ΈΜΜΑ-ΜΑΡΙΑ ΜΕΛΙΓΚΟΠΟΥΛΟΥ (Συνέντευξη στην Τίνα Βαρουχάκη)

ΈΜΜΑ-ΜΑΡΙΑ ΜΕΛΙΓΚΟΠΟΥΛΟΥ
Συνέντευξη στην Τίνα Βαρουχάκη

Αν στη συνείδηση ενός αξιοσημείωτου ποσοστού ανθρώπων, η χορωδία είναι απλώς ένας ευχάριστος τρόπος διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου, συχνά με υψηλό βαθμό ερασιτεχνισμού και αμφίβολης ποιότητας αισθητικό αποτέλεσμα,   η Έμμα – Μαρία Μελιγκοπούλου, θέτοντας τη χορωδιακή  πράξη στα γερά θεμέλια σπουδών (μεταπτυχιακού επιπέδου από το Boston University (CFA) και στη συνέχεια διδακτορικού) ανέτρεψε στερεότυπα και προκαταλήψεις καθιστώντας  τη συμμετοχή σε χορωδιακό σύνολο ως ένα γοητευτικό και πολλά υποσχόμενο εγχείρημα.
Σήμερα διδάσκει στο τμήμα μουσικών σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου και συγχρόνως είναι «Πρέσβειρα» της χώρας μας σε όλο τον κόσμο, έχοντας αξιωθεί σημαντικές διακρίσεις σε διεθνή  χορωδιακά φεστιβάλ. Ενδεικτικά αναφέρουμε: χρυσά μετάλλια στο"5th International Brahms Festival" (Γερμανία, 2007), στο "10th International Festival Moscow Sounds" (Ρωσία, 2008), στο "5th International Loto Quebec Festival" (Καναδάς, 2009), στο "9th Venezia in Musica Choir Competition" στην (Ιταλία, 2011) κ.ά. Η  σημαντική επιστημονική και καλλιτεχνική της εμπειρία, την αξίωσε να συγκαταλέγεται μεταξύ των κριτών σε διεθνείς διαγωνισμούς όπως πχ στο 4^ο,  6^ο και 7^ο “World Choir Games” – Αυστρία (2008), Κίνα, 2010 και ΗΠΑ 2012 αντιστοίχως.
 Η Έμμα – Μαρία Μελιγκοπούλου καταθέτει τις απόψεις της για τη χορωδιακή τέχνη και πράξη, που όπως τονίζει μεταξύ άλλων, «αποτελεί  ανέξοδη διέξοδο για χιλιάδες παιδιά και νέους, η οποία τους προσφέρει μουσική γνώση, φωνητική καλλιέργεια, κοινωνική δράση και την ανεκτίμητη εμπειρία των συναυλιών!»

«Προσπάθησα αρκετές φορές, με διάφορους φορείς να φέρω στην Ελλάδα ένα φεστιβάλ της Interkultur, έναν από τους εγκυρότερους διεθνείς οργανισμούς διαγωνιστικών χορωδιακών φεστιβάλ… Το πρόβλημα που απάντησα ήταν ότι οι φορείς που απευθύνθηκα δεν μπορούσαν να “δουν” το όφελος από μια τέτοια διοργάνωση στη πόλη τους και με διάφορα, κυρίως οικονομικής φύσης προσχήματα, το σχέδιο ναυαγούσε.» (…) «Στο εξωτερικό οι πρακτικές είναι διαφορετικές. Υπάρχουν πόλεις που παρακαλούν στην κυριολεξία να πάρουν ένα τέτοιο φεστιβάλ και εμείς εδώ στην Ελλάδα, που αποτελούμε “εξωτικό” προορισμό για τις ξένες χορωδίες “ γυρίζουμε την πλάτη” σε τέτοιες προτάσεις».

Χρυσό μετάλλιο στο 9o “Venezia in Musica Choir Festival” Βενετία, 2011

Τ.Β. Διδάκτωρ -  και σήμερα πλέον διδάσκουσα -  του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιόνιου Πανεπιστημίου, κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος από το Boston University (CFA) στη Διεύθυνση Χορωδίας, αλλά επίσης και δικηγόρος.  Πώς συνδυάζεται η «λογική» της νομικής επιστήμης με την «ευαισθησία» της μουσικής επιστήμης και τέχνης;

Ε.Μ.Μ. Είναι αλήθεια ότι η μουσική είναι μια επιστήμη που αγγίζει βαθύτερα την ψυχή, ερεθίζει τον πνευματικό στοχασμό και εντρυφά στο ανθρώπινο συναίσθημα, ενώ η νομική επιστήμη καλλιεργεί τη λογική σκέψη, τη ρητορική και το δικανικό λόγο. Αν και κάποιες φορές δημιουργείται μια αναπόφευκτη εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα σε όλα τα παραπάνω, θεωρώ τον εαυτό μου ιδιαίτερα τυχερό που είχε τη δυνατότητα να εμβαθύνει στις δύο αυτές επιστήμες και ισορροπώ θαυμάσια ανακαλύπτοντας πώς αλληλοσυμπληρώνονται σε στιγμές και περιστάσεις της ζωής μου που  - αν και ακούγεται οξύμωρο - έρχονται διαρκώς και απρόσμενα.

Συμμετοχή και απόσπαση τριών χρυσών μεταλλίων
στο "10th International Moscow Sound",  διαγωνισμό χορωδιών, Ρωσία, 2008

Τ.Β. Έχετε μια ιδιαιτέρως πλούσια διεθνή εμπειρία που απορρέει όχι  μόνο από τις εξαιρετικές  σας σπουδές, αλλά  και λόγω της συμμετοχής σας σε διεθνή χορωδιακά φεστιβάλ,  συναυλίες ανά τον κόσμο, καθώς και διεθνή συνέδρια. Εντοπίζετε «καλές πρακτικές» που δεν εφαρμόζονται ακόμη  στη χώρα μας;

Ε.Μ.Μ. Προσπάθησα αρκετές φορές, με διάφορους φορείς να φέρω στην Ελλάδα ένα φεστιβάλ της Interkultur, έναν από τους εγκυρότερους διεθνείς οργανισμούς διαγωνιστικών χορωδιακών φεστιβάλ. Το πρόβλημα που απάντησα ήταν ότι οι φορείς που απευθύνθηκα δε μπορούσαν να “δουν” το όφελος από μια τέτοια διοργάνωση στη πόλη τους και με διάφορα, κυρίως οικονομικής φύσης προσχήματα, το σχέδιο ναυαγούσε. Δε μπορούν να “δουν”, ότι όταν έρθουν στην πόλη τους π.χ. 3,000 χορωδοί, οι οποίοι θα μείνουν στα ξενοδοχεία τους, θα φάνε στα εστιατόριά τους, θα ψωνίσουν από τα μαγαζιά τους, θα διαφημίσουν την ταξιδιωτική τους εμπειρία πίσω στις χώρες τους και φυσικά θα αναδείξουν διεθνώς την πόλη τους ως κέντρο ενός σημαντικού μουσικού γεγονότος, αυτά είναι το πραγματικό τους κέρδος. Στο εξωτερικό οι πρακτικές είναι διαφορετικές. Υπάρχουν πόλεις που παρακαλούν στην κυριολεξία να πάρουν ένα τέτοιο φεστιβάλ και εμείς εδώ στην Ελλάδα, που αποτελούμε «εξωτικό» προορισμό για τις ξένες χορωδίες γυρίζουμε την πλάτη σε τέτοιες προτάσεις. Ήμουν στο Cincinnati τον Ιούλιο, ως μέλος της κριτικής επιτροπής των «World Choir Games 2012»… 400+ χορωδίες από κάθε ήπειρο της γης, 32,000 χορωδοί, συνοδοί και διοργανωτές, για 14 μέρες σε μια πόλη των 260.000 κατοίκων… στη μέση του πουθενά και χωρίς κανένα ιστορικό ή γεωφυσικό ενδιαφέρον! Ακόμη και τα περίφημα Macy’s παρέτειναν το ωράριό τους για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών, η αμερικάνικη αστυνομία με ιππείς ήταν παρούσα, όλη η πόλη γιόρταζε το γεγονός, και γνωρίζουμε πολύ καλά ότι οι Αμερικάνοι δεν οργανώνουν κάτι εάν δεν τους αποφέρει κέρδος. Αυτό είναι που λείπει από εμάς… Δεν τολμούμε, γιατί μας “τρώει” η «μικροπολιτική» και το προσωπικό όφελος εις βάρος του γενικότερου καλού του τόπου μας…  

Συμμετοχή στο διεθνές χορωδιακό φεστιβάλ Llangollen, Ουαλία, Ηνωμένο Βασίλειο, 2007

Τ.Β. Πού τοποθετείτε το επίπεδο της δ/νσης χορωδίας στη χώρα μας εν συγκρίσει με άλλες χώρες στο διεθνές περιβάλλον;  

