ΒΑΦΤΙΖΟΥΜΕ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΑ Ο,ΤΙ ΦΕΡΝΕΙ ΧΡΗΜΑ (της Έφης Αγραφιώτη και παρέμβαση του Νότη Μαυρουδή)

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ"
(Hμερομηνία δημοσίευσης: 13-08-10)

AΠOΨH : Bαφτίζουμε καλλιτεχνία ό,τι φέρνει χρήμα

Της Έφης Αγραφιώτη*

Ο πολιτισμός έχει ανάγκη το χτες και το σήμερα, είναι συνδυασμός κληρονομούμενων στοιχείων και ζώσας ενέργειας, τόσο στα Γράμματα όσο και στις Τέχνες. Κι όμως, ο πολιτισμός του τόπου μου αρέσκεται στο να με αποκλείει! Επιβλήθηκε μια ψευτοκουλτούρα «αγοράς», αντικαθιστώντας το «μέσον», τον παρά, με τον «στόχο», τη δημιουργία. Το χρήμα είναι αυτοσκοπός. Η Τέχνη είναι αδύναμη να παράγει χρήμα, άρα βαφτίστε καλλιτεχνία ό,τι φέρνει χρήμα. Πολλοί σαν εμένα λοιπόν δεν ξέρουν τι ρόλο παίζουν πλέον!

Η λέξη «πολιτιστικό» ευφραίνει σαν γλυκό κουταλιού το στόμα. Ταυτίζεται κατ’ εξακολούθηση από τα ΜΜΕ και τους πολιτικούς, με την υποκουλτούρα, που τη χρειάζεται ο μέσος άνθρωπος για να… ξεσκάσει από τα προβλήματα. Δεν το κρίνουμε αυστηρά, δεν αντιστεκόμαστε, ούτε το φοβόμαστε. Το προσπερνάμε, πράγμα πολύ επικίνδυνο.

Στον χώρο της λόγιας μουσικής, σήμερα όλα υπολειτουργούν, δεν υποστηρίζονται ούτε στον βαθμό που το Σύνταγμα επιβάλλει. Οι μουσικοί, νέοι και έγκριτοι, δεν υπάρχουμε, στέκουμε στο περιθώριο, κακοφωτισμένοι, πίσω από αυτούς που «φέρνουν» χρήματα. Ακόμα και το Μέγαρο Μουσικής, που τόσο χειροκροτήθηκε, μεταβάλλεται σε ένα ιδιότυπο μονοπωλιακό κατάστημα, με προβλήματα ηγεμονικής εσωστρέφειας των πολιτιστικών διαχειριστών του και αυταρχικού αυτισμού, που γεννά σκέψεις για την «αδυναμία» των προϊσταμένων του να ξεχωρίσουν την προσωπική καλλιτεχνική διαδρομή από την εξυπηρέτηση της διοικητικής τους ευθύνης.

Αυτή η «σύγχυση» είναι ριψοκίνδυνη, αποδυναμώνει τη βάση, καταλύει το εποικοδόμημα. Με άλλα λόγια, φοβάμαι ότι το επόμενο βήμα είναι η ενοικίαση των αιθουσών του Μεγάρου για κάθε λογής «πολιτιστική» εκδήλωση και πέντε-δέκα ελκυστικές παραγωγές κάθε χρόνο για τη βιτρίνα, το κέρδος και τον υποκριτικό απολογισμό. Αποχωρούμε λοιπόν σιγά σιγά κι από εκεί. Λυπάμαι γιατί ήταν πολύ σπουδαίο το όνειρο των δημιουργών του, μας είχαν συνυπολογίσει.

Η νεοφιλελεύθερη άποψη ότι ο πολιτισμός πρέπει να αυτοχρηματοδοτείται, με τρομάζει. Οι προτεραιότητες των επιχειρηματιών είναι άλλες -συνήθως- από τις δικές του. Η πολιτική του πολιτισμού χρειάζεται έμπνευση, γνώση και εμπειρία. Γνωρίσαμε πολλούς πολιτικούς να εμπίπτουν στο τρίπτυχο; Και πού κατοικεί η Αριστερή αγωνιστική απάντηση; Oσο ο κομμουνισμός προσέφερε αρωγή στις Τέχνες, η Αριστερά ενεθάρρυνε, προέβαλλε την καλλιτεχνική δημιουργία, με αποτέλεσμα πολλοί νέοι να πλησιάζουν διαμέσου της ιδεολογίας τις Καλές Τέχνες, τη μουσική ειδικότερα. Τώρα; Επαψε να χρειάζεται η κοινωνία παιδεία πολιτισμού, επαφή με τα έργα τέχνης, οργανική σύνδεση παιδείας-τεχνών, μείωση ανισοτήτων πρόσβασης στις Τέχνες, υποστήριξη ταλέντων για την πρόοδό τους αλλά και τον εμπλουτισμό της πολιτιστικής διπλωματίας; Κανείς δεν θα απαιτεί πλέον; Δεν είναι λαϊκό δικαίωμα και αγαθό η Τέχνη; Τότε τι είναι; Μας τα είπε λάθος ο Στράβων και ο Πλάτωνας; Θυμάμαι αυθορμήτως τον Σεφέρη. Μιλούσε αυστηρά για κρετινισμό του θεάματος και επιβολή κατάστασης υποχρεωτικής νάρκης, που καταπόντιζε σε στεκάμενα νερά κάθε πνευματική προσπάθεια… καμία αλλαγή από τότε! Και επειδή η δυναμικότερη έκφραση του τεχνολογικού σημερινού πολιτισμού είναι η εικόνα, θα χρησιμοποιήσω quasi coda μια διαπίστωση: Ο λαϊκισμός στην «προβολή της ελληνικού τύπου καλλιτεχνίας» ακούμπησε ήδη προ πολλού το όριο της επικίνδυνης πρόκλησης. Eλεος!

* Η Εφη Αγραφιώτη είναι πιανίστρια-συγγραφέας.

---

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ TOY ΝΟΤΗ ΜΑΥΡΟΥΔΗ
(BLOG "TaRaΤaΤΖΟΥΜ ")

Η πιανίστα Έφη Αγραφιώτη, στην ¨Καθημερινή¨ http://www.kathimerini.gr/ (13/8) θίγει ένα τεράστιο σύγχρονο θέμα περί ¨αγοραίας καλλιτεχνίας¨ με τον ενδεικτικό τίτλο: ¨Βαφτίζουμε καλλιτεχνία ό,τι φέρνει χρήμα¨ http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_13/08/2010_411317 και δεν τσιγκουνεύεται λόγια, σκέψεις και επιχειρήματα γύρω από ό,τι την απασχολεί.

Από το άρθρο της, επιλέγω απόσπασμα που λέει: ¨Επιβλήθηκε μια ψευτοκουλτούρα «αγοράς», αντικαθιστώντας το «μέσον», τον παρά με τον «στόχο», τη δημιουργία. Το χρήμα είναι αυτοσκοπός.¨

Αλλού: ¨Στον χώρο της λόγιας μουσικής, σήμερα όλα υπολειτουργούν, δεν υποστηρίζονται ούτε στο βαθμό που το Σύνταγμα επιβάλλει.¨

Τις γνωρίζω τις θέσεις της Έφης. Μέσα από τα ενδιαφέροντα βιβλία της, από συζητήσεις, από την αρθρογραφία της εδώ στο TaR, στο Πολύτονο, πάντα ευθύβολη και μαχητική, ρίχνει τα βέλη της προς πάσα κατεύθυνση. Δεν μασάει λόγια. Σχετικά με την απαξίωση της καλλιτεχνικής ποιότητας στη χώρα μας, βάλλει και κατά της πολιτικής του Μεγάρου Μουσικής.

Γράφει: ¨Ακόμα και το Μέγαρο Μουσικής, που τόσο χειροκροτήθηκε, μεταβάλλεται σε ένα ιδιότυπο μονοπωλιακό κατάστημα, με προβλήματα ηγεμονικής εσωστρέφειας των πολιτιστικών διαχειριστών του και αυταρχικού αυτισμού, που γεννά σκέψεις για την «αδυναμία» των προϊσταμένων του να ξεχωρίζουν την προσωπική καλλιτεχνική διαδρομή από την εξυπηρέτηση της διοικητικής τους ευθύνης¨

Προσυπογράφω. Ας αναρωτηθούμε: θα εκλάβουμε ως Τέχνη μόνο ό,τι ¨βγάζει¨ χρήμα; Θα περιοριστούμε στη χρηματιστηριακή αξία τής Τέχνης (όχι μόνο της μουσικής Τέχνης); Με τις περιπτώσεις (στην προκειμένη περίπτωση, της μουσικής), που δεν έχουν χρηματικό κέρδος, τι κάνουμε;

Ποιος είναι εκείνος ο φορέας (κρατικός ή ιδιωτικός) που θα ενδιαφερθεί να φροντίσει ώστε να προετοιμαστεί ένα έδαφος κατάλληλο να αναπτυχθεί μια δυναμική τέτοια και τόση, που να βοηθάει και να συντηρεί έργα, ανθρώπους, πειραματισμούς, συμμετοχές, με δημιουργικό ενδιαφέρον, που (όμως) μπορεί να μη φέρνει ανταποδοτικά οφέλη…

Είναι άχαρο να συζητάμε ένα τέτοιο θέμα. Και -επιπλέον- είναι άκρως μελαγχολική μια τέτοια συζήτηση που αναφέρεται σε ένα κράτος (το ελληνικό), μια πολιτεία (την ελληνική), που θα έπρεπε να μεριμνά και να παρέχει προστατευτικές προδιαγραφές, βοηθώντας όχι μόνο τους ¨κερδοφόρους¨ καλλιτέχνες, αλλά και εκείνους της ¨άλλης πλευράς¨.

Μα, δεν είναι μυστικό η απαξίωση της ¨δικής μας¨ πολιτείας προς τα μέλη τής καλλιτεχνικής κοινότητας που δεν παράγουν κέρδος. Είναι τόσο γνωστή (και πικρή) ιστορία, που μπορούμε να την ταυτίσουμε με την ¨εθνική μας πολιτική¨. Μια χώρα που όλο και περισσότερο ¨ξεχνάει¨ τα παιδιά της, ευνοώντας κραυγαλέα τη χρηματιστηριακή αξία των μελλών της κοινωνίας μας, απαξιώνοντας -τις περισσότερες φορές- την ανάγκη για ποιοτικότερες τέχνες.

Αλλά ας μη μπερδέψουμε τα πράγματα. Δεν υποστηρίζω την άποψη που λέει πως ό,τι είναι κερδοφόρο είναι και αρνητικής καλλιτεχνικής ποιότητας. Αυτό θα ήταν ένας ακραίος λαϊκισμός. Όμως, η πραγματικότητα είναι σκληρή και το βλέμμα μας εστιάζει άλλη πλευρά.

Ίσως είναι αυτός ο δρόμος που χαράζουν για το μέλλον οι σύγχρονοι τεχνοκράτες της πολιτικής και των καλλιτεχνικών καρεκλοκένταυρων: οι μη έχοντες καλλιτεχνική χρηματιστηριακή αξία, θα προστίθενται στις περιθωριακές ομάδες που θα αγωνιούν για διέξοδο…

Η Αγραφιώτη, δεν επιλέγει τυχαία την ονομαστική αναφορά των λεγομένων της. Και έπιασε ένα θέμα με πολλές προεκτάσεις που μας αφορούν ποικιλοτρόπως…

---

Επιμέλεια σελίδας: Κώστας Γρηγορέας