΄Ενας μαέστρος-φιλόσοφος χωρίς μπαγκέτα: KURT MASUR (18/7/1927-19/12/2015). Του Αλέξιου Σαββίδη

Ένας μαέστρος-φιλόσοφος χωρίς μπαγκέτα:
KURT MASUR
(Μπρζεγκ γερμανικής Κάτω Σιλεσίας [σημ. Πολωνία] 18/7/1927-Γκρήνουιτς Κοννέκτικατ, ΗΠΑ 19/12/2015)

Στα ογδόντα-οκτώ του χρόνια «έφυγε» πριν λίγες ημέρες από επιπλοκές της νόσου του πάρκινσον ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς αρχιμουσικούς της γενιάς «του Τριάντα», ο Γερμανός Κουρτ Μαζούρ, στον οποίο, όπως γνωρίζουν οι πολλοί του θιασώτες στο ιστοσελιδικό youtube, η επώδυνη περιπέτεια της υγείας του στα τελευταία χρόνια είχε εμφανώς αποτυπωθεί επώδυνα και «ζωντανά» στις τελευταίες του τηλε-βιντεοσκοπήσεις πριν από μια πενταετία περίπου. Οι μουσικόφιλοι του Φεστιβάλ Αθηνών στο Ηρώδειο ακόμη θυμούνται την συναυλία του το καλοκαίρι του 2007 επικεφαλής της Εθνικής Ορχήστρας της Γαλλίας, με εξαιρετικές ερμηνείες έργων Βάγκνερ (εισαγωγή στον «Ταννχώυζερ» και Μπρούκνερ (3^η «Βαγκνερική» Συμφωνία), καθώς και την πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή του στο (βραχύβιο δυστυχώς) ελληνικό μουσικό περιοδικό Classical Music Review, όπου, μεταξύ άλλων, ο ευρύτατα αποδεκτός και άκρως συμπαθής Ανατολικογερμανός μαέστρος, πραγματικός «αντίποδας» του παλαιού αυταρχικού-«δικτάτορα» αρχιμουσικού, σημείωνε:

«Σήμερα ο μαέστρος γίνεται όλο και περισσότερο ένας συνάδελφος μουσικών. Πέρασε η εποχή που ήταν σαν το βασιλιά. Κερδίζει το σεβασμό και την αποδοχή της ορχήστρας χάρη στις γνώσεις και τις ικανότητες που έχει. Η νέα γενιά μαέστρων προσπαθεί να δουλεύει με ευγένεια την ορχήστρα, και αυτός είναι ο σωστός τρόπος δουλειάς»[1].

Αυτό που κυρίως θυμούνται οι ακροατές του υψηλόσωμου και απέριττου Μαζούρ, είναι η «μετρημένη», σεμνή, «φιλοσοφημένη» ερμηνευτική του προσέγγιση και ο βαθύτατα καλλιεργημένος λόγος του στις συχνές συνεντεύξεις που παραχωρούσε, όπως για παράδειγμα στην Σκωτσέζικη Τηλεόραση το 1991 με την ευκαιρία της ζωντανής βιντεοσκόπησης δύο ιστορικών συναυλιών του με τη «δική του» περίφημη Ορχήστρα Γκεβάντ-χαους της Λειψίας (μια από τις παλαιότερες και ιστορικότερες της Ευρώπης), στις τέσσερεις Συμφωνίες του Μπραμς (διπλό DVD της NVC Arts/Kultur) –εδώ αποκάλυπτε ότι δικό του πρότυπο ήταν ο μυθικός Γερμανοεβραίος αρχιμουσικός Μπρούνο Βάλτερ (1876-1962), που στην τελευταία φάση της ερμηνευτικής δημιουργίας του πραγματοποίησε (όπως και ο ίδιος ο Μαζούρ) καριέρρα στις ΗΠΑ. Συγκαταλέγεται σε μια σπουδαία κατηγορία αρχιμουσικών που διηύθυναν χωρίς τη χρήση του «μαγικού ραβδιού», όπως οι αλησμόνητοι Λεοπόλδος Στοκόφσκι (1882-1977), Δημήτρης Μητρόπουλος (1896-1960), Χέρμανν Σέρχεν (1891-1966), Φέρεντς Φρίτσαϋ/Φρίκσαϋ (1914-1963), ΄Εριχ Λάιντσντορφ (1912-1993) και –στην ύστερη φάση του- ο Σοβιετικός «άρχοντας του πόντιουμ» Ευγένιος Σβετλάνοφ (1928-2002), καθώς και, στις μέρες μας, ο ήδη ενεντηντάχρονος Πιέρ Μπουλέζ (γενν. 1925) και ο Ρώσσος Γιούρι Τεμιρκάνοφ (γενν. 1938). Δημιουργεί πάντως εντύπωση το γεγονός ότι ο Μπρούνο Βάλτερ (τον οποίο ο Μαζούρ θαύμαζε απεριόριστα και τον είχε μάλιστα «φηφίσει» ως τον κορυφαίο κατά τη γνώμη του μαέστρο όλων των εποχών σε ειδικό «γκάλλοπ» του βρεταννικού περιοδικού BBC Music Magazine[2]), είχε σαφώς καταδικάσει τη μη χρήση μπαγκέτας, θεωρώντας την «σύμπτωμα παρακμής»[3]!!

Στο ευρύτερο κοινό ο Μαζούρ έγινε επίσης γνωστός για τις διαμεσολαβητικές του προσπάθειες μεταξύ του ανατολικογερμανικού καθεστώτος και των διαδηλωτών τον Οκτώβριο του 1989, λίγο πριν την κατάρρευση του κομμουνισμού στην πατρίδα του. Η σταδιοδρομία και η δισκογραφία/βιντεογραφία του υπήρξαν εντυπωσιακές[4], κατά τα τελευταία χρόνια μάλιστα η ΕΡΑ 3 μετέδωσε αρκετές από τις συναυλίες του μέσω της EBU. Διετέλεσε κύριος προσκεκλημένος αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής της Δρέσδης το 1955-1958 (και κύριος μαέστρος της αργότερα, μεταξύ 1967-1972), διευθυντής των Οπερών του Μένκλεμπουργκ (1958-1960) και Κωμικής του Βερολίνου (1960-1964), καθώς και καλλιτεχνικός διευθυντής της τελευταίας (1964-1967), κύριος αρχιμουσικός (Kapellmeister) της Ορχήστρας Γκεβάντ-χαους της Λειψίας (1970-1996), μουσικός διευθυντής της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης (1991-2002), κύριος μαέστρος της Φιλαρμονικής του Λονδίνου (2000-2007/8) και μουσικός διευθυντής της Εθνικής Ορχήστρας της Γαλλίας (2002-2008). Ιστορικής σημασίας υπήρξε η συναυλία στα «Προμς» του Λονδίνου κατά την επέτειο των ογδόντα χρόνων του (18/7/2007), που μεταδόθηκε ζωντανά από το Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ, όπου ο Μαζούρ διηύθυνε μέλη των δύο τελευταίων ορχηστρών στη Σερενάτα εγχόρδων του Τσαϊκόφσκυ και την 7^η Συμφωνία του Μπρούκνερ. Tην ίδια χρονιά βέβαια, τίμησε στη Λειψία τα ογδοντάχρονά του (2007) και η «δική του» Γκεβάντ-χαους, με απονομή σ’ αυτόν του Βραβείου Μέντελσσον και με πανηγυρική συναυλία την οποία διηύθυνε ο ίδιος, που έχει αποθησαυριστεί σε DVD της Euroarts, με τίτλο Kurt Masur: a life in music.

Φυσικά, πολλές άλλες κορυφαίες ορχήστρες του κόσμου διηύθυνε ο πολυβραβευμένος Μαζούρ[5] ως προσκεκλημένος μαέστρος, ενώ παροιμιώδης υπήρξε η διδασκαλία του μουσικής διεύθυνσης στη Μουσική Ακαδημία της Λειψίας, τα μουσικά σεμινάρια της Βαϊμάρης, στην Ακαδημία του ελβετικού Φεστιβάλ του Βερμπιέ κ.α. Τέλος, πραγματικούς «πυλώνες» της διεθνούς δισκογραφίας (σε κορυφαίες δισκογραφικές εταιρείες, όπως οι Philips, RCA, Decca, EMI) αποτελούν οι κύκλοι Συμφωνιών (κ.ά. ορχηστρικών/χορωδιακών έργων) του Μπετόβεν, του Μέντελσσον, του Σούμανν, του Μπρούκνερ και του Μπραμς, τα διάφορα ορχηστρικά έργα του Λιστ καθώς και εκείνα του Μαξ Μπρουχ, που ο Μαζούρ ηχογράφησε με την ιστορική «Γκεβάντ-χαους». Το 2002 κυκλοφόρησε στα γερμανικά η βιογραφία του από τον Johannes Former[6].-

Αλέξιος Γ.Κ. Σαββίδης
Δεκέμβριος2015
asavv@otenet.gr

Tεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας

[1] Τεύχος 3 (Αθήνα, άνοιξη 2007), σ. 48-52.

[2] Tεύχος Απριλίου 2011˙πρβλ. Α. Σαββίδης, Δοκίμια κλασσικής μουσικής παιδείας, 2^η έκδ., Αθήνα, Παπαζήσης, 2013, σ. 267 κ.εξ. και του ιδίου, Μεγάλοι μαέστροι. Βιογραφικό λεξικό, 2^η έκδ., Αθήνα, Πατάκης, 2009, σ. 220.

[3] Bλ. Bruno Walter, Περί μουσικής, μετ. Μαριάννα Αντωνοπούλου-Φωτεινή Παναγιωτοπούλου, επιμ. Κατερίνα Κορομπίλη-Αθανάσιος Τσικουδής, επίμετρο Μάρκος Τσέτσος, Αθήνα, Printa/Στις Πηγές της Γνώσης, 2004, σ. 116 κ.εξ., πρβλ. Σαββίδης, Μεγάλοι μαέστροι, ό.π., σ. 35.

[4] Για την δισκογραφία του βλ. σχετικά στους John Holmes, Conductors on record, Λονδίνο, Victor Gollancz, 1982 (ανατύπ. Westpost, Connecticut, Greenwood Press, 1982), σ. 433-434, David Patmore, A-Z of conductors, έκδοση δισκογραφικής εταιρείας Naxos, 2007, σ. 649-652 και Σαββίδη, Μεγάλοι μαέστροι, ό.π., σ. 218-220 (αναθεωρημένη στην υπό ετοιμασία 3^η έκδ.). Επιλογή της βιντεογραφίας του στον Α. Σαββίδη, Μαέστροι στο διαδίκτυο. Μια Τράπεζα Πληροφοριών και πρακτικός οδηγός, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2014, σ. 78-79. Στις τελευταίες βιντεοσκοπήσεις του συμπεριλαμβάνονται DVD της Εuroarts (2009) με τον Μαζούρ και την Ορχήστρα του Φεστιβάλ του Βερμπιέ σε έργα Μέντελσσον (3^η «Σκωτική» Συμφωνία και 1^ο πιανιστικό κονσέρτο με σολίστα την ταλαντούχα νεαρή Κινέζα Γιούγυα Βανγκ (γενν. 1987), καθώς και DVD της Masterclass Media Foundation (2010) με τον Μαζούρ να διδάσκει την 4^η «Ιταλική» Συμφωνία του Μέντελσσον σε νέους ανερχόμενους αρχιμουσικούς, στη Μουσική Ακαδημία του Βερμπιέ.