\"EFFECTS\" Η όγδοη τέχνη; (7^ο Μέρος)
DELAY (Μέρος β\') (του Μιχάλη Καραγιάννη)
[Ηλεκτρική & Ακουστική Κιθάρα]

[ηλεκτρικές νότες]
“EFFECTS”: Η όγδοη τέχνη;  (7^ο Μέρος)

DELAY
(Μέρος β’)

Όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο, το Delay δε μας προσφέρει απλά και μόνο κάποιες επαναλήψεις, αλλά μας δίνει πολύ περισσότερα πράγματα, που προκύπτουν από κάποιες έξυπνες ρυθμίσεις.

Εκτός λοιπόν από αυτές τις έξυπνες ρυθμίσεις, στο άρθρο αυτό θα μιλήσουμε για το έξυπνο παίξιμο (φυσικά πάντα και με τις ανάλογες ρυθμίσεις).

Ποιες είναι οι διαφορές;
Στην πρώτη περίπτωση, το αποτέλεσμα το έχουμε ήδη, απλά και μόνο από τις ρυθμίσεις που κάνουμε στο Delay. Είδαμε και από τα παραδείγματα στο προηγούμενο άρθρο, ότι ακόμα και με ένα χτύπημα, δημιουργούνται κάποια ενδιαφέροντα ρυθμικά σχήματα. Όπως επίσης, με την ανάλογη ρύθμιση έχουμε Modulation Effects, στερεοφωνικά τρυκ, Ping – Pong κλπ.
Στη δεύτερη περίπτωση όμως, για να έχουμε το αποτέλεσμα που θέλουμε, θα χρειαστεί να λάβουμε υπόψη τρεις παράγοντες. Πρώτον, την ταχύτητα (tempo) της μουσικής μας. Δεύτερον, την ταχύτητα (διάρκεια επαναλήψεων) που ορίζουμε στο Delay. Και τρίτον, o τρόπος που θα χτυπήσουμε, δηλαδή σε τι αξίες και σε ποια σημεία. Θα χρειαστεί λοιπόν να βάλουμε λίγο περισσότερη σκέψη για να κατανοήσουμε τους χρόνους. Πρέπει να μάθουμε να υπολογίζουμε, τι διάρκειες θα βάζουμε στο Delay και πώς να τα συνδυάζουμε όλα αυτά. Όταν το καταφέρουμε αυτό, τα υπόλοιπα, θα αφήσουμε να τα αναλάβει η φαντασία μας.
Το σημαντικότερο πράγμα λοιπόν είναι ο χρόνος και εμείς θα επιδιώξουμε να τον ελέγξουμε. Όλη μας η προσπάθεια είναι να ξεφύγουμε από το εύκολο, το απλό και το τυχαίο (που μας προσφέρει έτσι κι αλλιώς το Delay) και να περάσουμε στον απόλυτο έλεγχο του χρόνου.
Θα προσπαθήσω να το αναλύσω για γίνει λίγο πιο κατανοητό.

BPM
Κάθε ψηφιακή συσκευή είτε είναι Delay είτε ένα άλλο εφέ, ή κάποιο Synthesizer, ή ένα μουσικό πρόγραμμα ηχογράφησης κλπ. υπακούν σε ένα (ας πούμε) πρωτόκολλο μέτρησης του χρόνου με τα αρχικά BPM (beats per minute) (χτυπήματα ανά λεπτό). Με τον ίδιο τρόπο δηλαδή που μετράει το χρόνο και ο απλός μετρονόμος ή ένα ρολόι. Με τη διαφορά ότι αυτές οι ψηφιακές συσκευές και τα προγράμματα έχουν τη δυνατότητα να υποδιαιρούν το χρόνο σε χιλιοστά του δευτερολέπτου (που είναι τα milliseconds) και μας δίνουν τη δυνατότητα να ελέγχουμε αυτές τις υποδιαιρέσεις του δευτερολέπτου.  
Εάν δηλαδή βάλουμε το μετρονόμο στο 60 σημαίνει, ότι θα έχουμε 60 χτύπους στο λεπτό. Άρα ένα χτύπημα (beat) στο δευτερόλεπτο. 
Όταν ο μετρονόμος είναι στο 120, έχουμε 120 χτυπήματα στο λεπτό. Άρα δύο χτυπήματα (beats) στο δευτερόλεπτο κλπ. Ότι τιμή και να βάλουμε στο μετρονόμο πχ. 180, 200, 240 εννοούμε τα χτυπήματα που θα γίνουν στη διάρκεια του ενός λεπτού. Αυτό νομίζω ότι είναι αρκετά κατανοητό. Τα πράγματα γίνονται λίγο πιο περίπλοκα, όταν εισχωρήσουμε στο μικρόκοσμο του χρόνου, που είπαμε ότι είναι τα milliseconds.
Σ’ αυτόν το μικρόκοσμο, δεν μας απασχολεί μόνο πόσα χτυπήματα έχουμε στο λεπτό, σε τι ταχύτητα δηλ. έχουμε βάλει το μετρονόμο,   αλλά πολύ περισσότερο μας ενδιαφέρει ο χρόνος που μεσολαβεί από το ένα χτύπημα στο άλλο.   
Δηλαδή, εάν βάλουμε το μετρονόμο να μετράει τα τέταρτα στο 60, η απόσταση που μεσολαβεί από το ένα χτύπημα ως το άλλο είναι 1 δευτερόλεπτο. Δηλαδή διάρκειας 1000 milliseconds. Όταν λοιπόν ενεργοποιήσουμε το Delay και θέλουμε να το συγχρονίσουμε με το χτύπημα μας, πρέπει να του δώσουμε διάρκεια επανάληψης, (Delay Time) 1000 milliseconds και εμείς πρέπει να χτυπάμε τέταρτα.
Έτσι τα χτυπήματα μας θα είναι συγχρονισμένα ακριβώς με την κάθε επανάληψη που μας δίνει το Delay.
Εάν αυξήσουμε την ταχύτητα του μετρονόμου και θέλουμε το παίξιμο μας να συνεχίσει να είναι σε τέταρτα, (γιατί όλα αυτά είπαμε ότι επηρεάζονται και από τις αξίες που επιλεγούμε να παίξουμε), για να είναι συγχρονισμένο με το Delay, πρέπει να μειώσουμε τη διάρκεια του Delay. Δηλαδή εάν βάλουμε το μετρονόμο στο 120, τότε πρέπει να μειώσουμε τη διάρκεια του Delay στα 500 milliseconds.
Όσο δηλ. μεγαλώνει η ταχύτητα στο μετρονόμο, η διάρκεια του τετάρτου σε milliseconds μειώνεται.
Παραθέτω ενδεικτικά έναν πίνακα, για να έχουμε μια εικόνα.
(Η σχέση που προκύπτει είναι αντιστρόφως ανάλογη).

