ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΕΧΛΙΒΑΝΟΓΛΟΥ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Με αφορμή την σύμπραξη με την ΚΟΑ στο ΜΜΑ, 27/4
Στην Τίνα Βαρουχάκη
Ο Γιώργος Μπεχλιβάνογλου δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Το όνομά του είναι σε εξώφυλλα διαχρονικών δίσκων συνεργαζόμενος με συνθέτες, όπως ο Θάνος Μικρούτσικος και ο Σταύρος Ξαρχάκος και με ερμηνευτές, όπως ο Χρήστος Θηβαίος και ο Γιάννης Κότσιρας. Διάγει μια αξιόλογη καριέρα, είτε ως σολίστ κλασικής κιθάρας, είτε ως μέλος των AnimaCorda, με τον Μιχάλη Μπρούζο, ερμηνεύοντας μια παλέτα μουσικών ειδών, εντός και εκτός συνόρων.
Στο πλαίσιο της σολιστικής καριέρας του, έχει κατ΄επανάληψη κληθεί να ερμηνεύσει κονσέρτα σύγχρονης μουσικής για κιθάρα και Ορχήστρα, όπως το έργο «Ανταύγειες από το μικρό φεγγάρι» του συνθέτη, Δημήτρη Μαραγκόπουλου.
Δεκατέσσερα χρόνια μετά την πρώτη εκτέλεση του έργου με την Καμεράτα και έντεκα χρόνια μετά τη δεύτερη, από την Ορχήστρα των Χρωμάτων, ο σολίστ, Γιώργος Μπεχλιβάνογλου, συμπράττει με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, ερμηνεύοντάς το για τρίτη συνεχή φορά. Η συναυλία πραγματοποιείται στις 27 Απριλίου, στο ΜΜΑ, σε συνεργασία με την Πρεσβεία του Ισραήλ. Μάλιστα, χαρακτηρίζεται ως «ιστορική», γιατί γίνεται με αφορμή τον εορτασμό των 70 χρόνων από την ίδρυση του Ισραηλινού κράτους. Πρόκειται για μια πολλά υποσχόμενη μουσική βραδιά, υπό την μπαγκέτα του Ισραηλινού αρχιμουσικού και συνθέτη, Γιόαβ Τάλμι (Yoav Talmi), που θα διευθύνει επίσης τη Συμφωνία αρ. 49, «Το Πάθος», του Joseph Haydn και τη Συμφωνία αρ. 2, έργο 61 του Robert Schumann.
Λίγες μέρες πριν ερμηνεύσει το κονσέρτο, ο σολίστ, Γιώργος Μπεχλιβάνογλου, επιχειρεί να ερμηνεύσει τις παθογένειες της μουσικής εκπαίδευσης στη χώρας μας.
«Στο έργο αυτό, υπάρχουν δυο διαφορετικές πλευρές. Από τη μία, οι μελωδίες του Χατζιδάκι ως θεματολογία να σου φέρνουν εικόνες και αρώματα της Ελληνικής γης, άλλοτε ηλιόλουστες, ανοιξιάτικες και άλλοτε βροχερές, φθινοπωρινές, με το χώμα να μυρίζει υγρασία, διεγείροντας όλες τις αισθήσεις. Σε πλημμυρίζουν όμως κι από συναισθήματα μιας συμπαντικής αγάπης του κόσμου.»
T.B. Στις 27 Απριλίου, συμπράττετε με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, ερμηνεύοντας για πολλοστή φορά το Κοντσέρτο του Δημήτρη Μαραγκόπουλου για κιθάρα και ορχήστρα «Ανταύγειες από το μικρό φεγγάρι». Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;
Γιώργος Μπεχλιβάνογλου: Η ιστορία ξεκινάει το 2004, όταν ο συνθέτης, Δημήτρης Μαραγκόπουλος, με επέλεξε να ερμηνεύσω το έργο αυτό με την Ορχήστρα Φίλων της Μουσικής – Καμεράτα, υπό τη διεύθυνση του Αλέξανδρου Μυράτ. Ήταν πραγματικά μια πολύ όμορφη και επιτυχημένη συναυλία και από την συνέχεια φάνηκε ότι ο συνθέτης έμεινε ικανοποιημένος από την ερμηνεία του έργου του. Κλήθηκα να το ερμηνεύσω ξανά το 2007 με την Ορχήστρα των Χρωμάτων, υπό τη διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη, σε μια σημαντική συναυλία αφιερωμένη στη μνήμη του κορυφαίου Έλληνα συνθέτη και ιδρυτή της ορχήστρας, Μάνου Χατζιδάκι. Μέσα από αυτή την συνεργασία, χτίστηκε μια σχέση αμοιβαίας εκτίμησης και εμπιστοσύνης, η οποία μας πήγε ένα βήμα παραπέρα. Έτσι, ενώ το έργο έχει παρουσιαστεί ήδη δύο φορές από μένα, αυτή την φορά τη νιώθω πραγματικά πολύ διαφορετική. Ο λόγος είναι ότι, όπως γινόταν τις παλιές “καλές” εποχές, όπου οι συνθέτες συνεργάζονταν με τους σολίστες, έτσι και στη δικιά μας περίπτωση, δουλέψαμε μαζί ξανά το κιθαριστικό μέρος. Ήταν μεγάλη μου τιμή, ότι ο Δημήτρης Μαραγκόπουλος, εμπιστεύτηκε αυτού του τύπου την ισότιμη συνεργασία, η οποία ήταν πολύ γόνιμη και κατέληξε στο να εμπλουτιστεί κιθαριστικά το έργο, προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες του οργάνου. Η ενορχήστρωση, επίσης εμπλουτίστηκε από τον ίδιο τον συνθέτη με την προσθήκη κρουστών, καθώς και δύο γαλλικών κόρνων. Το αποτέλεσμα είναι ένα πλήρως ανανεωμένο και πολύ όμορφο έργο. Άλλωστε, πως θα μπορούσε να είναι αλλιώς, αφού βασίζεται σε θέματα του μέγιστου μελωδού Μάνου Χατζιδάκι και στην εξαιρετική συνθετική επεξεργασία τους από τον Δημήτρη Μαραγκόπουλο.
Τ.Β. Yπάρχει μια αντίληψη-όχι κατ΄ανάγκη η κυρίαρχη-σύμφωνα με την οποία το μέλλον της κλασικής κιθάρας προδιαγράφεται ευοίωνο, μόνο υπό την προϋπόθεση ότι θα βγει από την «εσωστρέφεια» και θα συμπράξει με μουσικά σύνολα. Ποια είναι η άποψή σας;
Γιώργος Μπεχλιβάνογλου: Σίγουρα η κλασική κιθάρα το έχει ανάγκη αυτό. Αλλά πρώτα απ’ όλα, το έχει ανάγκη ο εκάστοτε κιθαρίστας, ως άνθρωπος, που είναι φύσει κοινωνικό ον. Άλλωστε η κιθάρα, όχι μόνο η κλασική, αλλά σε όλες της τις μορφές, έχει κυριαρχήσει τον 20ο και 21ο αιώνα μέσα σε μουσικά σύνολα και γκρούπ μοντέρνας μουσικής. Αυτό όμως που ξεχωρίζει συγκεκριμένα την κλασική κιθάρα απ’ τα υπόλοιπα είδη της οικογένειας και που ποτέ δεν μπορεί και δεν πρέπει να παραλειφθεί, είναι η δυνατότητα της σολιστικής της υπόστασης. Κι αυτό, γιατί έχει μια τεράστια ηχοχρωματική παλέτα και έναν μοναδικό τρόπο να λειτουργεί πολυφωνικά μέσα από διάφορα τρικ και κόλπα, δημιουργώντας την αίσθηση περισσότερων του ενός οργάνων, δηλαδή μιας ενορχήστρωσης. Επίσης το αξιοθαύμαστο σε ότι αφορά την κιθάρα και αυτό που κάθε φορά που το συνειδητοποιώ, μου προκαλεί τρομερή εντύπωση, είναι με πόσους διαφορετικούς, προσωπικούς τρόπους μπορεί να παιχτεί. Νομίζω δεν έχει ξανασυμβεί κάτι ανάλογο σε άλλο μουσικό όργανο!
Τ.Β. Σε μια συνέντευξή σας στο παρελθόν, είχατε αναφέρει ότι όταν ακούτε μια μουσική, σκέφτεστε «εικόνες» και πλάθετε κατά κάποιο τρόπο μια ταινία μικρού μήκους. Τι εικόνες σας έρχονται στο μυαλό, ακούγοντας το έργο «Ανταύγειες από το μικρό φεγγάρι»;
Γιώργος Μπεχλιβάνογλου: Ναι, είναι αλήθεια ότι στο μυαλό μου πάντα σκηνοθετώ ταινίες μικρού μήκους πάνω στις μουσικές που ακούω ή παίζω. Στο έργο αυτό, υπάρχουν δυο διαφορετικές πλευρές. Από τη μία, οι μελωδίες του Χατζιδάκι ως θεματολογία, να σου φέρνουν εικόνες και αρώματα της Ελληνικής γης, άλλοτε ηλιόλουστες, ανοιξιάτικες και άλλοτε βροχερές, φθινοπωρινές, με το χώμα να μυρίζει υγρασία, διεγείροντας όλες τις αισθήσεις. Σε πλημμυρίζουν όμως κι από συναισθήματα μιας συμπαντικής αγάπης του κόσμου. Μιας αγάπης για το όλον που δεν εγκλωβίζει. Αυτής της καθολικής αγάπης που μόνο με τον Bach και τον Χατζιδάκι έχω νιώσει.
Kι από την άλλη, οι αρμονίες και η επεξεργασία του Δημήτρη Μαραγκόπουλου με την διάθεση αποδόμησης, η οποία τελικά αναδεικνύει ακόμα περισσότερο την ομορφιά των μελωδιών. Όπως ακριβώς “μουτζουρώνει” ένας ζωγράφος με αυτοπεποίθηση το όμορφο πρόσωπο που μόλις ζωγράφησε, γνωρίζοντας καλά ότι όσο το μουτζουρώνει τόσο περισσότερο αυτό λάμπει από μέσα. Στο τελευταίο μέρος της σύνθεσης, μια ελεγεία, ένας κιθαριστικός θρήνος γι’ αυτόν τον “μεγάλο ερωτικό” και το τελευταίο δευτερόλεπτο η ύψωση της ψυχής του μέσα από το ανοδικό γλίστρημα των εγχόρδων. Θα μπορούσα να περιγράφω ώρες τα συναισθήματα και τις εικόνες, αλλά καλύτερα να τ΄ ακούς…
Τ.Β. H κλασική κιθάρα δεν αποτελεί εγγενώς όργανο συμφωνικής ορχήστρας. Αντιμετωπίζετε κάποιες δυσκολίες στο πλαίσιο του εγχειρήματος;
Γιώργος Μπεχλιβάνογλου: Πάντα η δυσκολία είναι η διαφορά έντασης της κιθάρας σε σχέση με τα άλλα όργανα της συμφωνικής ορχήστρας. Ίσως είναι η ισορροπία της φύσης αυτή, στην οποία όταν σου δίνεται κάτι, από κάπου αλλού αφαιρείται. Και στην κιθάρα η φύση έδωσε απλόχερα τέτοια ευαισθησία, που ίσως και να μην αντεχόταν σε μεγαλύτερη ένταση. Αλλά τι είναι στην πραγματικότητα το κοντσέρτο; Ένα ντουέτο. Από τη μία το σολιστικό όργανο κι από την άλλη η ορχήστρα ως ένα όργανο. Τα δύο αυτά θα πρέπει να είναι ισοδύναμα. Θα πρέπει να μπορούν να απαντούν ή να ανταποδίδουν το ένα στο άλλο με την ίδια δυναμική. Στην περίπτωση της κιθάρας αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της ηχοληψίας και της ηχητικής ενίσχυσης, η οποία κατά τη γνώμη μου όταν γίνεται με ταλέντο, είναι μια ακόμα εικαστική τέχνη υψηλών προδιαγραφών, η οποία προσθέτει στο συνολικό αποτέλεσμα.
T.B. Πιστεύετε ότι είναι επαρκές το ελληνικό ρεπερτόριο έργων για κλασική κιθάρα και ορχήστρα;
Γιώργος Μπεχλιβάνογλου: Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω πότε κάτι είναι επαρκές, αλλά προσωπικά δεν χορταίνω όταν υπάρχει έμπνευση. Έχω παίξει αρκετά έργα Ελλήνων συνθετών για κιθάρα και ορχήστρα, με πρόσφατο παράδειγμα το άλμπουμ “Symbioza,” στο οποίο ηχογράφησα ως σολιστ, αλλά και ως μέλος του ντουέτου AnimaCorda δύο κοντσέρτα του συνθέτη Οδυσσέα Κωνσταντινόπουλου στην Πολωνία. Στο συρτάρι μου, υπάρχουν πολλά ακόμα που θα ήθελα να παίξω και επιθυμία μου είναι να γραφτούν ακόμα περισσότερα. Γι’ αυτό πάντα παροτρύνω τους συνθέτες, στους οποίους βεβαίως πιστεύω, προς αυτή την κατεύθυνση.
Τ.Β. Ως καθηγητής κλασικής κιθάρας, γνωρίζετε καλά ότι στη διδακτέα ύλη δεν περιλαμβάνεται το έργο των σπουδαίων μουσουργών της λεγόμενης «κλασικής μουσικής φιλολογίας» πχ Mozart, Beethoven, Haydn, Schubert κ.ά. Έτσι συχνά οι διπλωματούχοι κλασικής κιθάρας αγνοούν το έργο των μεγάλων μουσουργών και απουσιάζουν από τις συναυλίες συμφωνικής μουσικής. Πιστεύετε ότι η καλλιέργεια μιας ευρύτερης μουσικής παιδείας είναι έργο του καθηγητή κλασικής κιθάρας, ή αποτελεί ένα μονοπάτι που επιλέγει κανείς από μόνος του αν θα το ακολουθήσει ή όχι;
Γιώργος Μπεχλιβάνογλου: Ξεκάθαρα, κάθε δάσκαλος ή καθηγητής, που περνά απ’ τη ζωή ενός μαθητευόμενου, έχει τη δυνατότητα και την ευθύνη της παιδείας και καλλιέργειας αυτού. Κυρίως της αισθητικής καλλιέργειάς του. Γιατί δυστυχώς αυτό που λείπει από την πλειοψηφία του ελληνικού λαού, τουλάχιστον τα τελευταία 50-60 χρόνια, είναι η αισθητική και η χρυσή μετριότητα. Με τον όρο “χρυσή μετριότητα,” εννοώ ένα μέσο νοητικό επίπεδο τέτοιο, που να μπορούμε όλοι να επικοινωνήσουμε, να συνεννοηθούμε και να βασιστούμε πάνω σε έναν κοινό τρόπο σκέψης, με διαχρονικές αρχές και αξιώματα. Και δεν μιλάω βέβαια μόνο για την μουσική. Γυρίζοντας όμως σ’ αυτή, θέλω να πω ότι έχουμε φωτισμένους δασκάλους και καθηγητές, μέσα όμως σε ένα ελλιπέστατο σύστημα μουσικής εκπαίδευσης. Επικρατεί μια τέτοια αναρχία, όπου ο καθένας μπορεί να “διδάσκει” μουσική με όποιον τρόπο και σε ό,τι συνθήκες θέλει! Για παράδειγμα, σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων οργανώνουν μαθήματα μουσικών οργάνων σε σχολεία, με πολυμελή τμήματα μαθητών, ενώ θα έπρεπε να είναι ατομικά. Και αυτό συμβαίνει, μόνο και μόνο για να ρίξουν το κατά κεφαλήν κόστος! Δήμοι, κάνουν ακατάλληλες δημοτικές μουσικές σχολές σε διάφορα κτίρια και πνευματικά κέντρα, χωρίς την απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή. Μουσικοί, εργάζονται σ’ αυτά χωρίς συμβάσεις, ασφάλιση και πολλές φορές ούτε καν θέρμανση δεν υπάρχει! Η σχολική χρονιά αρχίζει και τελειώνει όποτε να ‘ναι… Και πολλά άλλα, τα οποία θα μπορούσα να αναφέρω... Όλα αυτά τα «κακώς κείμενα», εκτός του ότι φέρνουν το αντίθετο αποτέλεσμα απ’ αυτό που προορίζονται, δηλαδή την αγάπη για την μουσική, επιπλέον, «θανατώνουν» την ιδιωτική πρωτοβουλία γύρω από την εκπαίδευσή της. Γιατί πώς μπορεί να συναγωνιστεί μια ιδιωτική επιχείρηση τα πολύ χαμηλά ή καθόλου δίδακτρα ενός τέτοιου “φορέα”; Όλα αυτά θα πρέπει να σταματήσουν επειγόντως! Να λειτουργεί η μουσική εκπαίδευση κάτω από σωστούς κανόνες, νόμους, συνθήκες, ισότιμα για όλους! Και ίσως τότε, να μπορέσουμε να μιλήσουμε για την καλλιέργεια μιας ευρύτερης μουσικής παιδείας, μέσα από ένα συνολικό σύστημα μουσικής εκπαίδευσης, που είναι το τελικό ζητούμενο. Και όχι μόνο μέσα από την προσωπική επιλογή, κατεύθυνση και παρακίνηση ενός μόνο καθηγητή κλασικής κιθάρας ή οποιουδήποτε άλλου μουσικού οργάνου.
T.B. Έχετε συνεργαστεί με πολλούς και σημαντικούς μουσικούς στο πλαίσιο ηχογραφήσεων και συναυλιών με μελοποιημένη ποίηση. Πιστεύετε ότι η σύγχρονη εποχή ευνοεί αντίστοιχες συνεργασίες;
Γιώργος Μπεχλιβάνογλου: Κάθε εποχή είναι ευνοϊκή, αρκεί να είσαι ανοιχτός ως μουσικός στην κάθε κατεύθυνση. Να βρίσκεις ομορφιά σε πολλά είδη μουσικής και να φλερτάρεις με όλα όσα έχουν υψηλή αισθητική και δεν υποτιμούν τη νοημοσύνη σου. Ειδικά για το τραγούδι όμως, υπάρχει κι ο πολύ σημαντικός παράγοντας του έμμετρου λόγου. Σ’ αυτό θέλω να σταθώ λίγο. Δυστυχώς δύσκολα πια, βρίσκει κανείς μέσα στον σωρό των «επιτυχιών» που παράγονται σήμερα, τραγούδια που να έχουν πραγματικά κάτι αξιόλογο να εκφράσουν. Και κατά τη γνώμη μου, αν δεν έχεις καλό στίχο, μην κάνεις τραγούδι! Για να μην παρεξηγηθώ, αυτό που εννοώ, είναι ότι σε κάθε εποχή υπήρχαν και θα υπάρχουν λαμπρές δημιουργίες. Η διαφορά όμως της σημερινής εποχής, είναι στην ταχύτητα, η οποία τελικά παράγει πολλά περισσότερα «σκουπίδια» από άλλοτε και κάνει πολύ δυσκολότερο το ξεκαθάρισμα. Προσωπικά, είχα την τύχη να συμμετάσχω στα μουσικά σχήματα μιας ευρείας γκάμας γνωστών Ελλήνων και ξένων τραγουδιστών, τραγουδοποιών, συνθετών και έχω παίξει από κλασική, μέχρι ρεμπέτικο. Όλοι τους όμως και ο καθένας με τον τρόπο του, είχαν κοινό παρονομαστή την ποιότητα και την διαχρονικότητα στη μουσική και τον στίχο. Η επιλογή των συνεργασιών πάντα γινόταν και γίνεται αυθόρμητα μέσα μου, γιατί αλλιώς θα ένιωθα ότι προδίδω τον εαυτό μου. Κι αυτό, γιατί η μουσική και η τέχνη δεν είναι απλά ένα επάγγελμα. Είσαι εσύ! Και ένα είναι βέβαιο: ότι δεν την επιλέγεις εσύ, αντιθέτως, αυτή σε επιλέγει. Κάθε μουσικό είδος, είναι ένα «σχολείο». Το κάθε είδος, προσφέρει στο άλλο πάρα πολλά. Ο τρόπος ερμηνείας μου στην κλασική κιθάρα, έχει επηρεαστεί πάρα πολύ από το τραγούδι, καθώς και από άλλα μουσικά είδη.
Τ.Β. Tα τελευταία χρόνια ιδρύσατε και διευθύνετε στο Λουτράκι το “All that Guitar Festival”. Τι θα περιλαμβάνει η φετινή διοργάνωση;
Γιώργος Μπεχλιβάνογλου: Το “All That Guitar” όπως φανερώνει και ο τίτλος του (μετάφραση: όλα αυτά είναι κιθάρα) παρουσιάζει κάθε χρόνο αυτό το πολυποίκιλο όργανο σε όλες του τις μορφές και επιχειρεί να τις φέρει κοντά, να τις ενώσει, να κάνει την κιθάρα μία. Είναι η 4η χρονιά που διοργανώνουμε το “All That Guitar”, σε συνεργασία με την δημοτική μουσική σχολή και μέσα σ’ αυτά τα χρόνια, έχουν γίνει πολύ μεγάλα βήματα. Έτσι φτάσαμε πέρυσι το φεστιβάλ να γίνει πενθήμερο, διεθνές με προσκεκλημένους απ’ το εξωτερικό και με έναν διαγωνισμό κλασικής κιθάρας, ο οποίος είχε πραγματικά πλούσια βραβεία και ένα, για πρώτη χρονιά, υψηλό επίπεδο. Εφέτος (5 - 9 Ιουλίου), θα έχουμε την τιμή να φιλοξενήσουμε έναν εκλεκτό κιθαριστή και διοργανωτή του “Guitar Masters” -ενός από τους μεγαλύτερους διαγωνισμούς και φεστιβάλ κιθάρας παγκοσμίως- τον Πολωνό Krzysztof Pelech, ο οποίος θα δώσει ρεσιτάλ και θα διδάξει. Εκτός από τα σεμινάρια, τις διαλέξεις, τις συναυλίες από εξαίρετους κιθαριστές και σύνολα, την ορχήστρα κιθαριστών που συγκροτείται από τους μαθητές, τους διαγωνισμούς και τις εκθέσεις κατασκευαστών οργάνων και καταστημάτων, για πρώτη χρονιά εισάγουμε και τρίωρα καθημερινά εργαστήρια σε διάφορα είδη κιθάρας εκτός της κλασικής, όπως τζαζ, μπλουζ, ακουστική, φλαμένκο, βραζιλιάνικη κ.α. τα οποία θα παρουσιάσουν το έργο τους την τελευταία μέρα στην εορταστική συναυλία λήξης του “All That Guitar”. Τέλος, ευελπιστούμε να καταφέρουμε να έχουμε μια υπέροχη συναυλία, με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Τις επόμενες μέρες θα ανακοινωθούν όλα στην ιστοσελίδα του φεστιβάλ allthatguitar.com όπου υπάρχουν ακόμα περισσότερες πληροφορίες.
Τ.Β. Ποια είναι τα επικείμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;
Γιώργος Μπεχλιβάνογλου: Προς το παρόν και μέχρι τις αρχές Ιουλίου θα αφοσιωθώ στην διοργάνωση του “All That Guitar” Festival. Το καλοκαιράκι όμως, θέλω να με βρει σε μια παραλία κάτω από ένα δέντρο γράφοντας στον υπολογιστή μου, μεταξύ μπάνιων, μια μέθοδο κιθάρας και ένα βιβλίο τεχνικής, τα οποία περιμένουν στο μυαλό μου εδώ και πολύ καιρό να γεννηθούν και να πάρουν τον δρόμο τους…
Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki.tar@gmail.com
Απρίλιος 2018
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου
_1.jpg)
