Abandonamos rumba ! Εύκολο είναι;
Θα ξεκινήσω απόψε με μια ιστορία. Παλιά την λέγαμε σαν ανέκδοτο.
“Όταν ανέβηκε ο Φιντέλ στην εξουσία προσπάθησε να οδηγήσει το λαό του σε μία νέα κουλτούρα. Κεντρικό συστατικό της είναι η μουσική. Τους μάζεψε λοιπόν στην πλατεία της Αβάνα και άρχισε να τους μιλάει για την ανάγκη να αποποιηθούν την μουσική κουλτούρα του παρελθόντος δηλαδή την rumba.
Καμία αμφιβολία ότι το καθεστώς Μπατίστα ήταν διεφθαρμένο και το πιθανότερο αδιαφορούσε για την κουλτούρα του λαού. Ο λαός όμως είχε τη δική του μουσική έκφραση που δεν ήταν άλλη από την rumba. Κεντρική ιδέα της ομιλίας σύμφωνα με το ανέκδοτο ήταν το Abandonamos rumba. Γιατί η rumba ένα μουσικό αμάλγαμα Αφρικανικής μουσικής με Ισπανικές επιρροές συμβόλιζε την κουλτούρα μιας ολόκληρης εποχής την οποία η Επανάσταση ανέτρεψε.
Όταν τελείωσε ο Φιντέλ το λόγο του, είναι γνωστό ότι του αρέσει να βγάζει λόγους ώρες ολόκληρες, ακούστηκε το ηθικό δίδαγμα με εκφορά συνθήματος: Companeros, abandonamos rumba! Και απο κοντά για να γίνει σύνθημα έπεσε από τα μεγάφωνα το Viva Fidel. Άρχισε λοιπόν το πλήθος να το φωνάζει ρυθμικά μέχρι που μετά απο λίγο ακούστηκε πάλι σαν rumba!”
Μία ιστορία που εκνεύριζε όλους όσους πίστευαν και πιστεύουν οτι ξεριζώνονται ρυθμοί και μουσικά ακούσματα με καθοδήγηση ή και ιδεολογικό έλεγχο. Εκείνα τα χρόνια οι πιο φανατικοί απο αυτούς συμμετείχαν σε μπριγάδες εργασίας που πήγαιναν να βοηθήσουν στην συλλογή του ζαχαροκάλαμου και του καπνού στηρίζοντας έτσι την Επανάσταση.
Η μουσική όμως φωλιάζει στη ψυχή μας και οι ρυθμοί που μας μεγαλώνουν παραμένουν βαθιά χαραγμένοι. Στο παρακάτω βίντεο βλέπετε πόσο ισχυρή είναι η παρουσία της μουσικής αυτής. Προσέξτε το νήπιο που χορεύει. Ξεριζώνονται αυτά τα πράγματα;
Με την έναρξη της επανάστασης εμφανίστηκαν καλλιτέχνες όπως ο Silvio Rodriguez. Ήταν ένας απο τους εκφραστές ενός ρεύματος που ονομάστηκε nueva trova.
Ήταν ένα είδος λόγιο που στηρίχτηκε στο παραδοσιακό κουβανέζικο είδος trova, αλλά είχε πολιτικοποιημένο στίχο και έκφραζε άλλους προβληματισμούς .
Η nueva trova έχει ύφος της μπαλάντας, θυμίζει το δικό μας νέο κύμα (για τους παλιότερους) και σαφώς το κοινό αντιδρά διαφορετικά.
Η trova ήταν ένα μουσικό ρέυμα όπου ο τραγουδιστής έπαιζε με την κιθάρα δική του σύνθεση και τραγουδούσε δικούς του στίχους που κατά το δυνατόν έπρεπε να έχουν στοιχειώδη ποιητικότητα. Κυριάρχησε όλο το πρώτο μισό του 20 αιώνα. Παρακάτω μπορείτε να ακούσετε το cuban bolero (απο πολλούς εντάσσεται στο είδος trova) απο συναυλίες του ’50 λίγο πριν την επανάσταση. Το ενδιαφέρον είναι οι εικόνες που είναι απο εκδηλώσεις της υψηλής κοινωνίας του καθεστώτος Μπατίστα
Το μουσικό άκουσμα και οι στίχοι θυμίζει τις δικές μας Ελίζα Μαρέλι και Κάκια Μενδρή που μεσουράνησαν μετά τον εμφύλιο. Η ανεμελιά είναι σύμβολο κοινωνικής ηρεμίας ασχέτως πως αυτή επιτυγχάνεται.
"Η ζωή ξαναρχίζει για μας πιο χαρούμενη τώρα"
Το ερώτημα που πλανιέται και ελπίζω έχει απαντηθεί είναι : Μπορούμε από τα πάνω να αλλάξουμε τα μουσικά ήθη ενός λαού με ντιρεκτίβες; Η απάντηση είναι όχι.
Άλλο πράγμα η συνομιλία λογίων συνθετών με το τα παραδοσιακό υλικό, άλλο πράγμα η επαφή του με άλλα μουσικά ακούσματα (ποιός θα τόλεγε ότι θα μπορούσε μία απο τις πιό καλές συμφωνικές νεανικές ορχήστρες της Νοτίου Αμερικής, η ορχήστρα Simon Bolivar Symphony Orchestra του Ελ Συστέμα θα ξεφύτρωνε μέσα απο τις φαβέλες στη Βενεζουέλα) κι άλλο η καθοδηγητική, λογοκριτική, απαγορευτική αντιμετώπισή του.
Και για να μην παρεξηγηθώ δείτε το παρακάτω βίντεο που αναφέρεται στον μουσικό εξευρωπαϊσμό της Τουρκίας. Αν και δεν έγιναν τα πράγματα έτσι, το βίντεο φωτίζει την αντίθεση ανάμεσα στο παραδοσιακό και το επιβεβλημένο άνωθεν δυτικό. Μην ξεχνάμε οτι η κουρδική αντιπολίτευση υποστηρίζει την παραδοσιακή μουσική σαν έκφραση αντίστασης στο Κεμαλικό προοδευτικό αυταρχισμό του Τουρκικού κράτους.
https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=1oAV2Wv-Mf4
Μέρος των ιδεολογικών προσπαθειών του καθεστώτος Κεμάλ ήταν και η ενίσχυση της σύγχρονης Τουρκικής μουσικής. (βλ. παρακάτω παλαιότερη ανάρτησή μου) Κάποια κεντρικά ωδεία με κέντρο το Κρατικό Ωδείο της Άγκυρας ήσαν οι ναυαρχίδες απέναντι στη νεοθωμανική παράδοση.
**********************
Αν κάπου στοχεύει το μικρό αυτό σημείωμα, είναι να κάνει ξεκάθαρο πια σήμερα πως οι διορθωτικές παρεμβάσεις στην μουσική κουλτούρα δεν μπορούν να έχουν αποτέλεσμα, όσο δεν υπάρχει το στοιχείο της ελεύθερης συνάντησης. Αν κάτι μπορεί να φέρει καρπούς, κι αυτούς όχι στο όνομα της ορθότητας, είναι οι διαδικασίες της παιδείας που σε βάθος χρόνου θα μας αποκαλύψουν την δυναμική της συνάντησης των αντίθετων κόσμων. Έχουμε και εμείς οι Έλληνες το διχασμό μας. Οι μαθητές των Μουσικών Γυμνασίων το ζουν καθημερινά. Δεν λείπουν μάλιστα δογματικές συμπεριφορές από τους μουσικούς καθηγητές των δύο παραδόσεων.
Φυσικά το θέμα είναι μεγάλο. Το σημερινό μου κείμενο όπως και τα περισσότερα φιλοδοξούν να τσιγκλίσουν. Ελπίζω να το πετυχαίνουν.
Για το ευρωπαϊκό μονοπάτι της τουρκικής μουσικής :
Οι γενίτσαροι, ο Donizetti Pasha και η πρώτη Συμφωνική Ορχήστρα της Τουρκίας.
Γιώργος Λιγνός (Μαικήνας)
http://lignostar.wordpress.com/
Ιανουάριος 2013
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
