(CD) Γιώργος Κοντογιώργος: Έργα για κλασική κιθάρα (Π.Κανελλάκης, σόλο κιθάρα- Β.Νίνα, τσέλο)

Γιώργος Κοντογιώργος
Θαλασσινοί Εσπερινοί • Cansonata • Ελεγεία 1980
• Καλειδοσκόπιο • Συναισθήματα

Η ιδέα για αυτό το άλμπουμ προήλθε με μια παραγγελία από τον κιθαρίστα Παύλο Κανελλάκη, που είχε ως αποτέλεσμα τη σύνθεση της σουίτας Καλειδοσκόπιο. Η κλασσική κιθάρα είναι ένα από τα όργανα που είχα εξερευνήσει διεξοδικά κατά τη νεότητά μου, αλλά μόνο αργότερα προσέλαβε παραγωγικό ρόλο στη σύνθεση έργων για το όργανο αυτό, μερικά από τα οποία περιλαμβάνονται σ’ αυτό το άλμπουμ. Στα κομμάτια αυτά είχα την ευκαιρία να ανακαλέσω μελωδικά θραύσματα από τα μπαλάντες που έγραψα σε νεαρή ηλικία και να τα επανατοποθετήσω στο περιβάλλον της κλασικής μουσικής. Αν και τα έργα μου για κιθάρα είναι ως επί το πλείστον τονικά, περιλαμβάνουν θραύσματα άλλων τεχνικών σύνθεσης, όπως το δωδεκαφθογκικό σύστημα και το ατονικό. Μερικά από τα έργα αυτά θυμίζουν τα ποπ συγκροτήματα της δεκαετίας του 1960, ενώ άλλα βασίζονται σε τραγούδια που έγραψα τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Τα έργα Ελεγεία 1980 και Θαλασσινοί Εσπερινοί είναι αφιερωμένα στον Παύλο Κανελλάκη.

Θαλασσινοί Εσπερινοί (2015)

Η σουίτα Θαλασσινοί Εσπερινοί αποτελεί σύνθεση για σόλο κιθάρα, συνολικής διάρκειας περί τα 25 λεπτά της ώρας. Η σύνθεση των 5 μερών της βασίζεται σε μελωδίες από μπαλλάντες που έγραψα στις δεκαετίες του 60’-70’, κατά τη διάρκεια της επιτυχημένης σταδιοδρομίας μου ως τραγουδοποιού. Για το λόγο αυτό, οι επί μέρους τίτλοι των μερών υπενθυμίζουν τους αρχικούς τίτλους των τραγουδιών. Το κλίμα της σύνθεσης αυτής παραπέμπει στη θαλασσινή ατμόσφαιρα των νεανικών μου αναμνήσεων κατά τη διάρκεια της θερινής ραστώνης. Στη γαλήνη της θάλασσας, στους νωχελικούς περιπάτους στην ακρογιαλιά, στη λυτρωτική αύρα μετά τους καύσωνες, στον ψίθυρο του νερού κατά τη διάρκεια της ιστιοπλοΐας, στο φλοίσβο των κυμάτων, και στις βαρκάδες κάτω από τον έναστρο ουρανό και το σεληνόφως. Όλα αυτά μοιάζουν να αποτελούν στοιχεία που συγκροτούν ψαλμωδίες θαλασσινών εσπερινών. Αν και το τρέμολο αποτελεί κυρίαρχο χαρακτηριστικό του παιξίματος της κιθάρας, η ανάπτυξη των απλών μελωδικών γραμμών των συνθέσεων εμπλουτίζεται με παραλλαγές, μετατροπίες, παράθεση αρμονικών σειρών και αλληλοδιάδοχα περάσματα κλιμάκων.

Cansonata (2014)

Η Cansonata είναι έργο για κιθάρα και βιολοντσέλλο, που αποτελείται από τέσσερα μέρη, συνολικής διάρκειας περίπου 16 λεπτών. Στην κυριολεξία η σονάτα είναι μουσικό έργο που παίζεται, αντίθετα με την Cantata που τραγουδιέται. Όπως η κλασσική μορφή της σονάτας, η Cansonata περιλαμβάνει τέσσερα μέρη, αρχίζοντας με ένα μέρος σε μέτρια γρήγορο ρυθμό (moderato), που ακολουθείται από ένα αργό μέρος. Το 3ο μέρος μοιάζει με χορευτικό, ενώ το 4ο και τελευταίο μέρος με κυκλική φόρμα σε γρηγορότερο ρυθμό. Όμως, αντίθετα με την αυστηρή αντίληψη της σονάτας, όλα τα μέρη της σύνθεσης αυτής ακούγονται σαν τραγούδια. Αυτός ήταν ο λόγος που με έκανε να ονομάσω το έργο αυτό Cansonata.

