Ο ΈΛΛΗΝ ΑΧΙΛΛΕΑΣ ALFERAKY
(της Έφης Αγραφιώτη)
[Μουσικές Αναφορές]

[μουσικές αναφορές]
Ο EΛΛΗΝ
ΑΧΙΛΛΕΑΣ ALFERAKY


φωτογραφία του 1882

H επικείμενη κινηματογραφική ταινία του Γιάννη Σμαραγδή για τον Ιωάννη Βαρβάκη έστρεψε την περιέργειά μου σε έναν ελληνικής καταγωγής πολιτικό και μουσικό καταγόμενο από το Χάρκοβο, που έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην πολιτιστική πορεία της περιοχής.
Ο Αχιλλέας Ν. Aλφεράκης, ως μουσικός παντελώς άγνωστος στους έλληνες, γεννήθηκε στις 3 Ιουλίου 1846 στο Χάρκοβο (Kharkiv) και πέθανε στην Αγία Πετρούπολη στις 27 Δεκεμβρίου 1919. Από τα  πρώτα παιδικά του χρόνια έζησε στο Ταγκανρόγκ, όπου ήταν η έδρα των επιχειρήσεων του πατέρα του, επομένως εκεί έμενε όλη η οικογένεια. Να θυμίσω ότι η όμορφη αυτή μικρή πόλη ήταν η πατρίδα του Άντον Τσέχωφ και δεκάδων προσωπικοτήτων του πολιτισμού, ας θυμηθώ τους ανθρώπους του θεάτρου, της κριτικής τεχνών και του σινεμά Pavel Derevyanko (1976), Fyodor Dobronravov (1961), Vatslav Dvorzhetsky, Victor Dyomin, Vatsla Mikhalsky (1938). Να μη ξεχάσουμε τη μέτζο σοπράνο Elena Obraztsova που γεννήθηκε επίσης στο Ταγκανρόγκ. Από την ίδια πόλη κατάγονται ο Adolf Brodsky, βιολονίστας (1851), ο Samuel Maykapar (συνθέτης, παιδαγωγός και πιανίστας), ο μαέστρος Gaetano Molla, ο χορογράφος και ποιητής Valentin Parnakh.

Η ελληνική εκκλησία της πόλης Ταγκανρόγκ το 1807. Χτίστηκε, όπως και το περίφημο εμπορικό σχολείο της πόλης, με χορηγία του Ιωάννη Βαρβάκη.

 To Ταγκανρόγκ στάθηκε καταφύγιο για εκατοντάδες έλληνες που έψαχναν να βρουν τόπο εγκατάστασης, διανύοντας απεγνωσμένα απίστευτες αποστάσεις, σε δύσκολες συνθήκες, γύρω από την Αζοφική θάλασσα και τον Εύξεινο Πόντο. Ανάμεσά τους δεν είναι λίγοι αυτοί που μεγαλούργησαν. Ο Ιωάννης Βαρβάκης (ο Ιβάν Varvatsi σύμφωνα με τους ντόπιους) στις αρχές του 19^ου αιώνα συνετέλεσε αποφασιστικά, με τις τεράστιες χορηγίες του, στην πρόοδο της περιοχής. Εξ ίσου γαλαντόμοι στάθηκαν πολλοί ακόμη έλληνες για τους οποίους η συνεισφορά ήταν μεγάλη ιδέα και αξία ζωής.

Το παλάτι των Alferaky στην πόλη Ταγκανρόγκ, κτίσμα του Αρχιτέκτονα Α. Stakenschneider.

Τα παιδιά χρόνια για τον Αλφεράκη, ο οποίος ανήκει στους απογόνους των πρώτων ταλαιπωρημένων ελλήνων αποίκων, ήταν ανέμελα και ευτυχισμένα. Ο Αχιλλέας Αλφεράκης ζούσε σε ένα υπέροχο παλάτι που χτίστηκε από τον πατέρα του Νικόλαο και το οποίο σήμερα είναι το Μουσείο Τοπικής Ιστορίας της περιοχής. Εκεί φυλάσσονται ντοκουμέντα της ζωής και της τέχνης του.

Μετά από κατ’ οίκον εκπαίδευση φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας στα τμήματα Ιστορίας και Φιλολογίας και παράλληλα συνέχιζε να μελετά  μουσική με τον καθηγητή Frosch. Αν και η πρώτη προτίμηση του ήταν πάντα η μουσική, οι συνθήκες δεν επέτρεψαν να της αφιερωθεί.
Ο Alferaky χρειάστηκε από πολύ νωρίς να ωριμάσει. Επέστρεψε στο Ταγκανρόγκ, όπου εγκαταλείποντας τα όνειρά του, στα τέλη της δεκαετίας του 1870 αναλαμβάνει να σώσει τις επιχειρήσεις από οικονομικά αδιέξοδα. Από τον πατέρα του είχε εκείνη την  εποχή κληρονομήσει  μεγάλα χρέη και οικογενειακά προβλήματα. Χρειάστηκε να πουληθούν μεγάλης αξίας ακίνητα των Alferaky: ένα τεράστιο μέγαρο, ο μύλος έξω από την πόλη κλπ. Ο Αχιλλέας Νικολάγιεβιτς, απέδειξε ότι ήταν άξιος απόγονος επιχειρηματία. Σύντομα η ευημερία επανήλθε στην οικογένεια και οι εμπορικές και επιχειρηματικές κινήσεις στάθηκαν άξιες να λάβει θέση προύχοντα της περιοχής του.

Οι γονείς του συνθέτη, φωτογραφίες φυλασσόμενες στο Alferaky palace.

Το 1880 ο Αχιλλέας Ν. Αλφεράκης εξελέγη δήμαρχος του Ταγκανρόγκ αλλά καθώς οι επιχειρήσεις του τον κρατούσαν συχνά εκτός της περιοχής του εισέπραττε αυστηρές επικρίσεις ότι δεν ενδιαφέρεται για τα τοπικά προβλήματα. Παρ’ όλες τις επικρίσεις κατάφερε να πάρει πολλά ρούβλια από τον προϋπολογισμό, πείθοντας τη Δούμα της Πετρούπολης για την αναγκαιότητα αξιοποίησης, προβολής και ενίσχυσης του δυναμικού της πόλης του.

Το ελληνικό μοναστήρι στο Ταγκανρόγκ

Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση στηρίχτηκε ιδιαίτερα, οργανώθηκε το εκπαιδευτικό σχέδιο μουσικής και των άλλων τεχνών, κτίστηκαν όμορφες πλατείες, κατασκευάστηκε το υπέροχο λιμάνι, ασφαλτοστρώθηκαν οι δρόμοι. Η περίφημη εταιρία Μουσικής και Θεάτρου για την οποία οι κάτοικοι είναι ακόμα σήμερα πολύ υπερήφανοι, είναι δικής του πρωτοβουλίας έργο. Το 1886 η μικρή αυτή πόλη είχε δική της συμφωνική ορχήστρα. Επικεφαλής της προσέλαβε μάλιστα μια παγκόσμιας εμβέλειας προσωπικότητα, τον μαέστρο και συνθέτη Γιόζεφ Σουκ. Η φήμη της πόλης ως μιας εκ των πέντε πιο φιλόμουσων της τότε χώρας κρατεί ακόμα σήμερα, που η πόλη ανήκει στην Ουκρανία.

Καρικατούρα του Αχιλλέα Αλφεράκη: Ο Νέστορ Κουκόλνικ

Η ιδιαίτερη αυτή δημιουργική προσωπικότητα κατέχει μια ακόμα πρωτοπόρα ιδιότητα: χάρη στην ικανότητα να σκιτσάρει, άφησε εκατοντάδες σκίτσα και σχέδια, που σήμερα θαυμάζουμε στο μουσείο της πόλης, στο Alefarky palace, στην οδό Κatolicheskayα. Δείχνουν γλαφυρά, όσο ίσως κανένα άλλο ντοκουμέντο, στους σημερινούς επισκέπτες, τους ανθρώπους και τις συνήθειές τους στα μέσα του 19^ου αιώνα.

Alferaky palace 1900

 Αν και επεδίωξα να συγκεντρώσω κι άλλες πληροφορίες για τον Αλφεράκη, να δώσω ίσως περισσότερες πληροφορίες για την μουσική του, δεν ήταν καθόλου εύκολο, δεν βρίσκει κανείς παρά ελάχιστα κομμάτια του για πιάνο σε έντυπη μορφή, μερικά από αυτά αξίζει να δείτε εδώ, σε μορφή PDF

1. Alpheraky_op27_n.3_Valse_in_Eb.pdf

2. Alpheraky_op29_n.2_Scherzo_in_f.pdf

Έφη Αγραφιώτη
effie.tar@gmail.com
(Σεπτέμβριος 2010)

Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας