Γιώργου Μουλουδάκη \"ΡΙΖΙΤΙΚΑ\" (του Νότη Μαυρουδή)

Γιώργου Μουλουδάκη
ΡΙΖΙΤΙΚΑ

• Το κυριακάτικο απογευματινό με ηχοχρώματα και μουσικές γεύσεις κρητικού πολιτισμού στις 22 Απριλίου, με επί κεφαλής των πέντε μουσικών τον Γιώργο Μουλουδάκη, ήταν ένα από τα πιο αξιόλογα που έχω δει και ακούσει, γύρω από παραδοσιακά ιδιώματα μέσα από νεώτερη οπτική γωνία…
• Όπως πάντα, όταν βρίσκομαι μπροστά σε μια σχολιαστική-κριτική ματιά, νιώθω ως «υποχρέωση» να διευκρινίσω την αδυναμία μου να κρίνω ως «ειδικός» και να διαχειριστώ την επιστημονικότητα ενός μουσικολόγου.
• Πάντως, το φουαγιέ της Λυρικής Σκηνής, ευτύχησε να φιλοξενήσει μια με βάθος μουσική παράσταση ενός παραδοσιακού υλικού, με την λόγια επεξεργασία (όπως αποδείχτηκε) ενός άξιου τέκνου της σύγχρονης Κρητικής μουσικής κουλτούρας και όχι μόνο.

• Ο Μουλουδάκης (γεν. 1964), ικανότατος σολίστ κλασικής κιθάρας, συνθέτης, διασκευαστής, αρθρογράφος και στοχαστής πολλαπλών θεμάτων της πνευματικής μας ζωής, έκανε κάτι που ήταν ιδιαιτέρως δύσκολο και πολυσύνθετο.
• Ασχολήθηκε με την επανασύνθεση. Μπήκε στα …χωράφια μιας υποβλητικής και ισχυρής μουσικής παράδοσης, που έχει ριζώσει στο DNA των γενεών, και επιχείρησε την παρουσία του «παλαιού» μέσα από καινοτομίες, παρεμβάσεις, υπερβάσεις, έως και διαφορετικές αρμονικές-αντιστικτικές ανανεώσεις, μια σπονδή πάνω στις θεμελιακές μουσικές αξίες των Ριζίτικων τραγουδιών. Όπως γράφει ο ίδιος: «που μας ενώνει και μας παρηγορεί στα σκοτάδια κάθε εποχής»
• Κατόρθωσε να…επιβάλλει μια μουσική εξέλιξη πάνω στο «παλαιό», ακολουθώντας σύγχρονα μουσικά ιδιώματα, απ’ όλες τις πηγές και τεχνοτροπίες που κατακτήθηκαν με το πέρασμα του χρόνου (δωδεκαφθογγισμό, σειραϊσμό, μινιμαλισμό, κλπ).
• Για να το κάνει αυτό, προϋποτίθεται ενασχόληση, μελέτη, εμβάθυνση, αφοσίωση και αφιέρωση…
• Όλα αυτά προηγήθηκαν στον προσωπικό πνευματικό κόσμο του Μουλουδάκη. Το αποτέλεσμα πάντως της ακρόασης, αυτό ακριβώς καταδεικνύει˙ την άνεσή του να διαμορφώνει δική του άποψη πάνω σε ένα μουσικό ιδίωμα που μας έρχεται από τα βάθη του συλλογικού πολιτισμικού υποσυνείδητου και έχει επιβάλει την οντότητά του, γι αυτό, πολύ έξυπνα, δίπλα από τον τίτλο «Ριζίτικα» έχει τον υπότιτλο: «Μια πρόταση αποσυναρμολόγησης ενός ζωντανού μύθου».

• Αυτή η λέξη (αποσυναρμολόγηση) είναι κομβική και οι συνεργάτες του πάνω σε αυτήν κινήθηκαν, δίχως να χαθεί η ισχυρή μνήμη που εμποδίζει εξ’ ορισμού τον …αποσυναρμολογητή και τους ερμηνευτές να σκεφτούν και να πράξουν ανεξάρτητα, αυτόνομα, ανεπηρέαστα.
• Ο Άγγελος Ρεπαπής (βιόλα ντα γκάμπα-αναγεννησιακή λύρα) κράτησε τον ρόλο των δοξαριών με μεγάλη ευαισθησία και ο Νίκος Κατριτζιδάκης με το μπάσο φλάουτο (θολό και απόμακρο, όπως ο ρόλος απαιτούσε), καθώς και με το θιαμπόλι  (Καλαμένια ποιμενική φλογέρα με ράμφος) όριζε με τα ποικίλματά του τον χώρο και τον χρόνο... Ο Κατριτζιδάκης όμως αποκαλύφθηκε και ως έμπειρος τραγουδιστής που χάϊδευε τις Κρητικές μελωδίες με τη σωστή βραχνάδα, λες και θαρρείς πως άκουγες σοφούς γέροντες που βίωσαν μιαν ολόκληρη ζωή μέσα στον άνεμο, την πέτρα, το χώμα, τη ρίζα και το νερό!
• Οι γυναικείες παρουσίες ήσαν και αυτές καίριες! Η Νίκη Ξυλούρη (τραγούδι και μπεντίρ) με νεανική και σταθερή χροιά και η Ειρήνη Δερέμπεη με την μελωδική, αλλά και συνοδευτική λάφτα (από την οικογένεια των ασυγκέραστων λαουτοειδών) σε συνδυασμό με την σπαραχτική καλοτονισμένη ορθοφωνητικά φωνή της, που μας εξέπληξε!
• Τέλος, ο ίδιος ο επί κεφαλής Μουλουδάκης, με την κιθάρα του, δημιουργούσε αρμονικούς και ρυθμικούς συνδυασμούς με τα άλλα όργανα και τις φωνές, φτιάχνοντας τη βάση τού οικοδομήματος.
• Σε μια παρτιτούρα που συνδύαζε τη γραφή με τον αυτοσχεδιασμό, οι μουσικοί καλούνταν να παίξουν γραμμένες νότες με ταυτόχρονη αυτοσχεδιαστική σκέψη.
• Στο ρεπερτόριο της κιθάρας, παρεμφερείς παρτιτούρες πάνω σ’ αυτή τη λογική, μπορεί κανείς να συναντήσει ήδη από τη δεκαετία του 1960 σε κομμάτια του Leo Brouwer (γ. 1939) (Espiral Eterna), και με την ίδια λογική δομής, κομμάτια Γερμανών και Ιαπώνων συνθετών…
• Ο Μουλουδάκης συνέθεσε δικές του σκέψεις και σχόλια με σημεία αναφοράς τον κεντρικό μελωδικό κορμό των Ριζίτικων, διασπαρμένων στους χαοτικούς ορίζοντες που τα κρατούν ζωντανά στο διηνεκές του χρόνου.

• «Το Ριζίτικο-γράφει ο Μουλουδάκης-παραμένει μια θεραπεία σε διάρκεια». Αυτήν ακριβώς τη θεραπεία (φροντίδα αλλά και γιατρειά) μετουσιωμένη σε νότες, σε μελίσματα και αρμονίες, σε διαλόγους οργάνων και φωνών, μοιρολογιών, δοξασιών και σπαραγμάτων, σε σιωπές, ψίθυρους, νανουρίσματα, κραυγές, παρακλήσεις και ερωτικό πόνο, καταγράφει ο Μουλουδάκης.
• «Θυμήθηκα σημαίνει, ανακάλυψα» μας λέει ο συνθέτης τού υλικού. Και βάζει τον εαυτό του στη θέση τού ανθρώπου που περιέχει μέσα του τα Ριζίτικα «με έναν ανεξήγητο τρόπο»! Μα, παρ’ όλη τη ακατάσχετη ροή του χρόνου, την ακατάληπτη πολυσυζητημένη παγκοσμιοποίηση, μήπως δεν είμαστε όλοι (λέμε τώρα…) εμπλεκόμενοι με τους μύθους και τις παραδόσεις της μάνας γης; ίσως λοιπόν όταν «θυμόμαστε», τελικά «ανακαλύπτουμε» το κομμάτι εκείνο που χάνουμε μέσα από το κυνήγι ξένων στόχων, ως προς την κυτταρική συνολική μνήμη, αλλά και από τη λήθη των εποχών…      
• Με το ξεκίνημα της συναυλίας πάντως, ήμασταν προετοιμασμένοι για το κλίμα των Ριζίτικων τραγουδιών, αφού διαβάσαμε ένα καταπληκτικό κείμενο του Μουλουδάκη με σκέψεις και καταγραφές γύρω από τα Ριζίτικα, κατάθεση που θα πρέπει να φυλαχτεί στο θησαυροφυλάκιο των πληροφοριών μας, όταν θελήσουμε να «θυμηθούμε» την καταγωγή και τη φιλοσοφική άποψη της παράδοσης της Κρήτης.
• Και, αν πρέπει να επισημάνω κάτι αρνητικό αυτής της ξεχωριστής και ποιοτικότατης συναυλίας, θα γκρινιάξω προς τη διεύθυνση της Λυρικής Σκηνής που διεκπεραίωσε ψυχρά αυτή την ειδική παράσταση.
• Η πραγματοποίηση στο φουαγιέ του θεάτρου, δεν θα πρέπει να απαλλάσσει τους οργανωτές από κάποιες στοιχειώδεις υποχρεώσεις, με ελάχιστες παρεμβάσεις, για μια διαφορετική ατμόσφαιρα που είναι πάντα αναγκαία για την ομαλή ακρόαση.
• Στοιχειωδώς ήταν απαραίτητο ένα υπερυψωμένο βάθρο, για να τοποθετηθούν οι μουσικοί και οι τραγουδιστές, οι οποίοι ασφαλώς ήσαν καθιστοί για να ερμηνεύσουν, με αποτέλεσμα κανείς από τους θεατές (εκτός της πρώτης σειράς των καθισμάτων) δεν μπορούσε να δει τις δράσεις δαχτύλων, σωμάτων και προσώπων. Όποιος ισχυρίζεται πως κάτι τέτοιο δεν παίζει ρόλο, είναι μακριά από τα στοιχειώδη ενός θεάματος ακροάματος…

• Οι θεατές βλέπαμε περισσότερο τα δυο μεγάλα …air condition (!!!) της μακρόστενης αίθουσας πίσω από τους μουσικούς, παρά τους ίδιους τους μουσικούς…
• Ακόμα και η έλλειψη κατάλληλων φωτισμών και η απαράδεκτη σκέψη των αναμένων κεντρικών πολυέλαιων του φουαγιέ, έδειχνε την έλλειψη επιμέλειας από τους οργανωτές.
• Η ηχητική κάλυψη σε μια τόσο ειδική παράσταση με την ηχητική υποτίμηση της κιθάρας και των φωνών, η ακατάλληλη θέση της ηχητικής κονσόλας (δίπλα στα όργανα και όχι απέναντι) έδειχνε πρόχειρη προετοιμασία σχεδόν σχολικής γιορτής σε εθνικές επετείους… 
• Τέλος, αντί για έντυπο πρόγραμμα, με όλα εκείνα τα σοβαρά κείμενα με τα στοιχεία και τις αναλύσεις, μας δόθηκε σε φωτοτυπίες (!!!), ως απόδειξη (;) υποτίμησης ενός τέτοιου καλλιτεχνικού γεγονότος.
• Σε μια εποχή όπου η κεντρική διεύθυνση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, παρ’ όλες τις τεράστιες δυσκολίες, καταφέρνει να επιδεικνύει καλή διαχείριση και ψύχραιμη λογική, σ’ αυτή την εποχή ακριβώς θα πρέπει να αγκαλιάζει και να προστατεύει τις δικές της τουλάχιστον παραγωγές, έστω αυτές που χαρακτηρίζονται ως μικρές˙ και η συναυλία με το επεξεργασμένο υλικό των Ριζίτικων ήταν παραγγελία-παραγωγή τής ίδιας της διεύθυνσης.
• Εν κατακλείδι, θα προσέθετα πως ο κόσμος της κιθάρας και γενικότερα της μουσικής δημιουργίας, διαθέτει ανθρώπους με φαντασία, γνώση και τόλμη. Ένας τέτοιος άνθρωπος, ο Γιώργος Μουλουδάκης, μας έδειξε πως οι δρόμοι τής έμπνευσης και της καλλιτεχνικής σύλληψης με οδηγό και  εργαλείο την κιθάρα, είναι ανοιχτοί, αρκεί να αποκτήσουμε την ικανότητα να βλέπουμε και πέρα από το όργανο…

  
  Νότης Μαυρουδής
  (29/4/2012) 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΣΥΝΘΕΤΗ