HARRIET COHEN
Πολυαγαπημένη μάγισσα του πιάνου
Το Δεκέμβριο του 1895 γεννιέται στο Λονδίνο μια μικρή που έμελλε να συζητηθεί πολύ στη ζωή της, κυρίως για τις επιλογές της, για την καλλιτεχνική φύση και την επικοινωνιακή της δύναμη στα χρόνια του μεσοπολέμου. Η μετέπειτα πιανίστρια που ο Albert Einstein χαρακτήριζε πολυαγαπημένη μάγισσα του πιάνου και ο Vaughan Williams –που την φλέρταρε αδιακόπως για μια ολόκληρη ζωή- της αφιέρωσε ένα κοντσέρτο, θαμπωμένος από την μουσική της φύση και την θηλυκότητά της. Η Cohen είναι μια από τις πιανίστριες που φωτογράφισαν περισσότερο οι φωτογράφοι, έτσι αναφέρεται!
Για την Cohen το μεγαλύτερο από τα ζητούμενα ήταν να κατακτήσει την αληθινή πληρότητα. Aυτό ήταν στη ζωή της συνδεδεμένο «με το δικαίωμα να υπερασπιζόμαστε τα συναισθήματά μας». Δεν δίστασε να επιχειρεί δύσκολα, καθόλου αυτονόητα πράγματα, σε μια όχι και τόσο κατάλληλη εποχή. Στο βιβλίο της (φωτ. πιο κάτω) η Helen Fry παρουσιάζει μια ελκυστική, ριψοκίνδυνη προσωπικότητα και διηγείται ιστορίες τρέλας και λογικής, άλλοτε περιγράφοντας το ρίσκο και τις επίμονες τακτικές της κι άλλοτε σκηνές της δημόσιας και ιδιωτικής της ζωής και περιπέτειες παράλληλες κάποιες φορές, με σημαντικούς καλλιτέχνες, συγγραφείς και πολιτικούς που την φλέρταραν, την κατακτούσαν ή απλώς έγραφαν γι αυτήν.
Μαθήτρια από μικρή του περίφημου Tobias Matthay, στην Ακαδημία του Λονδίνου, έδειξε τις φυσικές δεξιότητές της. Το 1920 άνοιξε γι αυτήν η πόρτα του Wigmore Hall και οι γνωριμίες με τους σύγχρονους της βρετανούς συνθέτες και σολίστες. Έπαιξε πολλά έργα μουσικής δωματίου από πολύ μικρή, συνεργαζόμενη με ορχηστρικά σύνολα και συνοδεύοντας τραγουδιστές. Ασχολήθηκε για αρκετά χρόνια με το να παίξει και να βοηθήσει το κοινό να εκτιμήσει τη μουσική υποτιμημένων τότε συνθετών του παρελθόντος, όπως ο William Byrd, ο Orlando Gibbons και ο Henry Purcell.
Έργα αποκλειστικά γι αυτήν γράφτηκαν από τους John Ireland, (Legend, Prelude, Sonata),Béla Bartók (τα τελευταία έξι κομμάτια από τον Μικρόκοσμο), Ernest Bloch και βέβαια από τον αιώνιο αγαπημένο της, τον συνθέτη Arnold Bax, σύντροφό της για σαράντα ολόκληρα χρόνια, μέχρι το θάνατό του. Ο Pablo Casals που την γνώρισε στο κοινό της Ισπανίας όταν την προσκάλεσε να παίξει μουσική των Μπαχ με την ορχήστρας του αλλά και ο δύσκολος Wilhelm Furtwängler που την κάλεσε και την πρόβαλε στην Ελβετία, υπέγραψαν την καταξίωσή της στην Ευρώπη. Μεγάλη αναγνώριση από τους κριτικούς την περίμενε όταν πρωτόπαιξε το Nuits dans les jardins d' Espagne του Manuel de Falla που απετέλεσε έργο με το οποίο ταξίδεψε σε δεκάδες πόλεις μέσα σε μόλις πέντε χρόνια για να το ερμηνεύσει με σπουδαίες ορχήστρες.
Το 1935 ταξιδεύει για συναυλίες και ηχογράφηση στη Σοβιετική Ένωση όπου παίζει εκτός των Βρετανών συνθετών, τα Πρελούδια του Dmitri Shostakovich, μια χειρόγραφη ακόμα σουίτα για πιάνο του Leonid Polovinkin και τη Σονατίνα του Dmitri Kabalevski. Στις μετέπειτα συναυλίες στην Ευρώπη έπαιξε συχνά τα έργα αυτά αλλά και άλλα, άγνωστων, μη αρεστών ή ξεχασμένων συνθετών της Σοβιετικής Ένωσης.
Τον Φεβρουάριο του 1969 εξεδόθη από την Faber and Faber στο Λονδίνο το βιβλίο που η ίδια έγραψε και όπου σκέψεις και εμπειρίες από την μουσική που έπαιξε ή επιθυμούσε να παίξει μαζί με αναμνήσεις πικρές και χαρούμενες ξεδιπλώνονται σε 330 σελίδες με πολύ χαλαρό τρόπο, σαν αυτονόητες καθημερινές συγκυρίες. Έχει πολύ ενδιαφέρον!
Το 1948 η ζωή αλλάζει χρώμα… η Harriet Cohen έχασε την δυνατότητα χρήσης του δεξιού της χεριού μετά από σοβαρό τραυματισμό προερχόμενο από σπασμένη πιατέλα που κατέστρεψε αρτηρίες του χεριού της. Ο Bax , ο οποίος είχε εν τω μεταξύ ένα σωρό μπερδεμένες προσωπικές καταστάσεις παράλληλα με την σχέση του με την Cohen, συνέθεσε το περίφημο Κοντσερτίνο του για αριστερό χέρι για να τη βοηθήσει να πάρει δύναμη και να συνεχίσει. Δεν ήταν απλό κυρίως επειδή μέχρι τότε η Cohen είχε μια έντονη και πολύ ενδιαφέρουσα ακτιβιστική ζωή βασισμένη στις επιθυμίες της αλλά και σχέδια και προγράμματα για να παίξει μουσική και να συμμετέχει σε όσα η κοινωνία κατά τη γνώμη της επιζητούσε.
Από τις εξωμουσικές της δραστηριότητες ξεχώρισε η προσπάθεια της να προβάλει σπουδαίους γερμανούς - εβραίους επιστήμονες. Έπαιξε για παράδειγμα σε συναυλίες με τον Albert Einstein to 1934, πέντε χρόνια μετά την γνωριμία τους στην Γερμανία, ενώ γνώρισε και συνδέθηκε φιλικά με την Eleanor Roosevelt και τον πρώτο πρόεδρο του Ισραήλ, τον Chaim Weizmann. Υπήρξε αντιπρόεδρος της Women's Freedom League με έντονη δραστηριότητα και από το 1938 τιμήθηκε με τίτλους τιμής από το Ωδείο Ιερουσαλήμ και Παλαιστίνης. Στη δεκαετία 1935-1945 η δυναμική πιανίστρια προσέφερε πολλές υπηρεσίες στους εβραίους κατατρεγμένους από τους ναζί, προσφέροντας τις αμοιβές της για την βοήθεια που χρειάστηκαν επιζώντες των στρατοπέδων. Από το 1951 το Harriet Cohen International Music Award (τυπικά ιδρύθηκε προς τιμήν της από τον Bax, αλλά κατ ουσίαν μόνη της προσπάθησε για να καθιερωθεί, να χρηματοδοτηθεί και να αναζητήσει παγκόσμιου βεληνεκούς νέους σολίστες), βοήθησε ταλαντούχους νέους πιανίστες να ολοκληρώσουν σπουδές και να χτίσουν σταδιοδρομίες. O Philippe Entremont ήταν ο πρώτος βραβευθείς το 1951, ενώ το 1954 βραβεύτηκε η Ingrid Haebler. To 1959 ήταν η χρονιά του Glenn Gould και της Idil Biret. Ακολούθησαν εξ ίσου σοβαρές και αντικειμενικά ενδιαφέρουσες επιλογές βραβευομένων.
Τον Οκτώβρη του 1959 το BBC παρουσίασε μια εκπομπή-ταινία, ειδικά για τη ζωή και τη δράση της γυναίκας αυτής με τίτλο This Is Your Life και παρουσιαστή τον πασίγνωστο στο βρετανικό κοινό Eamonn Andrews, που έχει αναμεταδοθεί αρκετές φορές από την αγγλική τηλεόραση κρατώντας το ενδιαφέρον του κοινού πάντα υψηλό.
Μέχρι το 1960 έπαιζε έργα για αριστερό χέρι σε κάποιες λίγες συναυλίες αλλά έκτοτε δεν ξανάπαιξε στο κοινό. Μέχρι το θάνατό της (13 Νοεμβρίου 1967) γινόταν όλο και πιο εσωστρεφής, το βλέμμα της πρόδιδε μελαγχολία.
Η υπέροχη Glenda Jackson το 1992 ενσάρκωσε την Cohen στο τηλεοπτικό φιλμ του Kenn Russell The Secret Life of Arnold Bax.
Τον Ιανουάριο του 2006 ένα ακόμα μουσικό πρόγραμμα με τίτλο Dearest Tania, έδωσε ευκαιρία στους ενδιαφερόμενους να ακούσουν την ιστορία αυτής της εντυπωσιακής προσωπικότητας. Το επιμελήθηκε για το αγγλικό ραδιόφωνο ο πιανίστας Duncan Honeybourne που συχνά σε ανακοινώσεις του σε μουσικολογικά συνέδρια ασχολήθηκε με τις ερμηνείες των βρετανών συνθετών (με αυτό ασχολείται και ως σολίστ) από την Harriet Cohen.
Έφη Αγραφιώτη
Effie.tar@gmail.com
Δεκέμβριος 2016
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)