Τιμή μετρονόμου   60 BPM. Διάρκεια ενός beat = 1000 milliseconds

Τιμή μετρονόμου 120 BPM. Διάρκεια ενός beat  =  500 milliseconds

Τιμή μετρονόμου 240 BPM. Διάρκεια ενός beat  =  250 milliseconds

Τιμή μετρονόμου 500 BPM. Διάρκεια ενός beat  =  125 milliseconds

Όπως είπαμε οι παράγοντες που επηρεάζουν την πλοκή του ρυθμού είναι τρεις. Ο μετρονόμος, το Delay και οι αξίες που αποφασίζουμε να παίξουμε στην κατάλληλη χρονική στιγμή.
Η κάθε πλευρά μπορεί να έχει διαφορετική σχέση με το χρόνο.
Στη συνέχεια θα δούμε και άλλες σχέσεις πιο πολύπλοκες και ο καθένας φυσικά μπορεί να δοκιμάσει συνδυασμούς, που σίγουρα θα του δώσουν ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Ο παραπάνω πίνακας λοιπόν είναι μια βάση στη σχέση Μετρονόμου-Delay. Μια βάση για να μας βάλει σε έναν τρόπο σκέψης.

Το Feedback
Προτού πάμε σε κάποιο παράδειγμα συγχρονισμού, θέλω να πούμε κάποια πράγματα για το ρόλο του feedback.
Υπενθυμίζω, ότι το feedback είναι μια παράμετρος του Delay που με αυτή ορίζουμε τον αριθμό των επαναλήψεων.
Όταν παίζουμε μία φράση με ενεργό το Delay, μπορούμε να ορίσουμε εμείς τον αριθμό των επαναλήψεων (feedback). Στα παραδείγματα που θα ακολουθήσουν είναι προτιμότερο να έχουμε πολύ λίγες επαναλήψεις και ίσως ακόμη καλύτερα να έχουμε μόνο μια επανάληψη, όποια ταχύτητα και να επιλέξουμε. Αυτό το κάνουμε, γιατί θέλουμε να έχουν  συγκεκριμένο ρόλο οι επαναλήψεις και εάν είναι πολλές θα μειώσουν τη σαφήνεια των φράσεων μας, αλλά παράλληλα θα δημιουργήσουν και λανθασμένη αρμονία.

Συγχρονισμός
Ας κάνουμε μια άσκηση συγχρονισμού.
Στο παράδειγμα που ακολουθεί ορίζουμε στο Delay (Delay Time) μια ταχύτητα πχ. 500 milliseconds, ρυθμίζουμε τις παραμέτρους Wet-Dry ή αλλιώς balance στο 50% και στη παράμετρο feedback βάζουμε όπως είπαμε μόνο μια επανάληψη. Ας προσπαθήσουμε καταρχάς να συγχρονιστούμε έτσι, ώστε το κάθε μας χτύπημα να πέφτει ακριβώς με την επανάληψη του Delay το αποτέλεσμα πρέπει να είναι απόλυτα ρυθμικό και ομοιόμορφο. Δε θα βάλουμε ακόμα το μετρονόμο, θα μας βοηθήσει το αυτί μας. Στην αρχή παίζω δύο ελεύθερα κτυπήματα. Ακούω το Delay, για να καταλάβω το ρυθμό που θα ακολουθήσω. Μετά προσπαθώ να παίξω συνεχόμενα και να συγχρονιστώ με το Delay όσο καλύτερα γίνεται, έτσι ώστε παρόλο που γίνονται δύο χτυπήματα ένα το δικό μου και ένα από το Delay, πρέπει να τα κάνω να ακούγονται σχεδόν σαν ένα.

 Ηχητικό παράδειγμα 1 (Διαστήματα Τρίτης και Έκτης)

Τα διαστήματα τρίτης και έκτης όπως γνωρίζουμε, είναι τα διαστήματα με τα οποία μπορούμε να δημιουργήσουμε διφωνίες. Ας παίξουμε μια ματζόρε σκάλα.

 Ηχητικό παράδειγμα 2

Στο ηχητικό παράδειγμα 2 παίζω τη ντο ματζόρε κλίμακα σε δύο οκτάβες. (εικόνα 1) Ο μετρονόμος  είναι στο 120, χτυπάω όγδοα και το Delay είναι κλειστό.

Εικόνα 1

Στη συνέχεια θα αφήσω το μετρονόμο στα ίδια BPM (120) και τα χτυπήματα μου επίσης θα είναι σε όγδοα και θα ενεργοποιήσω το Delay. Έχω κάνει ήδη τις εξής ρυθμίσεις: Delay time στα 500 milliseconds, Wet-Dry 50% και το feedback στη μία επανάληψη. Ας ακούσουμε λοιπόν το αποτέλεσμα στο ηχητικό παράδειγμα 3.

 Ηχητικό παράδειγμα 3

Στην εικόνα 2 βλέπουμε να απεικονίζεται με νότες το ηχητικό παράδειγμα 3 που μόλις ακούσαμε. Το Delay παίζει το ρόλο της κιθάρας, που κάνει τη δεύτερη φωνή μια τρίτη κάτω.

Εικόνα 2

Στο ηχητικό παράδειγμα 4 που ακολουθεί, αλλάζω λίγο τον τρόπο στο παίξιμό μου και παίζω μια φράση με τρίηχα ογδόων. Κρατάω το μετρονόμο στο 120 και έχω το Delay κλειστό.

 Ηχητικό παράδειγμα 4

Στην εικόνα 3 σας γράφω τη μουσική φράση που ακούσατε, εάν θέλετε να το δοκιμάσετε.

Εικόνα 3

Στο ηχητικό παράδειγμα 5 που ακολουθεί, ενεργοποιούμε το Delay, κρατάμε τις ίδιες ρυθμίσεις και παίζουμε την ίδια φράση.

 Ηχητικό παράδειγμα 5

Στην εικόνα 4 βλέπουμε σε απεικόνιση με νότες, το ηχητικό παράδειγμα 5, που μόλις ακούσαμε. Και εδώ το Delay παίζει το ρόλο της κιθάρας, που κάνει τη δεύτερη φωνή μια τρίτη κάτω. Κλείνουμε το Delay στο τελευταίο τρίηχο, για να έχουμε σωστό κλείσιμο της φράσης και μέσα στο χρόνο που πρέπει.

Εικόνα 4

Μπορείτε λοιπόν να πειραματιστείτε και να δημιουργήσετε τις δικές σας φράσεις  και διφωνίες. Δοκιμάστε να βάλετε και Distortion, θα ακουστεί πολύ καλά.
Όμως θέλω να υπογραμμίσω τα εξής. Πέρα από τις έξυπνες ρυθμίσεις και το έξυπνο παίξιμο πρέπει να καταλάβουμε ότι πάνω από όλα αυτά, είναι το προσεκτικό παίξιμο, είναι το καλό παίξιμο, είναι το εκφραστικό παίξιμο.
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να έχουμε πολύ καθαρό και ακριβές παίξιμο. Γιατί κάθε λάθος ή κακό πάτημα ή τρίξιμο, θα το ακούμε ξανά στην επανάληψη. Τα εφέ δεν είναι για να μας απαλλάξουν από τη μελέτη και από το παίξιμο. Δε βάζουμε δηλ. τις μηχανές να παίξουν για μας. Τα εφέ είναι η κορνίζα σε ένα έργο τέχνης, που παίζει και αυτή το ρόλο της. Η ουσία όμως στη μουσική, παραμένει πάντα στην καλή σύνθεση στην καλή ιδέα και στο καλό παίξιμο. Αυτό σημαίνει μελέτη.
Όμως δεν τελειώνουμε εδώ.
Είναι πάρα πολλά ακόμα αυτά που πρέπει να πούμε για το Delay και πολύ ενδιαφέροντα, γι’ αυτό θα συνεχίσουμε στο επόμενο άρθρο με πολύ- πολύ έξυπνο παίξιμο. 
(Τέλος  7^ου  μέρους)

Μιχάλης Καραγιάννης
karagiannis@tar.gr
(Ιούλιος 2010)

Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας