Ένας μεγάλος Κροάτης αρχιμουσικός: ΜΙΛΑΝ ΧΟΡΒΑΤ (28.7.1919-1.1.2014) (του Αλέξιου Γ.Κ. Σαββίδη)

Ένας μεγάλος Κροάτης αρχιμουσικός:
ΜΙΛΑΝ ΧΟΡΒΑΤ
(Πάκρατς Κροατίας 28.7.1919-΄Ιννσμπρουκ Αυστρίας 1.1.2014)

Μαζί με τoν συμπατριώτη του Λόβρο φον Μάτασιτς (1899-1985), ο Μίλαν Χόρβατ, που έφυγε πλήρης ημερών λίγο πριν τη συμπλήρωση των 95 χρόνων του την πρωτοχρονιά του 2014, συγκαταλέγεται στους κορυφαίους Κροάτες αρχιμουσικούς, με σημαντική σταδιοδρομία όχι μόνο στην  πατρίδα του αλλά και διεθνώς.

Με  σπουδές πιάνου, θεωρίας και σύνθεσης (1939-1945) στη Μουσική Ακαδημία του Ζάγκρεμπ (αλλά και με παράλληλες νομικές σπουδές στο εκεί Πανεπιστήμιο), παρακολούθησε τα σεμινάρια διεύθυνσης ορχήστρας ενός άλλου μεγάλου αρχιμουσικού, του Ουκρανο-Ιταλού ΄Ιγκορ Μαρκέβιτς (1912-1983) και αρχικά έγινε διευθυντής της Ραδιοφωνικής Χορωδίας του Ζάγκρεμπ (1945-1946). Την περίοδο 1946-1953 έγινε μουσικός διευθυντής της Συμφωνικής Ραδιοφωνικής του Ζάγκρεμπ, διδάσκοντας παράλληλα  μουσική διεύθυνση στην Μουσική Ακαδημία του. Στη συνέχεια ξεκίνησε μια καρποφόρα συνεργασία ως κύριος μαέστρος της Ιρλανδικής Εθνικής Ραδιοφωνικής Συμφωνικής στο Δουβλίνο (Eireann Radio Telefis Symphony Orchestra), την περίοδο 1953-1958. Από το 1958 διορίστηκε κύριος αρχιμουσικός των δύο σημαντικότερων μουσικών συνόλων της κροατικής πρωτεύουσας, αφενός της Όπερας του Ζάγκρεμπ (ως το 1965) και αφετέρου της Φιλαρμονικής της ίδιας πόλης (ως το 1969), με την οποία από το 1956 είχε πραγματοποιήσει επιτυχημένες περιοδείες  σε Ευρώπη και Αμερική (παρέμεινε επίτιμος μαέστρος της ως το τέλος της ζωής του) . Διετέλεσε επίσης μόνιμος προσκεκλημένος μαέστρος της Φιλαρμονικής της Σλοβενίας (στη Λιουμπλιάνα).

Η διεθνής καταξίωσή του εκτός Γιουγκοσλαβίας συνδέεται κυρίως με τον διορισμό του (1969-1975) ως κύριου μαέστρου στην νεοϊδρυμένη Αυστριακή Ραδιοφωνική Συμφωνική/ORF της Βιέννης (όπου τον διαδέχτηκε ο αειθαλής στις μέρες μας Φινλανδός μαέστρος και συνθέτης Λέιφ Σέγκερσταμ [1944-]), με την οποία, εκτός από επιτυχημένες περιοδείες και συμμετοχές σε διεθνούς κύρους φεστιβάλ (Λουκέρνης, Ζάλτσμπουργκ κ.ά.), πραγματοποίησε πολλές ραδιοφωνικές συναυλίες και μεγάλο μέρος των αξιόλογων δισκογραφήσεών του, ενώ παράλληλα από το 1970 και για πολλά χρόνια δίδαξε διεύθυνση ορχήστρας στη Μουσική Ακαδημία του Ζάλτσμπουργκ. Επιπλέον, τα φημισμένα σεμινάριά του είχαν ως αποτέλεσμα να γίνει καθηγητής μουσικής διεύθυνσης [σε ένα άλλο σπουδαίο αυστριακό μουσικό ίδρυμα], στην Ανώτατη Μουσική Σχολή του Γκρατς, από το 1975/76  ως το 1989. Μεταξύ των μαθητών του συγκαταλέγεται ο Ιταλός Φάμπιο Λουίζι (1959-), κύριος μαέστρος από το 2011 της Μητροπολιτικής ΄Οπερας της Νέας Υόρκης και γενικός μουσικός διευθυντής από το 2012 της ΄Οπερας της Ζυρίχης.

Ακούστε από το Youtube:
Dvorak Cello Concerto: Dmitry Prokofiev, Milan Horvat, Zagreb Philharmonic Orchestra

Χάρη στη μεγάλη αξία του ο Χόρβατ προσκλήθηκε επί σειράν ετών να διευθύνει σημαντικές ευρωπαϊκές ορχήστρες (π.χ. Φιλαρμονικές Μονάχου και ΄Εσσεν, Ραδιοφωνική Συμφωνική Λειψίας/MDR, Ορχήστρα «Τονκύνστλερ» Βιέννης, Ορχήστρα «Μοτσαρτέουμ» του Ζάλτσμπουργκ, Ορχήστρα Δωματίου Λωζάνης [της οποίας και υπήρξε επίτιμος μαέστρος], Ορχήστρα Ρωμανικής Ελβετίας, Νορβηγική Ραδιοφωνική Συμφωνική, κ.ά.), ενώ εμφανίστηκε επίσης στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Τέλος, στην όψιμη φάση της καριέρας του έγινε κύριος μαέστρος της Συμφωνικής του Γκρατς, την περίοδο 1997-2000.

Από τη δισκογραφία του ιδιαίτερα σημαντικές οι συνοδείες του αφενός με την Ορχήστρα της Κρατικής Όπερας της Βιέννης στον τσεμπαλίστα Ρομπέρ Βεϋρόν Λακρουά, σε 4 Κονσέρτα για πληκτροφόρο του Χάυντν, στον πιανίστα Γιαίργκ Ντέμους,  στο 21^ο και 27^ο πιανιστικό Κονσέρτο του Μότσαρτ και στην πιανίστα Ρενέ Τζιανόλι,  στα 2 γνωστότερα Κονσέρτα του Μέντελσσον (Westminster) και αφετέρου με τη Φιλαρμονική του Ζάγκρεμπ στον βιολονίστα ΄Ιγκορ ΄Οζιμ, στο Κονσέρτο του Μπετόβεν (Philips/Fontana). Με την Αυστριακή Ραδιοφωνική Συμφωνική έδωσε αξιοσημείωτες ερμηνείες (στις εταιρείες Classical Excellence και Point) του Κονσέρτου για ορχήστρα του Μπάρτοκ, Συμφωνιών των Μπρούκνερ (4^η «Ρομαντική»), Ντβόρζακ (8^ης ), Φραντς Σμιτ (2^ης ) και Σοστακόβιτς (10^ης) , αλλά και ορχηστρικών έργων του Ντεμπυσσύ, της Σινφονιέττας του Γιάνατσεκ και της Συμφωνίας «Ματθίας ο ζωγράφος» του Χίντεμιτ, ενώ ακόμη με τη Φιλαρμονική του Ζάγκρεμπ δισκογράφησε και την 1^η και 9^η Συμφωνία του Σοστακόβιτς (Vox/Turnabout). Πολύτιμη επίσης και η ερμηνεία του της 3^ης  Συμφωνίας του Σμιτ με την Ορχήστρα του BBC της Ουαλίας (στο Υοu Tube). Επίσης, οι συστηματικοί ακροατές του (τέως) Τρίτου Προγράμματος της ΕΡΑ που παρακολουθούσαν τη νυκτερινή ζώνη «Νοττούρνο», θα θυμούνται την εξαιρετική ζωντανή ερμηνεία του (αναμετάδοση μέσω της EBU) της 1^ης Συμφωνίας του Μπραμς, με τη Νορβηγική Ραδιοφωνική Συμφωνική.

Η ρυθμική, αβίαστη, κινησιολογία του (με μια «ιδιαίτερα αποτελεσματική  αίσθηση του μετρήματος», κατά τον Patmore) αποκαλύπτεται στην σπάνια βιντεοσκοπημένη συναυλία του (DVD της εταιρείας Silverline Classics) με την Ορχήστρα της Ιταλικής Ελβετίας (Λουγκάνο/1983), με εξαιρετικές ερμηνείες της σπάνια παιζόμενης εισαγωγής «Χέρμανν και Δωροθέα» του Σούμανν, του 2^ου πιανιστικού Κονσέρτου του Σοπέν (σπουδαία συνεργασία με τον πρόωρα χαμένο Νοτιοαφρικανό βιρτουόζο Στήβεν ντε Γκρόοτε [1953-1989]) και της 6^ης «Μικρής» Συμφωνίας του Σούμπερτ. Στο ιντερνετικό ‘You Tube’, τέλος, με την αναγγελία του θανάτου του αναρτήθηκαν πολύ πρόσφατα η συνοδεία του (το 2008, στα 89 του χρόνια!) στον Ρώσσο τσελλίστα Ντμίτρι Προκόφιεφ, στο Κονσέρτο του Ντβόρζακ (με τη Φιλαρμονική του Ζάγκρεμπ), καθώς και προγενέστερες ζωντανές τελικές πρόβες του στην 7^η Συμφωνία του Μπετόβεν (με τη Συμφωνική του Γκρατς/1994) και στην Ακαδημαϊκή εορταστική εισαγωγή του Μπραμς (ίδια ορχήστρα, αλλά άγνωστη χρονολογία) –αν και αποτελούν ερασιτεχνικές λήψεις, εν τούτοις μας βοηθούν να αντιληφθούμε πόσο σημαντικός μαέστρος υπήρξε.

Σημείωμα: Για την κύρια δισκογραφία του βλ. John Holmes, Conductors on record (Λονδίνο, εκδόσεις Gollancz, 1982), σ. 290-291 και David Patmore, A-Z of conductors (έκδοση δισκογραφικής εταιρείας Naxos, 2007), σ. 439-440. Για τη σταδιοδρομία και την εμπορική βιντεογραφία του βλ. Α. Σαββίδης, Μεγάλοι μαέστροι,2^η έκδ. (Αθήνα, εκδόσεις Πατάκη, 2009), σ. 504-505.

Αλέξιος Γ.Κ. Σαββίδης
asavv@otenet.gr
Μάρτιος 2014
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας