FOUND IN TRANSLATION: ΟΤΑΝ Η ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ (των Α. Μουτσάτσου, Κ. Λουκά, Ε. Γεωργίου)
[καλλιτεχνιaTRικά]

[καλλιτεχνιaTRικά]

Μουσική και χειρουργική είναι λέξεις -έννοιες που δεν συνδυάζονται. Όμως, ο Αργύρης Μουτσάτσος, ο Κωνσταντίνος Λουκάς και ο Βαγγέλης Γεωργίου, που εργάζονται και βιώνουν την ακτινοφυσική και την πυρηνική ιατρική, έχουν αντίθετη άποψη και μας προτείνουν άκρως ενδιαφέροντα θέματα που, ομολογουμένως, δεν μπορούσαμε να τα φανταστούμε πριν από την ανάγνωση.
Το TaR ανοίγει τις πόρτες του σε μία τέτοια αρθρογραφία που μας αφήνει ανοιχτές τις πόρτες, τη φαντασία και τους ορίζοντες. Και ευελπιστεί τούτα τα θέματα που έχουν να κάνουν με ιατρική, επιστήμη και τα βαθύτερα του ανθρώπου, να συνεχίζουν να μας απασχολούν ασταμάτητα...
Τους καλωσορίζουμε. 

κάντε κλικ στο εικονίδιο-μεγάφωνο, για να ακούτε μουσική του Κ. Γρηγορέα που επέλεξε ο Βαγγέλης Γεωργίου από το Tar-radio.com

---

Found in translation:
Όταν η χειρουργική εκπαίδευση συναντά τη μουσική

Αργύρης Μουτσάτσος, Ακτινοφυσικός
Κωνσταντίνος Λουκάς, Φυσικός
Βαγγέλης Γεωργίου, Πυρηνικός Ιατρός

Αντί για πρόλογο

Τι γυρεύουμε εδώ? Γιατί μια δημοσίευση στο Tar αντί σ’ ένα επιστημονικό περιοδικό?

Τέσσερεις απαντήσεις μπορούν να δοθούν, χωρίς σειρά αξιολόγησης:

1.    Μας αρέσει τούτος ο χώρος. Εκφράζει την altera pars της «βαρύγδουπης» επιστημονικοφάνειας του εαυτού μας, λειτουργεί σαν το αντίβαρο αυτού που θεραπεύουμε καθημερινά, κι έτσι διαχρονικά μάλλον ισορροπούμε.

2.    Η μακρόχρονη (απ τα χρόνια της νιότης…) φιλία με τον εκδότη και τον διευθυντή του περιοδικού και, πιθανά, με μερικούς από σας.

3.    Χρόνια τώρα, μας συναρπάζει ερασιτεχνικά (άρα και βαθειά) η διασύνδεση της μουσικής με την Ιατρική. Αν το παρακάτω κείμενο σας φανεί ενδιαφέρον, κινδυνεύετε να μας υποστείτε κατ’ εξακολούθηση…

4.    Αυτόν τον καιρό σχεδιάζουμε να μελετήσουμε στο Κέντρο μας (θα δείτε παρακάτω) το θέμα που διαπραγματευόμαστε στο κείμενο που ακολουθεί. Θα χρειασθούμε τις υποδείξεις, τα σχόλια και τη συμμετοχή σας.Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον Κώστα Γρηγορέα, γιατί αγκάλιασε αυτήν την προσπάθεια, μας μετέφερε την επαΐουσα γνώμη και πείρα του και προσφέρθηκε να γίνει το πρώτο «πειραματόζωο».

(Για πληροφορίες, υποδείξεις, σχόλια αλλά και για πιθανή συμμετοχή σας στο πείραμα γράψτε στο melatron@otenet.gr )

Βαγγέλης Γεωργίου   

---

Οι προσομοιωτές στην Ιατρική Εκπαίδευση

Η Ιατρική είναι ένα μείγμα από επιστημονικές γνώσεις και τεχνικές δεξιότητες. Σε μερικές μάλιστα ιατρικές ειδικότητες, όπως π.χ. η χειρουργική, το τεχνικό σκέλος αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα.  Από την άλλη μεριά, η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας επέφερε αντίστοιχη πρόοδο στις τεχνικές μεθόδους της Ιατρικής και της χειρουργικής, που πριν από λίγα χρόνια ήταν αδιανόητες.

Η ανάγκη για αφομοίωση αυτών των τεχνικών από τους εκπαιδευόμενους γιατρούς, μαζί με μια  σειρά από άλλους λόγους που σχετίζονται με την ολοένα αυξανόμενη έλλειψη διαθέσιμου επαγγελματικού χρόνου, τις αυξημένες απαιτήσεις για ασφάλεια των ασθενών, την ανάγκη για αντικειμενική αξιολόγηση της επίδοσης των ειδικευομένων κλπ, οδήγησαν την ιατρική εκπαίδευση να «δανειστεί» εκπαιδευτικά πρότυπα από άλλες εφαρμογές όπως πχ η εκπαίδευση των πιλότων: Οι ιατρικοί προσομοιωτές (medical simulators) αποτελούν ένα νέο τρόπο εκμάθησης και εξάσκησης που μπορεί να εφαρμοσθεί σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον, εξαλείφοντας την παρουσία του ασθενή στα, αρχικά τουλάχιστον, στάδια της καμπύλης μάθησης (learning curve) του εκπαιδευομένου.

Flight into Egypt (1305), by Giotto

Η προσομοίωση προσφέρει ένα περιβάλλον στο οποίο οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να εξασκηθούν μέχρι να φθάσουν σε συγκεκριμένα επίπεδα ικανοτήτων και η "δυνατότητα αποτυχίας" μπορεί να ενσωματωθεί στη διαδικασία μάθησης χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια των ασθενών¹.  Έτσι, η εμπειρία από τη χρήση των ιατρικών προσομοιωτών έχει δείξει ότι οι εκπαιδευόμενοι σ αυτούς, έχουν πιο αποτελεσματική και σταθερή απόδοση στην καθημερινή πράξη σε σχέση με όσους έχουν εκπαιδευτεί μόνο με τις παραδοσιακές μεθόδους εκπαίδευσης. Επίσης, έχει φανεί ότι η εκπαίδευση με προσομοιωτή σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας (virtual reality) υπερτερεί σε σύγκριση με την κλασσική εκπαίδευση γιατί επιτυγχάνεται:

• Εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος
• Ασφάλεια για τον ασθενή και τον εκπαιδευόμενο
• Εκπαίδευση σε «δύσκολα» σενάρια που σπανίζουν στην καθημερινή πράξη.
• Η δυνατότητα καταγραφής και ανασκόπησης της απόδοσης μετά από κάθε σενάριο και στη συνέχεια η βελτίωση συγκεκριμένων επιδόσεων και δεξιοτήτων του εκπαιδευομένου. 

Για τους λόγους αυτούς, ήδη, η εκπαίδευση σε προσομοιωτές αποτελεί υποχρεωτικό στοιχείο για τη συμμετοχή στις εξετάσεις χορήγησης ιατρικής ειδικότητας  στις ΗΠΑ. Επίσης,  εκτός από την ατομική, και η ομαδική εκπαίδευση γιατρών διαφορετικών ειδικοτήτων με χρήση προσομοιωτών εικονικής πραγματικότητας (πχ αντιμετώπιση πολυτραυματία) έχει ήδη εδραιωθεί και κατ’ επέκταση ενσωματωθεί στα αντίστοιχα προγραμμάτων σπουδών². Τέλος, αρκετές ασφαλιστικές εταιρείες, ανταμείβουν με εκπτώσεις ασφαλίστρων τους γιατρούς που έχουν εκπαιδευθεί συστηματικά σε προσομοιωτές³.

