ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΤΕΧΝΩΝ
Ας ξεπεράσουμε σε αυτό το κείμενο τις παραμορφώσεις και τις κακομορφίες αυτής της χώρας, στα διάφορα επίπεδα της κοινωνικής διαστρωμάτωσης, που προέρχονται από την σχιζοφρενή πολιτική ζωή και την αναμφισβήτητη διάβρωση του κοινωνικού ιστού, από πολλά και διάφορα κακώς κείμενα. Επίσης, δεν μπόρεσα αυτή τη φορά να περιοριστώ σε σύντομο σχόλιο λόγω του θέματος και οι αναγνώστες μου ας δείξουν κατανόηση…
Από πολύ καιρό ήθελα να σας παρασύρω στη συζήτηση ενός διλήμματος που υπάρχει από πολύ παλιά, σχετικό με την πορεία του καλλιτεχνικού περιεχομένου των μεγάλων μουσικών αιθουσών. Ποιος είναι ο ρόλος των αιθουσών αυτών, τους λόγους για τους οποίους κατασκευάστηκαν, τον καλλιτεχνικό προορισμό τους, τέλος, το πολιτιστικό περιεχόμενο που ανέλαβαν να υποστηρίξουν.
Με λίγα λόγια: Πρέπει όλες οι μεγάλες αίθουσες να φιλοξενούν πάσης φύσεως θεάματα-ακροάματα; Μια αίθουσα, ανάλογα με την ταυτότητά της, δεν έχει το «δικαίωμα» να έχει την άνεση της επιλογής στο πρόγραμμα και στο ύφος του περιεχομένου του παρουσιαζόμενου δημιουργήματος;
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το αρχαίο θέατρο του Ηρωδείου στον βράχο της Ακρόπολης. Ο προορισμός και η καλλιτεχνική παράδοσή του ήταν να παρουσιάζει σοβαρά θεάματα-ακροάματα, απαλλαγμένο από αποδόσεις εισιτηρίων. Το Ηρώδειο, πέρα από την ιστορικότητά του, είναι πλέον ένας εθνικός θεσμός στο χώρο της παρουσίασης καλλιτεχνικών γεγονότων (μουσική, θέατρο, Όπερα με περιεχόμενο από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή) που είναι το απαύγασμα μιας δημιουργίας ικανής να παρουσιαστεί στο μυημένο κοινό του ή ακόμα και στο αμύητο, που όμως θέλει να μάθει και να πληροφορηθεί. Εάν συμφωνούμε σ’ αυτά, ας προχωρήσουμε παρακάτω.
Αυτή η σχέση ρίζωσε ως παράδοση στις συνειδήσεις του κόσμου, έως ότου η βιομηχανία του θεάματος και η δισκογραφική εξέλιξη-ανάπτυξη, πίεσαν την πραγματικότητα ώστε ακόμα και το καθαρά εμπορικό και καταναλωτικό στοιχείο να «πρέπει» να ενταχτεί στους σημερινούς μεγάλους χώρους του θεάματος. Η… αποκλειστικότητα του Ηρωδείου στα «ειδικής μορφολογίας» ακροάματα έπρεπε να πάψει να υφίσταται και να ανοίξει τις πόρτες του ώστε να συμπεριλάβει πιο προσφιλή, σημερινά καλλιτεχνήματα, πιο δημοφιλή, πιο άμεσα, πιο λαϊκά, περισσότερο εμπορικά! Έτσι, με τον καιρό και την πολυεπίπεδη κρίση, ο ανταγωνισμός στον πόλεμο των εισιτηρίων, στη σημερινή εποχή, που υπάρχουν και άλλες σημαντικές μεγάλες αίθουσες, συνέβαλε ώστε η σύγχρονη λαοφιλής δημιουργία να εισχωρήσει στη συνείδηση του θεατή-ακροατή, «ξεχνώντας» τον αρχικό προορισμό του αρχαίου εμβληματικού θεάτρου…
Σήμερα μπορούμε και αναφερόμαστε στις αίθουσες του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, στο αντίστοιχο της Θεσσαλονίκης, της Βέροιας, της Τέχνης Γραμμάτων και Τεχνών (Ίδρυμα Ωνάση), του Badminton, τo Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς και του επικείμενου Μεγάρου της Λυρικής (Ίδρυμα Νιάρχος), που έχουν αναλάβει να παρέχουν (με το αζημίωτο) σοβαρές μουσικές παραγωγές, με τη μορφή μεγάλων ορχηστρών και Οπερών. Με λίγα λόγια, σημαντικών ξεχωριστών μουσικών έργων και παρουσιάσεων. Γι αυτό και οι τεράστιες κατάλληλα διακοσμημένες αίθουσες, οι αχανείς χώροι των σκηνών με τις πιο σύγχρονες τεχνολογίες, τα φουαγιέ, τα καμαρίνια, τους βοηθητικούς χώρους, το πολυπληθές ανθρώπινο υπαλληλικό δυναμικό, τη δυνατότητα χρήσης πληθώρας Μέσων που προβάλουν το κάθε θέαμα που ανεβαίνει στο χώρο τους…
Είναι ένα «νέο» κοινό, που ήρθε να κατοικήσει, αρχικά από το 1991 με την πρωτοβουλία του Χρίστου Λαμπράκη και των Φίλων της Μουσικής, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών! Ένας… ναός της Μουσικής που τάραξε τα λιμνάζοντα νερά της μουσικής ζωής στη χώρα μας. Φανταστήκαμε όλοι πως το καινούργιο στη ζωή μας θα ήταν μια επεξεργασία ενός ασυνήθιστου μουσικού δρόμου, με σημείο αναφοράς τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες μουσικές κατακτήσεις, έργων με πηγή έμπνευσης την τεράστια δεξαμενή της μουσικής και πνευματικής αντίληψης, από την εποχή του λεγόμενου «Siècle des lumières» ή του «Διαφωτισμού» του 18ου αιώνα.
Από τότε έγιναν μεγάλες τομές σε ολόκληρη την Ευρώπη (και όχι μόνο σε αυτήν). Θαρρείς και οι χώρες (η μια μετά την άλλη) «συμφώνησαν» να κατακτήσουν ένα περίπου κοινό κλίμα πολιτισμικού δρόμου, για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους τα έθνη στις τέχνες και στις πνευματικές τους αναζητήσεις… Δεν αναφέρομαι στην Ευρώπη που βιώνουμε τώρα, αλλά σε εκείνην που με τη Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία και Μεγάλη Βρετανία έδιναν το βάρος τής πνευματικής πρωτοπορίας…
Η Ελλάδα είχε μια διαφορετική πορεία, κατακτημένη από τις Οθωμανικές εξουσίες που συνέβαλλαν στο να τελματώσει η κάθε εξέλιξη μέσα στη χώρα… Έξω από κάθε πολιτισμικά γεγονότα ή ανακαλύψεις που συνέβαιναν στην Ευρώπη, η Ελλάδα ήταν εκτός, περιορισμένη στον στενό τοπικό της περίγυρο, δίχως καμία ανάπτυξη που να βοηθήσει στοιχειωδώς στις πνευματικές επικοινωνίες των ανθρώπων. Όποιο δείγμα Τεχνών υπήρχε, ήταν σε επίπεδο προφορικού-μουσικού λόγου που έμπαινε στη διαδικασία της μετάδοσης από στόμα σε στόμα…
Νομίζω πως αυτή η κάπως μακρά εισαγωγή, είναι αρκετή για να μας μεταφέρει στην ανάγκη ύπαρξης μεγάλων αιθουσών, για να στεγάσουν αυτές τις αξιόλογες μουσικές και τους ιστορικούς μουσικούς σταθμούς, με μεγάλες ή μικρότερες ορχήστρες, συνθέτες, ενορχηστρωτές, μαέστρους, χορωδίες, τενόρους και υψιφώνους, παλαιότερες εποχές με παλαιά όργανα, με εξελισσόμενα, με σύγχρονα, με ηλεκτρονική μορφή και με ένα ατελείωτο μουσικό υλικό, αποτέλεσμα μιας αέναης παγκόσμιας κουλτούρας, που τροφοδοτεί την πολυφυλετική ευρωπαϊκή και όχι μόνο, κοινότητα των ανθρώπων…
Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά. Πολλές φορές παρατηρούμε ελαφρότατα καλλιτεχνικού επιπέδου θεάματα στις αίθουσες αυτές. Ελαφρότατα θεάματα, έως και παρακμιακά, παρατηρούμε πως έχουν θέση σε αυτές τις αίθουσες Τεχνών… Ένας αχταρμάς που πολύ συχνά μας κάνει να απορούμε… Τα δημοφιλή ονόματα, μιας αλλότριας «κουλτούρας», έχουν ήδη εισχωρήσει σε όλο αυτό το σκεπτικό, αντί να παρουσιάζονται σε αυτούς τους χώρους καλλιτεχνικές αξίες που θα ήταν συγγενείς και ομοειδείς με τα αληθινά και διαχρονικά καλλιτεχνικά δημιουργήματα.
Δεν χωράει καμία αμφιβολία πως το θέμα της «φιλοξενίας» όλων των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων, έχει πολλαπλές αναγνώσεις. Η δική μου βαραίνει προς τη μεριά μιας αυστηρότατης κριτικής στάσης, απέναντι σε μουσικά προϊόντα τα οποία δεν συνάδουν ατμοσφαιρικά προς την αισθητική των χώρων αυτών, που είναι προορισμένοι να φιλοξενούν ιδιαίτερης ποιότητας θεάματα-ακροάματα.
Νότης Μαυρουδής
Νοέμβριος 2014
http://mavroudistar.wordpress.com/
Τεχνική επιμέλεια Κώστας Γρηγορέας