“δισκοπροTRοπές”
Ο Αντώνης Σκαφίδας γνωρίζει τη δισκογραφία, τόσο ως εραστής των καλών ακροάσεων, όσο και ως επαγγελματίας δισκογραφικών εκδόσεων. Η ενασχόλησή του με το αντικείμενο τον οδήγησε στο να επιλέγει και να μας προτείνει κατά διαστήματα δίσκους (ηχογραφήματα) με ενδιαφέρον για όλα τα όργανα, σε διαφορετικές μορφές της μουσικής. Ο δικός του χώρος θα είναι μια προσωπική γωνιά παρουσίασης και πληροφόρησης που είναι σίγουρο πως θα ενδιαφέρει πολλούς επισκέπτες του TaR, και ιδιαίτερα όσους θέλουν να φτιάξουν μια ενδιαφέρουσα (και ωφέλιμη) δισκοθήκη.
| |
Ο ΧΑΜΕΝΟΣ ΚΡΙΚΟΣ ΤΟΥ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΥ
Πριν προλάβει καλά καλά να στεγνώσει το μελάνι για το αφιέρωμα των 80 χρόνων από τη γέννηση του μεγάλου Ρώσου τσελίστα και αρχιμουσικού, Μστισλάβ Ροστροπόβιτς, με θλίψη μάθαμε ότι έχασε τη μάχη με το θάνατο στις 27 Απριλίου, ύστερα από δύο χρόνια επώδυνης πάλης. Με αφορμή αυτή την επέτειο, οι δισκογραφικές εταιρίες έκαναν όσο γίνεται δυνατό πιο έντονη την παρουσία τους, επανεκδίδοντας δεκάδες CD με ηχογραφήσεις του δημοφιλούς καλλιτέχνη. Στην προσπάθειά τους να μας θέλξουν και να τονώσουν το ενδιαφέρον μας για την έτσι κι αλλιώς εμβληματική αυτή μορφή του οργάνου, πρόσεξαν ιδιαίτερα την εμφάνιση των εξωφύλλων των CD αλλά και την τεχνική τους αρτιότητα, βελτιώνοντας την ηχητική απόδοση. Θέλω να αναφερθώ σε μια τέτοια επανέκδοση. Πρόκειται για το συνδυασμό τριών έργων μουσικής δωματίου για τσέλο και πιάνο: τα πέντε κομμάτια πάνω σε παραδοσιακά θέματα του Schumann, τη σονάτα του Debussy και τη σονάτα για arpeggione του Schubert.
Η ηχογράφηση έγινε το 1969 και στο πιάνο συνοδεύει ο Britten! Κατ’ αρχάς, το πρώτο πράγμα που διερωτήθηκα όταν πρωτοαπέκτησα το δίσκο αυτό το 1987, και αφού τον “έλιωσα” σχεδόν από την επανειλημμένη ακρόαση, ήταν: τι είναι αυτό το εξωτικό arpeggione; Και μόνο η ιδέα του κιθαρόσχημου τσέλου με έξι χορδές κουρδισμένες σαν της κιθάρας και τάστα, που παίζεται με δοξάρι, έκανε τη φαντασία μου να οργιάσει. Είχα ήδη βγάλει με το αυτί κάποια μέτρα από τη μελωδία του τσέλου και την αιθέρια συνοδεία του πιάνου, αλλά όταν αναζήτησα την παρτιτούρα είδα ότι η μεταγραφή του θεσπέσιου αυτού έργου δεν ήταν μεν αδύνατη, ωστόσο με ξεπερνούσε τεχνικά προς το παρόν, οπότε την έβαλα στην άκρη.
Κατά καιρούς έπεφταν στα χέρια μου κι άλλες ηχογραφήσεις αυτού του έργου, με βιόλα, φλάουτο, πεντάχορδο τσέλο, όλες εξαιρετικές ερμηνείες, αλλά την πληρότητα που ένιωθα όταν ξανάκουγα τον φθαρμένο δίσκο δε μου την έδινε καμία. Ήταν σαν να συναντούσα δυο καλούς φίλους. Βέβαια, ποτέ δε σταμάτησα να ονειρεύομαι τη μεταγραφή αυτού του έργου για κιθάρα και τσέλο. Φανταστείτε τη χαρά αλλά και την απογοήτευσή μου όταν μου έφερε ένας φίλος σε μεταγραφή Ragosning στις εκδόσεις Schott τη μεταγραφή που ονειρευόμουν – τίποτε δε σκέφτεσαι που δεν το έχει σκεφτεί κάποιος άλλος! Και ήταν πράγματι εξαιρετική δουλειά, με κομμάτια από το χειρόγραφο του Schubert και ανάλυση για τον τρόπο μεταγραφής. Τουλάχιστον το έργο θα άρχιζε να γίνεται γνωστό στον κιθαριστικό κύκλο. Η βεβαιότητα αυτής της σκέψης ήρθε το 1999, όταν ασχολήθηκε με τη σονάτα του Schubert o Williams. H διασκευή του ήταν και μια πρόταση: τη μελωδική γραμμή την είχε η κιθάρα και τη συνοδεία η ορχήστρα δωματίου. Το έργο έτσι απέκτησε μορφή κοντσέρτου κιθάρας, αν και θα προτιμούσα να ακουγόταν και στο έργο αυτό η σπάνια κιθάρα του 1814 κατασκευής Guadagnini που χρησιμοποίησε και στο πρώτο κονσέρτο του Giuliani που έχει στο ίδιο CD. Toυ το συγχωρώ· είναι τόσο ειλικρινής άλλωστε… Ξέρετε πολλούς καλλιτέχνες με την καριέρα του Williams να κάνουν δηλώσεις όπως η δική του, ότι το κοντσέρτο του Giuliani “αν και το έχει παίξει πολλές φορές και το έχει ηχογραφήσει, μόλις πρόσφατα το κατάλαβε επαρκώς;”
Δε θέλω να σας κουράσω άλλο. Θα κλείσουμε με μια παραγωγή του 2002 του ίδιου έργου (έχω αρχίσει να παρουσιάζω μια κάποια εμμονή;), για βιολί και κιθάρα με δύο καταπληκτικούς μουσικούς: τον Gil Shaham (βιολί) και τον Σουηδό κιθαριστή Goran Sollscher. To χορταστικό με αυτό το CD είναι ότι έχει ένα πρόγραμμα όλο Schubert. Εδώ μπορεί κανείς να βρει, εκτός από γνωστές μελωδίες όπως Serenade, Ave Maria, Moment Musical, χορούς και μία σονάτα του για πιάνο, όλα εξαιρετικά διασκευασμένα και ηχογραφημένα στο στούντιο Glenn Gould στο Τορόντο. Κυρίως αυτό που αποπνέει το CD είναι η μουσικότητα της συνεργασίας. Νιώθεις ότι οι δύο αυτοί μουσικοί χαίρονται να βρίσκονται και να παίζουν μαζί. Τι κι αν το arpeggione πια δεν υπάρχει, η αφιέρωση ενός και μόνο έργου του Schubert έδωσε την αθανασία σ’ αυτό και στον ευφάνταστο κατασκευαστή κιθάρας Staufer που το εφηύρε. Και σ’ εμάς τη σκέψη για το τι θα είχε συμβεί αν μπολιαζόταν το τσέλο με την κιθάρα την περίοδο του όψιμου ρομαντισμού.
Αντώνης Σκαφίδας
(Ιούνιος 2007)