Ε.Μ.Μ. Η Ελλάδα είναι μια χώρα με εξαιρετικά σύντομη χορωδιακή παράδοση, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι χορωδίες ευρωπαϊκής μουσικής, με εξαίρεση τα Επτάνησα, άρχισαν να οργανώνονται μόλις στα τέλη του 19^ου αιώνα και κυρίως στο πρώτο μισό του 20^ου. Σήμερα έχουμε – αναλογικά με τον πληθυσμό μας – έναν σημαντικό αριθμό χορωδιών και μάλιστα όλων των ειδών: παιδικές, σχολικές, νεανικές, ενηλίκων, ατόμων της τρίτης ηλικίας. Μέσα από αυτήν την πραγματική χορωδιακή έκρηξη που σημειώθηκε τα χρόνια αυτά, προέβαλλαν αξιόλογοι μαέστροι αλλά και συνθέτες που έγραψαν ελληνική χορωδιακή μουσική. Μολονότι –ακόμη και σήμερα- οι περισσότεροι διευθυντές χορωδιών είναι ερασιτέχνες μαέστροι, προέρχονται δηλαδή από άλλες μουσικές ειδικότητες, το μεράκι και η αγάπη τους για τη χορωδιακή πράξη οδήγησε στη δημιουργία αξιόλογων χορωδιακών συνόλων σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες μια νέα γενιά διευθυντών χορωδίας με ακαδημαϊκές σπουδές στην επιστήμη της μουσικής διεύθυνσης έχουν αρχίσει να δημιουργούν χορωδιακά σύνολα αντάξια των διεθνών προτύπων και έχουν αποσπάσει σημαντικές διακρίσεις σε αξιόπιστα διεθνή χορωδιακά φεστιβάλ. Το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου προσφέρει την κατεύθυνση της Διεύθυνσης Χορωδίας σε προπτυχιακό – μεταπτυχιακό και διδακτορικό πρόγραμμα. Ήδη, η πρώτη γενιά των αποφοίτων του, η πλειοψηφία των οποίων έχει απορροφηθεί στην εκπαίδευση, δίνει άριστα δείγματα στη διδασκαλία φωνητικής αγωγής και χορωδιακού τραγουδιού στο σχολείο. Αυτό το τελευταίο, είναι και το «αγκάθι» της σύγχρονης σχολικής μουσικής μας εκπαίδευσης. Η πλειοψηφία των καθηγητών μουσικής δεν είναι εκπαιδευμένη στη φωνητική αγωγή, με αποτέλεσμα την ελλιπή διδασκαλία βασικής φωνητικής τεχνικής στους μαθητές. Αυτός είναι και ένας από τους βασικότερους λόγους που απαντάται στην Ελλάδα ένας σχετικά αυξημένος αριθμός φάλτσων ενηλίκων: η απουσία βασικής φωνητικής καλλιέργειας στο σχολείο. Εάν αυτή δεν επιτευχθεί μέχρι την ηλικία των 10-12 ετών (ηλικία κατά την οποία ακόμη και το «φάλτσο» παιδί μπορεί να μάθει να τραγουδά σωστά), κατόπιν, η όλη διαδικασία είναι επίπονη και συχνά ανέφικτη.

Τ.Β. Η Ελλάδα έχει «παράδοση» ή έχει να “διανύσει δρόμο” ακόμη;

Ε.Μ.Μ. Πιστεύω ότι ο  παγκόσμιος χώρος της μουσικής εκτέλεσης (“performance”) τελεί σε μια διαρκή εξέλιξη και επιστημονική εξειδίκευση, και ο κάθε διευθυντής χορωδίας είναι αναγκαίο να επιμορφώνεται τακτικά ώστε –ακόμη και εάν είναι ερασιτέχνης- να μπορεί να τρέχει εντός της παγκόσμιας χορωδιακής αρένας και να μην περιθωριοποιείται. Το τελευταίο, είναι ένα φαινόμενο που –δυστυχώς- απαντάται στη χώρα μας, από κάποιους ερασιτέχνες κυρίως μαέστρους, οι οποίοι επικεντρώνουν τη διδασκαλία τους στις εκτελέσεις δικών τους χορωδιακών διασκευών έργων της έντεχνης ελληνικής μουσικής ή δικές τους συνθέσεις ως αποκλειστικό ρεπερτόριο της χορωδίας, θεωρώντας ότι με αυτό τον τρόπο έχουν ολοκληρώσει την καλλιτεχνική τους προσφορά στους χορωδούς τους και στο χορωδιόφιλο κοινό στο οποίο απευθύνουν το έργο τους. Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο από το 2010, προσφέρει σε ετήσια βάση το πρόγραμμα της Θερινής Ακαδημίας Διεύθυνσης Χορωδίας με προσκεκλημένους επίλεκτους μαέστρους από το εξωτερικό.  Ως τώρα έχουν επιμορφωθεί περίπου 150 διευθυντές χορωδιών σχολείων, ωδείων και συλλόγων, ένας αριθμός ιδιαίτερα ενθαρρυντικός, που αναδεικνύει από μια το ζήλο για ακαδημαϊκή επιμόρφωση και από την άλλη την ανάγκη που υπάρχει στη χώρα μας για παροχή χορωδιακής παιδείας από καταρτισμένους επιστημονικά διδάσκοντες.  

Ειδικό βραβείο καλύτερης ερμηνείας Ρώσου συνθέτη στο 8^ο “Singing World" χορωδιακό Φεστιβάλ,
 στην Αγία Πετρούπολη, Ρωσία, 2008

Τ.Β. Υπάρχουν ενήλικες που εξομολογούνται «μεταξύ σοβαρού και αστείου» ότι έχουν  αποκομίσει  «τραυματικές» εμπειρίες από τη συμμετοχή τους  ως παιδιά σε χορωδίες, με αποτέλεσμα να δημιουργούν μια άπωση αργότερα. Ορισμένοι αιτιολογούν αυτή τους τη στάση ενθυμούμενοι ένα «βαρετό» ή «αναχρονιστικό» ρεπερτόριο, «νευρικούς» και «αδιάλλακτους» διευθυντές χορωδιών και γενικότερα ένα κλίμα έντονα «συντηρητικό», «καταπιεστικό» και «αναχρονιστικό». Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα σημαντικότερα λάθη που κάνουν «εμπειρικοί» διευθυντές χορωδιών;

Ε.Μ.Μ. Εν μέρει έχω απαντήσει στην ερώτησή σας με την προηγούμενη απάντησή μου. Είναι γεγονός ότι κάποιοι από εμάς έχουμε δυσάρεστες αναμνήσεις από τη συμμετοχή μας σε κάποια χορωδία, είτε εξαιτίας των δικών μας ελλιπών φωνητικών προσόντων, είτε εξαιτίας ενός ακατάλληλου διδάσκοντος. Το πρώτο από τα δύο, δε θα συνέβαινε εάν είχαμε διδαχθεί να τραγουδάμε σωστά στα πρώτα σχολικά μας χρόνια. Εάν είχαμε έναν καθηγητή μουσικής που μας δίδασκε τραγούδια κατάλληλα για την έκταση της παιδικής μας φωνής και με το δικό του καλό φωνητικό πρότυπο, μιμούμενοι θα είχαμε μάθει να τραγουδάμε σωστά, όπως συμβαίνει σε σχολεία του εξωτερικού με προοδευτικά σχολικά μουσικά προγράμματα. Ως προς το δεύτερο, θα μπορούσα να αναφερθώ εκτενέστατα, αλλά στο πλαίσιο μιας συνέντευξης θα τονίσω τα εξής: το λειτούργημα του διευθυντή χορωδίας προϋποθέτει εκτός από την επιστημονική του κατάρτιση και μια γκάμα άλλων χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς του, τα οποία συμπληρώνουν το προφίλ του: ευαισθησία για τους άλλους, ενθουσιασμό, συνεργατική συμπεριφορά, ηγετική ικανότητα, φιλικότητα, φαντασία, ευστροφία, αυτοπεποίθηση, πίστη στο έργο του, αίσθηση χιούμορ… Δεν είναι τόσο απλό να γίνει κανείς ένας καλός μαέστρος… Η επιλογή του ρεπερτορίου επίσης, αποτελεί ένα μοχλό που μπορεί να αναδείξει ακόμη και μια μέτρια χορωδία ή να υποβαθμίσει μια καλύτερη… Τώρα, λάθη έμπειρων διευθυντών… θα αναφερθώ στους επαγγελματίες, διότι οι ερασιτέχνες μπορεί να κάνουν κάθε είδους λάθος εξαιτίας της ελλιπούς τους κατάρτισης. Κάποιοι, ίσως υπερεκτιμούν τις ακραίες ικανότητες της χορωδίας τους, ή ορμώμενοι από τις διεθνείς τους διακρίσεις μετατρέπουν σε αυτοσκοπό της χορωδίας τη συμμετοχή της σε διαγωνισμούς, χάνοντας έτσι την ουσία, η οποία είναι η χορωδιακή μουσική καθαυτή. Επίσης, ίσως, η μονομερής ενασχόληση με κάποιο χορωδιακό είδος στο όποιο είναι οι ίδιοι εξειδικευμένοι… ίσως, ακόμη, μια αυξημένη αυστηρότητα, ειδικά όταν η χορωδία τους έχει φτάσει σε ιδιαίτερα υψηλό μουσικό επίπεδο… Είναι δύσκολο να κατηγοριοποιήσει κανείς «λάθη» σε έναν καλλιτέχνη…

Από τον Καθεδρικό Ναό του Μόντρεαλ: συμμετοχή και διάκριση με χρυσό μετάλλιο
στο "5th Loto Qebec Festival". Καναδάς, 2009

Τ.Β. Έχετε κυκλοφορήσει βιβλίο με τίτλο: «εισαγωγή στην τέχνη της χορωδιακής πράξης», το οποίο απευθύνεται σε διευθυντές χορωδίας. Λόγω της επιστημονικής σας ενασχόλησης με το θέμα, αλλά και των δεκάδων διεθνών διακρίσεων που έχετε στο ενεργητικό σας, μπορείτε να αναφέρετε τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά μιας επιστημονικά ορθής και αποτελεσματικής μεθόδου διεύθυνσης χορωδίας; 