Ελεγεία 1980 (1980, αναθ. 2006)

Το 1980 με βρήκε στη χειρότερη φάση της ζωής μου: Οικονομική δυσπραγία, αβάσταχτα χρέη, αποδιοργανωμένη προσωπική ζωή, επαγγελματικά προβλήματα. Οι δισκογραφικές εταιρείες είχαν μμετατραπεί σε βιομηχανίες βινυλίου και η κυριαρχία των παραγωγών δεν άφηνε κανένα περιθώριο για πειραματισμό. Όπως ήταν επόμενο, αναγκάστηκα να καταγγείλω τα συμβόλαιά μου. Έτσι, έθεσα τέλος στην ενασχόλησή μου με το τραγούδι και στράφηκα στην κλασσική μουσική. Η πρώτη μου σύνθεση, για σόλο κιθάρα, δεν θα μπορούσε να είναι παρά μία ελεγεία. Όμως, ουδέποτε ζήτησα από κάποιο κιθαριστή να την παίξει και έτσι, μετά από πολλές εν τω μεταξύ μετακομίσεις παρέμεινε ξεχασμένη. Όταν ο κιθαριστής Παύλος Κανελλάκης με επισκέφθηκε για να του παραδώσω τη Σουίτα για Κιθάρα που μου είχε παραγγείλει, έριξε μια ματιά στη χειρόγραφη παρτιτούρα της Ελεγείας και του προξένησε μεγάλο ενδιαφέρον. Έτσι, μετά από παρακίνησή του, την αναθεώρησα και του την αφιέρωσα. Η Ελεγεία 1980 είναι γραμμένη κυρίως σε ελεύθερο ατονικό ύφος. Το βασικό χαρακτηριστικό της είναι η έμμονη χρήση διαστημάτων μεγάλης εβδόμης και μεγάλης δεύτερης, που συμβάλλει σε ένα σκοτεινό και δύστροπο ηχόχρωμα, το οποίο με τις δυναμικές εκφραστικές εναλλαγές του ερμηνευτή, δημιουργεί αναπόφευκτα μια δραματική ατμόσφαιρα.

Καλειδοσκόπιο (2006)

Η σουίτα Καλειδοσκόπιο για σόλο κιθάρα αποτελείται από 4 μέρη συνολικής διάρκειας περί τα 20 λεπτά της ώρας. Ο γενικός τίτλος παραπέμπει στα κινούμενα πολύχρωμα και λαμπερά θραύσματα που δημιουργούν ποικίλες παροδικές εικόνες, όπως το στροβιλοδρόμιο του Luna-Park, όπου γυρίζοντας επαναφέρει ονειρικές εικόνες από μνήμες της αθωότητας των παιδικών μας χρόνων. Όλα τα μέρη του έργου κινούνται σε παρόμοιο ιδίωμα, επειδή εμπεριέχουν την ίδια τεχνική ιδέα και κοινό κριτήριο επιλογής κατά την επεξεργασία του υλικού. Η τεχνική ιδέα βασίζεται στην ανάθεση ιδιωματικών δακτυλοθεσιών της κιθάρας, έτσι ώστε οι χορδές είτε παίζονται ταυτόχρονα και ηχούν ως συγχορδίες ή κρούονται διαδοχικά και παράγουν αρπίσματα. Άλλοτε, οι φθόγγοι των αρμονικών συστοιχιών παίζονται ελεύθερα, οπότε δημιουργούνται θραύσματα μελωδικών ή χρωματικών φράσεων. Το κριτήριο επιλογής βασίζεται στο ηχόχρωμα που δημιουργεί η έκθεση των τονικών ή χρωματικών διαδοχών των επιλεγμένων δακτυλοθεσιών. Το ηχητικό αποτέλεσμα παραπέμπει συχνά στο κλίμα και τα μουσικά δρώμενα των δεκαετιών 60-70, όπου η κιθάρα αποτέλεσε κορυφαίο όργανο των pop-rock συγκροτημάτων. Η κιθάρα που χρησιμοποιήθηκε από τους Hippies εξέφρασε την ιδέα και τη φιλοσοφία του κινήματος, καθώς επίσης και την επήρεια από την κατάσταση ψυχεδέλειας. Έτσι, δόθηκε η δυνατότητα στο όργανο αυτό να εμπλουτισθεί και να αναπτυχθεί ένα νέο τεχνικό και ηχητικό φάσμα, διαφορετικό από το μέχρι τότε γνωστό ρεπερτόριο της κιθάρας.

Συναισθήματα (2018)

Τα Συναισθήματα είναι σύνθεση για κιθάρα διάρκειας περί τα 6:30 λεπτά της ώρας. Κατά τον Αριστοτέλη, τα συναισθήματα εκφράζουν πόνο ή ευχαρίστηση, όπου και τα δύο είναι ενσυνείδητα και αντιπροσωπευτικά. Αποτελούν απαντήσεις σε σημαντικά εσωτερικά και εξωτερικά γεγονότα, που όπως γνωρίζουμε από τη σύγχρονη ιατρική θεωρία, επεξεργάζονται μέσω σειράς χημικών αλλαγών του νευρικού συστήματος με αποτέλεσμα να μεταβάλλουν την ψυχική κατάσταση. Κατά τον Αριστοτέλη, η «κάθαρση» των συναισθημάτων που προκαλούν συναισθήματα λύπης μελαγχολίας, έρχεται μετά από εξαγνισμό μέσω του ελέους και του φόβου. Η σύνθεση αποτελεί σκοτεινό έργο, βασισμένο σε ελάσσονες κλίμακες, που καλύπτουν ευρύ φάσμα συναισθηματικών μεταπτώσεων. Αναπαριστά τις δύσκολες καταθλιπτικές στιγμές μετά από ένα βαρύ συναισθηματικό φορτίο, που κάποιος μπορεί να βιώσει και να προσπαθήσει να αντιπαρέλθει. Παρόλο που το συναισθηματικό αποτύπωμα παραμένει εκκρεμές κάπου στο βάθος της απροσδιόριστης σκοτεινής στιγμής, όμως με το πέρασμα του χρόνου, δε συνιστά πλέον συνειδητό βάρος του ψυχικού φορτίου.

Γιώργος Κοντογιώργος