ΓΙΑ ΤΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΣΥΝΟΛΑ ΤΗΣ ΕΡΤ
(Σκέψεις από τη μεριά μιας Εκπαιδευτικού)
«Γράψε κι εσύ κάτι για την ΕΡΤ, μπορείς», διάβασα σε κάποιο χιουμοριστικό στάτους από αυτά που κάνουν το γύρο του ίντερνετ. Γέλασα – γιατί όντως ανήκω κι εγώ σε αυτούς που λένε όλη την ώρα το μακρύ και το κοντό τους για το θέμα, χωρίς να έχω κάποια ιδιότητα που να το δικαιολογεί. Αλλά θα το ρισκάρω, μια και το μέλλον ειδικά των μουσικών συνόλων της ΕΡΤ και του Τρίτου Προγράμματος της ΕΡΑ με αγγίζει προσωπικά.
Όχι επειδή δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς το Τρίτο στο αυτοκίνητο – αυτό είναι μια πραγματικότητα, αλλά όχι επιχείρημα. Ούτε επειδή τυχαίνει, ή μάλλον έχω την τύχη, να γνωρίζω κάποια μέλη της ορχήστρας και της χορωδίας και συνεργάτες του Τρίτου και αγωνιώ γι’ αυτούς – κι αυτό είναι μια πραγματικότητα, αλλά και πάλι δεν είναι επιχείρημα. (Άλλωστε, οι περισσότεροι αντέχουν ως τώρα να είναι επαγγελματίες μουσικοί στην Ελλάδα, πράγμα που απαιτεί όχι μόνο πηγαίο και μπόλικο ταλέντο, αλλά και γερό στομάχι και αγύριστο κεφάλι, καθώς και την ικανότητα να επιβιώνεις απλήρωτος επί μήνες, οπότε χαμένοι δε θα πάνε). Ούτε ακόμα επειδή φοβάμαι ότι την ίδια τύχη θα έχουν τα Μουσικά Σύνολα του Δήμου Αθηναίων, η Λυρική Σκηνή και ποιος ξέρει τι άλλο – όσο ρεαλιστικοί κι αν είναι οι φόβοι μου, η κινδυνολογία είναι το αγαπημένο όπλο του φασίστα και όσο να πεις ψιλοσιχαίνομαι να αγγίζω τα όπλα των εχθρών μου, οπότε δε θέλω να τη χρησιμοποιώ.
Αλλά επειδή θεωρώ τα Μουσικά Σύνολα μια βαθύτατα ιδιαίτερη περίπτωση. Η πολιτική και κοινωνική ενημέρωση από δημόσια ΜΜΕ είναι είδος πρώτης ανάγκης και θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και αναγνωρίζεται ως τέτοιο. Τα μέσα όμως που παράγουν πολιτισμό είναι επίσης ένα είδος πρώτης ανάγκης, που όμως αντιμετωπίζεται ως πολυτέλεια και σπατάλη. Η ΕΡΤ λοιπόν ως κανάλι και ραδιόφωνο με κάποιον τρόπο θα ξανανοίξει, στη χειρότερη ως κολοβωμένο φερέφωνο ενός καθεστώτος ελεγχόμενου από μεγαλοεπιχειρηματίες (ελπίζω όχι...) Δεν έχω ακούσει όμως σχεδόν τίποτα για την τύχη των μουσικών συνόλων.
Το να καταργείς μια χορωδία ή μια ορχήστρα είναι το ίδιο κατάπτυστο με το να κλείνεις ένα σχολείο, ένα πανεπιστήμιο, ένα μουσείο. Και ακόμα κι αν είχαμε άλλες τριάντα ιδιωτικές ορχήστρες και χορωδίες στην Ελλάδα με υψηλό επίπεδο (που δεν έχουμε), το να υπάρχουν και οι κρατικές ως δημόσιο αγαθό με ελεύθερη φωνή είναι απολύτως απαραίτητο. Το ίδιο πιστεύω και για το Τρίτο. Ναι, το ξέρω ότι υπάρχουν δεκάδες ξένοι διαδικτυακοί σταθμοί να ακούσω, με πιο ψαγμένες επιλογές, αλλά δεν είναι εθνική περιουσία, κομμάτι της ταυτότητάς μου, να εκπέμπει στη γλώσσα μου, να έχουν όλοι εύκολη και άμεση πρόσβαση σε αυτό, έστω και μόνο για να πουν «α, η κλασική μουσική δε μου αρέσει». Γιατί για να το πεις αυτό, πρέπει να έχεις πρώτα ακούσει. Να σου έχει δοθεί η ευκαιρία στο ερέθισμα. Κι αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να στερηθούμε.
.jpg)
Δεν είναι τυχαίο ότι οι καλλιτέχνες της ΕΡΤ έχουν φάει την ίδια λάσπη με εμάς τους εκπαιδευτικούς. Πριν από ένα μήνα φταίγανε «οι τεμπέληδες εκπαιδευτικοί που κάθονται τρεις μήνες το χρόνο και δουλεύουν τρεις ώρες τη μέρα και αν», τώρα είναι «τα ψώνια οι μουσικοί που κάνουν τρεις συναυλίες το χρόνο» – εξίσου ψέματα και συκοφαντίες και τα δύο (κι αν ήταν τόσο εύκολες τεμπελοδουλειές θα τις έκαναν όλοι). Δεν έχει κανείς παρά να μετρήσει συναυλίες, δεδομένα υπάρχουν. Αλλά και αν ακόμα είναι λιγότερες από άλλοτε, ποιος φταίει γι’ αυτό; Όταν δεν δίνονται κονδύλια ούτε καν για συναυλίες εκτός Αθήνας σε μια ορχήστρα που έχει φτάσει μέχρι Πεκίνο και Νέα Υόρκη, όταν αναγκάζονται συμβασιούχοι και έκτακτοι συνεργάτες να καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες, όταν οι χορωδίες ΕΡΤ και Δήμου Αθηναίων αναγκάζονται να συμπράττουν σε τόσες συναυλίες γιατί έχουν αποδεκατιστεί από τις περικοπές και με το ζόρι φτάνουν πια και οι δύο μαζί το μέγεθος μιας κανονικής επαγγελματικής χορωδίας, λογικό να γίνονται και λιγότερες και χειρότερες συναυλίες.
.jpg)
Μόνο που ΔΕΝ είναι χειρότερες. Γιατί υπάρχουν κάποιοι που δεν καταδέχονται να ρίξουν το επίπεδο της δουλειάς τους επειδή κακοπληρώνονται, όπως υπάρχουν και δάσκαλοι που κάνουν το ίδιο, και καλοί γιατροί που δεν παίρνουν φακελάκι επίσης, αλλά ας μην το απλώσω τόσο πολύ το θέμα!
Και δεν είναι τυχαίο ότι κλείνουν και συγχωνεύονται και τόσα σχολεία. Ένα κράτος που δε διστάζει να κλείνει τον ΟΕΔΒ και τον Οργανισμό Σχολικών Κτιρίων και να το παρουσιάζει ως αναβάθμιση της παιδείας, ή να προτείνει αξιολόγηση με κριτήριο μεταξύ άλλων τις βαθμολογικές επιδόσεις των μαθητών, ναι, ασφαλώς δε θα δίσταζε να καταργήσει και το Τρίτο και τα Σύνολα και άλλα ακόμα. Παιδεία και πολιτισμός. Ανεξάρτητη εκπαίδευση και ανεξάρτητη τέχνη: τα δύο πράγματα που φοβίζουν και εξοργίζουν τους τυράννους περισσότερο από οτιδήποτε.
.jpg)
Τα μουσικά σύνολα της ΕΡΤ (και όλη η ΕΡΤ βέβαια) δεν είναι δυνατόν να κλείσουν και να είμαστε ξανά οι ίδιοι άνθρωποι. Ακόμα και αν δεν ακούμε όλοι τη μουσική που παίζουν, ακόμα και αν δεν βλέπουμε ή ακούμε πολιτιστικές εκπομπές, δικαιούμαστε πρόσβαση σ’ αυτά μέσω ενός φορέα δημόσιου και με ανεξάρτητη φωνή. Το ξαναλέω: Δεν είναι μόνο ότι αυτοί χρειάζονται τη δουλειά τους, είναι ότι χρειαζόμαστε κι εμείς αυτούς. Ναι, όλους. Κι αν κάποιος αναρωτιέται ακόμα τι χρειάζονται στην Ελλάδα τρεις επαγγελματικές χορωδίες, πέντε (νομίζω) ορχήστρες κι ένας πολιτιστικός ραδιοσταθμός, ένα έχω να πω: και λίγα έχουμε.
Νεφέλη Καλογεροπούλου
Ιούνιος 2013
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας