ADIOS ENRIQUE
Ο Enrique Morente έφυγε τον περασμένο Δεκέμβρη σε ηλικία 67 ετών ύστερα από μια χειρουργική επέμβαση. Η επίδρασή του στο τραγούδι του φλαμένκο ήταν έντονη, αλλά και αντιφατική.
Γεννήθηκε την μέρα των Χριστουγέννων στην τσιγγάνικη γειτονιά του Albaicin, στην αγαπημένη του Γρανάδα - χωρίς όμως ο ίδιος να είναι τσιγγάνος. Εκεί έζησε στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του και εκεί μαθήτευσε στο ζωντανό φλαμένκο με την οικογένειά του, αλλά και με φίλους όπως οι Habichuela.
Σταθμός στη ζωή του ήταν η γνωριμία του, όντας ακόμα 19χρονος, με τον μεγάλο δάσκαλο του cante jondo Aurelio Selles, από το Cadiz. H γνωριμία τους στα μπαράκια της Μαδρίτης εξελίχθηκε σε σχέση δάσκαλου-μαθητή. Ο Selles τον εισήγαγε στο τραγουδιστικό ύφος του πατριάρχη του Cante Flamenco, Antonio Chacon.
Όπως συνήθως συμβαίνει με τους τραγουδιστές του φλαμένκο, ο Enrique Morente άρχισε την επαγγελματική του καριέρα στις μπουάτ της Μαδρίτης και για πολλά χρόνια τραγουδούσε στο ύφος του παραδοσιακού cante jondo, που τελειοποίησε με την επίβλεψη του Pepe de la Matrona, επίσης μεγάλου δασκάλου του cante.
Enrique Morente—Solea
O πρώτος του δίσκος κυκλοφόρησε το 1967 με τον τίτλο Cante Flamenco έχοντας την κιθαριστική συνοδεία του Nino de Ricardo. Ήταν μια ανυπόκριτη, αυθεντική παρουσίαση του γνήσιου cante jondo.
Αν και η καταγωγή του ήταν απλή, λαϊκή, κατάφερε και διεύρυνε εξαιρετικά τις γνώσεις του γύρω από την λογοτεχνία και την ποίηση, τόσο που άρχισε να χρησιμοποιεί στο τραγούδι του στίχους μεγάλων Ισπανών ποιητών όπως ο Miguel Hernandez, ο Antonio Machado, και ο αγαπημένος του, αλλά και Γραναδίνος επίσης, Federico Garcia Lorca. Ποιητές που ήσαν βέβαια απαγορευμένοι εκείνη την εποχή από το καθεστώς του Franco.
Το 1978 ο δίσκος του με τίτλο Despegando ξεκίνησε μια μακριά αντιπαράθεση και διάσταση γνωμών μεταξύ των κριτικών.
Ο Morente, εκμεταλλευόμενος τις εξελιγμένες τεχνικές ηχογράφησης άρχισε να γίνεται πιο «ιδιαίτερος» στην ερμηνεία του, με βαθείς η «ψιθυριστούς» τόνους στο ηχόχρωμά του παίζοντας και με μελωδικές φράσεις που έχουν τις ρίζες τους σε αραβικά ή σεφαραδίτικα τραγούδια.
Στο ύφος του φλαμένκο επίσης προσπάθησε να ενσωματώσει το λειτουργικό Γρηγοριανό μέλος - κάτι που είχε προσπαθήσει πρώτος ο μέντοράς του Aurelio Selles - δημιουργώντας τις Malaguenas grandes.
Η νέα γενιά τραγουδιστών του φλαμένκο σήμερα, όπως ο Arcangel, ο Miguel Poveda, και η Maite Martin ακολουθούν τ’ αχνάρια του χρησιμοποιώντας τις ίδιες τεχνικές.
Στις δεκαετίες του1980 και του1990 ο Morente συνεργάστηκε με καλλιτέχνες της ροκ και της φολκ μουσικής, π.χ. με τον Leonard Cohen και μουσικούς από την Σενεγάλη, το Μαρόκο και την Κούβα.
Τα τελευταία χρόνια ο Enrique επέστρεψε ξανά στο παραδοσιακό cante jondo, πάντοτε όμως με την δική του “σφραγίδα”.
Στο “El pequeno Reloj” ηχογράφησε-μιξάρισε την φωνή του πάνω σε παλιούς δίσκους 78 στροφών παλιών κιθαριστών όπως ο Sabicas και ο Ramon Montoya!
Λίγο πριν πεθάνει είχε προλάβει να ολοκληρώσει το υλικό για έναν ακόμη δίσκο με τίτλο El barbero de Picasso, ένα αφιέρωμα στον μεγάλο Ισπανό ζωγράφο.
Ο Morente ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης του φλαμένκο που του απονεμήθηκε το Ισπανικό Εθνικό Μουσικό Βραβείο το 1994.
Τραγούδησε σε πολλές χώρες στον κόσμο. Στην Ελλάδα, πριν μερικά χρόνια είχε μια πολύ πετυχημένη βραδιά στο Μέγαρο Μουσικής στην Αθήνα.
Ήταν παντρεμένος με την Αurora Carbonnel, χορεύτρια του φλαμένκο από την τσιγγάνικη δυναστεία των Montoya -στο φλαμένκο αλλά και στην ταυρομαχία- και μια από τις τρεις κόρες του είναι η Estrella Morente, αξιόλογη τραγουδίστρια και χορεύτρια του φλαμένκο που έγινε ιδιαίτερα γνωστή τραγουδώντας στο soundtrack της ταινίας Volver του Pedro Almodovar.
Η Estrella τραγούδησε πάνω απ’ το φέρετρο του πατέρα της στο τέλος της νεκρώσιμης ακολουθίας μια στροφή από την Habanera Impossible του Carlos Cano και την πρώτη στροφή από το υπέροχο ποίημα του Federico Garcia Lorca “ La Guitarra”. Την στροφή αυτή η Estrella την αποδίδει στο ύφος μιας saeta που κυριολεκτικά ραγίζει καρδιές!
Σας χαρίζω τους πρώτους στίχους του ποιήματος αλλά και το απίστευτο βίντεο: Το βαθύ τραγούδι, αληθινό ξεγύμνωμα ψυχής στην μυστηριακή του λειτουργία!
La guitarra.
Empieza el llanto
de la guitarra. (Αρχίζει ο θρήνος της κιθάρας)
Se rompen las copas
de la madrugada. (Σπάζουν οι κούπες της αυγής)
Empieza el llanto
de la guitarra. (Αρχίζει ο θρήνος της κιθάρας)
Es inutil
callarla. (Δεν ωφελεί να την σταματήσεις)
Es imposible
callarla. ( Είναι αδύνατο να την σταματήσεις)
Llora por cosas
Lejanas (Κλαίει για πράγματα μακρινά)
…… .........
Corazon malherido
Por cinco espadas. (Καρδιά λαβωμένη από πέντε δάχτυλα/σπαθιά)
Estrella Morente canta a Enrique en su funeral en Granada
(Οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην Vera King, πρόεδρο της Pena Flamenca de Londres, αφοσιωμένη aficionado, για τις πληροφορίες που μου διέθεσε).
Στάθης Γαλάτης
galatielen@ath.forthnet.gr
(Απρίλιος 2011)
Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
