Για το τελευταίο ταξίδι της Δανάης
(Δώρο ζωής…)
«Έκλαψα για να γράψω
έγραψα για να τραγουδήσω
τραγούδησα για να ζήσω
(Δανάη Στρατηγοπούλου)
«Αηδόνι» ήταν το ψευδώνυμο που της απέδιδαν και η Δανάη Στρατηγοπούλου, σήμερα 18, μηνός Ιανουαρίου του 2009, θα μας κάνει να θυμόμαστε την ημέρα ως …ιστορική για το ελληνικό τραγούδι, γιατί οι μεγάλες προσωπικότητες, όταν αποσύρονται ολοκληρωτικά, αναστατώνουν την (όποια) ισορροπία του κόσμου και αφήνουν ένα κενό…
Η Δανάη, αυτή η πολύμορφη και πολύχρωμη προσωπικότητα έφυγε μοναχικά και πλήρης ημερών, αφού ήταν το λιγότερο 91 χρονών. Πραγματικά η γέννησή της (18/2/1918) ανατρέπεται από άλλες πηγές που αναφέρονται στο 1911 και 1913. Είπα όμως να βασιστώ στο βιβλίο της για τον Αττίκ (Κλέων Τριανταφύλλου) που είχε την τύχη να συνεργαστεί στενά μαζί του.
Εκεί λοιπόν, η Δανάη, καταγράφει με αρκετές λεπτομέρειες την εποχή της καλλιτεχνικής δράσης της με έναν από τους πιο ευαίσθητους έλληνες συνθέτες του μεσοπολέμου. Εκεί λοιπόν συναντάμε ένα σύντομο βιογραφικό της που αναφέρει ως χρονολογία γέννησής της το 1918. Να μη πρόσεξε η ίδια κάποιο λάθος του βιβλίου; Μάλλον απίθανο…
Είχα την τύχη να τη γνωρίσω στα χρόνια της ενασχόλησής μου με την κρατική ραδιοφωνία, όταν θέλησα να της πάρω συνέντευξη. Εκεί διαπίστωσα έναν βαθύτατα καλλιεργημένο άνθρωπο, μια γυναίκα με σοβαρές απόψεις, όχι μόνο στα περί ελληνικού τραγουδιού, αλλά και σε πολιτική σκέψη, καθώς και στο μεγάλο θέμα της ελληνικής γλώσσας, όταν ακόμα γινόταν η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, με τις απόψεις περί γλώσσας να διακινούνται στον ελληνικό ορίζοντα.
Με το πάντα χαμογελαστό της πρόσωπο, διατύπωνε τη σκέψη της και της άρεσε να τρέχει στις μνήμες και στις εμπειρίες της και αυτό βεβαίως ήταν το καμάρι της… Διεκδικητική και αγωνίστρια σε ό,τι πίστευε.
Η ζωή της, πλούσια σε προσωπικά και ιστορικά γεγονότα, σε συνεργασίες με σημαντικά πρόσωπα όπως εκείνο του Χιλιανού ποιητή Πάμπλο Νερούντα, αλλά και ελλήνων συνθετών (Αττίκ, Γιαννίδη, Χαιρόπουλο, Κατριβάνο, Σουγιούλ, Μενεστρέλ, κα.) Με απόλυτη καλλιέργεια της φωνής της, βρέθηκε να τραγουδάει από μικρή, τραγούδια που ήσαν (για την εποχή) κάτι σαν …λήντερ, δηλαδή τραγούδι προικισμένο με φράσεις τέτοιες που να χρειάζεται μια αρμονική υποστήριξη σύνθετη και όχι εξαρτημένη από τις πολλές ευκολίες που παρέχουν οι μουσικές και τα τραγούδια που διεκπεραιώνονται περιστασιακά, προς τέρψη του αδηφάγου κοινού. Η Δανάη, με την αναζήτηση πάντα μιας τέχνης που να αντιπροσωπεύει το γούστο και τις γνώσεις της, επέλεξε αυτούς τους συνθέτες, αυτά τα τραγούδια. Φιλομαθής πάντα, ήταν ένα πρόσωπο με ακτινοβολία στο χώρο του παλαιού τραγουδιού, ονομαζόμενο και «ελαφρό». Με τα τραγούδια που ερμήνευσε δημιούργησε γύρω από το όνομά της «θρύλο». Η κλασικότροπη και εκπαιδευμένη φωνή της, η άνεση των φθόγγων, ο ελιγμός και η άρθρωσή της, την κατέστησαν «σημείο αναφοράς» για το τραγούδι των δεκαετιών από το 1936 και μετέπειτα (επί τέσσερις δεκαετίες περίπου), ώστε το όνομά της να είναι συνώνυμο μιας φωνητικής ποιότητας μέσα από το πέρασμα των καιρών.
Έφυγε διαμένοντας τα τελευταία χρόνια σε ένα γηροκομείο της Ραφήνας. Ο χρόνος την ταλαιπώρησε και την εξασθένησε. Της αφαίρεσε την ενέργεια και εκείνον τον κοσμοπολιτισμό που ήξερε πολύ καλά η ίδια να διαχειρίζεται, έστω και αν ποτέ δεν πλούτισε και δεν επεδίωξε δάφνες. Τελείωσε τον μακρύ της βίο αποσύροντας κάθε δράση αναγκαστικά, αφού η ζωή έτσι κυλάει… Τοποθετεί τους ηλικιωμένους σε ένα ειδικό περιθώριο και δοκιμάζει τους υπόλοιπους εμάς σε ένα είδος άσκησης της μνήμης.
Θα θυμηθούμε ή θα ξεχάσουμε;
Η δοκιμασία αυτή γίνεται πρωτίστως με τους ανθρώπους που γερνάνε. Όπως και η Δανάη, έτσι και όλοι οι υπερήλικες αποκλεισμένοι στο περιθώριο, αγωνιούν (και αγνοούν) για το αν ο «έξω κόσμος» τους θυμάται… Σκληρή η δοκιμασία τις περισσότερες φορές.
Στην περίπτωση της Δανάης Στρατηγοπούλου νομίζω πως οι γενιές θα κρατήσουν τη μνήμη. Για τον λόγο πως η ίδια μεταμορφώθηκε σε κάτι πολύτιμο μέσα στο χρόνο˙ τόσο, που το τραγούδι που εκπροσώπησε τόσες δεκαετίες, θαρρείς και δεν έχει πλέον την ανάγκη της μόδας και των ευρεσιτεχνιών για να αντέξει, όπως το μεγαλύτερο μέρος των σημερινών τραγουδιών. Μπορεί να υπάρχει από μόνο του ως σήμα και δείγμα μιας άλλης εποχής μεν, πλην όμως μιας τέχνης που βγήκε μέσα από τα σπλάχνα μιας ολόκληρης κοινωνίας και όχι από μηχανήματα παραγωγής ψυχρών προϊόντων.
Η Δανάη δεν ζει πια ανάμεσά μας. Κουράστηκε, πήρε τις προσωπικές και τις ιδιωτικές της αποσκευές και έφυγε για το τελευταίο ταξίδι. Όσοι από τους νεότερους μπορούν να εκτιμήσουν μια τέτοια «παλαιά φωνή», ένα τέτοιο «δώρο», θα πλουτίσουν τον κόσμο τους. Τα δώρα εξ’ άλλου, προσφέρονται για την μέλλουσα ποιότητα της μνήμης σε μια σχέση.
Σε μένα, η μνήμη πλέον της Δανάης (και άλλων λίγων τέτοιων προσώπων) θα λειτουργεί ως το πολυτιμότερο δώρο της ζωής…
Νότης Μαυρουδής
(18/1/2009 –λίγο μετά την είδηση του θανάτου)
(Επιμέλεια σελίδας και επεξεργασία εικόνας Κ. Γρηγορέας)
Μιχάλη Σουγιούλ "Ας ερχόσουν για λίγο" (Δανάη)
