Σα να μην πέρασε μια μέρα
(Ralph Towner)
Περάσαν κιόλας είκοσι πέντε ολόκληρα χρόνια. Ακριβώς είκοσι πέντε χρόνια. Κι’ όμως οι εικόνες, η αίσθηση, η γνωριμιά είναι σα να ‘γιναν χθες. Σα να μην πέρασε μια μέρα. Έτσι ένοιωσα, όταν η μνήμη ενεργοποιήθηκε πρόσφατα αυτόματα διεγερμένη από δυο-τρεις ανταλλαγές απόψεων φίλων της κιθάρας και του ιστότοπού μας, με θέμα τον Ραφ Τάουνερ (Ralph Towner), τις οποίες εντόπισα στο Forum του TaR (http://www.tar.gr/forum/viewtopic.php?t=64). Η συζήτηση είχε προφανώς εφαλτήριο το πολυσυζητημένο ρεσιτάλ που πραγματοποίησε στο Ωδείο Νάκα ο Ρολάν Ντιένς (Roland Dyens) στις 2 Φεβρουαρίου τούτης της χρονιάς. Οι εμπλεκόμενοι στη συζήτηση μοιάζουν να αναρωτιόνται για τη θέση του Τάουνερ στον κόσμο της κιθάρας ή να την αναζητούν.
Με κάποιες ανάλογες σκέψεις πηγαίναμε να τον συναντήσουμε με τον φίλο Νότη (Μαυρουδή), το 1982, την πρώτη φορά που είχε έλθει στη χώρα μας για μια συναυλία με σπουδαία μουσική συντροφιά: τον κοντραμπασίστα Γκάρι Πίκοκ (Gary Peacock) και τον ντράμερ Τζέρι Γκρανέλι (Jerry Granelli). Η συναυλία πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στον κινηματογράφο Ορφέα (στην οδό Σταδίου, πάνω από το Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης), στις 10 Απριλίου 1982. Η προσέλευση ήταν μεγάλη, μολονότι πολλοί από τους «δάσκαλους» κιθάρας της εποχής ήσαν αποτρεπτικοί προς τους μαθητές τους. Ενδεικτική υπήρξε η μαρτυρία ενός έφηβου μαθητή κιθάρας, ο οποίος προσήλθε κρυφά, μια και ο καθοδηγητής του – μαύρη είν’ η νύχτα στα βουνά – τον είχε απειλήσει με την ακόλουθη – επί λέξει – φράση (την κατέγραψα την ίδια στιγμή): «Αν τολμήσεις και πας στη συναυλία αυτού του άσχετου, θα σου σπάσω και τα δυο τα χέρια». Ωραίος ο «δάσκαλος», μα ακόμη πιο ωραία η …παιδαγωγική του μέθοδος. Ήταν μια ωραία, έως υπέροχη βραδιά Σαββάτου. Ο «άσχετος» Ραφ Τάουνερ και οι μουσικοί του συνοδοιπόροι, μας ξενάγησαν στον αποκαλυπτικά όμορφο κόσμο της μουσικής τους, εκεί που η δημιουργική διάθεση της στιγμής, με τη μορφή του αυτοσχεδιασμού, πυροδοτεί την εξερεύνηση μιας μουσικής χωρίς όρια: εκεί που το παλιό συμπαρατάσσεται αρμονικά με το καινούριο και το λόγιο συνυφαίνει σαγηνευτικά με το λαϊκό.
Το πρωί εκείνου του Σαββάτου συναντήσαμε με τον Νότη τον Ραφ για να του πάρουμε συνέντευξη με σκοπό τη δημοσίευσή της στο νεογέννητο τότε TaR. Όπερ και εγένετο: Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο δεύτερο τεύχος του περιοδικού, σε περίοπτη μάλιστα θέση-πρώτο θέμα μετά το editorial του Νότη, τις ΚονTaRομαχίες (από τότε είχαν αρχίσει) και το ειδησεοδρόμιο – με την ένδειξη «ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ» και εκτεινόταν από την έκτη έως τη δέκατη σελίδα. Ιδού αγαπητέ αναγνώστη ο σύνδεσμος με το δεύτερο τεύχος του περιοδικού όπου και η εν λόγω συνέντευξη-συζήτηση: http://www.tar.gr/14/TAR_issue-no2.pdf. 
Τη συνάντηση με τον Ραφ Τάουνερ μεθόδευσε κατόπιν επιθυμίας μας ο αλησμόνητος Νίκος Σαχπασίδης, δημιουργός και ιδιοκτήτης του περίφημου, όσο και ιστορικού υπόγειου Half Note Juzz Club στην οδό Μιχαλακοπούλου, ο οποίος ήταν και ο οργανωτής της συναυλίας. Ο Ραφ διέμενε τότε στο ξενοδοχείο Ακάδημος, στη γωνιά Ακαδημίας και Ιπποκράτους – αλήθεια υπάρχει ακόμη το ξενοδοχείο αυτό;. Στις 11 ακριβώς χτυπήσαμε διακριτικά την πόρτα του δωματίου 407 που τον φιλοξενούσε, στον τέταρτο όροφο, όντας απολύτως εφοδιασμένοι με τα απαραίτητα (μολύβια και χαρτιά για σημειώσεις, κασετόφωνο με άγραφες κασέτες, ελεγμένες μπαταρίες, αλλά και ένα ζευγάρι εφεδρικές, μια δανεική φωτογραφική μηχανή) και έχοντας μαζί μας τον επαγγελματία φωτογράφο Νίκο Σπανό για να απαθανατίσει την … ιστορική συνάντηση. Φωτογραφίες υπάρχουν μαζί με τη συνέντευξη, όπου μπορεί κανείς να δει πως ήταν ο Νότης και η αφεντιά μου πριν από είκοσι πέντε ολόκληρα χρόνια. Αλλά κυρίως πως ήταν ο γλυκύτατος Ραφ. Όλοι μας βεβαίως χωρίς ίχνος άσπρου στο τριχωτό της κεφαλής μας – όποιο τριχωτό! Ο Ραφ μας κέρδισε από την πρώτη στιγμή. Η απλότητά του, η ζεστασιά του, η αμεσότητά του ήταν φανερές από τη στιγμή που συστηθήκαμε-χαιρετηθήκαμε. Και έτσι παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια της συνάντησης και της συζήτησής μας που διάρκεσε σχεδόν δυο ώρες. Εξαιρετικά εκφραστικός και φιλικά επικοινωνιακός μας μιλούσε και μας εξηγούσε, συχνά καταφεύγοντας στην αρωγή της κιθάρας του (των κιθαρών του πιο σωστά) σα να γνωριζόμαστε χρόνια. Και έτσι νοιώθαμε όταν τον αποχαιρετήσαμε και φύγαμε.
Τα σημαντικότερα αποσπάσματα από τη συζήτησή μας υπάρχουν δημοσιευμένα φίλτατε αναγνώστη στο προαναφερθέν τεύχος του TaR και μπορείς να τα διαβάσεις για να αντιληφθείς πόσο «άσχετος» είναι ο Ραφ. Το ίδιο φιλικός ήταν και το βράδυ μετά τη συναυλία, όταν τον επισκεφθήκαμε στα «καμαρίνια» του Ορφέα για να τον ευχαριστήσουμε για όσα σπουδαία μας προσέφερε. Σκέφτηκα τότε ότι η φιλική του διάθεση ήταν μάλλον επέκεινα μιας τυπικής έμφυτης ευγένειας, την οποία διαθέτει και ο ίδιος και η μουσική του. Ωστόσο, όπως διαπίστωσα στην επόμενη συνάντησή μας, ήταν κάτι περισσότερο από τυπική. Ήταν Ιούνιος της επόμενης χρονιάς, όταν με το συγκρότημά του, τους σπουδαίους όσο και εκλεκτικούς Oregon επρόκειτο να έρθουν για μια συναυλία στο Θέατρο Λυκαβηττού.
Ο Νίκος Σαχπασίδης, αυτός οργάνωσε και αυτή τη συναυλία, μου πρότεινε να κατεβούμε μαζί στο αεροδρόμιο του Ελληνικού για να τους υποδεχτούμε. Δέχτηκα με χαρά. Πήγαμε λοιπόν και περιμέναμε. Ο Νίκος είχε μάλιστα εξασφαλίσει άδεια εισόδου για το χώρο της παραλαβής των αποσκευών και εκεί τους περιμέναμε. Είχα αγωνία. Θα με θυμηθεί άραγε; Τους είδαμε από μακριά καθώς περνούσαν από τον έλεγχο των διαβατηρίων. Ο Ραφ είχε μια τσάντα-σακίδιο περασμένη στον ώμο και κρατούσε τις δυο κιθάρες του, την κλασική και την ακουστική-δωδεκάχορδη, μια σε κάθε χέρι. Πλησίασαν και όταν μας αντιλήφθηκε, ήταν περίπου δέκα μέτρα μακριά μας, σταμάτησε προς στιγμήν, με κοίταξε έκπληκτος, άφησε και τις δυο κιθάρες του στο δάπεδο και έτρεξε προς το μέρος μου. Με αγκάλιασε και άρχισε τις ερωτήσεις «Τι έπαθες Γιώργο; Είσαι καλά; Τι σου συνέβη;». Του εξήγησα ότι επιδιδόμενος στο ευγενικό χειμερινό άθλημα του σκι είχα σπάσει το αριστερό μου πόδι, εξ ου και οι πατερίτσες οι οποίες υποβοηθούσαν ακόμη το περπάτημά μου. Βλέποντάς με στηριζόμενο σε αυτές, παράτησε τις πολύτιμες κιθάρες του στη μέση της αίθουσας και έσπευσε για να μάθει τι μου συμβαίνει!!! Βεβαιώθηκα έτσι ότι εκτός από σπουδαίος μουσικός ήταν και σπουδαίος άνθρωπος. Το ίδιο σπουδαίους μπορώ να χαρακτηρίσω και τους υπόλοιπους της υπέροχης μουσικής παρέας των Oregon, τον Πολ ΜακΚάντλες (Paul McCandless, όμποε, αγγλικό κόρνο κλπ), τον Γκλεν Μουρ (Glen Moore, κλασικό μπάσο) και τον πρόωρα και άδικα χαμένο Κόλιν Γουόλκοτ (Colin Walcott, 1945-1984, σιτάρ, τάμπλα, κρουστά κλπ), που γνώρισα αμέσως μετά, αλλά ακόμη καλύτερα μετά τη συναυλία, όταν συμφάγαμε στην ταράτσα της καλής τότε Ταβέρνας της Ξανθής στο Λόφο του Στρέφη.
Αναμνήσεις και μνήμες μοναδικές. Γι’ αυτό παραμένουν θαλερές μετά από τόσα χρόνια. Ξανάρθαν στο νου όλα τούτα καθώς ακούω και ξανακούω, το πλέον πρόσφατο σόλο ηχογράφημα του Ραφ (το 21ο του για τη σπουδαία δισκογραφική εταιρεία ECM, με την οποία συμπορεύεται από το 1973, όταν εκδόθηκε το Ημερολόγιό του [Diary] και μετά), το Χρονογραμμή (Time Line, 2006, ECM 1968 ) καθώς και το διαμάντι των Oregon Οι Όρεγκον στη Μόσχα (Oregon in Moscau, 2000, Intuition 3303) στο οποίο συμπράττουν με τη Συμφωνική Ορχήστρα Τσαϊκόφσκι της Μόσχας.
Γιατί και οι Όρεγκον, για όσους αναρωτιούνται, ζουν και βασιλεύουν, στον ιδιαίτερο χώρο της μουσικής που τάχτηκαν να υπηρετούν. Με μοναδική διαφοροποίηση της αρχικής τους σύνθεσης (από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1970, όταν εμφανίστηκαν με τη μορφή του κουαρτέτου) την αναπόφευκτη του Κόλιν Γουόλκοτ. Το κενό που δημιούργησε η απουσία του πληρώθηκε από τους επίσης σημαντικούς, ερμηνευτής κρουστών αυτοί, Τρίλοκ Γκούρτου (Trilok Gurtu) το 1992 και Μαρκ Γουόκερ (Mark Walker) από το 1997 ως σήμερα.
Ίσως κάποιοι θεωρήσουν μερικά σημεία τούτου του κειμένου υπερβολές ενός συναισθηματικά φορτισμένου ρομαντικού μουσόφιλου. Όλους αυτούς τους παραπέμπω στον προσωπικό ιστότοπο του Ραφ Τάουνερ. Ας τον επισκεφτούν (http://www.ralphtowner.com/) για να διαπιστώσουν μέσω του μεγαλείου της απλότητας, το μεγαλείο ενός σπουδαίου ανθρώπου και σπουδαίου μουσικού. Όταν θα αντικρύσουν την αρχική ιστοσελίδα θα καταλάβουν αμέσως.
Φίλε Ραφ, όπου και να είσαι με την καλή σου Μαριέλα, , κάπου στην Ιταλία τούτες τις στιγμές φαντάζομαι, να είσαι καλά. Πάντα καλά.
Κείμενα και αδημοσίευτες φωτογραφίες της 10ης Απριλίου 1982
Γιώργος Β. Μονεμβασίτης
gbmonem@tar.gr
Αρχές Απρίλη 2007
Υ.Γ. 1. Όταν ενημέρωσα τον Νότη, ότι προτίθεμαι να συντάξω ένα κείμενο για τον Ραφ Τάουνερ, με ρώτησε «τι γίνεται αυτή η ψυχή». Είναι μια χαρά Νότη μου, στη Ρώμη έχει εγκατασταθεί εδώ και πολλά χρόνια με τη σύντροφό του ηθοποιό Μαριέλα Λο Σάρντο (Mariella Lo Sardo) και μας στέλνει τους θερμούς χαιρετισμούς του. Όσο για τη δραστηριότητά του, ιδού οι επιλεγμένες συναυλίες του τις προηγούμενες μέρες και στο άμεσο μέλλον: Πριν λίγες μέρες (στις 20 Μαρτίου) συνέπραξε με τον βετεράνο Άγγλο πιανίστα Τζον Τέιλορ (John Taylor) σε μια σπουδαία (όπως τη χαρακτηρίζουν τα σχόλια των κριτικών και των δημοσιογράφων) συναυλία στο Auditorium Parco Della Musica της Ρώμης.
Αμέσως μετά (24 Μαρτίου) συμμετείχε στις εκδηλώσεις του Jazz im Sägewerk που γίνονται στο Μπαντ Χόφγκασταϊν (Bad Hofgastein) στην Αυστρία. Τώρα ξεκουράζεται και προετοιμάζεται για μια μεγάλη σόλο περιοδεία το Μάιο σε αρκετές χώρες τις Ευρώπης (Ιταλία, Νορβηγία, Αυστρία, Γερμανία) αλλά και για μια σειρά συναυλιών με τους Όρεγκον τον Νοέμβριο στην Ισπανία, όπου θα εμφανιστούν σε δέκα διαφορετικές πόλεις! 
Υ.Γ.2. Η προαναφερθείσα δημοσίευση της συνέντευξης του Ραφ Τάουνερ, στο δεύτερο τεύχος του TaR, συνοδευόταν από την παράθεση της μέχρι τότε δισκογραφίας του, σε επιμέλεια Μίλτου Καρατζά, μα κυρίως από την καταγραφή για κλασική κιθάρα του συνθέματός του «Στον πηγαιμό» (Along the Way), που κοσμεί τη δισκογραφική έκδοση Ηλιοστάσιο – Ήχος και Σκιές (Solstice – Sound and Shadows, 1977, ECM 1095), την οποία, καταγραφή (ακούω και καταγράφω), είχε εκπονήσει ο και συνεργάτης του περιοδικού κιθαριστής και συνθέτης Δημήτρης Ζαφειρέλης. 
Με το πέρασμα του χρόνου το ατμοσφαιρικό-ποιητικό “Along the Way” – το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω δεν έχει σχέση με το ομώνυμο δημοφιλές τραγούδι του συγκροτήματος Bad Religion - αναδείχθηκε σε μια από τις πλέον αγαπητές δημιουργίες του Τάουνερ. Υπάρχει μάλιστα ερμηνευμένο και από τους Όρεγκον, σε διάφορες δισκογραφικές εκδόσεις, όπως και στην Oregon in Moscow του 2000, όπου το ερμηνεύουν ο Ραφ (κλασική κιθάρα) και ο Πολ (όμποε) συνοδευόμενοι από τη Συμφωνική Ορχήστρα. Σωστά επομένως είχε επιλέξει – και ίσως προβλέψει – ο φίλτατος Δημήτρης. Αξίζει να ανιχνεύσετε την εξαιρετική καταγραφή του. Και βεβαίως να το ακούσετε, αφού σας προσφέρουμε και αυτή τη δυνατότητα, όπως ηχογραφήθηκε το 1977 από την κιθάρα του Ραφ Τάουνερ και το σοπράνο σαξόφωνο του Γιάν Γκαρμπάρεκ.
ακούστε: μουσική του Ralph Towner στο TaR-radio.com
Γιώργος Β. Μονεμβασίτης
gbmonem@tar.gr
(Απρίλιος 2007)
