CARLOS DO CARMO
Η ΒΕΛΟΥΔΙΝΗ ΦΩΝΗ ΠΟΥ ΑΓΚΑΛΙΑΣΕ ΤΟ FADO
«Το fado για εμένα είναι αγάπη. Είναι όλη μου η ζωή. Είναι η εκπλήρωση των ονείρων μου, η αγάπη για τη χώρα μου».
Carlos do Carmo
Ο άνθρωπος που με την γοητευτική του φωνή μίλησε στις καρδιές των ανθρώπων. H φωνή και η ψυχή της Πορτογαλίας. O θρύλος του fado1, ο Carlos do Carmo, άφησε την τελευταία του πνοή την Πρωτοχρονιά του 2021 σε ηλικία 81 ετών μετά από 57 χρόνια επιτυχημένης παρουσίας στη διεθνή σκηνή. Η συνεισφορά του στον πολιτισμό της Πορτογαλίας κρίνεται ιδιαίτερα πολύτιμη, εφόσον ήταν αυτός που ανανέωσε το fado και το έκανε να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο.
Ο αγαπημένος τραγουδιστής της Πορτογαλίας, γνωστός και ως ο « Frank Sinatra» του fado γεννήθηκε στη Λισαβόνα στις 21 Δεκεμβρίου 1939. Στενά λιθόστρωτα σοκάκια, παλιά σπίτια, μαγαζιά, χρώματα κι ανεπιτήδευτη ομορφιά συνθέτουν τo Bairro Alto, την συνοικία στην οποία μεγάλωσε ο Carlos do Carmo. Ως γιος της επίσης δημοφιλούς τραγουδίστριας Lucilia do Carmo, μεγάλωσε μέσα στους ήχους του fado, που έμελλε να γίνουν ένα με την ψυχή του. Ο πατέρας του Alfredo de Almeida ήταν εκδότης, ενώ ασχολήθηκε επίσης με ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Με την παρότρυνση των γονιών του ο do Carmo σπούδασε ξένες γλώσσες (έμαθε 5) και διοίκηση ξενοδοχειακών επιχειρήσεων στην Ελβετία. Το 1962 όμως, με αφορμή τον θάνατο του πατέρα του, επέστρεψε στην Λισαβόνα για να βοηθήσει την μητέρα του. Η επιστροφή του αποτέλεσε το έναυσμα για να ξεκινήσει την καριέρα του στον χώρο του τραγουδιού. Το 1963 λοιπόν έβαλε το πρώτο λιθαράκι στο χτίσιμο μίας λαμπρής καριέρας. Ενόσω βοηθούσε την μητέρα του στη διεύθυνση του μαγαζιού της (fado house), o do Carmo ακούγωντας τα fado, διεύρυνε το ρεπερτόριό του συμπεριλαμβάνονας στα τραγούδια του στίχους από διάσημους Πορτογάλους συγγραφείς και ποιητές. Ξεκίνησε να τραγουδά και να ηχογραφεί ενώ δεν δίστασε επίσης να προσθέσει νέα στοιχεία στο fado, όπως το κονταμπάσο, οι ορχηστρικές διασκευές και στοιχεία jazz. Ο πρώτος του δίσκος κυκλοφόρησε το 1963 και είχε τίτλο «Mário Simões E Seu Quarteto Apresentando Carlos Do Carmo». Μέχρι το τέλος της δεκαετίας, ο do Carmo κυκλοφόρησε άλλους 11 δίσκους.
Εξώφυλλο του πρώτου δίσκου του Carlo do Carmo (1963)
Η καριέρα του Carlos do Carmo εκτοξεύτηκε τη δεκαετία του 1970 ηχογραφώντας πολλά γνωστά τραγούδια, ενώ επίσης συνεργάστηκε με πολλούς γνωστούς τραγουδιστές και ποιητές. Εκείνη την περίοδο ξεκίνησε επίσης τις περιοδείες του, ενώ το 1973 πραγματοποίησε την πρώτη του συναυλία στη Βραζιλία και συγκεκριμένα στο Παλάτι της Κοπακαμπάνα στο Ρίο ντε Τζανέιρο πλάι στην δημοφιλή τραγουδίστρια Elis Regina. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας αυτής κυκλοφόρησε 30 δίσκους περίπου, ενώ το όνομά του ήταν πλέον γνωστό και στο εξωτερικό. Ωστόσο, μετά την Επανάσταση των Γαρυφάλλων στην Πορτογαλία (25 Απριλίου 1974) το fado άρχισε να χάνει την θέση του και την κυριαρχία του λόγω της κυκλοφορίας ενός τραγουδιού διαμαρτυρίας. Ο do Carmo όμως συνέβαλε στην προώθηση του fado ενώ σκοπός του ήταν οι Πορτογάλοι να το αγαπήσουν, να το αγκαλιάσουν. Σημαντική στιγμή στην καριέρα του ήταν το έτος 1976, όπου μετά από πρόσκληση συμμετείχε στον διαγωνισμό της Eurovision, με το τραγούδι «Uma flor de verde pincho», το οποίο είχε επιλεγεί προηγουμένως από την Πορτογαλική επιτροπή. Στον διαγωνισμό της Eurovision το τραγούδι έλαβε την 12η θέση ανάμεσα σε 18 συμμετέχουσες χώρες.
Μετα τη συμμετοχή του στον διαγωνισμό της Eurovision, ο Carlos do Carmo συνέχισε να διαγράφει ανοδική πορεία. To 1972 ξεκίνησε μάλιστα να παρουσιάζει μία εβδομαδιαία ραδιοφωνική εκπομπή στο RTP (Ραδιοτηλεόραση της Πορτογαλίας) με το όνομα «Convívio Musical», στην οποία προέβαλλε αξιόλογους τραγουδιστές με διεθνή καριέρα. Το 1977 ο do Carmo κυκλοφόρησε ένα ιδιαίτερο μουσικό άλμπουμ με τίτλο «Um Homen Na Cidade», το οποίο περιλάμβανε μία σειρά από ποιήματα για τη Λισαβόνα του ποιητή Ary do Santos. Στο άλμπουμ συμμετείχαν επίσης οι κιθαρίστες António Chainho και Raul Nery. O Nery μάλιστα είχε χαρακτηρίσει το άλμπουμ ως «ένα από τα σημαντικότερα σε όλη τη δισκογραφία του fado» και πράγματι γνώρισε τεράστια επιτυχία. Όπως προαναφέρθηκε ο do Carmo δεν δίστασε να προσθέσει νέα στοιχεία στο fado κάτι το οποίο έγινε ιδιαίτερα εμφανές στο άλμπουμ αυτό, φέρνοντας μία νέα προοπτική και αναζωογονώντας το fado εν γένει.
Τα fado μπορεί να αποτελούν τον πυρήνα της καριέρας του Carlos do Carmo, ωστόσο ο ίδιος θέλησε να τα εξελίξει, αντλώντας στοιχεία και από άλλα μουσικά είδη, όπως η bossa nova, αλλά και από δημοφιλείς καλλιτέχνες όπως ο Frank Sinatra, ενώ αρκετές φορές στις συναυλίες του επέλεγε να τραγουδήσει με ορχήστρα και όχι με το παραδοσιακό σχήμα του fado (ένας τραγουδιστής και δύο κιθάρες). Με αυτόν τον τρόπο ο αγαπημένος καλλιτέχνης ανέπτυξε το προσωπικό του στιλ, αφήνοντας το δικό του στίγμα στην ξεχωριστή αυτή φόρμα της πορτογαλέζικης μουσικής. Με πυξίδα την αγάπη του και το ταλέντο του, πήρε το fado και το οδήγησε στις μεγαλύτερες σκηνές του κόσμου κάνοντάς το ευρέως γνωστό και αγαπητό. Οι συναυλίες του στο θέατρο «Olympia» στο Παρίσι, στο «Royal Albert Hall» στο Λονδίνο, στην Όπερα της Φρανκφούρτης και του Βισμπάντεν, στο «Place des Arts» στο Μόντρεαλ, είναι μερικές από τις αμέτρητες εμφανίσεις του στην πορεία της καριέρας του. Κύριος στόχος του do Carmo ήταν να προωθήσει το fado και να το κάνει ευρέως αγαπητό γι' αυτό και ήταν κύριο μέλος του Μουσείου Fado (Museu do Fado), ενώ επίσης ήταν επιβλέπων της επιτυχημένης ταινίας «Fados» (2007) του σκηνοθέτη Carlos Saura. Ο do Carmo συμμετείχε επίσης στην ταινία αυτή ως διερμηνέας, ενώ το 2008 απέσπασε το βραβείο Goya «Καλύτερου πρωτότυπου τραγουδιού» για το τραγούδι του «Fado da Saudade».
Το 2009 ο Carlos do Carmo επιλέχθηκε από τον τότε δήμαρχο της Λισαβόνας να είναι ο πρεσβευτής (μαζί με την επίσης διάσημη τραγουδίστρια Mariza) του fado για την εγγραφή του στον Κατάλογο της Άυλης Πολιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, η οποία κι εγκρίθηκε 2 χρόνια μετά. Στις 10 Νοεμβρίου 2010, ο θρύλος του fado πραγματοποίησε μία συναυλία, η οποία όπως είχε δηλώσει ο ίδιος ήταν «η εκπλήρωση ενός ονείρου». H συναυλία αυτή διέφερε, διότι ο dο Carmo εκτός από fado, ερμήνευσε τραγούδια του Frank Sinatra με την «Count Basie Orchestra». Η συναυλία έλαβε χώρα στην «Pavilão Atlântico» στην Λισαβόνα και σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αίθουσα στην οποία πραγματοποιήθηκε η συναυλία είναι μία από τις μεγαλύτερες εσωτερικές αίθουσες στην Ευρώπη, χωρητικότητας 20.000 ατόμων(!). Το 2014, ο Carlos do Carmo στα πλαίσια των εορτασμών των 50 χρόνων της καλλιτεχνικής του πορείας πραγματοποίησε δύο συναυλίες στο Κολοσσαίο της Λισαβόνας και του Πόρτο. Τέλος, στις 20 Νοεμβρίου του ίδιου έτους έλαβε από την Λατινική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών το «Βραβείο Grammy» για τη συνολική του προσφορά στον χώρο της μουσικής και μάλιστα ήταν ο πρώτος Πορτογάλος που έλαβε το βραβείο αυτό.
O Carlos do Carmo στην βράβευσή του με το βραβείο «Grammy» (20/11/2014)
Ο Carlos do Carmo δεν ήταν απλά ένας τραγουδιστής, αλλά ήταν η φωνή της Πορτογαλίας, η ψυχή του πορτογαλικού λαού, ο πρεσβευτής του fado. Η γοητεία και το βελούδο της φωνής του αγκάλιασε την μελαγχολική αυτή μουσική της Πορτογαλίας. Ήταν αυτός που συνέβαλε σημαντικά στην εξέλιξη του fado και στην διεθνή αναγνώρισή του. Ήταν και θα είναι ένας από τους σημαντικότερους τραγουδιστές fadο και μία από τις πιο χαρακτηριστικές κι ευγενικές φωνές παγκοσμίως. Η προσφορά του στον μουσικό χώρο αναμφισβήτητα ήταν τεράστια, γι'αυτό και η κυβέρνηση της Πορτογαλίας με επικεφαλής τον πρωθυπουργό António Costa του απένειμαν την μεταθανάτια απονομή του «Τάγματος της Ελευθερίας» λόγω του καθοριστικού ρόλου του στην ανανέωση του fado. Ο Carlos do Carmo θα μείνει για πάντα στις καρδιές μας μέσα από τις επιτυχίες του, από τα τραγούδια του. Του οφείλουμε τεράστια ευγνωμοσύνη για το σημαντικό έργο που μας άφησε ως παρακαταθήκη. Εν κατακλείδι, επιτρέψτε μου να παραλλάξω ένα γνωστό παλιό ρητό «Η φωνή είναι ο καθρέφτης της ψυχής». Αν η φωνή λοιπόν είναι ο καθρέφτης της ψυχής, τότε καταλαβαίνουμε το μεγαλείο ψυχής που έκρυβε μέσα του ο θρύλος του fado, η γαλήνια φωνή της Πορτογαλίας, o Carlos do Carmo.
Γιώτα Ευταξία
(Μάρτιος 2021)
gteftaxia@gmail.com
Μουσικός & Μουσικολόγος (ΕΚΠΑ)
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)
Βιβλιογραφία
Elliot, R. (2016). Fado and the Place of Longing: Loss, Memory and the City. Λονδίνο: Routledge.
Διαδικτυακές πηγές
https://en.wikipedia.org
https://www.portugalresident.com
1 Fado: Στα πορτογαλικά fado σημαίνει πεπρωμένο, μοίρα. Εκφράζει μία βαθιά συναισθηματική κατάσταση, μία μελαγχολική προσδοκία. Πρόκειται για ένα μουσικό είδος, το οποίο αναπτύχθηκε στις φτωχές συνοικίες της Λισαβόνας στις αρχές του 1800.