Ψάχνοντας για ανάλογα τεχνικής εκπαίδευσης των χειρουργών

Η κατάκτηση μιας άρτιας τεχνικής απαιτεί συχνή εξάσκηση. Σχετικές μελέτες στη διεθνή βιβλιογραφία (με πιο αντιπροσωπευτική την εργασία του Erricson⁴) υποδεικνύουν ότι είναι απαραίτητο να υπάρχει συγκεκριμένο πρόγραμμα (curriculum) μακρόχρονης εξάσκησης με δυναμικό χαρακτήρα ώστε να παρέχει τη δυνατότητα εξατομίκευσης στις ανάγκες του κάθε εκπαιδευόμενου. Ωστόσο, η πλειονότητα των μελετών αυτών αφορά  τομείς εκτός της ιατρικής. Στα πλαίσια της χειρουργικής εκπαίδευσης, το τοπίο είναι ακόμα θολό ως προς τη μορφή που πρέπει να έχει ένα άρτιο πρόγραμμα εξάσκησης. Αναγκαζόμαστε λοιπόν να ψάχνουμε ανάλογα από άλλες, εκτός Ιατρικής, εφαρμογές. Έχουμε ήδη ασχοληθεί με τις αναλογίες μεταξύ της ιατρικής προσομοίωσης και εκείνης των εξομοιωτών πτήσεων ενώ τώρα μας συναρπάζει η ιδέα συνεργειών μεταξύ μουσικής και χειρουργικής  εκπαίδευσης για  την οποία θα αναφερθούμε παρακάτω.    

Το αεροπορικό ανάλογο

‘Οπως προαναφέρθηκε, η ιατρική προσομοίωση έχει δανειστεί αρκετά στοιχεία από την επιτυχημένη χρήση των εξομοιωτών πτήσεων (flight simulators) τα τελευταία 40 χρόνια στο χώρο της αεροπορίας (εικόνα 1).

Συγκεκριμένα, οι εξομοιωτές πτήσεων έχουν «δανείσει» στους αντίστοιχους ιατρικούς, χαρακτηριστικά όπως ο υψηλός φωτορεαλισμός στη διάρκεια μιάς εικονικής πτήσης, η εισροή πολυαισθητήριων δεδομένων στην αξιολόγηση και η χρήση τεχνολογιών απτικής ανάδρασης και σύνθετης κίνησης. Από τεχνική άποψη, τα στοιχεία αυτά είναι άμεσα εφαρμόσιμα στην ιατρική εκπαίδευση ενώ εκτός από την εξάσκηση-εκμάθηση μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την αντικειμενική αξιολόγηση, βελτίωση και κατηγοριοποίηση των τεχνικών δεξιοτήτων του χρήστη. Μια συνοπτική σύγκριση μεταξύ του πιλοτηρίου (cockpit) ενός αεροπλάνου και της χειρουργικής αίθουσας φαίνεται στον Πίνακα 1. Εκείνο που είναι σαφές είναι ότι, όπως από την υιοθέτηση των εξομοιωτών πτήσεων δεν έγιναν οι πτήσεις ασφαλέστερες για τους πιλότους αλλά κυρίως για τους επιβάτες, έτσι προσδοκάται ότι οι ιατρικοί εξομοιωτές θα κάνουν ασφαλέστερη την άσκηση της ιατρικής κυρίως για τους ασθενείς.

Το «μουσικό» ανάλογο

Οι χειρουργοί, όπως και οι μουσικοί, μπορούν να θεωρηθούν εκτελεστές έργου (performers). Παραδοσιακά, οι χειρουργοί μαθαίνουν την «τέχνη» τους, μέσω μιας παρατεταμένης μαθητείας, η οποία επιτρέπει στους εκπαιδευόμενους να αποκτήσουν ένα ευρύ ρεπερτόριο δεξιοτήτων συνεπικουρώντας ή και εκτελώντας έναν ικανό αριθμό επεμβάσεων. Στο πλαίσιο της καθημερινής κλινικής πράξης, οι εκπαιδευόμενοι χειρουργοί πρέπει επίσης να μάθουν πώς να αντιμετωπίζουν την εμφάνιση διαφόρων προβλημάτων και επιπλοκών.

Προσεγγίζοντας την κατάρτιση ενός προγράμματος χειρουργικής εκπαίδευσης και εξάσκησης  χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο από το χώρο της μουσικής, μπορεί κανείς να ανακαλύψει πολύ στενούς και διαφωτιστικούς δεσμούς:

 Για έναν σολίστα μουσικό, οι απαιτήσεις εστιάζονται σε θέματα αυτοσυγκέντρωσης και συγχρονισμού των μερών του σώματος που χρησιμοποιεί.

Trio Alvar Suñol Muñoz-Ramos (Saper Galleries)

Στα πλαίσια ενός  συνόλου μουσικών (ορχήστρα, μπάντα κλπ) εγείρονται πρόσθετες απαιτήσεις, όπως η ανάγκη επεξεργασίας σύνθετων πληροφοριών σε σύντομο χρονικό διάστημα και η αφομοίωσή τους υπό πίεση. Σε μία ορχήστρα, κάθε μουσικός έχει το δικό του ρόλο, αλλά ταυτόχρονα όλοι μαζί  πρέπει να συνεργασθούν  για να παρουσιάσουν μια ικανοποιητική παράσταση. Μπορούμε να διακρίνουμε τρεις ξεχωριστές φάσεις προκειμένου να επιτευχθεί αυτό:

• Η πρώτη αφορά στην ατομική εξάσκηση, όπου ο κάθε μουσικός μαθαίνει και προετοιμάζει το κομμάτι του.
• Η δεύτερη στην «πρόβα», όπου οι ανεξάρτητοι μουσικοί γίνονται ομάδα (μουσικό σύνολο) και οικοδομούν κοινή αντίληψη για τη μουσική τους.
• Κατά την τρίτη φάση το σύνολο εκτελεί χωρίς διακοπές το πρόγραμμα που θα παρουσιάσει στο κοινό, πριν εκτεθεί σε αυτό.

Αντίστοιχα, ένας χειρουργός, πέρα από τις ατομικές του τεχνικές ικανότητες, θα πρέπει να ασκηθεί και σε  άλλες δεξιότητες, οι οποίες αποκτώνται εμπειρικά, όπως η ομαδική εργασία, η ηγεσία, η επικοινωνία με τους ασθενείς και τους συναδέλφους, η κλινική κρίση και η λήψη αποφάσεων. Σε αντίθεση με την τεχνική κατάρτιση, οι ιδιότητες αυτές είναι πιο εμφανείς στην αντιμετώπιση προβλημάτων και τη διαχείριση απρόβλεπτων καταστάσεων και επιπλοκών.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει αναφορά σε μία θεμελιώδη διεργασία, η οποία αποτελεί θεμέλιο λίθο της μουσικής εκπαίδευσης και προηγείται οποιασδήποτε «φάσης» είτε πρόκειται για σολίστα μουσικό ή μουσικό εντός ενός συνόλου. Είναι αυτή της «προθέρμανσης» (warm up) μέσω της οποίας ο κάθε μουσικός προετοιμάζει το σώμα και το πνεύμα του ώστε να ανταποκριθεί στις εκάστοτε παικτικές και ερμηνευτικές απαιτήσεις. Κατ’ αντιστοιχία, ένα στάδιο «προθέρμανσης» έχει αποδειχτεί ιδιαίτερα κρίσιμο για τις επιδόσεις ενός χειρουργού⁵, αλλά, όπως θα αναφερθεί παρακάτω, απουσιάζει προς το παρόν από τα ισχύοντα προγράμματα χειρουργικής εκπαίδευσης.

Rhapsody in Blue by Alvar Suñol Muñoz-Ramos (Saper Galleries)

Η εξάσκηση των μουσικών

Σήμερα, δεν υπάρχει ομοφωνία σχετικά με το πώς οι μουσικοί πρέπει να μάθουν κάτι τόσο σημαντικό όσο η σωστή εξάσκηση. Οι περισσότερες πληροφορίες σχετίζονται με υψηλού επιπέδου καλλιτέχνες και όχι αρχάριους μαθητές. Για παράδειγμα, σε μια λεπτομερή μελέτη, καταγράφηκε η διαδικασία με την οποία μια επαγγελματίας πιανίστρια έμαθε ένα απαιτητικό σόλο κομμάτι και το παρουσίασε για ηχογράφηση⁶. Σε λεπτομερή ανάλυση, με βάση τις μαγνητοσκοπήσεις όλων των συνεδριών εξάσκησης (33 ώρες σε διάστημα 10 μηνών), εντοπίστηκαν τέσσερα βασικά στάδια:

1. Το αρχικό στάδιο «γνωριμίας» με το κομμάτι, ακολουθούμενο από
2. Το  στάδιο «αυτοματοποίησης» των κινήσεων μέσω διαρκούς μελέτης της παρτιτούρας
3. Το  στάδιο «ολοκλήρωσης» στο οποίο τα επιμέρους στοιχεία της απόδοσης του κομματιού ενοποιούνται και ενσωματώνονται οι απαραίτητες «προσθήκες» πριν την παράσταση
4. Το στάδιο «συντήρησης», το οποίο συνίσταται από περιοδικές επαναλήψεις (ακόμα και για πολλά χρόνια) και αποσκοπεί στην διατήρηση υψηλών επιπέδων απόδοσης.

Αυτή η διαδικασία απαιτεί, σε κάθε στάδιο, υψηλή συγκέντρωση και έντονη πνευματική προσπάθεια.

Quartet by Alvar Suñol Muñoz-Ramos (Saper Galleries)

Η λειτουργία ενός μουσικού συνόλου (ορχήστρα, μπάντα κλπ) εμφανίζει πρόσθετες προκλήσεις. Οι διαφορετικές ερμηνείες πρέπει να συγκεράζονται και τελικά να συγκλίνουν σε μια κοινή αντίληψη της μουσικής ενώ οι πιθανές δυσκολίες πρέπει να εντοπίζονται και να επιλύονται πριν από την παράσταση. Οι πρόβες προσφέρουν ένα γόνιμο πεδίο για αυτό, ένα ενδιάμεσο στάδιο πριν την παράσταση στο κοινό σε ένα ασφαλές περιβάλλον⁷. Στις πρόβες, πέρα από τα τεχνικά και ποιοτικά στοιχεία της επικείμενης παράστασης, οι μουσικοί καλλιεργούν τις απαραίτητες δεξιότητες που προϋποθέτει η ομαδική εργασία, όπως η επικοινωνία και το από κοινού αίσθημα ευθύνης. Βέβαια, οι πρόβες επιτελούν το σκοπό τους όταν προηγουμένως κάθε μουσικός έχει ανεξάρτητα μελετήσει και εξασκηθεί στο δικό του κομμάτι. 

Η εξάσκηση των χειρουργών

Στη χειρουργική, όπως και στη μουσική, ο τελικός στόχος είναι η παράσταση -εν προκειμένω- η εγχείρηση. Όμως, ο δρόμος για μια επιτυχημένη εγχείρηση, περνά από την ολοκληρωμένη εκπαίδευση και τη σωστή εξάσκηση. Ακόμα και στις περιπτώσεις όπου υιοθετούνται τεχνικές προσομοίωσης, η αποτελεσματική/αποδοτική αξιοποίησή τους, στα πλαίσια ενός προγράμματος εκπαίδευσης, δεν είναι προφανής.

Για τους περισσότερους εκπαιδευόμενους χειρουργούς, δεν υπάρχει ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ της πρακτικής τους εξάσκησης και της εξάσκησης του επαγγέλματος. Δεδομένου ότι η εκπαίδευσή τους συντελείται κυρίως σε ατομικό επίπεδο, η έγκυρη  αξιολόγηση της επίδοσής τους -ακόμα και υπό όρους τεχνικής δεξιότητας- είναι εφικτή μόνο σε πραγματικά περιστατικά. Αλλά τότε είναι μάλλον αργά. Απουσιάζει εμφανώς ένα στάδιο ανάλογο με αυτό της «πρόβας» των μουσικών. Η προσομοίωση θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για ένα τέτοιο στάδιο, λειτουργώντας ως πολύτιμο συμπλήρωμα της πρακτικής εξάσκησης σε πραγματικά περιστατικά και επιτρέποντας στους εκπαιδευόμενους να εδραιώσουν τις απαραίτητες ψυχοκινητικές δεξιότητές σε ένα ασφαλές περιβάλλον ομαδικής εργασίας. Επιπλέον, η δυνατότητα ελεγχόμενης αναπαράστασης επιπλοκών, επιτρέπει στους εκπαιδευόμενους να βιώσουν το αίσθημα του κινδύνου και της πίεσης δίχως να διακυβεύεται η ακεραιότητα των ασθενών. Τέλος, η προσομοίωση μπορεί άμεσα να προσφέρει το κατάλληλο περιβάλλον στο οποίο ο χειρουργός να επιτελεί μια διεργασία αντίστοιχη αυτής της «προθέρμανσης» των μουσικών, η οποία επίσης απουσιάζει εμφανώς από την χειρουργική εκπαίδευση παρόλο που τα παρελκόμενα οφέλη της είναι προφανή και ήδη καταγεγραμμένα⁵. Στον Πίνακα 2, κατ’ αντιστοιχία με το αεροπορικό ανάλογο, αναφέρονται στοιχειώδεις ομοιότητες και διαφορές μεταξύ του χειρουργού και ενός μουσικού στα πλαίσια ενός μουσικού συνόλου.

Μια προσέγγιση στην κατάρτιση προγράμματος εκπαίδευσης και εξάσκησης χειρουργών «εμπνευσμένη» από το χώρο της μουσικής, θα μπορούσε να συνίσταται από τρία στάδια:

1.       Την πρακτική εξάσκηση των επιμέρους δεξιοτήτων, χρησιμοποιώντας απλές υλοποιήσεις προσομοίωσης ή εξομοιωτές εικονικής πραγματικότητας στα πλαίσια ενός κατάλληλα σχεδιασμένου προγράμματος ώστε να βελτιστοποιούνται οι δυνατότητες μάθησης.

2.        Προγραμματισμένες «πρόβες» εκτέλεσης ρεαλιστικών περιστατικών ως μέλος μιας χειρουργικής ομάδας χρησιμοποιώντας υψηλής πιστότητας προσομοιωτές χειρουργικών θαλάμων.

3.        Εγχείρηση πραγματικών ασθενών (με κατάλληλη εποπτεία) όταν η απόδοση του εκπαιδευόμενου φτάσει προκαθορισμένα επίπεδα-στόχους.

Σε κάθε ένα από τα περιγραφόμενα στάδια, είναι κρίσιμης σημασίας η ύπαρξη ενός αξιοκρατικού και αμφίδρομου συστήματος αξιολόγησης, μέσω του οποίου η πρόοδος κάθε εκπαιδευόμενου θα μπορεί να καταγραφεί και – το σημαντικότερο – να βελτιστοποιηθεί.

Το παράδειγμα της μουσικής στη χειρουργική εκπαίδευση

Το μουσικό ανάλογο της εκπαίδευσης στη χειρουργική είναι πρακτικά ανεξερεύνητο.  Στην αντίληψη μας έχουν υποπέσει δύο μόνο μελέτες στη διεθνή βιβλιογραφία, οι οποίες μάλιστα ανακοινώνουν σχετικά αντικρουόμενα αποτελέσματα. Στην πρώτη από αυτές⁸, το γενικότερο συμπέρασμα είναι ότι οι χειρουργοί, και ιδιαίτερα οι εκπαιδευόμενοι, θα πρέπει να μην ακούν μουσική της αρεσκείας τους κατά τη διάρκεια μιας επέμβασης καθώς αποσπάται σημαντικό μέρος της προσοχής τους. Οι ερευνητές, παρόλο που μελετούν τις επιδράσεις της μουσικής που «εξιτάρει» τον κάθε συμμετέχοντα, γενικεύουν και συνιστούν να μην υπάρχει κανενός είδους μουσική στην αίθουσα του χειρουργείου. 

Στη δεύτερη μελέτη⁹, αξιολογήθηκαν οι επιδόσεις τριάντα άπειρων φοιτητών ιατρικής (με ενδιαφέρον στην χειρουργική) σε απλές λαπαροσκοπικές διαδικασίες (π.χ. συρραφή) χρησιμοποιώντας έναν εξομοιωτή εικονικής πραγματικότητας. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο μέσος χρόνος ολοκλήρωσης του εκάστοτε εγχειρήματος ήταν σημαντικά μικρότερος για εκείνους τους συμμετέχοντες που διέθεταν μουσική παιδεία. Παράλληλα, στη μελέτη αυτή καταγράφηκε ότι η επίδραση της μουσικής παιδείας ήταν σημαντικότερη στους άνδρες συμμετέχοντες: Όσοι ασχολούνταν με τη μουσική ολοκλήρωσαν τουλάχιστον δύο λεπτά νωρίτερα την εκάστοτε διαδικασία. Η συγκεκριμένη έρευνα εκπονήθηκε βασισμένη σε προηγούμενες μελέτες, σύμφωνα με τις οποίες η μουσική παιδεία βελτιώνει την οπτική και χωρική αντίληψη του ατόμου. Ας σημειωθεί ότι η αυξημένη οπτική και χωρική αντίληψη είναι στοιχεία απαραίτητα για την επιτυχή εκτέλεση μιας λαπαροσκοπικής επέμβασης.  

Η υπόθεση εργασίας (το πείραμα)

Υποθέτουμε ότι οι άριστοι μουσικοί έχουν αναπτύξει άψογο συγχρονισμό χεριών-οφθαλμών (hand- eye coordination), κάτι που είναι ζητούμενο στον εκπαιδευόμενο χειρουργό. Επομένως, θα μπορούν να εκτελέσουν βασικές χειρουργικές τεχνικές στον προσομοιωτή, παρουσιάζοντας καλύτερη καμπύλη εκμάθησης απ ότι οι άπειροι εκπαιδευόμενοι, παρόλο που στερούνται βασικών ιατρικών γνώσεων. Υπάρχουν ενδείξεις ότι πιθανώς τούτο να ισχύει και σε άλλα επαγγέλματα…

 
http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/8050633.stm)

Παράλληλα, θα εκτιμηθεί ποσοτικά η χωρική αντίληψη των συμμετεχόντων κάτι που θα αναμένεται να συντελέσει στην περαιτέρω βελτίωση της τεχνικής τους.

Εάν η παραπάνω υπόθεση εργασίας επιβεβαιωθεί, τότε είναι πιθανόν ότι η σύσταση προς τους ειδικευόμενους χειρουργούς να ασχοληθούν με μαθήματα μουσικής στον ελεύθερο χρόνο τους, να μην στερείται ουσίας.

Το Κέντρο Ιατρικής Προσομοίωσης του Εργαστηρίου Ιατρικής Φυσικής

Το Κέντρο Ιατρικής Προσομοίωσης (ΚΙΠ) του Εργαστηρίου Ιατρικής Φυσικής (ΕΙΦ) της Ιατρικής Σχολής Αθηνών (http://mplsc.med.uoa.gr/), στοχεύει στην παροχή σύγχρονων και εξειδικευμένων προγραμμάτων ιατρικής εκπαίδευσης με τη βοήθεια προσομοιωτών και εξελιγμένων μεθόδων διδασκαλίας.

Οι εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητες του ΕΙΦ έχουν βασιστεί στο διεθνές  σύστημα EN ISO 9001:2000 από τον Οργανισμό TUV. Επίσης, πρόσφατα το ΚΙΠ του ΕΙΦ έλαβε διαπίστευση (accreditation) από το Αμερικανικό Κολλέγιο Χειρουργών (American College of Surgeons - ACS) στο ανώτατο δυνατό Επίπεδο (Level I). Το γεγονός αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία, δεδομένου ότι τo ΚΙΠ-ΕΙΦ είναι πλέον ένα από τα τέσσερα διαπιστευμένα κέντρα στην Ευρώπη, μαζί με το Imperial College στο Λονδίνο, το Karolinska Institute και το Lund στη Σουηδία (http://www.facs.org/education/accreditationprogram/list.html).

Στο ΚΙΠ,  εκτός από τον υπόλοιπο εξοπλισμό, διαθέτουμε προσομοιωτές που λειτουργούν σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας (virtual reality, VR, βλ. εικόνες 2-4).

Με τους προσομοιωτές αυτούς, που διαθέτουν αισθητήρες αφής (haptically enabled),  μπορεί κανείς να ασκηθεί στις βασικές χειρουργικές διαδικασίες (π.χ. κόψιμο, συρραφή κόμπων κ.α.) αλλά και σε πιο σύνθετες κινήσεις (πχ. χειρισμός των ιστών με χειρουργικά εργαλεία) και τέλος στη «χορογραφία» μιας ολόκληρης εγχείρησης, χρησιμοποιώντας τρισδιάστατες απομιμήσεις της ανθρώπινης ανατομίας¹⁰ (εικόνα 5). Επιπλέον, οι VR προσομοιωτές αυτοί  ενσωματώνουν ένα κατάλληλο σύστημα αξιολόγησης όπου καταγράφεται, μετράται και αποθηκεύεται η επίδοση του εκπαιδευομένου. 

---

 Βιβλιογραφία

1. Aggarwal R, Darzi A. Technical-skills training in the 21st century. N Engl J Med. 2006; 355(25):2695-2696.

2. Paige JT, Kozmenko V, Yang T, et al. High-fidelity, simulation-based, interdisciplinary operating room team training at the point of care. Surgery. 2009; 145(2):138-146.

3. Dawson S. Procedural Simulation: A Primer.  Journal of Vascular and Interventional Radiology (2006); 17:205–213.

4. Ericsson KA. Deliberate practice and the acquisition and maintenance of expert performance in medicine and related domains. Acad Med. 2004; 79(10) (suppl):S70-S81.

5. Kanav Kahol, Richard M Satava, John Ferrara, Marshall L Smith. Effect of Short-Term Pretrial Practice on Surgical Proficiency in Simulated Environments: A Randomized Trial of the “Preoperative Warm-Up” Effect. J Am Coll Surg 2009; 208:255–268.

6. Chaffin R, Imreh G, Crawford M. Practicing Perfection: Memory and Piano Performance. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates; 2002.

7. Lehmann A, Sloboda J, Woody R. Psychology for Musicians: Understanding and Acquiring the Skills. Oxford, UK: Oxford University Press; 2007.

8. Miskovic D, Rosenthal R, Zingg U, et al. Randomized controlled trial investigating the effect of music on the virtual reality laparoscopic learning performance of novice surgeons. Surg Endosc (2008), 22:2416–2420.

9. Boyd T, Jung I, Van Sickle K, et al. Music Experience Influences Laparoscopic Skills Performance. JSLS (2008), 12:292–294.

10. Wm. LeRoy Heinrichs. Simulators for Laparoscopic Surgical Skills Training. In: Prevention Management of Laparoendoscopic Surgical Complications. Chapter 14. ed. Paul Alan Wetter, MD., 2005

Αργύρης Μουτσάτσος Ακτινοφυσικός

Κωνσταντίνος Λουκάς Φυσικός

Βαγγέλης Γεωργίου Πυρηνικός Ιατρός Καθ. Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών

--------------
Απρίλιος 2010
(Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας)