Εισήγηση Αντώνη Πλέσσα προς την επιτροπή δηµιουργών της ΑΕΠΙ.
Η ανάγκη δηµιουργίας µιας δηµόσιας, ανοιχτής συλλογικής άδειας
για τη χρήση της µουσικής στο διαδίκτυο.
Business as usual? Not anymore!
Πως φτάσαμε ως εδώ;
Το πρόβληµα µε το οποίο βρίσκεται αντιµέτωπη τόσο η µουσική όσο και άλλες βιοµηχανίες
(τύπου κ.λπ.) δεν είναι ότι δεν προέβλεψαν την άφιξη του διαδικτύου.
Όχι µόνο κάτι τέτοιο έγινε από πολύ νωρίς αλλά και ευθύς εξαρχής αντιλήφθηκαν την ανάγκη
ανάπτυξης ενός σχεδίου αντιµετώπισής του καταλήγοντας ήδη από τις αρχές του ’90 όχι σε ένα
άλλα σε σηµαντικό αριθµό εναλλακτικών σχεδίων.
Το παράξενο µε τα εναλλακτικά σχέδια που εκκολάφθηκαν την περίοδο αυτή είναι ότι όλα
βασίστηκαν κατά βάση, στο ίδιο λάθος σενάριο: «Το πως δηλαδή θα διατηρήσουµε τις παλιές
µορφές οργάνωσης σε έναν κόσµο ολοένα και πιο φθηνών, τέλειων αντιγράφων!»
Σε όλα αυτά τα εναλλακτικά σενάρια, υπήρξε και ένα σενάριο το οποίο θεωρήθηκε ευρέως ως
αδιανόητο και που για λόγους προφανείς δεν συζητήθηκε αρκετά στα κέντρα λήψης αποφάσεων.
Το αδιανόητο αυτό σενάριο εκτυλίσσονταν κάπως έτσι:
• Η δυνατότητα διακίνησης περιεχοµένου δεν θα συρρικνωνόταν αλλά θα µεγάλωνε.
• Οι “περιτειχισµένοι κήποι” µε την έννοια της µε κάθε τρόπο προσπάθειας διακράτησης του
ελέγχου και της προστασίας του περιεχοµένου θα αποδεικνύονταν όχι µόνο µη δηµοφιλείς αλλά
και ουτοπικοί.
• Οι άνθρωποι θα αντιστέκονταν στην προσπάθεια κατεύθυνσής τους προς δράσεις που βαίνουν
ενάντια στις επιθυµίες τους.
• Ακόµη και οι πιο επιθετικές δικαστικές διαµάχες θα ήταν ανεπαρκείς να συγκρατήσουν τη
µαζική, διαρκή παράβαση των νόµων.
• Οι πωλητές υλικού και λογισµικού δεν θα αντιµετώπιζαν τους κατόχους πνευµατικών
δικαιωµάτων ως συµµάχους, ούτε τους πελάτες ως εχθρούς.
• Η υιοθέτηση συστηµάτων διαχείρισης ψηφιακών δικαιωµάτων (Digital Rights Management,
DRM) και η κατάθεση µηνύσεων κατά ανθρώπων που αγαπούν κάτι τόσο πολύ ώστε να θέλουν
να το µοιραστούν µε άλλους θα τους εξαγρίωνε.
Σας θυµίζουν τίποτα όλα αυτά;
Τι κάνουμε όταν το το αδιανόητο μέλλον είναι ήδη παρελθόν;
Η βασική δύναµη πίσω από αυτή την επανάσταση που βιώνουµε είναι η δραµατική µεταβολή
στην οικονοµία των διανοµών.
Με την διάλυση των παλιών οικονοµικών µοντέλων, οι οργανωτικές δοµές που τελειοποιήθηκαν
για την βιοµηχανική παραγωγή θα πρέπει να αντικατασταθούν µε δοµές βελτιστοποιηµένες για
ψηφιακά δεδοµένα.
Έχει διαρκώς όλο και λιγότερο νόηµα ακόµη και το να µιλάµε για µια “δισκογραφική” βιοµηχανία
καθώς το ουσιώδες πρόβληµα που αυτή λύνει – την δυσκολία, πολυπλοκότητα και δαπάνη του να
καθίσταται κάτι διαθέσιµο στο κοινό – έχει πάψει να αποτελεί πρόβληµα.
Η κοινωνία δεν χρειάζεται κατ’ ανάγκη δίσκους & cd. Αυτό που χρειαζόµαστε είναι µουσική και
µουσική σηµαίνει ζωντανή δηµιουργία.
Η µουσική αποτελεί πάνω από όλα µια µοναδική εµπειρία που µέσα της περικλείει ένα
συνδυασµό επικοινωνίας, πάθους, ψυχαγωγίας, µιας αίσθησης του εφήµερου που προσελκύει το
κοινό όχι για αντικειµενικούς λόγους αλλά γιατί αγγίζει την καρδιά του µε τρόπο µαγικό.
Όταν µεταβάλουµε την προσοχή µας από τη «διάσωση των δισκογραφικών» στη «διάσωση της
µουσικής», δηλαδή των δηµιουργών της οι ανάγκες µεταβάλλονται από τη «διατήρηση των
υφιστάµενων θεσµών» στην «εφαρµογή οποιαδήποτε πράξης που έχει αποτέλεσµα» και αυτό που
έχει αποτέλεσµα σήµερα µπορεί να µην είναι το ίδιο µε αυτό που είχε αποτέλεσµα παλιότερα.
Μήπως οι πρακτικές μια εκατονταετίας -κουκίδας στη μακραίωνη
ιστορία της μουσικής- μπέρδεψαν τις προτεραιότητές μας
ως προς την ουσία της μουσικής έκφρασης:
Στη µακραίωνη ιστορία της πολυπολιτισµικής µουσικής έκφρασης η αποτύπωση, παραγωγή και
διανοµή της µε βιοµηχανικούς όρους αποτελεί µια κουκκίδα στο χρόνο.
Ένα µόλις αιώνα µετά την καθιέρωση - αντιµετώπιση της µουσικής τέχνης ως προϊόν, στο
κατώφλι του 21ου αιώνα, αυτή επαναπροσδιορίζει την αξία της πάνω από όλα ως εµπειρία
οδηγώντας όλους τους εµπλεκόµενους σε επανεξέταση των εικασιών και προτύπων τους και σε
αναζήτηση νέων µοντέλων.
Το διαδίκτυο μπορεί να είναι σύμμαχος και όχι εχθρός!
•Το διαδίκτυο δεν είναι πλέον µια πλατφόρµα παρουσίασης περιεχοµένου αλλά µια πλατφόρµα
που αποτελεί παγκόσµια υποδοµή για συνεργασία.
•Το διαδίκτυο είναι ένα νέο µέσο ανθρώπινης επικοινωνίας.
•Στο διαδίκτυο η Ακρόαση, Ανάγνωση & Προβολή ισοδυναµούν µε αντιγραφή και πρέπει πλέον
να αντιληφθούµε ότι η αξία της µουσικής δεν βρίσκεται πλέον (µόνο) στο αντίγραφο αλλά σε
πλήθος άλλων δράσεων που στόχο έχουν να προσελκύσουν το κοινό.
Θέσεις και προτάσεις των δημιουργών:
Στα πλαίσια της επιβεβληµένης ανασκόπησης της δράσης των δηµιουργών τα περασµένα χρόνια,
οφείλουµε να αναγνωρίσουµε το µέρος της ευθύνης που µας αναλογεί όσον αφορά την µη
έγκαιρη, ατοµικά και συλλογικά εκφρασµένη, δυναµικότερη ενεργοποίηση µας σε πλήθος
προκλήσεων των οποίων το τίµηµα αυξάνετο γεωµετρικά.
Αυτή µας η καθυστέρηση σε συνδυασµό µε την από πλευράς των δισκογραφικών εταιριών
εµµονή σε παρωχηµένα επιχειρηµατικά µοντέλα, τη δυστοκία τους στην αδειοδότηση των
ηχογραφηµάτων και την δίωξη χιλιάδων συµπολιτών µας διεθνώς συνετέλεσαν στη δηµιουργία
ενός κενού που επέτρεψε για χρόνια την ευδοκίµηση της ανταλλαγής αρχείων µε αποτέλεσµα η
µουσική να χάσει στη συνείδηση της κοινωνίας µέρος της πραγµατικής αξίας που είχε και να
µείνει µόνο η συναισθηµατική.
Όσον αφορά τους δηµιουργούς κυρίαρχα προβλήµατα του παρελθόντος όπως η διανοµή και
πρόσβαση του κοινού στο έργο µας έπαψαν πλέον να υφίστανται και στη θέση τους αναδύονται
νέες προκλήσεις µε κυρίαρχη αυτή της ανάγκης επανακαθορισµού της σχέσης µας µε το κοινού.
Στη σχέση αυτή βιώνουµε µια θεµελιώδη αλλαγή του τρόπου µε τον οποίο το κοινό προσεγγίζει
τη διάδραση του µε καλλιτέχνες και δηµιουργούς. Χάρη στις τεχνολογικές εξελίξεις και τις
σύγχρονες δυνατότητες επικοινωνίας που εξασφάλισε η τεχνολογία το κοινό σήµερα δεν
είναι ο παθητικός δέκτης που γνωρίζαµε αλλά ο κυρίαρχος και ρυθµιστής του παιχνιδιού.
Στο πλήθος των προτάσεων και ερεθισµάτων και µε το διαθέσιµο χρόνο να παραµένει ο ίδιος ή
και λιγότερος ο ακροατής θα κρίνει αν αξίζει αρχικά να προσφέρει την προσοχή του σε ένα
δηµιουργό - καλλιτέχνη, στη συνέχεια αν θα τον τιµήσει µε την εµπιστοσύνη του και τέλος µε
βάση την ελκυστικότητα των προσφερόµενων µορφών διάδρασης και εµπειρίας θα σταθµίσει αν
αξίζει να προχωρήσει σε µια αγορά. (Έκθεση, ανακάλυψη, διακράτηση της προσοχής,
διεκδίκηση της εµπιστοσύνης, πώληση).
Είναι σαφές ότι στα πλαίσια της επανάστασης που βιώνουµε η µετάβαση από αυτό που
γνωρίζαµε σε αυτό που καθηµερινά διαµορφώνεται από πλήθος µεταβλητών και πειραµατισµών
είχε και δυστυχώς θα συνεχίσει να έχει όχι µόνο κόστος αλλά και πολλά θύµατα ανάµεσα µας.
Παρακαλώ μην μας ΚΛΕΒΕΤΕ!!
Η µουσική αποτελεί για τους δηµιουργούς της µέσον έκφρασης και επικοινωνίας και κύριο
µέληµα τους είναι τα έργα τους να γίνονται προσιτά σε όσο το δυνατόν µεγαλύτερο µέρος του
Πιστεύουµε στο διαδίκτυο και την δυναµική που προκύπτει από αυτό ως µια ευρέως υιοθετηµένη
και αποδεκτή από την κοινωνία πλατφόρµα επικοινωνίας, ως µια προέκταση της ευνοµούµενης
κοινωνίας που θέλουµε να ζούµε.
Και αυτή η προέκταση είναι φυσικό ότι πρέπει να διέπεται από τους ίδιους, θεσπισµένους επί
αιώνες, κανόνες όσον αφορά τον σεβασµό της ιδιοκτησίας και την προστασία της περιουσίας του
Το γεγονός ότι στο διαδίκτυο τα αγαθά που διακινούνται είναι άυλα (Ψηφία 0 & 1) δεν αλλάζει
σε τίποτα όσον αφορά τον αντίκτυπο που έχει η καταπάτηση της ιδιοκτησίας ή της κλοπής ενός
περιουσιακού στοιχείου ενός συνανθρώπου µας στον υλικό κόσµο.
Για να πούµε λοιπόν τα πράγµατα µε το όνοµα τους ο άνευ αδειοδότησης µας µερισµός των
έργων µας στο διαδίκτυο µας πλήττει ηθικά, ψυχολογικά και οικονοµικά ενώ ολοένα και
περισσότεροι δηµιουργοί αντιµετωπίζουν πρόβληµα επιβίωσης.
Η ανάγκη για Νομιμοποίηση:
Μία δημόσια, συλλογική, ανοιχτή άδεια για τη χρήση
της Μουσικής μέσω διαδικτύου.
Διαχωρίζοντας εξ’ αρχή την άτεγκτη στάση µας απέναντι στους κατ’ επάγγελµα “πειρατές” η
θέση µας όσον αφορά την κοινωνία των πολιτών είναι ότι οι πρακτικές αστυνόµευσης και
καταστολής στον τρόπο που χρησιµοποιούν το αγαθό της επικοινωνίας στο διαδίκτυο µας βρίσκει
τουλάχιστον επιφυλακτικούς αν όχι αντίθετους.
Στα πλαίσιο αυτό ερχόµαστε σήµερα να θέσουµε υπόψη σας την επιτακτική για όλους µας ανάγκη
να γεφυρωθεί µε τρόπο αποδεκτό από τους όλους εµπλεκόµενους αυτό που:
α) σηµαντικό πλέον τµήµα της κοινωνίας µας και ειδικότερα η πλειοψηφία των νέων,
αντιλαµβάνεται ή διεκδικεί ως δικαίωµα της να διακινεί και χρησιµοποιεί πνευµατικά έργα που
δεν τους ανήκουν &
β) εκείνου που αποτελεί το ηθικό και αναφαίρετο δικαίωµα των δηµιουργών στο να ορίζουν τους
τρόπους διάθεσης των έργων τους και να αµείβονται για τις χρήσεις τους.
Ώρα να επινοήσουμε ένα κοινωνικό συμβόλαιο για τον μερισμό του
περιεχομένου στο διαδίκτυο. Το “τέλος” διαδικτύου.
Ζητούµενο είναι να επινοήσουµε και θέσουµε σε εφαρµογή ένα νέο κοινωνικό συµβόλαιο που θα
επιλύσει τα θέµατα που εγείρονται από την επανάσταση που βιώνουµε και να βρούµε µια νέα
ισορροπία ανάµεσα στα συµφέροντα των δηµιουργών, των καταναλωτών και των λοιπών
Στο πλαίσιο της σειράς προτάσεων που επεξεργαζόµαστε ως µια πρώτη, άµεση σε
αποτέλεσµα και κατά την κρίση µας δίκαια λύση, προτείνουµε την επέκταση του δικαιώµατος
εύλογης αµοιβής που εδώ και χρόνια έχει νοµοθετηθεί και ισχύει για την ιδιωτική αντιγραφή
των έργων και στο διαδίκτυο.
Η πρόταση αυτή επιχειρεί να διευθετήσει ένα υπαρκτό και ουσιαστικό πρόβληµα που έχει ήδη
αναγνωριστεί και διευθετηθεί στο σκέλους του υλικού µέσου («λευκή» κασέτα) µε τρόπο
αντίστοιχο και για το διαδίκτυο (για το άυλο) στις αρχές της συναίνεσης και του σεβασµού της
Η διευθέτηση θα είναι µε τη µορφή ενός µικρού τέλους που θα συγκεντρώνεται και θα διανέµεται
υπέρ των δηµιουργών και συγγενών δικαιωµάτων. Ο τρόπος συγκέντρωσης και η διανοµή θα
αποτελέσουν αντικείµενο εκτεταµένης διαβούλευσης µεταξύ των εµπλεκόµενων φορέων.
Το παλιό κλείνει τον κύκλο του. Γνωρίζει κανείς το αύριο;
Μας είναι ευκολότερο να αντιληφθούµε αυτό που θα διαλυθεί απ’ ότι αυτό που θα το
αντικαταστήσει.
•Το διαδίκτυο κλείνει 40 χρόνια αυτό το φθινόπωρο.
•Η πρόσβαση από το ευρύ κοινό έχει διαρκέσει για τα µισά από αυτά τα έτη.
•Η χρήση του διαδικτύου, ως συνήθης δραστηριότητα για την πλειοψηφία του αναπτυγµένου
κόσµου, έχει διαρκέσει για τα µισά από αυτά τα έτη.
Μόλις φτάσαµε εδώ! Ούτε οι επαναστάτες δεν µπορούν να προβλέψουν τι θα συµβεί. Έτσι είναι
οι πραγµατικές επαναστάσεις. Τα παλιά αντικείµενα διαλύονται µε ταχύτερους ρυθµούς από
αυτούς µε τους οποίους αντικαθίστανται από τα νέα αντικείµενα.
Εύλογα όλοι αναρωτιόµαστε: Όταν το παλιό µοντέλο διαρρηχθεί, τι θα λειτουργήσει στη θέση
Η απάντηση στο συγκεκριµένο ερώτηµα είναι ότι: Τίποτα δεν θα λειτουργήσει αλλά και όλα.
Με άλλα λόγια δεν υπάρχει κάποιο γενικό µοντέλο το οποίο θα αντικαταστήσει αυτό το οποίο το
διαδίκτυο ως αποτέλεσµα τεχνολογικών εξελίξεων µόλις διέλυσε και άρα θα πρέπει να
πειραµατιστούµε µε κάθε τρόπο διεξάγοντας πληθώρα πειραµάτων, κάθε ένα από τα οποία
µπορεί να φαίνεται µικρό κατά την έναρξή του αλλά να καταλήξει µεγάλο (βλέπε wikipedia κ.α.).
Κανένα µεµονωµένο πείραµα δεν θα αντικαταστήσει τις παρούσες απώλειες αλλά µε τον καιρό, η
συλλογή νέων αποτελεσµατικών πειραµάτων θα µας παρέχει τη µουσική µε τη µορφή που τη
χρειαζόµαστε.
Επί έναν και πλέον αιώνα οι ανάγκες ενδυνάµωσης της µουσικής και ενδυνάµωσης των
δισκογραφικών εταιριών ήταν τόσο στενά συνδεδεµένες ώστε να καθίσταται αδύνατος ο
διαχωρισµός τους.
Η συγκεκριµένη σύµπτωση ήταν για ένα διάστηµα ευεργετική αλλά όταν αυτή η σύµπτωση
σταµατά, όπως συµβαίνει µπροστά στα µάτια µας, αυτό σηµαίνει ότι θα χρειαστούµε πολλούς
εναλλακτικούς τρόπους ενδυνάµωσης της µουσικής.
Καθηµερινά ολοένα και περισσότεροι δηµιουργοί πειραµατίζονται στην προσπάθεια της
ανάπτυξης νέων εισροών εσόδων που θα πηγάζουν και από την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του
διαδικτύου και θα προέλθουν από:
•Υψηλής ποιότητας υπηρεσίες
•Υψηλή Ανάλυση & Μέσα Υψηλής Ποιότητας
•Μουσικές εφαρµογές Κινητών Συσκευών & Λογισµικό
•Ζωντανές εµφανίσεις, συναυλίες
•Διαδικτυακά αρχεία προβολής
•Εικονικές παραστάσεις
•Εφ’ άπαξ χρεώσεις, πακέτα προσφορών, µερίδια εσόδων
•Άλλες νέες παραγωγικές διαδικασίες κ.α.
Για να παραμείνει η δημιουργία ζωντανή:
Δεν γνωρίζουµε ποίος θα είναι ο επόµενος Μητρόπουλος, η επόµενη Κάλλας, ο νέος Τσιτσάνης ή
επόµενη Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου.
Θα µπορούσε να είναι κάποιος που γνωρίζουµε ή κάποιο έφηβος ή έφηβη που ελάχιστοι έχουµε
ακούσει για αυτούς και δηµιουργούν κάτι το οποίο µπορεί να µην αναγνωρίσουµε ως σηµαντικό
παρά µε καθυστέρηση µιας δεκαετίας.
Ωστόσο, οποιοδήποτε πείραµα σχεδιασµένο να παρέχει νέα µοντέλα διάδρασης και δηµιουργίας
θα αποτελεί βελτίωση σε σύγκριση µε την άρνηση της πραγµατικότητας, ιδιαίτερα σε µια
περίοδο όπου για πολλούς φορείς και καλλιτέχνες στο χώρο µας το αδιανόητο µέλλον είναι
ήδη παρελθόν.
Για να παραµείνει η δηµιουργία ζωντανή πρέπει σήµερα κιόλας να καταλήξουµε σε κοινά
αποδεκτές λύσεις. Λύσεις που αφορούν τις µεταξύ µας σχέσεις ως πολιτών µιας παγκόσµιας
κοινότητας στα πλαίσια του σεβασµού της πολυπολιτισµικής δηµιουργίας και έκφρασης. Το
πρόβληµα δεν είναι νοµικό αλλά κοινωνικό και αφορά στο τι κοινωνία θέλουµε.
Είναι χρέος µας ως πολιτών, µελών µιας ευνοµούµενης κοινωνίας να µεριµνήσουµε και για τις
επερχόµενες γενιές δηµιουργών -σήµερα ο καθένας µας πλέον είναι εν δυνάµει δηµιουργός-
συνεισφέροντας στη δηµιουργία ενός νέου κώδικα δεοντολογίας και των υποδοµών που θα
στηρίξουν και επιτρέψουν στις γενεσιουργικές µας δυνάµεις τη δυνατότητα να συνεχίσουν να
εκφράζονται µε αξιοπρέπεια.
Το χρέος αυτό αποκτά ιδιαίτερη σηµασία για τους Έλληνες πολίτες και δηµιουργούς για τη χώρα
µας της οποίας η µοναδικότητα της µουσικής φωνής της και παράδοσης πρέπει να διατηρηθεί ως
φάρος απέναντι στην έξωθεν προωθούµενη οµογενοποίηση της µουσικής έκφρασης.
Ευχαριστώ για το χρόνο σας,
Αντώνης Πλέσσας
http://plessasmusic.com/
(2009)
Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας