Η ΑΒΑΣΤΑΚΤΗ ΕΛΑΦΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
Μικρή αναδρομή, σκέψεις, συμπεράσματα και προτάσεις
με αφορμή τον Εθνικό Διάλογο για την Παιδεία
O Σταύρος Κατηρτζόγλου διευθύνει το Κιθαριστικό Σύνολο ΑΘΗΝΑ το οποίο απαρτίζουν μαθητές του Μουσικού Γυμνασίου Παλλήνης
Το ξέρουμε όλοι.
Καμία κυβέρνηση δεν ενδιαφέρθηκε σοβαρά για την παιδεία, πολύ περισσότερο για την μουσική παιδεία.
Σήμερα για μια ακόμη φορά έχει ξεκινήσει ένας διάλογος. Σε αυτόν συμπεριλαμβάνονται αυτονόητα ο επιμέρους διάλογος για τα Μουσικά Σχολεία και για τα τμήματα Μουσικών Σπουδών ΑΕΙ/ΤΕΙ. Δυστυχώς η Ωδειακή Παιδεία δεν συμπεριλαμβάνεται αφού από γεννήσεως της έχει «υποταχτεί» στο Υπουργείο Πολιτισμού. Ωστόσο ο διάλογος είναι ανοικτός και κάλλιστα θα μπορούσε να φιλοξενήσει προτάσεις που θα πληρούν το 1ο συμπέρασμα:
Συμπέρασμα 1ο : Σήμερα καμία σοβαρή πρόταση για την Ωδειακή Παιδεία δεν νοείται αν δεν περιλαμβάνει πρώτα-πρώτα την μεταφορά και αλλαγή επόπτευσης των Ωδείων από το Υπ. Πολιτισμού στο Υπ. Παιδείας.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ – ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
- Η ίδρυση και λειτουργία " ιδιωτικών μουσικών ιδρυμάτων" (διάβαζε Ωδείων και Μουσικών Σχολών) καθορίζεται από 21 νόμους και συμπληρώμάτων τους που μπορεί να βρει κανείς στην πρώτη σελίδα του τελευταίου ΦΕΚ (Β΄ 693/29.04.2011) και στους δύο βασικούς νόμους, τα περίφημα Βασιλικά Διατάγματα: 11.11.1957 (ΦΕΚ 229/Α/57) “Περί κυρώσεως του εσωτερικού κανονισμού του Ωδείου Θεσσαλονίκης” και 16/1966 (ΦΕΚ 7/Α/66) “Περί ιδρύσεως ιδιωτικών μουσικών ιδρυμάτων”.
- Το 1995 δημοσιεύτηκε Σχέδιο Νόμου επί υπουργίας Θ. Μικρούτσικου. Αρκετά σοβαρό και πραγματοποιήσιμο. Το Σ/Ν έθιγε τα συμφέροντα των μεγάλων ωδείων, εξαιτίας κυρίως της κατάργησης των παραρτημάτων τους. Δάσκαλοι και μαθητές παρασύρθηκαν να αντιδράσουν εναντίον του με αποτέλεσμα να μην ψηφιστεί ποτέ. Ο νόμος έλυνε πολλά από τα προβλήματα διαβάθμισης και θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχή για βελτιώσεις και παρεμβάσεις. Ήταν σαφώς προς όφελος μαθητών/καθηγητών παρότι δεν προέβλεπε την ίδρυση δημόσιας μουσικής ακαδημίας.
Έκτοτε τίποτα το σημαντικό δεν συνέβη εκτός από…
- Την Υπουργική Απόφαση Αριθ. Γ2/3375/30-06-1999 ΦΕΚ1505/Β'/22-07-1999 που προέβλεπε δημιουργία επιτροπών για κτήση πτυχίων Αρμονίας, Βυζαντινής και Παραδοσιακών Οργάνων σε αποφοίτους Μουσικών Σχολείων. Για πρώτη φορά εκδόθηκαν μουσικά πτυχία από το Υπ. Παιδείας. Σήμερα εργάζονται αρκετοί συνάδελφοι στα Μουσικά Σχολεία που απέκτησαν πτυχίο την μια και μοναδική χρονιά που εφαρμόστηκε. Να σημειώσουμε ότι ο νόμος είναι ακόμη σε ισχύ και συνεπώς κάθε πολίτης μπορεί να καταγγείλει τη μη εφαρμογή του. Τελικά, εξαιτίας της αντίδρασης Ωδείων και του υψηλού κόστους πραγμάτωσης του εγχειρήματος ο νόμος δεν ίσχυσε τη 2η χρονιά. Όπως πάντα απλόχερη και ανοικονόμητη, η Ελληνική Πολιτεία μοίρασε χρήμα, πίεσαν οι Ωδειάρχες και το πράγμα σταμάτησε.
- Ως τελευταίο δεδομένο να σημειώσουμε ότι το σύνταγμά μας (άρ.16§5 και §8 του ισχύοντος Συντάγματος) δεν νομιμοποιεί τη λειτουργία ιδιωτικών ΑΕΙ/ΤΕΙ.
Τα παραπάνω μας οδηγούν στο 2ο συμπέρασμα:
Συμπέρασμα 2ο : Η όποια πρόταση θα πρέπει εξ ορισμού να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των μαθητών/καθηγητών που είναι κοινά και να προάγει τη μουσική παιδεία. Θα πρέπει παράλληλα να αναγνωρίζει και να δίνει σαφή ρόλο στην ιδιωτική Ωδειακή παιδεία, παρότι ενίοτε έχει αντίθετα συμφέροντα. Η εμπειρία μας διδάσκει ότι στο παρελθόν η μουσική κοινότητα υπήρξε κοντόφθαλμη. Δεν δέχθηκε προτάσεις της πολιτείας που αναβάθμιζαν το ρόλο της, ζητώντας το «απόλυτο» και απορρίπτοντας το άμεσο εφικτό συμφέρον.
ΜΕΓΑΛΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΑ ΩΔΕΙΑ
Τα μεγάλα ιδιωτικά Ωδεία είναι από τη φύση τους συντηρητικά. Ποτέ δεν πρωτοστάτησαν στην κατοχύρωση πτυχίων μη αναγνωρισμένων οργάνων που τα ίδια θεσμοθέτησαν τη διδασκαλία τους. Πολύ αργά αποφάσισαν να εντάξουν μαθήματα παραδοσιακής μουσικής, ηλεκτρικών οργάνων κ.λπ. και για καθαρά εισπρακτικούς λόγους. Ωστόσο, τα μεγάλα Ωδεία θα μπορούσαν να συμβιβαστούν με μια αναβάθμιση του ρόλου τους ως ΑΕΙ ή ΤΕΙ αρκεί να μη χάσουν τα παραρτήματα τους. Αυτό βέβαια όπως προαναφέρθηκε 'σκοντάφτει' στο σύνταγμά μας.
Να σημειώσουμε ότι οι καθηγητές μουσικής στα δημόσια σχολεία θεωρούνται πανεπιστημιακής εκπαίδευσης (ΠΕ) παρότι δεν διαθέτουν αντίστοιχο πτυχίο ΑΕΙ/ΤΕΙ, εντούτοις δεν μπορούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους για μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών. Το τελευταίο σημειώνεται για να καταδείξει ότι στην χώρα μας όλα μπορούν να γίνουν, αλλά… στο πόδι!
Συμπέρασμα 3ο: Χωρίς αλλαγή του συντάγματος είναι εξαιρετικά δύσκολο να διευθετηθεί η υπάρχουσα κατάσταση στην ιδιωτική μουσική παιδεία. Η όποια πρόταση θα πρέπει να το λάβει σοβαρά υπόψη και να ζητήσει από την πολιτεία δέσμευση της αλλαγής αυτής σε μέλλοντα χρόνο, έστω και με ειδικό άρθρο/νομοθέτημα για τα Ωδεία.
Καλώς ή κακώς, το Κ.Ω.Θ. είναι το μόνο Ωδείο που νομικά μπορεί να αναβαθμιστεί/διαβαθμιστεί σήμερα.
Από την άλλη μεριά, τα μικρά περιφερειακά ωδεία έχουν αναλάβει ρόλο δυσβάσταχτο. Έχουν αναλάβει να χορηγούν πτυχία και διπλώματα, συχνά χωρίς υποδομές και επαρκώς καταρτισμένο προσωπικό κ.λπ. Παράλληλα προσπαθούν να επιβιώσουν οικονομικά υπό πολύ αντίξοες συνθήκες. Το αποτέλεσμα είναι, για να το πούμε κομψά, να δίνουν πτυχία και διπλώματα που ενίοτε δεν ανταποκρίνονται στις τρέχουσες προδιαγραφές που ισχύουν σε διεθνές επίπεδο. Η παραπάνω διαπίστωση δεν είναι ο κανόνας, αλλά οι εξαιρέσεις δεν δικαιολογούνται. Ο ρόλος τους θα πρέπει να περιοριστεί σε προετοιμασία για τίτλους σπουδών (όπως σωστά προέβλεπε το Σ/Ν Μικρούτσικου). Αυτό θα ελάφρυνε την ευθύνη που συχνά δεν μπορούν να άρουν και θα έδινε στα περιφερειακά ωδεία αξιοπρεπή, σαφή και λειτουργικό ρόλο.
Συμπέρασμα 4ο: Έστω και αν δεν υπήρχε συνταγματικό κώλυμα, δεν είναι δυνατόν, ούτε χρειάζεται να εξελιχθούν όλα τα Ωδεία σε ΑΕΙ/ΤΕΙ.
Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ
Ας μην το κουράζουμε.
Ο περίφημος διάλογος για την παιδεία είναι μνημονιακή δέσμευση. Στην παρούσα φάση, τις κυβερνήσεις δεν ενδιαφέρει η βελτίωση της παιδείας, αλλά η τρέχουσα επείγουσα γραπτή υποχρέωση. Δεν υπάρχει χρόνος και αυτό δυσκολεύει τα αιτήματά μας. Η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να εφαρμόσει τις οδηγίες του ΟΟΣΑ. Πέρσι δημοσίευσα στον ιστότοπο του Μουσικού Παλλήνης μια περίληψη 10 σελίδων (από τις 169 σελίδες) της εν λόγω έκθεσης με τίτλο «Μνημόνιο 3 και εκπαίδευση», όπου περιγράφονται οι αλλαγές που καλείται να λάβει η Ελληνική Πολιτεία. Αν και η έκθεση από το 2011 ανασκευάστηκε, εκεί μπορείτε να δείτε τι περίπου θα συμβεί στην εκπαίδευση τα επόμενα χρόνια.
Ωστόσο πάντα υπάρχει χώρος για να προτείνουμε/πιέσουμε/ απαιτήσουμε αλλαγές που να είναι λογικές, εφαρμόσιμες και σχετικά χωρίς κόστος για το δημόσιο.
Στον διάλογο μέχρι στιγμής, εκτός από τις προτάσεις των τμημάτων Μουσικών Σπουδών ΑΕΙ (Α.Π.Θ. και Παν. Μακεδονίας) δημοσιεύτηκαν και οι προτάσεις της Ε.Ε.Μ.Ε (Ελληνική Ένωση για τη Μουσική Εκπαίδευση), η οποία ανελέητα επιτίθεται κατά των αποφοίτων ωδείων.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΕΙ/ΤΕΙ
Η πρόταση της Ε.Ε.Μ.Ε αναδεικνύει ένα ακόμη ενδογενές πρόβλημα της μουσικής μας κοινότητας. Τόσο το προσωπικό όσο και οι σύλλογοι αποφοίτων των Μουσικών Σχολών ΑΕΙ/ΤΕΙ σε τακτά χρονικά διαστήματα τονίζουν την ανάγκη αποκλεισμού των πτυχιούχων Ωδείων από διαγωνισμούς ΑΣΕΠ , διορισμούς ως αναπληρωτών καθηγητών κ.λπ.
Οι απόφοιτοι σχολών, ενεργώντας με αυτό τον τρόπο, αγνοούν ότι με τη συναίνεση και συνεργασία όλων, το εύρος των δραστηριοτήτων του κλάδου μας θα διευρυνθεί, θα καταδειχθεί ως απαραίτητο, θα πάψει η μουσική να είναι «τριτεύον μάθημα» ή «χόμπι», όπως άλλωστε ισχύει σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο, και επομένως θα απορροφηθεί το ένθεν και ένθεν ανθρώπινο δυναμικό της.
Συμπέρασμα 5ο: Μια πρόταση θα πρέπει να είναι εφικτή και όχι στενά συντεχνιακή. Θα πρέπει, επιπλέον, να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις αντιδράσεις και τα συμφέροντα όλων των μελών της μουσικής κοινότητας. Να είναι λογική και μαθητοκεντρική, να αποτελεί πρωτίστως συμφέρον για τη μουσική παιδεία και κατ’ επέκταση για όλους μας.
…ΚΑΙ ΜΕ ΤΑ ΠΤΥΧΙΑ ΜΑΣ ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ;
Είναι πιθανώς το πλέον δυσεπίλυτο πρόβλημα! Η πρόταση του ΚΩΘ για αναγνώριση μόνο των δικών του προγενέστερων τίτλων είναι απαράδεκτη. Εφόσον όλοι οι τίτλοι έχουν δοθεί με τις προδιαγραφές που έχει θέσει το ΚΩΘ, θα πρέπει να διαβαθμιστούν όλοι οι τίτλοι ή κανείς τίτλος. Το αιτιολογικό της άνισης βαρύτητας/σοβαρότητας των ωδειακών μουσικών τίτλων, δηλαδή σε ποιο βαθμό και με ποια επιμέλεια η πολιτεία επέβλεπε τους τίτλους σπουδών των ωδείων, είναι και ήταν δικό της πρόβλημα. Η πολιτεία ήταν παρούσα στην απονομή τίτλων και όφειλε να επιβλέπει, επομένως όλοι οι αναγνωρισμένοι τίτλοι έχουν την ίδια βαρύτητα. Αυτό θα μπορούσε να διεκδικηθεί και με προσφυγή στο ΣτΕ σε περίπτωση διαβάθμισης παλαιότερων τίτλων μόνο του ΚΩΘ.
Η διαβάθμιση των μέχρι τώρα τίτλων θα πρέπει να αποτελέσει κεντρικό σημείο διεκδίκησης των αποφοίτων Ωδείων παρά τις όποιες δυσκολίες.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Ως επίλογο σε αυτό το κείμενο προτείνω:
- Δημιουργία μέσω του TAR στη σελίδα του στο Facebook (ή αλλού) πρωτοβουλίας για έκθεση συγκεκριμένων προτάσεων. Μια ομάδα από επιλεγμένους/καταξιωμένους μουσικούς θα καταγράψει, σταχυολογήσει, αξιοποιήσει και συντάξει ένα κείμενο προς ανάρτηση στον διάλογο με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Οι προτάσεις θα πρέπει να αποτελούνται από έκθεση της πρότασης και πολύ σύντομη αιτιολόγηση, χωρίς δυνατότητα διαλόγου.
Ο διάλογος θα μπορούσε να φιλοξενηθεί σε άλλο νήμα.
Προσωπικά, οι προτάσεις μου και αιτιολογήσεις τους θα μπορούσαν να είναι:
o Να διαβαθμιστεί το ΚΩΘ ως Ανώτερο ή Ανώτατο ίδρυμα και να ενταχθεί στο Υπ. Παιδείας.
Η πρόταση αυτή δεν θα αποτελέσει ιδιαίτερη καινοτομία στη μουσική εκπαίδευση. Ήδη απονέμονται τίτλοι ανώτατης σχολής με ειδίκευση σε μουσικά όργανα που διδάσκονται στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης και στο Πανεπιστήμιο Ιονίου. Αποτελεί όμως μια αρχή για τη διαβάθμιση, ενώ είναι εφικτή και πραγματοποιήσιμη άμεσα.
o Να δεσμευτεί η πολιτεία για μελλοντική ένταξη και άλλων ιδρυμάτων ως Ανώτερα ή Ανώτατα συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικών στο πρότυπο και τις προδιαγραφές ένταξης του ΚΩΘ. Η εισαγωγή σπουδαστών θα πρέπει να αποδεσμευτεί από τη διαδικασία πανελληνίων εξετάσεων (στο πρότυπο της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών) ή να δεσμεύεται σε προκαθορισμένη μίνιμουμ (βάση) βαθμολογίας του απολυτηρίου Λυκείου.
Η πρόσφατη πρόταση του Κ.Ω.Θ ως προς την «ανωτατοποίηση» του Ωδείο Αθηνών που είναι Ν.Π.Ι.Δ. πιθανόν να βρει αντίθετο το ΣτΕ.
o Να διαβαθμιστούν οι μέχρι τώρα αποκτηθέντες ωδειακοί τίτλοι.
Η πρόταση του φίλου και συναδέλφου Ν. Παναγιωτίδη με βρίσκει σύμφωνο. Η διαβάθμιση διπλωμάτων ως ανώτερα (επίπεδο επαγγελματικής κατάρτισης 5) είναι η πιο ενδεδειγμένη, θα μετριάσει την αντίθεση συμφερόντων άλλων κατηγοριών πτυχιούχων, ενώ παράλληλα δεν αποκλείει τη διαβάθμιση της σε επίπεδο επαγγελματικής κατάρτισης 7 όταν ο κάτοχος λάβει μεταπτυχιακό τίτλο. Θεωρώ λογική την αποδοχή υποχρέωσης για παρακολούθηση εξαμήνου/ων παιδαγωγικών μαθημάτων σε σχολές πριν την κτήση. Αυτό θα προσμετρηθεί θετικά από τους αποφοίτους ΑΕΙ αφού αποτελεί το βασικό τους επιχείρημα. Τέλος, οι διπλωματικές/πτυχιακές εξετάσεις που διενεργήθηκαν στα ωδεία θα πρέπει να θεωρηθούν ως πτυχιακή εργασία και θα πρέπει να αποκλειστεί η επανάληψή τους.
o Άμεση αναγνώριση ωδειακών τίτλων σπουδών για τα μη αναγνωρισμένα από το Υπ. Πολιτισμού μουσικά όργανα.
Ασχέτως των προβλημάτων διαβάθμισης δεν πρέπει να λείπει από τις προτάσεις η αναγνώριση των αδικημένων οργάνων, όπως είναι τα λαϊκά και παραδοσιακά όργανα, τα ηλεκτρικά όργανα, καθώς και τα ακορντεόν, φλάουτο με ράμφος κ.λπ.
Σταύρος Κατηρτζόγλου
www.facebook.com/people/Stavros-Katirtzoglou/1706447896
Απρίλιος 2016
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)