ΜΕΤΑΞΥ ΤΥΡΟΥ ΚΑΙ ΑΧΛΑΔΙΟΥ
Πριν από κάποιες μέρες βρέθηκα σε ένα φιλικό σπίτι. Ο καιρός, μάλλον προς τη βροχή, βοήθησε στη δημιουργία μιας ζεστής ατμόσφαιρας, το κρασί ήταν εξαιρετικό, τα εδέσματα της οικοδέσποινας γευστικότατα. Η παρέα, κατά κύριο λόγο μουσικοί, συντηρούσε μια χαμηλόφωνη συζήτηση γενικού ενδιαφέροντος και γι’ αυτό το λόγο, συμπαθητικά αδιάφορη. Ανάμεσα στο κύριο πιάτο και το επιδόρπιο, κάποιοι άρχισαν να μιλούν για μουσική. Αρχικά, καθώς περιορίστηκαν σε πολύ στοιχειώδη θέματα, δόθηκε η ευκαιρία στους περισσότερους να πουν τη γνώμη τους με σχετική άνεση. Αργότερα όμως κι ενώ η κουβέντα εξελίχθηκε σε μια αντιπαράθεση περί υφέσεων, διέσεων και κλιμάκων απαιτώντας εξειδικευμένες γνώσεις, μοιραία, τον λόγο μονοπώλησαν οι επαΐοντες. Είναι φυσικό, πως για να κυλήσει μια συζήτηση θα πρέπει οι συνομιλητές να γνωρίζουν, σε ένα μίνιμουμ τουλάχιστον επίπεδο το αντικείμενο, για το οποίο γίνεται λόγος. Αν, λόγου χάριν, σε μία ομήγυρη κάποιος αναφέρει πολύ προβληματισμένος, ότι η τιμή του αρακά στη Ν. Ζηλανδία ανέβηκε κατακόρυφα τον προηγούμενο μήνα, είναι σχεδόν βέβαιο, πως κανείς δεν θα έχει να προβάλλει κάποια σοβαρή αντίρρηση, εκτός κι αν είναι εισαγωγέας νεοζηλανδέζικου αρακά.
Η συζήτηση λοιπόν στο εν λόγω τραπέζι παρουσίασε μια σχετική χαλαρότητα και η βραδιά θα τελείωνε έτσι, ώστε δεν θα υπήρχε κανένας λόγος να αναφερθούμε σ’ αυτήν. Ωστόσο, εντελώς αναπάντεχα, την ώρα που ένας από τους μουσικούς - ας πούμε πως λεγόταν Ευθυμίου,- διέκοψε για δευτερόλεπτα το μονόλογό του για να πιει μια γουλιά κρασί, κάποιος άσχετος, απ’ ότι φάνηκε, περί τα μουσικά πράγματα –ας τον ονομάσουμε Πετρίδη-, ρώτησε κάπως δειλά:
- Μπορείτε να μου πείτε αν υπάρχει κάποια σχέση –η οποιαδήποτε- ανάμεσα στη μουσική και στην αρμονία;
Η ερώτηση, είναι αλήθεια, ακούστηκε τουλάχιστον αφελής. Ο Ευθυμίου χαμογέλασε συγκαταβατικά και ίσως να σκέφτηκε πως δεν χρειάζεται να απαντήσει καν, αφού η απάντηση θεωρείται τόσο δεδομένη, όσο και η απάντηση στο «αν γυρίζει η γη ή όχι». Αλλά ο άλλος επέμεινε:
-Και ποια σχέση πιστεύετε ότι υπάρχει ανάμεσα στη μουσική και στο τόξο;
Εδώ, το χαμόγελο του ερωτηθέντος, μάλλον εξέφρασε αμηχανία. Δίχως να περιμένει απάντηση, ο Πετρίδης ξαναρώτησε :
- Μήπως διακρίνετε τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην αρμονία και στον έρωτα;
Οι επιμέρους συζητήσεις σταμάτησαν.
-Ή μήπως ανάμεσα στη λύρα και στον πόλεμο;
Όλοι έστρεψαν τα βλέμματα προς το μέρος τους. Ο μουσικός φάνηκε να απορεί:
-Ρωτάτε πολλά πράγματα μαζί, τα οποία είναι και επιπλέον….
-Άσχετα μεταξύ τους; τον διέκοψε ο αφελής μας. Η δειλία του είχε εξαφανιστεί εντελώς. Τα μάτια του χαμογελούσαν λίγο περιπαιχτικά.
-Δεν μπορώ να δω τη σχέση τους…
-Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, πως δεν υπάρχει!
-Συμφωνώ. Περιμένω όμως να μου την αποδείξετε.
-Εάν ελπίζετε σε μια επιστημονική απόδειξη, ίσως σας απογοητεύσω. Όμως και ο πιο φανατικός ορθολογιστής κρύβει μέσα του ένα μικρό παιδί που αγαπά τα παραμύθια, έτσι δεν είναι;
-Θα αρχίσετε με το «μια φορά κι έναν καιρό;»
-Γιατί όχι; Μια φορά κι έναν καιρό λοιπόν οι άνθρωποι έφτιαξαν τη λύρα και το τόξο. Για ποιο σκοπό;
Ο Ευθυμίου παρέμεινε σιωπηλός.
-Για να ακούνε μουσική και για να σκοτώνουν, πετάχτηκε μια νεαρή κοπέλα από το βάθος που παρακολουθούσε από ώρα τη συζήτηση.
-Σωστά. Αν θεωρήσουμε λοιπόν το μουσικό όργανο ως σύμβολο της μουσικής και το τόξο ως σύμβολο πολέμου, δεν θα ήταν και τόσο αυθαίρετο. Όμως, έχουν κάποια σχέση αυτά τα δύο όργανα;
-Όχι, είπε ο Ευθυμίου.
-Ναι, είπε ο Πετρίδης. Και τα δυο έχουν χορδές. Έχετε σκεφτεί ποτέ τι σημαίνει η λέξη χορδή;
-Δεν νομίζω να με απασχόλησε ποτέ κάτι ανάλογο..
-Υπάρχει μία θεωρία, κατά την οποία η λέξη ερμηνεύεται ως εξής: Εάν δεχτούμε το Χ ως δηλωτικό του χώρου και του χρόνου, τότε, με τον κατάλληλο αναγραμματισμό η λέξη χορδή σημαίνει, είτε ροή της ωδής στο χωροχρόνο, δηλαδή μουσική, είτε ορδή, άρα πόλεμος. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι δύο αυτές αντίθετες έννοιες συνυπάρχουν εδώ. Εάν λοιπόν η λύρα- μουσική έχει ως σκοπό τη συγκίνηση του ανθρώπου και κατ’ επέκταση την κάθαρσή του, το τόξο- πόλεμος- θάνατος τι άλλο είναι από την οριστική του λύτρωση;
Όλοι τον κοιτούσαν. Κάποιοι έμοιαζαν εντυπωσιασμένοι, άλλοι δύσπιστοι.
-Ενδιαφέρον, είπε ένας την ώρα που έβαζε ένα κομμάτι τυρί στο στόμα του.
-Αλλά αυτή δεν είναι η μοναδική τους σχέση, συνέχισε εκείνος. Γιατί τη λύρα και το τόξο…
-Τα κρατούσε ο Απόλλωνας, θεός της μουσικής και της τοξευτικής, ξαναείπε θριαμβευτικά η κοπέλα του βάθους, κι αυτή τη φορά έριξε μια ματιά ένα γύρω, περιμένοντας συγχαρητήρια για τις σχολικές της γνώσεις, τις οποίες, άλλωστε, είχε και πολύ φρέσκες.
-Ναι, αυτό είναι γνωστό, συμφώνησε ο Πετρίδης. Εκείνο όμως που δεν είναι και τόσο γνωστό, είναι αυτό που αναφέρει ο Παυσανίας. Ότι, δηλαδή, στη Θόλο της Επιδαύρου, στην περίφημη αναπαράσταση της τοιχογραφίας του Παυσίου, τη λύρα και το τόξο δεν τα κρατά ο Απόλλωνας, αλλά ο Έρωτας!
Σταμάτησε λίγο για να δει την εντύπωση που προκάλεσαν τα λόγια του. Ύστερα, δίχως να βιάζεται, άναψε ένα τσιγάρο και φυσώντας τον καπνό πρόσθεσε λίγο αδιάφορα:
-Κι αν ανατρέξουμε στους ορφικούς ύμνους, θα διαπιστώσουμε ότι η θεά της ομορφιάς και της ισορροπίας, η Αφροδίτη, απέκτησε δυο παιδιά από την παράνομη και θυελλώδη σχέση της με τον ρωμαλέο θεό του πολέμου, τον Άρη. Και αυτά τα παιδιά, δεν είναι άλλα από τον Έρωτα και την Αρμονία… Δεν απομένει παρά να βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματά του….
Όλοι παρέμειναν για λίγο σιωπηλοί.
-Ζητώ συγνώμη αν παραστράτησα για λίγο τη συζήτησή σας, αλλά δεν βρίσκετε πως ο κόσμος μας θα ήταν απελπιστικά βαρετός δίχως λίγο παραμύθι; πρόσθεσε ο Πετρίδης χαμογελώντας και έκλεισε το μάτι στην κοπέλα που τον κοιτούσε με ορθάνοιχτα μάτια. Μεταξύ μας, δεν είναι και τόσο σίγουρο ότι εκείνη έπιασε το υπονοούμενό του!
Καίτη Παπαδάκη
(Απρίλιος 2007)
επιλογή εικόνων Κώστας Γρηγορέας
