[μουσική τεχνολογία & παραγωγή]
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ:
Παράθυρο του μουσικού προς το κοινό,
ή προς το… χάος;
Το κείμενο αυτό βασίζεται σε μια διάλεξη-μάθημα που παρουσιάστηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κιθάρας Βέροιας 2010. Απευθύνεται σε νέους μουσικούς και ειδικότερα κιθαριστές, όμως πιστεύω ότι έχει αρκετό ενδιαφέρον για οποιονδήποτε μουσικόφιλο.
(Α' μέρος)
Είμαστε σε μια εποχή που περισσεύει η απαισιοδοξία στο χώρο της τέχνης. Κι ο τίτλος του άρθρου, κατά ένα μέρος του από ότι βλέπετε, δεν μένει έξω και από αυτή τη ‘ μόδα’.
Όμως, θα μου επιτρέψετε να κινηθώ αισιόδοξα. Αφενός μεν γιατί η γκρίνια τελικά είναι η εύκολη λύση, ίσως στις σημερινές συνθήκες και η πιο ‘σίγουρη’ λύση. Αφετέρου, διότι είτε γκρινιάζουμε είτε όχι, η τέχνη βρίσκει τους τρόπους να συνεχίζει την μακάρια και (θέλουμε δε θέλουμε) προς τα εμπρός κίνηση της. Άλλωστε φροντίζει γιαυτό η εκάστοτε νέα γενιά, που πάντα ανακαλύπτει κώδικες και τεχνικές για να ξεπεραστούν όλα αυτά τα υποτιθέμενα αδιέξοδα για τα οποία οι μεγαλύτεροι συνηθίζουν να μεμψιμοιρούν.
Αυτό φαίνεται και από τα όσα σημαντικά (η ασήμαντα) θα εκθέσω στη συνέχεια.
Δεν πρόκειται να διαβάσετε την ανάλυση ενός ‘ειδικού’ στις νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο, αλλά την εμπειρία ενός δημιουργού και ερμηνευτή. Επόμενο είναι λοιπόν τα περισσότερα να είναι προσωπικές εμπειρίες (χωρίς παρεξήγηση λοιπόν η συνεχής αναφορά στην αφεντιά μου έτσι;) που ίσως δεν είναι τόσο ενδελεχώς τεκμηριωμένες, αλλά έχουν την αξία της πρακτικής και ‘από πρώτο χέρι’ εμπειρίας.
Ας μπούμε λοιπόν στο θέμα μας λίγο ανάλαφρα, αρχίζοντας με ένα παλιό παραμύθι…
Μια φορά κι έναν καιρό, πολλά χρόνια πριν, ήταν ένας μουσικός (κιθαριστής συγκεκριμένα) που η καλή τύχη (και ο δάσκαλός του) τον οδήγησαν στο μαγικό κόσμο ενός πραγματικά μεγάλου δημιουργού, του Μάνου Χατζιδάκι. Σε έναν παραμυθένιο κόσμο που όμως μέσα σ’ όλα τα καλά του, είχε κι ένα μεγάλο κακό: Ακριβώς επειδή ήταν τόσο μαγικός, δημιουργούσε την ψευδαίσθηση ότι αυτός ακριβώς είναι ο αληθινός κόσμος! Βέβαια κι ο (κατά Σαββόπουλο) μεγάλος βεζίρης που κυβερνούσε είχε αποκρύψει (ο πονηρός) από τους υπηκόους του αυτό που έλεγε στους άλλους, τους έξω από τα σύνορα. Ότι δηλαδή: "Αυτό είναι μόνο μια κρούστα της πραγματικότητας, ενώ από κάτω βράααζει η συντήρηση".
Σε αυτό το μαγικό κόσμο λοιπόν τα πράγματα ήσαν ιδανικά. Όποιος είχε ένα έργο να προτείνει, το έδινε στο μεγάλο βεζίρη, κι αν αυτός το θεωρούσε αξιόλογο το ανέβαζε στον ουρανό, σε ένα πολύ λαμπερό άστρο που τραβούσε τη ματιά όλων και λεγόταν ΣΕΙΡΙΟΣ.
Μα θα μου πείτε έτσι δεν γίνεται πάντα; Κάποιος εγκρίνει κάτι, σε κάποιο άστρο ανεβαίνει, ποια η διαφορά; Τεράστια.
Διότι ναι μεν ο βεζίρης έλεγε τη γνώμη του, αλλά το έργο δεν το πείραζε κανείς σε σημείο τέτοιο που να παραποιηθεί η ταυτότητα που είχε δώσει ο δημιουργός του.
Εκεί λοιπόν ουσιαστικά γνώρισε τον κόσμο ο μουσικός του παραμυθιού μας, η μάλλον γνώρισε μια απατηλή εκδοχή του κόσμου.
Δυστυχώς ο μεγάλος βεζίρης πέθανε σχετικά πρόωρα κι ο κόσμος του διαλύθηκε, μέχρι και εξευτελίστηκε από τους ίδιους τους κατοίκους του. Έμειναν όμως σε κάποιους οι απατηλές (;) εικόνες και η νοσταλγία. Μια νοσταλγία που κάποια στιγμή αναπόφευκτα άρχισε να ‘κεντρίζει’ και τον μουσικό της ιστορίας μας: "Κάνε κάτι, δεν μπορεί όλη αυτή η δημιουργική έμπνευση που σου έδωσε ο βεζίρης να μείνει έτσι άλαλη". Οπότε τελικά, σε μια έξαρση δημιουργικού οίστρου και μαζί με έναν άλλον κάτοικο της πάλαι ποτέ μαγικής χώρας (στιχουργός αυτός) ξαφνικά κι από το πουθενά, άρχισε μια ακατάσχετη παραγωγή τραγουδιών. Με τις αξίες του μεγάλου βεζίρη, αλλά με τη δική τους γλώσσα. Σημαντικά; Ασήμαντα; Ίσως να μην το μάθαιναν ποτέ. Δεν φτιάχτηκαν όμως "για την τέχνη" και για το συρτάρι. Ήσαν διαθέσιμα από την πρώτη στιγμή, έτοιμα για να κριθούν. Δουλεμένα στον υπολογιστή, έτοιμα ενορχηστρωμένα, με ντέμο, με παρτιτούρες… τα πάντα!
Τι έλλειπε; Όπως είναι φυσικό, η φωνή που θα τα ερμηνεύσει και το λαμπερό άστρο στο οποίο θα ανέβουν ώστε να τραβήξουν τη προσοχή του κοινού.
Οπότε;
Με τους κανόνες του κανονικού κόσμου πλέον, ξεκίνησε η πορεία προς το κοινό και:
Προσπάθεια πρώτη (η επιτυχημένη)… και σοκ νο1!
-"Ωραία τραγούδια, μπράβο σας, συγχαρητήρια!
Λοιπόν έχουμε το δίσκο του φίρμα-τάδε που έχει 3 τσιφτετελάκια, 2 ζεϊμπεκιές, 3 ροκ μπαλάντες και 2 καψούρικα, αν λοιπόν βάλουμε και δυο δικά σας κουλτουριάρικα θα σκίσει!!!"
-(Γκλουπ…) "Μααα… εμείς αυτά τα έχουμε δέσει όλα σε ένα σύνολο με αρχή μέση και τέλος…"
-"Αυτά πάνε τελείωσαν, ξεχάστε το.."
Προσπάθεια δεύτερη (η αποτυχημένη)… και σοκ νο2!
-"Που νομίζετε ότι ζείτε ρε… Καλομαθημένα κουλτουριάρικα βουτυρόπαιδα;
Ο Χατζιδάκις είχε χορηγούς από τους λεφτάδες, γιαυτό έφτιαχνε Σείριους. Εδώ που πρέπει να βγει κέρδος, ποιος θα αγοράσει τις κουλτουριάρικες ψυχοπλακωμάρες σας;
Ο κόσμος είναι πιεσμένος ρε, θέλει γλέντι και ξέδομα. Είσαστε με τα καλά σας;"
-(Γκλουπ - επί δύο αυτή τη φορά).
Ποια είναι λογικά η επόμενη κίνηση δυο ανθρώπων με στοιχειώδη καλλιτεχνική αξιοπρέπεια;
Αναδίπλωση, μια λάιτ καλλιτεχνική καταθλιψούλα ως είθισται και εγκατάλειψη του υλικού στη ζεστή αγκαλιά του συρταριού "μέχρις ότου έλθουν καλύτερες μέρες".
Καληνύχτα σας…
Έλα όμως που τελικά ξημέρωσαν οι καλύτερες μέρες! Ποιος θα το πίστευε;
Από έναν ανύπαρκτο κόσμο στην εποχή του μεγάλου βεζίρη! Από τον κατάπτυστο χώρο, όπου "η πειρατεία σκοτώνει τη μουσική". (Το τι ποιότητας μουσική σκοτώνει βέβαια είναι μια άλλη ενδιαφέρουσα συζήτηση…)
Από το κακό Ιντερνέτ λοιπόν! Ούτε έγκριση εδώ, ούτε παραγωγός, ούτε λογαριασμός σε κανέναν! Τα δικαιώματα ούτως ή άλλως είναι του δημιουργού. Άμεση διάθεση του έργου και το άστρο έτοιμο: YouTube, MySpace, Facebook, κι άλλα 10 άστρα σήμερα κι άλλα 100 του χρόνου!
Από όλα έχει ο μπαξές!!!
Ποια κλειδιά χρειάζονται λοιπόν για να ανοίξουν οι πόρτες;
Τα ελάχιστα. Έχει φροντίσει να μας τα προμηθεύσει μια άλλη σε άνθηση και συνεχή εξέλιξη τέχνη. Η μουσική τεχνολογία!
Εκείνη που κατάφερε να χωρέσει τα (μυθικά όμως ε;) τερατώδη μηχανήματα ενός πανάκριβου στούντιο ηχογράφησης σε ένα ταπεινό λάπτοπ + μια καλή κάρτα ήχου + μερικά καλά μικρόφωνα.
Αρκεί μόνον το δωμάτιο που δεν ακούγεται ο θόρυβος του δρόμου και… το στήσαμε το Home studio!
Αλλά τη μουσική ποιος θα την ερμηνεύσει; Που θα βρεθούν τα χρήματα για τις αμοιβές των μουσικών;
Σιγά το δύσκολο… Ο Γιώργος κι ο Θανάσης. Σήμερα αυτοί στο δικό μου κομμάτι, αύριο εγώ στο δικό τους…
Κι αν δεν παίζω καλά κάποιο όργανο; Όλο και κάτι θα βρω να ανταποδώσω. Τα μικρόφωνα μου, τις ηχοληπτικές γνώσεις μου, τους καφέδες που θα φτιάχνω, τη φιλία μου ρε αδελφέ!!
Νέοι κανόνες, ο Κόσμος άλλαξε..
Ώρα να βγει λοιπόν από το συρτάρι και το πρώτο από τα δικά μου ξεχασμένα τραγουδάκια.
Τιμής ένεκεν στο μεγάλο βεζίρη:
Ηχογραφημένο με ένα απλό πολυκάναλο μαγνητόφωνο στο χωλάκι της τραγουδίστριας. Λίγο mastering με το πρόγραμμα επεξεργασίας ήχου Wavelab για να βελτιωθεί ο ήχος των ‘αρχαίων samplers’ που είχαν χρησιμοποιηθεί τότε, λίγη κιθάρα και μαντολίνο για να νοστιμίσει και… Έτοιμο!
Άλλωστε, ποιος δίνει σημασία στις hi-fi λεπτομέρειες του ήχου πια, κι εδώ το ιντερνέτ έβαλε τους κανόνες του: Συμπίεση. ΜΡ3, ΜΡ4 και πάει λέγοντας. Αφαιρούμε τις όχι ουσιώδεις λεπτομέρειες του ήχου και αφήνουμε μόνο αυτά που το μέσο αυτί αντιλαμβάνεται. Το παν της νέας εποχής δεν είναι η ηχητική τελειομανία αλλά η αμεσότητα και η ταχύτητα μετάδοσης, η προσέγγιση του κάθε ακροατή, ακόμη και αυτού που ζει στην πιο απομακρυσμένη μεριά της γης. Όποιος θέλει να απολαύσει και το τελειότερο άκουσμα, αργά ή γρήγορα θα έρθει και το cd εφόσον το υλικό αποδείξει ότι αξίζει.
Μια άλλη ιδεολογία λοιπόν για τη μουσική, ίσως λιγότερο συμπαθητική για τους audiophile, όμως θαυμαστά λειτουργική και χρήσιμη για την καλλιτεχνική δημιουργία, ειδικά των νεότερων δημιουργών.
************
Ίσως σας έχει δημιουργηθεί ήδη η απορία: Γιατί, ενώ εγώ είμαι γνωστός ως μουσικός η συνθέτης σόλο κιθάρας ή μικρών ειδικών σχημάτων (με βάση μου πάλι τη σόλο κιθάρα) κι όχι γνωστός ως ειδικός στην τραγουδοποιία αναλώνομαι τόσο να περιγράψω μια ‘ασυνήθιστη’ δραστηριότητά μου, δηλαδή την παραγωγή ενός τραγουδιού;
Οι βασικοί λόγοι είναι δύο και θα τους εξηγήσω, ανοίγοντας ουσιαστικά μια λίγο ‘εξομολογητική’ παρένθεση:
1. Διάλεξα να αναφέρω τη διαδικασία για κάτι ‘δύσκολο’ και πολύπλοκο. Που χρειάζεται πολλούς συντελεστές για να πραγματοποιηθεί. Και τοιουτοτρόπως κάνω προφανέστατη την ευκολία της αντίστοιχης σολιστικής ή έστω ντουετικής παρουσίας ενός μουσικού στα κοινωνικά δίκτυα του Ιντερνέτ (κάτι που θα αναπτύξω αργότερα).
2. Ιδεολογικά τοποθετούμαι και προτιμώ να μη δίνω τόση έμφαση στην αποκλειστικά μοναχική καριέρα του μουσικού, χωρίς βέβαια να την υποτιμώ, (αλλοίμονο, την έχω τόσα χρόνια ακολουθήσει) που όμως είναι μια πρακτική που όταν γίνεται αυτοσκοπός συνήθως οδηγεί (κατά την ταπεινή γνώμη μου) τους μουσικούς σε απομονωτισμό και αδιέξοδο, με αποτέλεσμα κάποιες λίγες (ακόμη και πολύ πετυχημένες) σολιστικές ‘καριέρες’, που όμως σε ένα μεγάλο ποσοστό δεν προσφέρουν τη χαρά της δημιουργίας. Υποβάλουν ένα άγχος για ανάγκη συνεχούς επιβεβαίωσης στον μουσικό, ο οποίος πολλές φορές διακατέχεται από το ανώμαλο κίνητρο να αποδείξει στους ανταγωνιστές ότι είναι επαρκής, κι όχι στο κοινό ότι είναι γοητευτικός. Αυτή είναι η άποψη μου, την έχω υποστηρίξει και με τη δική μου καριέρα και βάσει αυτής της νοοτροπίας επιθυμώ κι εγώ να κρίνομαι.
Θεωρώ λοιπόν ότι οι φιλοδοξίες του μουσικού στον 21ο αιώνα δεν μπορεί πια να έχουν σαν κύριο στόχο μόνο την σολιστική δραστηριότητα. Αυτό είναι μια αφετηρία, ένα αβαντάζ αυτάρκειας που έχει κυρίως ένας εκτελεστής πολυφωνικού οργάνου (κιθάρα, πιάνο κλπ.) σε σύγκριση με τον εκτελεστή ενός μονοφωνικού. Είναι το "εδώ βρίσκομαι, παρών, το κατέχω το εργαλείο και δώστε μου αφορμές για να αξιοποιήσω την αγάπη μου για την Τέχνη με όλους τους τρόπους". Όμως, με απώτερη επιδίωξη το άπλωμα στο χώρο της μουσικής με διάφορες συνεργασίες. Που θα φέρουν και ευρύτερες συνεργασίες, στον ευρύτερο χώρο της Τέχνης. (κλείνει η παρένθεση…)
Αλλά ας αφήσω τα… μανιφέστα κι ας αναπτύξω λίγο περισσότερο τον πρώτο από τους δυο λόγους που προανέφερα (αυτον της ευκολίας για προβολή μιας μουσικής δραστηριότητας), μιας και νομίζω ότι έχει και σημαντικό πρακτικό ενδιαφέρον:
Τι περισσότερο λοιπόν χρειάζεται εκτός από μια βιντεοκάμερα της προκοπής, συνδεδεμένη σε ένα αξιοπρεπές εξωτερικό μικρόφωνο (κοντά στην κιθάρα για να μην ηχογραφείται ο θόρυβος του κοινού αν είναι από συναυλία) για να δηλώσεις την καλλιτεχνική σου ύπαρξη στο κοινό της Γης; Τίποτα περισσότερο. Όρεξη να έχεις. Κι ακόμα κι αν είσαι στο σπίτι σου, ένα ήσυχο δωμάτιο με έναν καλό τοίχο ή μια ωραία κουρτίνα για φόντο. Μετά στον υπολογιστή και κόψιμο και ράψιμο στο Windows Movie Maker ή κάποιο αντίστοιχο (πανεύκολο) πρόγραμμα επεξεργασίας video. Κι αν μάθεις ένα πιο ειδικό πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνας και ήχου (πχ Adobe Premier) τότε το αποτέλεσμα μπορεί να είναι σχεδόν professional! Θα βάλεις ωραίους τίτλους, θα διορθώσεις το φωτισμό, θα διορθώσεις τα πρίμα –μπάσα του ήχου (αν είσαι και πιο μάγκας θα μάθεις να δουλεύεις και το equalizer ή θα κόψεις θορύβους με φίλτρα). Θα βάλεις και λίγη αντήχηση (‘βαθάκι’ που λέμε στην πιάτσα) και… voilà!!!
Εγώ λοιπόν, ξεκίνησα ένα κανάλι στο YouTube τον Ιούλιο του 2009, με βασικό σκοπό να επεξεργαστώ να περισώσω και να προβάλω βίντεο από παλιά ρεσιτάλ μου στην τηλεόραση.
(Ναι, καλά ακούσατε εσείς οι νεότεροι. "Ρεσιτάλ στην τηλεόραση". Μην απορείτε, μπορεί η τιβι παλιότερα να μην ήταν τόσο glamorous και professional, ίσως ούτε τόσο διασκεδαστική μιας και δεν έβγαιναν τόσα ‘νούμερα’ στο γυαλί, αλλά είχε και τα πολλά καλά της! Πχ. "Στούντιο 2" του Γιώργου Παπαδάκη με καθημερινά ρεσιτάλ κλασικής, τζαζ η παραδοσιακής, " Έλληνες κιθαρίστες" του Νότη Μαυρουδή, με live ρεσιτάλ στο στούντιο κ.ά.
Αλλά ας τα αφήσουμε αυτά διότι και εσάς θα ψυχοπλακώσω, και, περισσότερο μάλλον, θα ψυχοπλακωθώ εγώ - Κλείνει μια ακόμα παρένθεση).
Μέσα σε κάποιους μήνες λοιπόν (βάσει των στατιστικών στοιχείων των YouTube-Google) έχουν πληροφορηθεί την ύπαρξη μου στο χώρο της μουσικής (μέσω αυτού του καναλιού) πάρα πολλοί ακροατές, μιας και τα αρκετά βίντεο που έχω μέχρι τώρα ανεβάσει έχουν σχεδόν 60.000 θεάσεις (views). Αριθμός αστρονομικός για τα δεδομένα ενός ειδικού χώρου όπως είναι αυτός της κλασικής κιθάρας. Από αυτούς, κάποιοι με ήξεραν, οι περισσότεροι με έμαθαν, κάποιοι με ξέχασαν, άλλοι θα με θυμούνται. Όμως το βασικό είναι ότι εγώ επικοινώνησα μέσω της τέχνης μου. Και αυτό με γεμίζει. Παράλληλα, έχω ιδίαν αντίληψη της όποιου είδους θετικής ή αρνητικής επιρροής έχω στους ακροατές, μιας και υπάρχουν τα comments ή τα email που λαβαίνω.
Καταλαβαίνετε νομίζω πόσο πιο σημαντικό είναι αυτό για τους νεότερους μουσικούς, που δεν είχαν την τύχη, όπως εμείς οι παλαιότεροι, να προλάβουν να ‘πιάσουν και πέντε άκρες στο χώρο’ πριν πέσει ο ‘αποκλεισμός’ από τηλεοράσεις, ραδιόφωνα, εφημερίδες κλπ.
Λίγο –λίγο λοιπόν κατάφερα να δημιουργήσω ένα αξιοπρεπές δίκτυο ακροατών ("friends" η "subscribers" - συνδυάζοντας κυρίως τα δίκτυα YouTube-Google, Facebook, MySpace, Twitter) οι οποίοι έχουν ζητήσει οι ίδιοι να ενημερώνονται για τις δραστηριότητες μου. (Προσοχή αυτό είναι πολύ σημαντικό. Άλλο τα να στέλνεις ένα μαζικό email από μια mailing list που κάποιος σου έδωσε (και να σε βλαστημάνε οι περισσότεροι), κι άλλο μια καλοδεχούμενη ενημέρωση η οποία σου ζητήθηκε).
Κάθε φορά λοιπόν που είτε έχω ανεβάσει ένα βίντεο, είτε ένα κείμενο, είτε θέλω απλά να ενημερώσω για μια δραστηριότητα μου (πχ μια συναυλία) 5 λεπτά πληκτρολόγησης και 4-5 κλικ αρκούν για να ενημερώσω τους ενδιαφερομένους.
Όλα τόσο τέλεια λοιπόν; Χμμμ… ίσως, αλλά υπάρχουν σίγουρα και τα αγκάθια.
Με κυριότερο και σημαντικότατο:
“Ωραία όλα αυτά που μας λες, αλλά αφορούν τη δόξα! Και πως θα ζήσουμε;
Ωραία τα comments και τα αστεράκια με τη σέσουλα, αλλά μεροκάματο πως θα βγει; Καλή η τέχνη, αλλά με άδειο στομάχι δεν ανθίζει (ειδικά) η ‘λόγια’ τέχνη, η οποία ως γνωστόν ασχολείται κυρίως με την "αισθητική πολυτέλεια" κι όχι με την εκτόνωση του πόνου που φέρνουν τα βάσανα της ζωής και του έρωτα!”
Εδώ η κουβέντα είναι μεγάλη και δεν θα ήθελα να την κάνω μόνο εγώ μιας και δεν είμαι και ‘ο πιο ψαγμένος’ για κάτι τέτοιο. Θα σας παραπέμψω λοιπόν σε έναν πολύ πιο ειδικό, τον συνάδελφο συνθέτη και μέλος της επιτροπής δημιουργών της ΑΕΠΙ Αντώνη Πλέσσα.
Κάντε κλικ στον τίτλο για διαβάσετε το: "ΜΟΥΣΙΚΗ: ΝΑΙ! ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ: ΤΙ;"
Υπάρχει επίσης στο TaR σειρά άρθρων από έλληνες και ξένους καλλιτέχνες για αυτό το θέμα, στην κατηγορία "Φάκελος Πνευματική Ιδιοκτησία".
Στην προσεχή συνέχεια του άρθρου μου, που θα ακολουθήσει σύντομα, θα ασχοληθώ με όσες από τις πρακτικές γνωρίζω και χρησιμοποιώ και με τις οποίες μπορεί να αποκομίσει ο μουσικός κέρδη από το έργο του, προβάλλοντάς το ή διαθέτοντάς το μέσω διαδικτύου.
Πρακτικές που ήδη εφαρμόζονται στο εξωτερικό, πλέον και στη Ελλάδα - δειλά-δειλά όμως.
***************
(Διαβάστε εδώ το δεύτερο μέρος του άρθρου:
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ: Παράθυρο του μουσικού προς το κοινό, ή προς το… χάος; (Β' μέρος))
Κώστας Γρηγορέας
http://www.youtube.com/kostasgrigoreas
http://www.grigoreas.gr/
www.myspace.com/kostasgrigoreas
http://grigoreastar.wordpress.com/
(Νοέμβριος 2010)