[ανοιχτά παράθυρα]
Στην αναζήτηση τής γυναικείας ψυχής,
είναι μακρύς ο δρόμος…
Την αφορμή για το κείμενο αυτό μου την πρόσφερε η αγαπητή μου Έφη Αγραφιώτη, με την αναφορά της στη ζωή τής Alma Schindler-Mahler-Gropius-Werfel. Δεν γνωρίζω ποιος συνδυασμός πνευματικών και κληρονομικών στοιχείων ώθησε την Άλμα να γίνει η δημιουργικά ελεύθερη, δυνατή κι αυτόφωτη γυναίκα, που μας παρουσίασε στο άρθρο της. Ένα θηλυκό, το οποίο αναπτύχθηκε σε μια εποχή που ακόμα οι άλλες γυναίκες συλλάβιζαν το δικαίωμά τους για ψήφο και αυτοδιάθεση, κατάφερε να συγκρουσθεί με τα κοινωνικά πρότυπα και να τα υπερφαλαγγίσει, όχι χωρίς κόστος φαντάζομαι. Κρατάω την ερμηνεία του ονόματός της, που στα ισπανικά σημαίνει Ψυχή και τη φαντασίωση ότι προσπάθησε να μετατρέψει και να σηκώσει τη ζωή της στο ύψος που αντιστοιχεί και αρμόζει, σε ένα τέτοιο νόημα.
Είναι χρόνια που με απασχολεί η γυναικεία ψυχή, όπως εκφράστηκε και εκφράζεται μέσα από την τέχνη, αλλά και τις θεραπαινίδες της. Την ανάγκη της να εναντιωθεί στην εξουσία και στο προκρούστιο κρεβάτι των κοινωνικών πρέπει. Είμαι από τους θηλυκούς ανθρώπους που πιστεύουν πως η ενσυνείδητη γυναίκα βλέπει, αντιλαμβάνεται και δρα διαφορετικά στον κόσμο, τις διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις. Θες γιατί φέρει τον καρπό της δημιουργίας, θες γιατί υπάρχει στο υποσυνείδητό της η περίοδος της μητριαρχίας, θες γιατί υπέστη και υφίσταται ακόμη την καταπίεση της ανδρικής θεώρησης του κόσμου και την κοινωνική της πραγμάτωση, η γυναίκα που έχει συνείδηση τής διαφορετικότητάς της αναζητά άλλες κοινωνικές δομές και άλλου είδους ατομική ελευθερία. Πρωτίστως τον σεβασμό στη διαφορετικότητα, την πνευματική ανεξαρτησία και την ισότιμη, χωρίς αντιπαλότητες, συνύπαρξη με το άλλο της μισό για εσωτερική και κοινωνική αρμονία.
Η ερμηνεία του Κόσμου και της Ύπαρξης, μέσα από την ενσυνείδητη θηλυκή θεώρηση αποκτά άλλη διάσταση. Λέτε να είναι τυχαίο που, την αποδοχή τής πρόκλησης για την .jpg)
επώδυνη απόκτηση της Γνώσης, την χρέωσαν στην πρωτόπλαστη; Λέτε να είναι τυχαίο που μια από τις πιο παλιές θεότητες στην ανθρώπινη αναζήτηση του Θείου είναι γένους θηλυκού και φέρει το όνομα Σοφία; Το γυναικείο πνεύμα είναι ρωμαλέο, ανήσυχο και πολυσύνθετο. Μια ματιά στις μυθολογίες που έπλεξε η φαντασία κάθε φυλής και των λαών που συνθέτουν την ανθρωπότητα, θα μας πείσει για αυτό. Η πολυμορφία και η ισχύς τού θηλυκού Είναι καταγράφεται με σεβασμό, δέος και ονειρική τρυφερότητα.
Η ενσυνείδητη γυναίκα δεν ανήκει στο είδος τού Ιζνογκούτ, δεν θέλει να γίνει Χαλίφης στη θέση του Χαλίφη, ακριβώς επειδή το μοντέλο τού Χαλίφη είναι που απορρίπτει. Της απόλυτης διακυβέρνησης ψυχής, πνεύματος και ζωής τού ανθρώπου από κάποιον άλλον, που μεταμορφώνεται σε αφέντη.
Πάνε πολλά-πολλά χρόνια από τότε που η σχεδόν παιδούλα Αντιγόνη, με την άρνησή της να αποδεχθεί τις αποφάσεις τού Κρέοντα, προκάλεσε τόσο έντονα συναισθήματα, που έσπειρε μέσα μου την έντονη αμφιβολία για την a priori αποδοχή και την συνακόλουθη υποταγή σε μηχανισμούς εξουσίας. Ή από τότε που με συγκλόνισε το, υπό αμφισβήτηση έως το φόνο, δικαίωμα τής ερωτικής Κάρμεν να διαθέσει όπως ήθελε το σώμα και την ψυχή της. Ή την βαθιά θλίψη που ένιωσα όταν μια άλλη γυναικεία μορφή, η Δεισδαιμόνα, υπήρξε θύμα της απόλυτης, πάλι μέχρι εγκλήματος, ανδρικής και ιδιοκτησιακής αντίληψης του κόσμου. Παρά την χρονική απόσταση, όμως, οι μορφές αυτές-μαζί με πλήθος άλλες υπαρκτές και μη- δε σταμάτησαν ποτέ να με κινητοποιούν και να είναι βασικό στοιχείο των πνευματικών μου αποσκευών.
Θα μου πείτε. Κι όλες οι άλλες, δολοπλόκοι, φαρμακερές, εκδικητικές και σκοτεινές υπάρξεις που συμπληρώνουν το πάνθεον των καταγραφών της γυναικείας οντότητας, δεν είναι μέρος της προσωπικότητάς της; Αυτή ακριβώς η διάσταση είναι εκείνη που θεωρώ μέρος της άλλης αντίληψης, της εξουσιαστικής, της ιδιότητας του άνδρα αφέντη, που για να διατηρήσει τα προνόμια και την επιβολή του προς τους ασθενέστερους, δεν διστάζει να καταφύγει στη σωματική και ψυχολογική βία. Η γυναίκα που έχει επιλέξει τις ατραπούς τής γνώσης και της αναζήτησης τής βαθύτερης και ολοκληρωμένης ψυχικής της διάστασης, δεν χρειάζεται την καταπίεση και τον ευνουχισμό των άλλων για να υπάρξει. Αντιλαμβάνεται, κατά την επώδυνη διαδικασία αυτή, ότι είναι μια δύναμη που όπως η φύση, η Μεγάλη Μητέρα της ζωής, έτσι και εκείνη μπορεί και πρέπει να καλλιεργήσει την ψυχή και το νου της, ώστε η συμβίωσή της με τους άλλους να στηρίζεται στην ελευθερία της επιλογής και της πνευματικής ανάτασης.
Είναι αλήθεια ότι η ιδιαιτερότητα τής γυναικείας αυτής αντίληψης δεν μπόρεσε να αγγίξει και πολλούς θηλυκούς ανθρώπους. Η πλειοψηφία των γυναικών βρίσκεται ακόμη εγκλωβισμένη, ανάμεσα στα πρακτικά προβλήματα τής καθημερινότητας και την άγνοια, όπως ψάρι σε δίκτυ. Όσο παλεύει να ξεφύγει τόσο πιο πολύ μπερδεύεται. .jpg)
Το φεμινιστικό κίνημα παγιδεύτηκε συχνά στην πλανεύτρα γοητεία τής δύναμης και της εξουσίας, που αποπνέει η ανδρική θεώρηση της ζωής και οδηγήθηκε σε ιδεολογικά λάθη, συχνά υιοθετώντας την ίδια επικοινωνιακή έκφραση και πρακτική. Ίσως αυτή να είναι και μια από τις αιτίες της εξαφάνισής του.
Το θηλυκό στοιχείο όμως είναι το μισό τής πλάσης και έχω απόλυτη συναίσθηση ότι, για να αλλάξει ο κόσμος, θα πρέπει τα δύο μισά να γίνουν ένα ολόκληρο. Κι όπως η γυναίκα θα πρέπει να αναμετρηθεί με τα γνωστά και μη εξαιρετέα πρότυπα της γυναίκας αντικείμενο ή της γυναίκας μέδουσας ή της γυναίκας Ιζνογκούτ (κι ό,τι άλλο υπάρχει), έτσι και ο άνδρας θα πρέπει να αναμετρηθεί με το απόστημα των δικών του προτύπων. Να ανακαλύψει την εν υπνώσει θηλυκή διάσταση που κρύβεται στην ψυχή του, να της δώσει χώρο και να απελευθερωθεί από τα δεσμά που κρατούν φυλακισμένη και την δική του ευαισθησία.
Γνωρίζω πως τα θέματα αυτά είναι σύνθετα και πως οι σκέψεις αυτές ενέχουν τον κίνδυνο να φαντάζουν απλοϊκές και σχηματική η άποψή μου για την ιδιαίτερη ευαισθησία, την λεπτότητα των συναισθημάτων, αλλά και την βαθύτητα του γυναικείου στοχασμού. Πως αυτή η θέση μου γεννά πολλά ιδεολογικά ζητήματα, που άπτονται υπαρξιακών, κοινωνικών, οικονομικών και συναισθηματικών θεμάτων. Πολλοί συνάνθρωποί μου θα σκεφθούν τη γνωστή φράση αν δεν παινέσεις το σπίτι σου θα πέσει να σε πλακώσει, ή ότι πρόκειται για μια ιδιότυπη υπεροψία, γένους θηλυκού. Όμως στ’ αλήθεια πιστεύω πως, μια νέα θεώρηση των ατομικών και κοινωνικών καταστάσεων, μια διαφορετική συνείδηση στην αναζήτηση λύσεων και επανατοποθέτηση απέναντι στα προβλήματα που κατατρύχουν την ανθρωπότητα, θα πρέπει να αναμετρηθεί με το θηλυκό κομμάτι τού έναρθρου όντος.
Να αναζητήσει τη ζωτικότητα, την ξεχωριστή δημιουργικότητα, τη βαθύτητα του συλλογισμού, το συναισθηματικό δόσιμο και την ευαίσθητη γενναιοδωρία του. Μια ενδιαφέρουσα αναζήτηση και για τα δύο φύλα, που δεν έχουν να μοιράσουν τίποτα μεταξύ τους πέρα από την αγάπη, τη φροντίδα και την πνευματικότητά τους, για τους ίδιους και τη ζωή, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
(Οι πίνακες ζωγραφικής είναι του Gustav Klimt)
Βάσω Μαυρουδή
vaso@tar.gr
(Δεκέμβριος 2007)