Ε.Μ.Μ. Λίγο δύσκολο να εξαντλήσω το ερώτημα σε μερικές γραμμές… Στο βιβλίο μου αναφέρω διεξοδικά και με συστηματική αναφορά σε επιστημονική βιβλιογραφία τη μεθοδολογία της διδασκαλίας της χορωδίας, στοιχεία τεχνικής διεύθυνσης χορωδίας, ενώ στο τελευταίο του κεφάλαιο υπάρχει μια σύντομη εισαγωγή στη σημειογραφία και ερμηνεία του Γρηγοριανού Μέλους. Επιγραμματικά, θα αναφέρω μερικά από τα «εκ των ων ουκ άνευ»: Γνώσεις φωνητικής αγωγής από πλευράς του μαέστρου, διότι η φωνή του είναι το πρότυπο των χορωδών, άρτια τεχνική διεύθυνσης, διότι αποτελεί το μέσο επικοινωνίας με τους χορωδούς, άριστο και καλλιεργημένο μουσικό αυτί, διότι χωρίς αυτό η χορωδία θα τραγουδά φάλτσα ή θα πάσχει σε μουσικότητα και ερμηνευτική απόδοση, σωστή επιλογή ρεπερτορίου με πρωταρχική προτίμηση σε έργα αυθεντικής – ποιοτικής χορωδιακής μουσικής, μεθοδική διδασκαλία έργων που ανταποκρίνονται στις δυνατότητες των χορωδών προάγοντάς τους στο επόμενο ανώτερο στάδιο, έγκαιρος καλλιτεχνικός προγραμματισμός με επιλογή ποιοτικών συναυλιών, ώστε η χορωδία να έχει ένα διαρκή υψηλό στόχο και να υιοθετήσει ένα εκλεπτυσμένο μουσικό αισθητήριο… 

Συμμετοχή και διάκριση στο “World Choir Games” 2006 στην Κίνα (Xiamen)

Τ.Β. Ποιά είναι τα προβλήματα στην ίδρυση, οργάνωση και διεύθυνση χορωδίας στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης;

Η κρίση φαίνεται ότι έχει επιφέρει κάποια θετικά αποτελέσματα στη χορωδία! Αποτελεί μια ανέξοδη διέξοδο για χιλιάδες παιδιά και νέους, η οποία τους προσφέρει μουσική γνώση, φωνητική καλλιέργεια, κοινωνική δράση και την ανεκτίμητη εμπειρία των συναυλιών!.. Αν είναι τυχεροί έχουν και την ευκαιρία φθηνών ταξιδιών στο εξωτερικό! Φέτος, η νεανική μου χορωδία πραγματοποίησε 15ήμερη περιοδεία στον Καναδά πληρώνοντας μόνο το αεροπορικό της εισιτήριο!  Παρατήρησα ότι τα τελευταία χρόνια έχουμε μια σταθερή αύξηση στα μέλη των διάφορων χορωδιών, αλλά και στη δημιουργία νέων σχολικών χορωδιών, χορωδιών συλλόγων κ.λπ. στοιχεία τα οποία αναδεικνύουν ότι παρά την οικονομική κρίση, το χορωδιακό τραγούδι παραμένει δημοφιλές διέξοδο για πολλούς από μας. Από την άλλη, δεν υπάρχουν πλέον επιχορηγήσεις, ή δυνατότητες για συμμετοχές σε ακριβές μουσικές παραγωγές όπως παλιότερα… Έχει δημιουργηθεί όμως, μέσα από τις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες, ένας τεράστιος αντίποδας εναλλακτικών φθηνότερων, αλλά όχι και ποιοτικά κατώτερων μουσικών εκδηλώσεων που αναπληρώνουν το αντίστοιχο κενό. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν εννοώ ότι αυτό που συμβαίνει τώρα είναι καλύτερο, το αντίθετο μάλιστα,… όλοι περιμένουμε εναγωνίως πότε θα γίνουν τα πράγματα καλύτερα, αλλά επισημαίνω ότι η χορωδιακή τέχνη στο σύνολό της δεν έχει καταστεί προβληματική εξαιτίας της κρίσης. Για πολλά παιδιά και νέους που αδυνατούν λόγω της κρίσης να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο ωδείο, η συμμετοχή στη χορωδία συντελεί στο να διατηρηθεί η επαφή με τη μουσική, και όταν η χορωδία που συμμετέχουν είναι ανώτερου μουσικού επιπέδου, τους δίνεται η δυνατότητα να εντρυφήσουν ως χορωδοί – τραγουδιστές σε έργα της παγκόσμιας χορωδιακής ανθολογίας και να διδαχθούν ερμηνευτικά ύφη, τεχνοτροπίες και στυλ διάφορων μουσικών εποχών και γεωγραφικών περιοχών.

Μέλος Διεθνούς Κριτικής Επιτροπής στο 7^ο  “World Choir Games”,
Cincinnati, ΗΠΑ, 2012.

Τ.Β. Έχετε την καλλιτεχνική Δ/νση χορωδιών με διαφορετικό προφίλ: «Χορωδία Ελληνικού Κολλεγίου Θεσσαλονίκης», «Παιδική Χορωδία Νέου Ωδείου Θεσσαλονίκης», «Παιδική και νεανική  χορωδία του Ι.Ν. Κυρίλλου & Μεθόδιου Θεσσαλονίκης». Μιλήστε μας λίγο για τα χαρακτηριστικά καθενός από τα προαναφερόμενα σύνολα και σε τι αποσκοπεί καθένα από αυτά.

Ε.Μ.Μ. Η«Χορωδία Γυμνασίου – Λυκείου Ελληνικού Κολλεγίου Θεσσαλονίκης», είναι η χορωδία του σχολείου στο οποίο φοίτησα και αποφοίτησα. Με εξαίρεση τα χρόνια που σπούδαζα στην Αμερική, δεν έχω λείψει από αυτό το σχολείο καμία ακαδημαϊκή χρονιά από τότε που πήγαινα… νηπιαγωγείο! Όπως είναι ευνόητο, η σχέση μου μαζί του και με τη χορωδία του, την οποία διευθύνω από μαθήτρια της… Β’ Λυκείου… (η διευθύντρια του σχολείου ήταν εξαιρετικά διορατική και «είδε» ότι παρά το γεγονός ότι ήμουν «τριτοδεσμίτιδα», το μεγάλο μου πάθος ήταν η χορωδία…) έχει βαθιές ρίζες… Σήμερα, η χορωδία έχει τη δομή πολυφωνικής χορωδίας ομοίων φωνών, λειτουργεί σε εβδομαδιαία βάση, δίνει συναυλίες στο χώρο του σχολείου, συμμετέχει σε διάφορα φεστιβάλ, φιλανθρωπικές εκδηλώσεις, χορωδιακά εργαστήρια κ.λπ. και φροντίζει να πραγματοποιεί ένα ταξίδι στο εξωτερικό κάθε χρόνο. Το 2012 συμμετείχε στο 2^ο Διεθνές Φεστιβάλ της Istria στην Κροατία. Για το 2013 σχεδιάζει τη συμμετοχή της σε διεθνές χορωδιακό φεστιβάλ στην Πορτογαλία.
Στη συνέχεια, σε ό,τι αφορά την «Παιδική Χορωδία Νέου Ωδείου Θεσσαλονίκης» και αυτός ο χώρος έχει ιδιαίτερη συναισθηματική σημασία για μένα, διότι είναι το ωδείο στο οποίο σπούδασα πιάνο και ανώτερα θεωρητικά.Είναι μια χορωδία με ιδιαίτερο μουσικό προφίλ μιας και απαρτίζεται από μικρά παιδιά με χαρισματικό μουσικό αφτί και φωνή, τα οποία εισάγονται κατόπιν ακρόασης. Όλα μαθαίνουν κάποιο μουσικό όργανο στο Ωδείο και αυτό με διευκολύνει ιδιαίτερα, διότι διαβάζουν τη χορωδιακή παρτιτούρα.  Έχουμε ταξιδέψει σε πολλά μέρη της γης… Γερμανία, Τσεχία, Ρωσία, Ιταλία, Τουρκία, Καναδά, Βουλγαρία, Βέλγιο, Αυστρία… με βραβεία σε διεθνείς Διαγωνισμούς… Χρυσό Μετάλλιο στο 5^th Brahms Festival, 8^th Moscow Sound Festival κ.λπ.
Ως προς τη «Χορωδία Ι.Ν. Αγίων Κυρίλλου & Μεθοδίου Θεσσαλονίκης»πρέπει να σας πω ότι είναι ένα κομμάτι της ζωής μου και της ψυχής μου. Την ίδρυσα με την αρωγή του πρώτου της Δ.Σ. το 1992, ούσα φοιτήτρια της Νομικής Σχολής, αλλά με απύθμενο πάθος για τη χορωδιακή τέχνη. Σπούδαζα τότε και διεύθυνση χορωδίας στο Κρατικό Ωδείο. Η πρώτη χορωδία είχε 45 κορίτσια 12 -20 ετών. Σήμερα η χορωδία έχει 4 τμήματα και πάνω από 200 χορωδούς! Προπαρασκευαστική χορωδία για παιδιά 6-9 ετών, παιδική χορωδία 9-15 ετών, chamber choir 12 – 20 ετών και νεανική χορωδία 15 ετών και άνω. Πάνω από 500 συναυλίες σε κάθε γωνιά της Ελλάδας στην Ευρώπη, Ασία, Αμερική, Αφρική… Συνεργασίες με το ΜΜΑ, ΜΜΘ, όπερα Θεσσαλονίκης, ΚΟΘ, ΣΟΔΘ, ξένες ορχήστρες… Διεθνή πρώτα βραβεία (Ιταλία, Καναδά, Κίνα, Ρωσία, Γερμανία, Νότιο Αφρική), έκδοση τριών ψηφιακών δίσκων και τόσα άλλα που δε χωρούν σε αυτές τις γραμμές.

Κατά τη διδασκαλία στη διεθνή χορωδιακή εβδομάδα "Zimriya Festival"
στο Akko του Ισραήλ, όπου δίδαξε έργα Ελλήνων συνθετών ως προσκεκλημένη μαέστρος, (2012)

Τ.Β. Αντιμετωπίζετε πρακτικές δυσκολίες ως προς την λειτουργία αυτών των συνόλων και την ανάδειξη του έργου τους;

Ε.Μ.Μ. Το δυσκολότερο κομμάτι στη λειτουργία ενός καλλιτεχνικού σχήματος είναι ο έγκαιρος και κατάλληλος προγραμματισμός της δράσης του. Ο αριθμός και κυρίως το είδος των συναυλιών καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το προφίλ μιας χορωδίας και τρόπον τινά προσδιορίζουν το ρυθμό εργασίας για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Οι δημόσιες σχέσεις της χορωδίας αποτελούν το κομμάτι της χορωδιακής πράξης στο οποίο καταναλώνω τον περισσότερο χρόνο. Ακολουθεί σε απόσταση αναπνοής η προσωπική μελέτη και προετοιμασία για την εκάστοτε διδασκαλία. Οι ώρες των προβών είναι, ας πούμε, το κερασάκι της τούρτας. Κυλούν γρήγορα, ομαλά και ευχάριστα όταν έχω διευθετήσει τα δύο προαναφερθέντα.

Τ.Β. Τι είδους δυσκολίες έχει η διεύθυνση χορωδίας παιδιών/εφήβων και ενηλίκων αντιστοίχως;

Ε.Μ.Μ. Στο βιβλίο μου αναφέρω διεξοδικά τις διαφορές και τις ιδιαιτερότητες ανάμεσα στη διδασκαλία παιδικών – νεανικών φωνών και ενηλίκων. Η «διεύθυνση χορωδίας» ως τεχνική είναι μια και εφαρμόζεται σε κάθε χορωδία με τον ίδιο τρόπο. Αυτό που διαφέρει είναι η μέθοδος διδασκαλίας, η διάρκεια της πρόβας, ο χρόνος που καταναλώνεται στην προθέρμανση της χορωδίας, το επιλεγόμενο ρεπερτόριο, το είδος των συναυλιών. Η διδασκαλία μιας παιδικής – νεανικής χορωδίας είναι επίπονη και απαιτεί υπομονή και επιμονή αλλά το αποτέλεσμά της είναι διαχρονικό. Η διδασκαλία μιας χορωδίας ενηλίκων από την άλλη, έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες.  Ειδικά όταν οι φωνές τους είναι ακαλλιέργητες, ο μαέστρος δεν έχει μεγάλο περιθώριο να προβεί σε βελτιώσεις με ορατά αποτελέσματα. Επίσης, κάποιοι χορωδοί έχουν άποψη για την επιλογή του ρεπερτορίου, των συναυλιών και της γενικότερης δράσης του μαέστρου, καθιστώντας το έργο του «μετ’ εμποδίων». Υπάρχει ένα «θεώρημα», ότι «συμμετέχω σε μια χορωδία γιατί πιστεύω στο μαέστρο της και εμπιστεύομαι τη διδασκαλία και τις επιλογές του». Τα παιδιά, οι νέοι και οι επαγγελματίες χορωδοί το γνωρίζουν και το εφαρμόζουν πιστά. Το πρόβλημα είναι με κάποιους ενήλικες ερασιτέχνες χορωδούς που δυσκολεύονται να μπουν σε αυτή την απλή λογική. Μια ακόμη δυσκολία στη διδασκαλία της χορωδίας ενηλίκων είναι ότι ξεχνούν! Με μια παιδική χορωδία μπορείς να ανασύρεις ένα χορωδιακό έργο της περασμένης σεζόν και με ένα μικρό «φρεσκάρισμα» έχεις το έργο έτοιμο για συναυλία. Με τους ενήλικες πρέπει το έργο ουσιαστικά να διδαχθεί εκ νέου…

Συμμετοχή στη χορωδιακή εβδομάδα “Tuscany Festival”  με συναυλίες
στην Τοσκάνη και τη Ρώμη (Βατικανό), 2006

Τ.Β. Mεταξύ του πλούσιου επιστημονικού σας έργου, περιλαμβάνεται επιστημονική δημοσίευση, αναφορικά με μια συγκριτική μελέτη της οργάνωσης και των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η σχολική χορωδία σε «τρεις ομάδες   ημερήσιων Γυμνασίων της χώρας (Δημόσια, Ιδιωτικά και Μουσικά Σχολεία)» όπως αναφέρετε χαρακτηριστικά. Θα μπορούσατε περιληπτικά να μας ανακοινώσετε τα αποτελέσματα της μελέτης σας;

Ε.Μ.Μ. Η εν λόγω μελέτη αποτελεί τη διδακτορική μου διατριβή και τα αποτελέσματά της αναφέρονται σε έναν τόμο 300+ σελίδων… Αν μπορούσε κανείς να πει ότι είναι δυνατόν να παρουσιαστεί μια περίληψη σε μία μόνο παράγραφο, θα επικεντρωνόταν περίπου στα εξής: Έχουμε μεγάλη άνθιση της σχολικής χορωδίας εν μέσω τεράστιων δυσκολιών υποδομής - εξοπλισμού και ελλιπούς κατάρτισης των διδασκόντων, το σχολικό ρεπερτόριο επικεντρώνεται κυρίως σε τραγούδια της έντεχνης, δημοτικής, δημοτικής και ποπ – ροκ μουσικής, ενώ απουσιάζει, σχεδόν παντελώς, η επαφή των μαθητών με τη λόγια χορωδιακή μουσική. Απουσιάζει, επίσης, η φωνητική αγωγή και η μεθοδολογία της διδασκαλίας της χορωδίας στο σχολείο. Αυτό που προβληματίζει, είναι ότι το φαινόμενο αυτό απαντάται και σε μια σημαντική μειοψηφία των Μουσικών Σχολείων της χώρας. Τα ιδιωτικά σχολεία τείνουν να έχουν αναλογικά τις περισσότερες χορωδίες που ερμηνεύουν λόγια χορωδιακή μουσική.  

Συμμετοχή με χορωδιακό σύνολο στην όπερα “Turandot” του Giacomo Puccini
(παραγωγή Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης)

Τ.Β. Διδάσκετε διεύθυνση χορωδίας και διευθύνετε τη μικτή χορωδία του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου. Τι διαφορές παρουσιάζει η διεύθυνση χορωδίας «φοιτητών μουσικού τμήματος” συγκριτικά με τη δ/νση άλλων ενηλίκων που δεν είναι μουσικοί;

Ε.Μ.Μ. Το γεγονός ότι οι χορωδοί ενός τμήματος μουσικών σπουδών διαβάζουν τη μουσική παρτιτούρα, αρκετοί από αυτούς έχουν προηγούμενη χορωδιακή εμπειρία, κάποιοι ειδικεύονται στο τραγούδι και στο σύνολό τους είναι νέοι άνθρωποι, («φρέσκες» φωνές, άριστη φυσική κατάσταση), σε συνδυασμό με το ότι σπουδάζουν και άλλα μαθήματα που συμπληρώνουν τη γενικότερη μουσική τους παιδεία, καθιστά το έργο του μαέστρου ουσιαστικότερο, του παρέχει τη δυνατότητα να εμβαθύνει στη μουσική ερμηνεία, να σμιλεύει το χορωδιακό ήχο και τις φωνές των χορωδών και να διδάσκει μεγάλα έργα του κλασικού – λόγιου παγκόσμιου χορωδιακού ανθολογίου. Στην περίπτωση μιας χορωδίας ενηλίκων, που δε γνωρίζουν μουσική ανάγνωση και δεν έχουν καλλιεργημένη φωνή, ο μαέστρος έχει ένα περιορισμένο πεδίο δράσης, διότι είναι δύσκολο να δουλέψει με μια ακαλλιέργητη ενήλικη φωνή, ιδιαίτερα όταν ο χορωδός είναι ώριμος ενήλικας, και σε κάθε περίπτωση η διδασκαλία γίνεται με αποστήθιση, αφού απουσιάζει η ικανότητα για μουσική ανάγνωση. Εξίσου περιορισμένη είναι και η δυνατότητα μιας τέτοιας χορωδίας για ενασχόληση με έργα ανώτερου επιπέδου, αλλά και για άρτια ερμηνευτική απόδοση του ρεπερτορίου.   

Τ.Β. Ποια είναι τα καλλιτεχνικά σας σχέδια για το 2012 - 2013;

Ε.Μ.Μ. Για λόγους οικονομίας χρόνου, θα απαντήσω στην ερώτησή σας επικεντρώνοντας την απάντησή μου στις δράσεις της  χορωδίας του Ι.Ν. Αγίων Κυρίλλου & Μεθοδίου. Ο προγραμματισμός, όπως έχει διαμορφωθεί μέχρι τώρα, περιλαμβάνει τις ακόλουθες δράσεις: μια συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης με τον κιθαρίστα και συνθέτη Νότη Μαυρουδή (28.11.12), μια Χριστουγεννιάτικη συναυλία για την Ελληνική Εταιρεία Προστασίας – Αποκατάστασης Ανάπηρων Παιδιών (ΕΛΕΠΑΑΠ) το Δεκέμβριο, μια φιλοξενία και συναυλία φιλίας με τη Χορωδία Κοριτσιών του Hamburg (13-16.3.13), μια συνεργασία με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης (26.4.13) στο ΜΜΘ, μια παρουσίαση νέων χορωδιακών συνθέσεων για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Καβάλας (Ιούνιος 2013) στην Καβάλα, συμμετοχή στην 4^η Θερινή Ακαδημία  του Ιονίου Πανεπιστημίου (1-7 Ιουλίου 2013), ένα ταξίδι στο Cape Town τον Αύγουστο του 2013 και κάποιες άλλες συναυλίες, για τις οποίες δεν έχουν οριστικοποιηθεί ακόμη οι ακριβείς ημερομηνίες.

Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki@gmail.com
Νοέμβριος 2012
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας