CARLOS GARDEL: Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΤΑΝΓΚΟ (Της Γιώτας Ευταξία)

CARLOS GARDEL: Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΤΑΝΓΚΟ

Έχουν συμπληρωθεί 83 χρόνια από τον τραγικό θάνατο του ανθρώπου, που με τη γοητευτική φωνή του κατάφερε να αποτελέσει σύμβολο ενός συλλογικού μέσου έκφρασης, ενός τρόπου ζωής, του τάνγκο.

Ο Carlos Gardel γεννήθηκε το έτος 1890 και συγκεκριμένα στις 11 Δεκεμβρίου. Όσον αφορά στον τόπο γέννησής του όμως, οι απόψεις διίστανται. Σύμφωνα με την πρώτη άποψη, ο Gardel γεννήθηκε στην Τουλούζη της Γαλλίας με το όνομα Charles Romuald Gardès και κατόπιν όταν ο ίδιος ήταν 27 μηνών, η μητέρα του τον πήγε στην Αργεντινή.
Μία άλλη άποψη υποστηρίζει ότι ο βασιλιάς του τάνγκο γεννήθηκε σε μία μικρή πόλη της επαρχίας Τακουαρέμπο, στην Ουρουγουάη.
Ο ίδιος o Gardel όταν ρωτήθηκε για την εθνικότητά του, απάντησε: ‘’Γεννήθηκα στο Μπουένος Άιρες στην Αργεντινή…’’. H επικρατέστερη ωστόσο άποψη είναι ότι ο διάσημος συνθέτης κι ερμηνευτής του τάνγκο γεννήθηκε στην Τουλούζη της Γαλλίας.
Στις αρχές του 1893, ο Gardel μαζί με τη μητέρα του Berthe Gardès μετέβησαν στη Νότια Αμερική, αναζητώντας μία καλύτερη τύχη στο Μπουένος Άιρες, ανάμεσα σε χιλιάδες ακόμη οικονομικούς μετανάστες.

Ο βασιλιάς του τάνγκο ξεκίνησε την μουσική του καριέρα στα 23 του χρόνια, ως τραγουδιστής σε καφενεία και ιδιωτικές εορταστικές συγκεντρώσεις. Tο 1911 τραγουδούσε μαζί με τον Francisco Martino και κατόπιν με τον επίσης τραγουδιστή José Razzano σχηματίζοντας τρίο (έως το 1925). Βαλς, φάντο κι άλλα παραδοσιακά μουσικά είδη της Ισπανίας αποτελούσαν το ρεπερτόριό τους.

Ο Gardel θεωρείται επίσης ο ‘’πατέρας’’ του tango-canción, μίας λυρικής-μουσικής σύνθεσης, της οποίας οι στίχοι ανταποκρίνονται στα ρυθμικά καθώς και στα συναισθηματικά χαρακτηριστικά της μουσικής και του χορού του τάνγκο. Συγκεκριμένα, ο ανεπανάληπτος συνθέτης και τραγουδιστής του τάνγκο εφηύρε το tango-canción το 1917 με πρώτο δείγμα του είδους το τραγούδι ‘’Mi Noche Triste’’, το οποίο κατάφερε εκείνη την εποχή να πουλήσει πάνω από 100.000 δίσκους σε όλη την Λατινική Αμερική και δεν περιορίστηκε μόνο εκεί. Περιόδευσε σε Βραζιλία, Ουρουγουάη, Αργεντινή, Πουέρτο Ρίκο, Χιλή, Βενεζουέλα, Κολομβία καθώς και στη Βαρκελώνη, τη Μαδρίτη, τη Νέα Υόρκη και το Παρίσι, στο οποίο πούλησε μάλιστα 70.000 δίσκους τους πρώτους τρεις μήνες της επίσκεψής του, το έτος 1928. Αυτή η τεράστια δημοτικότητα του τραγουδιού δεν ήταν δυνατόν να μην κεντρίσει και το ενδιαφέρον της κινηματογραφικής βιομηχανίας του Hollywood. Γυρίστηκαν ταινίες με την μεγάλη αμερικανική εταιρεία παραγωγής, την Paramount, στη Γαλλία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το γεγονός αυτό -όπως ήταν φυσικό- συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην εικόνα που είχε ως είδωλο.

Από την εποχή αυτή και μετά ο Gardel ηχογραφούσε δίσκους κι έγινε δημοφιλής όχι μόνο σε όλη την Αμερική, αλλά και στην Ευρώπη.

To έτος 1934, ο Gardel έγραψε τη μουσική για το αριστουργηματικό τάνγκο ‘’Μi Buenos Aires guerido’’, το οποίο εμφανίζεται στο soundrack της ομώνυμης ταινίας του Julio Irigoyen που κυκλοφόρησε το 1936.

H μεγαλύτερη επιτυχία παγκοσμίως του διασημότερου ίσως πρεσβευτή του τάνγκο, είναι το δημοφιλές τραγούδι ‘’Por una Cabeza’’. Η μουσική αυτού του δημοφιλέστατου τάνγκο γράφτηκε από τον Gardel το 1935 και οι στίχοι του από τον δραματουργό, δημοσιογράφο και στιχουργό Αlfredo Le Pera, με τον οποίον ο Gardel διατηρούσε μία σημαντική μακροχρόνια φιλία και συνεργασία.

Ο τίτλος αυτού του ευρέως γνωστού τραγουδιού μεταφράζεται ακριβώς "Για ένα κεφάλι’’.
Η επιλογή του τίτλου δεν είναι διόλου τυχαία, διότι θέμα του τραγουδιού αυτού είναι η ιστορία ενός αλόγου που χάνει στον ιππόδρομο σε στημένη κούρσα. Οι στίχοι συγκεκριμένα εξιστορούν ακριβώς την ιστορία αυτή και περιγράφουν το έντονο πάθος ενός τζογαδόρου για τα άλογα και τις ιπποδρομίες αντιπαραβάλλoντας το πάθος αυτό με το αντίστοιχο για τις γυναίκες.

To τάνγκο αυτό έγινε φυσικά παγκόσμια επιτυχία μετά από 57 χρόνια, μέσα από την ταινία του 1992 ‘’Scent of a Woman’’ (‘’Άρωμα Γυναίκας’’).
Στην ταινία ο πρωταγωνιστής Al Pacino-που υποδύεται τον τυφλό- ζητάει από την Gabrielle Anwar να χορέψουν μαζί το τάνγκο αυτό.
Η μαγευτική ορχηστρική εκτέλεση του κομματιού ‘’Pοr una Cabeza’’, σε συνδυασμό με την υπέροχη και συγκινητική αυτή σκηνή του χορού, συνέβαλε αφενός στο να γίνει το τάνγκο ευρέως αγαπητό και αφετέρου στο να ταυτιστεί με το πάθος, με τον ερωτισμό.

Ωστόσο, την ίδια χρονιά που έγραψε το κομμάτι ‘’Pοr una Cabeza’’ και πάνω στο απόγειο της καριέρας του, συνέβη ένα τραγικό γεγονός, το οποίο έριξε απότομα την αυλαία στη ζωή του ανεπανάληπτου τραγουδιστή.
Στις 24 Ιουνίου του 1935, ο Carlos Gardel σκοτώθηκε όταν το αεροπλάνο στο οποίο επέβαινε συνετρίβη στο Μεντεγίν της Κολομβίας.
Μάλιστα ανάμεσα στους συνεπιβάτες του Gardel ήταν ο πατέρας του μοναδικού Μάνου Χατζιδάκι, ο Γιώργος Χατζιδάκις που σκοτώθηκε κι αυτός στο αεροπορικό δυστύχημα.

Ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις είχε πει: ‘’Ο πατέρας μου σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα. Έπεσε το αεροπλάνο με το οποίο ταξίδευε. Ανάμεσα στους επιβάτες ήταν και ο διάσημος τραγουδιστής Κάρλος Γαρδέλ. Κάθε φορά που ακούω ένα τραγούδι του Γαρδέλ θυμάμαι τον πατέρα μου’’.
Πιθανόν σε αυτό το τραγικό γεγονός να οφείλεται και η αγάπη του συνθέτη για το τάνγκο και η εκτίμησή του για τον Gardel.
Παραθέτω ένα απόσπασμα που ο Χατζιδάκις είχε γράψει, μεταξύ των άλλων, στο περιοδικό που εξέδωσε το 1985 με το όνομα "Τέταρτο" :

«Πρέπει να ξεχάσουμε τη μεσοπολεμική "επεξεργασία" του τάνγκο στην Ευρώπη με το αισθηματικό περιεχόμενο και με τη μελοδραματική του φόρτιση από ταινίες του ομιλούντος εκείνου του καιρού, για να ξαναβρούμε το γνήσιο αίσθημα που περιέχει το μοναδικό αυτό είδος μουσικής έκφρασης της Αργεντινής.
Πρέπει να δείτε έναν νεαρό σπουδαστή της φιλοσοφίας να σιγοψιθυρίζει ή να κινείται ρυθμικά στους ήχους ενός τραγουδιού του Γκαρντέλ για να αντιληφθείτε τη μοναδικότητα ερωτισμού και αντρισμού που εκπέμπει το τάνγκο στη χώρα που το γέννησε’’. […]

Ο αιφνίδιος,τραγικός θάνατος του ‘’βασιλιά’’ του τάνγκο, προκάλεσε τεράστια λύπη στους εκατομμύρια θαυμαστές του, οι οποίοι θρήνησαν τον άδικο θάνατό του.
Πλήθος κόσμου παρεβρέθηκε για να αποτίσουν φόρο τιμής στον ανεπανάληπτο Gardel.

Η σορός του ταξίδεψε μέσω Κολομβίας, Ρίο ντε Τζανέιρο και Νέας Υόρκης στο Μοντεβιδέο, όπου ζούσε η μητέρα του. Εκεί τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα. Μετά το πέρας δύο ημερών, η σορός του τραγουδιστή μεταφέρθηκε στο κοιμητήριο La Chacarita στο Μπουένος Άιρες.

Η μνήμη του παραμένει μέχρι και σήμερα ζωντανή. Στο τάφο του προσέρχεται καθημερινά πλήθος ανθρώπων αφήνοντας ένα λουλούδι στο άγαλμα που έχει τοποθετηθεί δίπλα στον ταφο του στο Μπουένος Άιρες.
O Carlos Gardel αναμφιβήτητα ήταν ένας από τους διασημότερους και ταλαντούχους ερμηνευτές του τάνγκο, που κατάφερε να δημιουργήσει σε μικρό χρονικό διάστημα αλησμόνητα αριστουργήματα όπως τα ‘’Mi Buenos Aires querido’’, ‘’Amores de Estudiante’’, ‘’Soledad’’, ‘’Volver’’, ‘’Por una Cabeza’’ και ‘’El día que me quieras’’, τα οποία ακούγονται και θα συνεχίζουν να ακούγονται και να λατρεύονται από πλήθος ανθρώπων, διατηρώντας έτσι ζωντανή τη μοναδική, γοητευτική φωνή του.

O Gardel δεν ήταν μόνο τραγουδιστής του τάνγκο, αλλά ήταν η ίδια η ψυχή του τάνγκο. Ήταν ο άνθρωπος που κατάφερε να σφραγίσει και να ταυτίσει το τάνγκο με τη φωνή του, να περάσει το δικό του πάθος για το τάνγκο στους ανθρώπους και να το κάνει παγκοσμίως γνωστό, αγαπητό κι από έναν χορό να το μετατρέψει σε σύμβολο ερωτισμού.

Ως επίλογο, παραθέτω μία αγαπημένη φράση του Carlos Gardel, η οποία έγινε γνωστή ρήση σε όλη την Λατινική Αμερική: ‘’Veinte años no es nada’’, που μεταφράζεται ως "Είκοσι χρόνια δεν είναι τίποτα", καθώς κι ένα από τα πιο γνωστά τάνγκο το ‘’Volver’’ που μεταφράζεται ως ‘’Γύρνα πίσω’’, το οποίο ερμηνεύει ο ίδιος ο Carlos Gardel.

Γιώτα Ευταξία
(Αύγουστος 2018)
gteftaxia@gmail.com
Φοιτήτρια του Τμήματος Μουσικών Σπουδών
του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών