 2005, 2006, 2007, 2009, 2010), την Εθνική Λυρική Σκηνή (2004), το Εθνικό ίδρυμα Ερευνών (2007, 2007, 2008) και πρόσφατα από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (2009)και από πλήθος σολιστών και μουσικών σχημάτων.
Είναι μέλος της 'Ενωσης Ελλήνων Μουσουργών.
Διδάσκει πιάνο και ανώτερα θεωρητικά στο Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας, στο οποίο διετέλεσε και Καλλιτεχνικός Διευθυντής από το 2003 ώς το 2009.

 

Λίλλυ Τριαντάρη

Η Λίλλυ Τριαντάρη[6] ήρθε σε τούτο τον κόσμο, με χαρούμενη διάθεση, μια Κυριακή του Φθινοπώρου στην αγκαλιά μιας οικογένειας που την περίμενε αγόρι...
...φτου και βγήκε!!!
Έπαιζε, έτρεχε,σκαρφάλωνε στα δέντρα, κρυβόταν για πολλά χρόνια στην πλατεία των νερών.
Έπειτα στροβιλίστηκε στην Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης (Κ.Σ.Ο.Τ.), πέταξε μακριά στο Laban Center of movement and Dance και γλίστρησε ξανά στην Κ.Σ.Ο.Τ . από όπου και...
...φτου και βγήκε!!!
Πριν από 25 χρόνια περίπου έφερε με τη σειρά της στον κόσμο ετούτο μιαν όμορφη κόρη και πριν από 22 χρόνια περίπου μαζί με φίλους κίνησαν για μια πόλη του νότου.
Πόλη ανάμεσα στη θάλασσα και το βουνό με ανθρώπους λίγο νυσταγμένους.
Δούλεψε στη σχολή χορού της πόλης για καιρό και εκεί βρήκε μικρούς και μεγάλους θησαυρούς.
Πριν από 17 χρόνια περίπου έφερε στον κόσμο ετούτο έναν όμορφο γιό και πρίν από 5 χρόνια ακριβώς ξεκίνησε να περπατάει τον δρόμο των λαϊκών παραμυθιών.
Δρόμο παίρνει δρόμο αφήνει...και πάει λέγοντας
Αγαπάει το φεγγάρι, τ' άστρα που κουδουνίζουν εκεί ψηλά, τα δάση, τις πεταλούδες, τα ποτάμια και τη μουσική τους.
Αν δεν ήταν άνθρωπος θα ήθελε να είναι πουλί
Αν δεν ήτανε πουλί θα ήθελε να είναι όνειρο
Αν δεν ήταν όνειρο θα ήθελε να είναι μιαν ευχή...
...φτου ξελευτερία!!!

 

Ο Ιβάν Μάτζαρης[7] γεννήθηκε στην Οδησσό της Ουκρανίας το 1961. Σπούδασε Πιάνο και Ανώτερα Θεωρητικά στο Ωδείο της Οδησσού. Πήρε Δίπλωμα Διευθυντή Χορωδίας , Καθηγητή Διεύθυνσης Χορωδίας , Καθηγητή Ανωτέρων Θεωρητικών και Διεύθυνσης Συμφωνικής Ορχήστρας από την Κρατική Ακαδημία Μουσικής της Οδησσού . Από το 1986 διηύθυνε το Φωνητικό και Χορευτικό Σύνολο του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας πραγματοποιώντας πολλές συναυλίες σε πόλεις της τότε Ε.Σ.Σ.Δ. καθώς και σε Κούβα , Ιταλία , Βουλγαρία. Πραγματοποίησε στη Σεβαστούπολη πολλές μουσικές διαλέξεις με επίδειξη τεχνικής Ορχήστρας - Χορωδίας και διετέλεσε στην ίδια πόλη και Διευθυντής Μικτής εκκλησιαστικής χορωδίας . Από το 1990 εργάστηκε ως Διευθυντής Χορωδίας της Φιλαρμονικής της Οδησσού και δίδαξε Ανώτερα Θεωρητικά και Διεύθυνση Χορωδίας στη Μουσική Ακαδημία της ίδιας πόλης . Από το 1997 είναι καθηγητής Μουσικής και Διευθυντής των Ορχηστρικών Συνόλων και των Χορωδιών στο Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας καθώς και Διευθυντής Χορωδίας στο Μουσικό Όμιλο Καλαμάτας «ΟΡΦΕΥΣ».

Η Συμφωνική Ορχήστρα Νέων του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας[8] δημιουργήθηκε το 2003.
Έχει δώσει πολλές συναυλίες στην Καλαμάτα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, καθώς επίσης και στο εξωτερικό. To 2008 εμφανίστηκε στο Ευρωπαϊκό σχολείο των Βρυξελλών και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποσπώντας θερμές κριτικές. Τον Απρίλη του 2009 στην Φρανκφούρτη και στο Wiesbaden, όπου απέσπασε και κολακευτική κριτική από τον τοπικό Τύπο.
Τον Δεκέμβριο του 2009 συμμετείχε με μεγάλη επιτυχία στα Κυριακάτικα Πρωινά του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, σε μια συναυλία για την UNICEF και τον Μάρτιο του 2010 σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Θέατρο Ολύμπια.
Ο τρόπος λειτουργίας της Ορχήστρας στηρίζεται στην καλή συνεργασία των ειδικών καθηγητριών των οργάνων (Ηλέκτρα Βεζύρογλου στα έγχορδα, Υπαπαντή Αλεξανδροπούλου στα κρουστά και Βίκη Βασιλειάδη στα ξύλινα πνευστά), οι
οποίες προετοιμάζουν κατά ομάδες τα παιδιά και στη συνέχεια γίνεται το «δέσιμό» τους από τον μαέστρο Ιβάν Μάτζαρη. Τα έργα που έχει στο ρεπερτόριό της ενορχηστρώνονται ειδικά για αυτήν από τον μαέστρο Ιβάν Μάτζαρη, καθώς και από τους Λουκά Γεώργα και Στάθη Γυφτάκη.
Ταυτόχρονα με την Συμφωνική Ορχήστρα Νέων υπάρχει και ένα δεύτερο σύνολο, η Μικρή Ορχήστρα, που λειτουργεί ως «προετοιμασία» των μικρότερων σπουδαστών του Ωδείου για να ενταχθούν μελλοντικά στη Συμφωνική Ορχήστρα.
Μαέστρος και των δύο Ορχηστρών από τη δημιουργία τους είναι ο Ιβάν Μάτζαρης. Υπεύθυνος για τον προγραμματισμό και τη λειτουργία τους ο συνθέτης και καθηγητής του Ωδείου Στάθης Γυφτάκης.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Βασισμένη  σε αυτήν του  Τζόν Τζ Μουθ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγκυρα, 2003, σε μετάφραση του Μάνου Κοντολέον) Πηγή: ιστοσελίδα του Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας (http://www.odeiokalamatas.gr/?section=category&pcategory=20) Τα ίδια κείμενα, περιέχονται στο booklet του cd σε μουσική Στάθη Γυφτάκη, με τα παραμύθια “μια ασυνήθιστη ημέρα στο σχολείο» και «πετρόσουπα» που υπογράφουν οι ίδιοι συντελεστές και κυκλοφόρησε από την “Subways Music Production” (2012)

[2] Πηγή:  booklet του cd σε μουσική Στάθη Γυφτάκη, με τα παραμύθια “Μια ασυνήθιστη ημέρα στο σχολείο» και «Πετρόσουπα, από το τραγούδι «το χωριό αρχίζει να αλλάζει, ό.π.

[3] Το παραμύθι έχει διασκευαστεί σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Ανατολής (πηγή, ό.π.)

[4] Ο όρος αναφέρεται με την τρέχουσα έννοια, αυτή της δυτικής μουσικής και όχι μόνο της κλασικής περιόδου

[5] Πηγή φωτογραφίας : ιστοσελίδα της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών (http://www.eem.org.gr/members_detail_g.asp?id=178&property=biografy) Το cv υπάρχει στην ιστοσελίδα της ΕΕΜ, αλλά αντιγράφηκε από τo site του  Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας: http://www.odeiokalamatas.gr/?section=category&pcategory=20

[6] Πηγή: Ιστοσελίδα Δημοτικού Ωδείου Καλαμάτας, http://www.odeiokalamatas.gr/?section=category&pcategory=20

[7] Ό.π.

[8] Ό.π.