[μουσικές αναφορές]
COSIMA LISTZ-WAGNER
Στο σπίτι τους στο Μπαϋρόιτ, λίγα μέτρα δεξιότερα από την εξώπορτα, αναπαύονται η Cosima και ο Richard Wagner. Κοντά τους έχει ταφεί και ο αγαπημένος σκύλος τους, ο Russ. Εκεί μετά το θάνατο του συνθέτη η Κόζιμα αφιερώθηκε στην οργάνωση του Φεστιβάλ, φρόντισε για την οργάνωση και αξιοποίηση του αρχείου του και δρομολόγησε εκδηλώσεις που ακόμα σήμερα εκτιμάται η σπουδαιότητά τους. Μέχρι το 1966 το σπίτι ανήκε στους απογόνους του συνθέτη. Στο σπίτι σήμερα λειτουργεί το Μουσείο Βάγκνερ και εκεί λαμβάνουν χώρα συνέδρια, συναυλίες και άλλες εκδηλώσεις στη μεγάλη αίθουσα συναυλιών με την εξαιρετική ακουστική αλλά και στον κήπο, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. (δείτε εδώ: http://videoguide.bayreuther-festspiele.de/english/).
Η Cosima ήταν κόρη του Listz. Μητέρα της ήταν η εκτός γάμου σύντροφός του συνθέτη κοντέσσα Marie d'Agoult. Γεννήθηκε τα Χριστούγεννα του 1837, μεγάλωσε κοντά στην κοντέσσα γιαγιά της και στα δεκαπέντε της χρόνια γνώρισε τον συνθέτη Richard Wagner σε ένα ταξίδι που έκανε με τον πατέρα της στο Παρίσι.
Ζώντας σε ευγενές μεγαλοαστικό περιβάλλον που έδωσε προτεραιότητα στην καλλιέργειά της, είχε την ευκαιρία να γαλουχηθεί με αυστηρούς κανόνες σύμφωνα με την συστηματική αγωγή των ευγενών της εποχής εκείνης. Στα 19 της χρόνια παντρεύτηκε έναν από τους πιο ταλαντούχους μαθητές του Λιστ, τον μαέστρο, συνθέτη και επιμελητή εκδόσεων Hans von Bülow, δυναμική, ενδιαφέρουσα μουσική προσωπικότητα μεν, που όμως δεν ευτύχησε να στηρίξει τον γάμο μαζί της. Είναι σημαντική η λεπτομέρεια ότι στο μήνα του μέλιτος οι νεόνυμφοι επισκέφτηκαν τον «δάσκαλο» Βάγκνερ, που ήταν ήδη συνεργάτης του γαμπρού, στη Ζυρίχη. Ήταν η δεύτερη, σημαδιακή συνάντηση των μετέπειτα συντρόφων.
Μεταξύ 1860 και 1864 η Cosima και ο von Bülow αποκτούν τα τρία τους παιδιά.
Στο μεταξύ οι ισορροπίες αλλάζουν. Ο Wagner και η Cosima, είκοσι τέσσερα χρόνια μικρότερη του, ζουν από το 1862 εν κρυπτώ στην αρχή, τα πρώτα τους κοινά βήματα ενώ παράλληλα ο von Bülow ετοιμάζει από κοινού με τον συνθέτη και εν τέλει διευθύνει τον Τριστάνο και Ιζόλδη στο Μόναχο.
Το 1865 η Κόζιμα γεννάει την Ιζόλδη Βάγκνερ και το 1867 την Εύα Βάγκνερ, εκτός γάμου, μια και είναι κι οι δυό τους, Ρίχαρντ και Κόζιμα, παντρεμένοι ακόμα, σε πρώτο γάμο. Αλλά ακόμα και το 1868 η συνεργασία Μπύλοου και Βάγκνερ συνεχίζεται με τον πρώτο να διευθύνει σε πρώτη εκτέλεση τους Αρχιτραγουδιστές στο Μόναχο και τον δεύτερο να τον παρακολουθεί στην αίθουσα! Η Κοζίμα αδιαφορεί όμως όχι μόνον για τα ιδιότυπα προσωπικά της μπερδέματα αλλά και για τις συνεχιζόμενες συχνές ερωτοτροπίες του συνθέτη. Εχει δεθεί μαζί του οριστικά, έχει αποφασίσει να ακολουθήσει την κοινή μοίρα τους, μαζί με τις κοινές δυσκολίες, όπως γράφει.
Μουσείο Orsay, Παρίσι. Ο πίνακας που φιλοτέχνησε το 1882 ο Ρενουάρ, ένας θερμός θαυμαστής του Βάγκνερ και φίλος της Κόζιμα
Η Κόζιμα ακολουθεί τον Βάγκνερ στην Ελβετία, στο μικρό χωριό Tribschen κοντά στη Λουκέρνη. Και αυτό το σπίτι είναι πλέον ένα πανέμορφο μουσείο και διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση από τους ελβετούς.
Η κοινή ζωή τους δεν στηρίζεται σε πολλές ευτυχείς συγκυρίες, θα λέγαμε ότι δεν είναι καθόλου άνετη. Η οικονομική δυσκολία του Βάγκνερ να ανταπεξέρχεται στις υποχρεώσεις του, τους συνοδεύει παρ΄όλη την επιτυχία των έργων του.
Το σπίτι στο Tribschen
Το 1864 μια οικονομική υποστήριξη έδωσε πρόσκαιρη ανάσα προς στιγμήν, αλλά τα αδιέξοδα σύντομα επανήλθαν, παρ’ όλη την αντίθετη εικόνα των τρίτων γι’ αυτούς.
Το 1869 γεννήθηκε και ο μοναδικός γιος του ζευγαριού, ο Ζίγκφριντ, ο μετέπειτα μοναδικός συμπαραστάτης της μάνας του στο δύσκολο δρόμο της...
Από τη χρονιά αυτή μέχρι το 1883 η Κόζιμα διατηρεί τη συνήθεια να κρατά ημερολόγιο. Είκοσι χρόνια μετά αυτό καθίσταται και εκτιμάται ως βασικό και πολύτιμο ιστορικό ντοκουμέντο για τους μελετητές της ζωής και της τέχνης του Βάγκνερ, όπως εξ άλλου και οι επιστολές προς τα παιδιά της.
Ένα χρόνο αργότερα η Cosima καταφέρνει επιτέλους να πάρει διαζύγιο. Τον Ιούλιο του 1870 θα παντρευτεί το συνθέτη. Το 1872 εγκαθίστανται στο Μπαϋρόϊτ όπου δύο χρόνια αργότερα η ιδέα του φεστιβάλ αρχίζει να υλοποιείται, να παίρνει σάρκα και οστά, έχοντας πρωταγωνίστρια την Κόζιμα! Το 1876 εγκαινιάζεται ο θεσμός με το Δαχτυλίδι των Νιμπελούγκεν.
Τον Φεβρουάριο του 1883 οι Βάγκνερ βρίσκονται στην Ιταλία, την χώρα που ο συνθέτης λάτρεψε όσο καμμία άλλη. Η καρδιά του είναι ήδη πολλές φορές δοκιμασμένη από επισόδεια, από τα οποία όμως έβγαινε μέχρι τώρα νικητής. Στη Βενετία πεθαίνει ο Ρίχαρντ Βάγκνερ από μια τελευταία καδιακή κρίση, που μάλιστα την απέδωσαν οι κακές γλώσσες στη σκληρή κριτική που λίγες ώρες πριν είχε ασκήσει σε αυτόν για ιδιωτικής φύσεως θέματα, η σύζυγός του.
Η Κόζιμα συνεχίζει δυναμικά μόνη της το δρόμο του συνεπικουρούμενη από τον γιο τους, τον Ζίγκφριντ. Χρειάζεται να αντιμετωπιστούν μεγάλες αντιξοότητες, να αναζητήσουν πόρους και συνεργάτες. Η Κόζιμα έχει αποφασίσει να κάνει ό,τιδήποτε για να αναδείξει την μουσική κληρονομιά του Βάγκνερ και δεν διστάζει. Είναι πολύ γλαφυρή και αποκαλυπτική η διήγηση του υπεύθυνου ξενάγησης στο Μουσείο του Μπαϋρόιτ σχετικά. Μη παραλείψετε να το επισκεφτείτε στο επόμενο ταξίδι σας!
1905. Οι ομοιότητες με τον Λιστ είναι σαφώς πολύ εμφανείς!
Μετά τον γάμο της με τον Βάγκνερ η Cosima αποκαλούσε τη ζωή της «αποστολή». Είναι ευτυχισμένη μαζί του, τιμά και θαυμάζει το μουσικό του παράστημα και εκτός του να τον εμπνέει, δουλεύει μαζί του προκειμένου να του εξασφαλίζει την άνεση του χρόνου της δημιουργίας.
Το 1910 μια μεγάλη τιμή την ικανοποιεί βαθιά. Το Πανεπιστήμιο του Βερολίνου την ανακηρύσσει επίτιμη διδάκτορα και την τιμά για την προσφορά της στη μουσική. Μέχρι τα 93 της χρόνια η εντυπωσιακή αυτή προσωπικότητα υπεράσπιζε σθεναρά το μουσικό κύρος του Βάγκνερ, προσπαθούσε να βάλει σε σωστή βάση την μουσική του ιδεολογία και να αποκαθιστά το πραγματικό φιλοσοφικό και πολιτικό του στίγμα και παράλληλα αγωνιζόταν να κάνει γνωστή τη μουσική του σε όλο τον κόσμο. Ήταν η αποκλειστική της απασχόληση, την συνέπαιρνε μόνον ο ύπνος για ελάχιστες ώρες τη νύχτα και μετά πάλι στο καθήκον…
δείτε και ακούστε:
http://www.youtube.com/watch?v=P6rX3wlDsVI
http://www.youtube.com/watch?v=fktwPGCR7Yw&feature=related
http://www.youtube.com/watch?v=hCaVGBOuGKw&feature=related
Έφη Αγραφιώτη
effie@tar.gr
(Ιούλιος 2009)
Επιμέλεια σελίδας: Κώστας Γρηγορέας