ΕΠΕΤΕΙΟΛΟΓΙΟ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΚΛΑΣΣΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ 2016
Η ΧΡΟΝΙΑ ΤΩΝ «ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΗΣΣΟΝΩΝ»
.jpg)
Με την είσοδο κάθε νέας χρονιάς οι ανά τον κόσμο δισκογραφικές/βιντεογραφικές εταιρείες ετοιμάζουν ξεχωριστά αφιερώματα, ιδιαίτερα για τα λεγόμενα «μεγάλα ονόματα» μεταξύ των συνθετών που τιμώνται με κυκλοφορίες ή επανεκδόσεις συχνά συλλογικών/επετειακών εκδόσεων/κυκλοφοριών, οικονομικών για τα λεγόμενα «μέσα βαλάντια» των φιλομούσων ακροατών. Η νέα χρονιά, παρά το γεγονός ότι δεν προβάλλει κάποιο απόλυτα «πρωτοκλασσάτο» ή πασίγνωστο όνομα συνθέτη, έχει εντούτοις να δώσει σημαντικές επετείους, αφού προβλέπουμε πως για ορισμένους από τους τιμώμενους μουσουργούς, η νέα χρονιά θα δώσει την ευκαιρία στο φιλόμουσο κοινό να προσεγγίσει το έργο τους πληρέστερα, όπως εξάλλου τους αξίζει. Θα μπορούσαμε δηλαδή να πούμε ότι αυτή είναι η χρονιά των «επιφανών» ή λιγότερο επιφανών «ησσόνων» συνθετών (για τον όρο βλ. Α. Σαββίδης, Δοκίμια κλασσικής μουσικής παιδείας, 2η έκδ., Αθήνα, Παπαζήσης, 2013, σ. 25 κ.εξ.).
Aπό τις παλαιότερες επετείους, σε πρώτο επίπεδο, οφείλουμε να αναφέρουμε τα εκατό χρόνια από το θάνατο δύο πολύ αξιόλογων συνθετών. Κατά πρώτον, του Γερμανού νεορομαντικού Μαξ Ρέγκερ (Max Reger, 1873-1916), με σημαντικό και όχι όσο διαδεδομένο όπως θα έπρεπε έργο (σημειώνουμε τις μεταδόσεις ορχηστρικών έργων του στις εκπομπές τού Θεόδωρου Λούστα, στο Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ). Τα συμφωνικά του αριστουργήματα έχουν δεόντως προβάλλει με εξαιρετικές ερμηνείες τους σπουδαίοι μαέστροι του παρελθόντος (Φριτς Λέμανν, Καρλ Μπαιμ, Γιόζεφ Κάιλμπερτ, Πάουλ βαν Κέμπεν, ΄Εντουαρντ βαν Μπέινουμ, Χέρμανν Σέρχεν, ΄Ωυγκεν Γιόχουμ), όμως πολύ σημαντικές είναι και οι εξαιρετικές συνθέσεις του για εκκλησιαστικό όργανο.
Και κατά δεύτερον, του Ισπανού Ενρίκε Γρανάδος (Enrique Granados, 1867-1916), του οποίου μεγάλο μέρος των πιανιστικών έργων (όπως η εξαίρετη εξαμερής σουίτα «Γκογυέσκας» του 1911) έχουν μεταγραφεί με μεγάλη επιτυχία για κλασσική κιθάρα, ενώ το Τρίo του για πιάνο, βιολί και βιολοντσέλλο συγκαταλέγεται στα πιο ενδιαφέροντα του είδους.
Επίσης, τιμώνται εφέτος τα 150 χρόνια από τη γέννηση του ιδιόρρυθμου, γλαφυρού Γάλλου Ερίκ Σατί (Eric Satie, 1866-1925), που τον αποκαλούσαν «εκκεντρικό εφευρέτη παράδοξων τίτλων» για τα έργα του, καθώς και του σχεδόν εντελώς συγχρόνου του, σπουδαίου Ιταλού μουσικοθεωρητικού, συνθέτη και πιανίστα Φερρούτσιο Μπουζόνι (Ferruccio Busoni, 1866-1924), στον οποίο μαθήτευσε στο Βερολίνο, μεταξύ άλλων και ο Δημήτρης Μητρόπουλος (120 χρόνια εφέτος από τη γέννησή του και 56 από το θάνατό του), που τότε πείστηκε να εγκαταλείψει μια συνθετική σταδιοδρομία για να αφιερωθεί στη μουσική διεύθυνση.
Συνεχίζοντας, σημειώνουμε τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Ρώσσου Βασσίλι Καλίννικοφ (Vassili Kalinnikov, 1866-1901), που στα τριάντα-πέντε χρόνια της ζωής του πρόλαβε να αφήσει αξιόλογα ορχηστρικά, πιανιστικά και φωνητικά (χορωδιακά) έργα, μεταξύ τους δύο Συμφωνίες και μια εξαιρετική Σερενάτα εγχόρδων,
όπως επίσης και τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Αργεντίνου Αλμπέρτο Χιναστέρα (Αlberto Ginastera, 1916-1983)
καθώς και του (πρόσφατα εκλιπόντος, σχεδόν αιωνόβιου) Γάλλου Ανρί Ντυτιγγιέ (Henri Dutilleux, 1916-2013) –το αφιέρωμα του Ανδρέα Ρικάκη στον τελευταίο (στο πλαίσιο της εκπομπής «Ο συνθέτης της εβδομάδας») ήταν ένα από τα καλύτερα που θυμόμαστε, μαζί με εκείνο στον σημαντικότατο Ελβετό μουσουργό Φρανκ Μαρτέν (Frank Martin, 1890-1974).
Οι φίλοι της όπερας εφέτος θα θυμηθούν τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Ιταλού Φραντσέσκo Τσιλέα (Francesco Cilea, 1866-1950), δημιουργού της (συχνότερα παιζόμενης) «Αδριανής Λεκουβρέρ», καθώς και της «Αρλεζιάννας»,
ενώ οι θιασώτες της ορχηστρικής μουσικής θα τιμήσουν φέτος τα 100 χρόνια από το θάνατο ενός λιγότερο γνωστού μέλους της δυναστείας των Βιεννέζικων βαλς, του ΄Εντουαρντ Στράουςς (Εduard Strauss, 1835-1916) που μας άφησε ορισμένα ενδιαφέροντα μικρά έργα (βαλς και πόλκες),
του Τσέχου μαέστρου στρατιωτικής μπάντας και δημιουργού αρκετών δημοφιλών εμβατηρίων, Γιούλιους Φούτσικ (Julis Fučik, 1872-1916) –εξ ού και το προσωνύμιό του «Βοημός Σούσα»-
και τέλος του ταλαντούχου Βρεταννού Τζωpτζ Μπάττερουορθ (George Butterworth, 1885-1916), που τόσο άδοξα χάθηκε στα τριάντα-ένα του χρόνια στα πεδία των μαχών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έχοντας όμως προλάβει να συνθέσει μικρά ορχηστρικά ειδύλλια, πραγματικά κομψοτεχνήματα, όπως το “A Shropshire Lad” και το “The Banks of Green Willow” (έργα που έχουν προβληθεί από τις εκπομπές της Κάτιας Καλλιτσουνάκη στο Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ).
Είναι τόσοι ακόμη οι συνθέτες που τιμώνται επετειακά το 2016, που όπως το έργο τους είναι εν πολλοίς άγνωστο –γεγονός βέβαια που (ας είμαστε ειλικρινείς) συχνά οφείλεται στο γεγονός ότι η μουσική τους είναι είτε απλά «διαχειριστικού» χαρακτήρα, χωρίς ιδιαίτερη έμπνευση, είτε υπέρ το δέον προγραμματική. Η παλαιότερη επέτειος μας θυμίζει τα 350 χρόνια από τη γέννηση του Ιταλού συνθέτη ψαλμών και λειτουργιών, Φραντσέσκο Σκαρλάττι (Francesco Scarlatti, 1666-1741), σαφώς λιγότερο γνωστού από τον πρεσβύτερο αδελφό του, Αλεσσάντρο Σκαρλάττι (1660-1725),
ενώ 250 χρόνια συμπληρώνονται από το θάνατο του δραστήριου Ολλανδού συνθέτη (γνωστότερου ως διπλωμάτη και πολιτικού), Ούνικο Βίλχελμ βαν Βασσενάερ (Unico Wilhelm van Wassenaer, 1692-1766), του οποίου τα έξι «Αρμονικά κονσέρτα» (“Concerti armonici”) παλαιότερα θεωρούνταν έργα του βιολονίστα και ιμπρεσσάριου Κάρλο Ριτσιόττι (περίπου 1681-1756).
Ακόμη, 200 χρόνια συμπληρώνονται εφέτος από το θάνατο ενός άλλου πολυγραφώτατου Ιταλού μουσουργού, του Τζιοβάννι Παϊζιέλλο (Giovanni Paisiello, 1740-1816), δημιουργού οπερών, ορατορίων και καντάτων, αλλά επίσης κουαρτέτων εγχόρδων και οκτώ πιανιστικών κονσέρτων, ορισμένα από τα οποία έχουν κατά καιρούς ακουστεί από το Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ, χωρίς όμως, πιστεύουμε, να τα θυμάται κανείς …
Οι μουσικόφιλοι που παρακολουθούν τα έργα των «ησσόνων» συνθετών θα θυμηθούν τη χρονιά αυτήν επίσης τα 150 χρόνια από το θάνατο αφενός του παραγωγικότατου, αν και σχεδόν άγνωστου, Τσέχου (Βοημού) συνθέτη, βιολονίστα και αρχιμουσικού Γιαν Καλίβοντα (Jan Kalivoda, 1801-1866)
και αφετέρου του πολύ πρόωρα χαμένου Νορβηγού συνθέτη του εθνικού ύμνου της πατρίδας του, Ρίκαρντ Νόρντραακ (Rikard Nordraak, 1842-1866), στενού φίλου του ΄Εντβαρντ Γκρηγκ –αν και πολλά υποσχόμενος, στα μόλις 24 χρόνια της ζωής του δυστυχώς δεν πρόλαβε να αφήσει έργο αντίστοιχο.
Επίσης, τιμώνται εφέτος τα 50χρονα από το θάνατο του Ισπανού βιολοντσελλίστα και συνθέτη Γκασπάρ Κασσάδο ή Κασσαντό (Gaspar Cassadó, 1897-1966), ο οποίος άφησε δημοφιλείς μικρές συνθέσεις για τσέλλο και πιάνο, αν και είναι κυρίως οι ερμηνείες του σε γνωστά κονσέρτα για τσέλλο και ορχήστρα που έχουν καταστήσει τη μνήμη του ανεξίτηλη.
Και για το τέλος, μερικές πιο πρόσφατοι επέτειοι μεγάλων δημιουργών που «έφυγαν» στις τελευταίες δεκαετίες αφήνοντας κενό δυσαναπλήρωτο: τα 20 χρόνια από το θάνατο του Δανού νεοκλασσικού συμφωνιστή Βαγκν Χόλμποε (Vagn Holmboe, 1909-1996),
του Σοβιετικού (πολωνοεβραϊκής καταγωγής) οπερατικού και συμφωνιστή Μιέτσυσλαβ Βάινμπεργκ (Mieczyslaw Weinberg, 1919-1996),
του Φινλανδού Γιόονας Κόκκονεν (Joonas Kokkonen, 1921-1996), δημιουργού της σημαντικής όπ ς «Τελευταίοι πειρασμοί» (1972-1975),
Paavo's hymn - Joonas Kokkonen - The Last Temptations
του επίσης Σοβιετικού Μπορίς Τσαϊκόφσκυ (Boris Tchaikovsky, 1925-1996), με αξιόλογες συνθέσεις συμφωνικές και μουσικής δωματίου,
καθώς και του σπουδαιότερου Ιάπωνα μουσουργού του εικοστού αιώνα, του μεγάλου Τόρου Τακεμίτσου (Toru Takemitsu, 1930-1996), για το πολυδιάστατο έργο του οποίου έχουμε στα τελευταία χρόνια απολαύσει ειδικά αφιερώματα από το Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ (όπως εκείνο του Μάρκου Μωυσίδη).
Και τέλος, μόλις 10 χρόνια συμπληρώνονται εφέτος από την εκδημία του σπουδαίου Ούγγρου (Τρανσυλβανού –αργότερα υπηκόου των ΗΠΑ) συνθέτη, Γκυέργκυ Λίγκετι (György Ligeti, 1923-2006).
Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και προσμονή αναμένουμε συλλογικές επανακυκλοφορίες των έργων όλων τους, ή, τουλάχιστον, των περισσοτέρων τους.
Αλέξιος Γ.Κ. Σαββίδης
Ιανουάριος 2016
asavv@otenet.gr
Επιλογή μουσικών βίντεο και τεχνική επιμέλεια σελίδας: Κώστας Γρηγορέας
.jpg)
