HURDY GURDY HE SANG
Οι παλαιότεροι ίσως το θυμούνται:
Thrown like a star in my vast sleep
I opened my eyes to take a peek To find that I was by the sea
Gazing with tranquility. Twas then when the Hurdy Gurdy Man
Came singing songs of love Then when the Hurdy Gurdy Man
Came singing songs of love. "Hurdy gurdy, he sang.
Histories of ages past Unenlightened shadows cast
Down through all eternity the crying of humanity.
Here comes the Roly Poly Man He's singing songs of love
"Roly poly, he sang "Hurdy gurdy he sang
Το τραγουδάκι του Ντόνοβαν, από το 1968, διηγείται την ιστορία του μουσικού που παίζει ερωτικά τραγούδια στο έγχορδο μουσικό όργανο γνωστό στους γάλλους ως vielle και στους αγγλοσάξονες ως hurdy gurdy.
Πριν από τον ενδέκατο αιώνα υπάρχουν αναφορές για το έγχορδο αυτό οργανέτο. To 900 μΧ ο Πέρσης Ibn Khordadhbih αναφέρεται σε ένα παρόμοιο όργανο με μακρύ λαιμό και πολύ βαρύ σώμα, που χρειαζόταν δύο μουσικούς για να παίξει. Στην Αραβία, στην Περσία αλλά και σε ευρωπαϊκές πόλεις γράφονταν μουσικές για το όργανο αυτό ήδη από τον δέκατο αιώνα, για θρησκευτική χρήση τις περισσότερες φορές. Μια γνωστή οπτική αναπαράσταση μουσικών που παίζουν vielle / hurdy burdy τον 12 ο αιώνα βρίσκεται στο Sandiago de Compostela, στον καθεδρικό ναό, στη Γαλικία της Ισπανίας. Πρόκειται για γλυπτό όπου δύο μουσικοί παίζουν ένα τέτοιο όργανο.( Organistrum on Portica de la Gloria Santiago de Compostella, c.1180).
Με τα χρόνια οι κατασκευαστές κατάφεραν να το κάνουν πιο ελαφρύ και πιο μικρό, κάτι που διευκόλυνε και τις μεταφορές και τη χρήση του. Έγινε ιδιαίτερα αγαπητό στην Ισπανία μετεξελισσόμενο σε ένα συγγενές όργανο, την Symhonia, που είχε διατονικό κλαβιέ και τρεις, όχι τέσσερις, χορδές. Στο τέλος της εποχής της αναγέννησης η μουσική υποδέχεται δύο όργανα προερχόμενα από τη vielle ή το hurdy gurdy, το λαούτο και την κιθάρα.
Κατά τη διάρκεια του 17 ου αιώνα οι Γερμανοί χαιρετίζουν τη λύρα του αγρότη, την Bauernleier και τη λύρα του ζητιάνου την Bettlerleier , ενώ έναν αιώνα μετά η παλιά vielle γίνεται μόδα, χάρη στη ρουστίκ γλυκιά αίσθηση της και μπαίνει στα σαλόνια. Κι όσο για τον 19 αιώνα, θυμηθείτε τον Der Leiermann, έναν μουσικό του δρόμου που παίζει Hurdy Gurdy. Ο Σούμπερτ φωτίζει στο μελαγχολικό εικοστό τέταρτο και τελευταίο τραγούδι στον κύκλο Winterreise.
Παραδοσιακά όργανα που μοιάζουν πολύ με αυτά του θέματός μας είναι η ρώσικη DonskoyRyley και η ουκρανική Relia.
Στις μέρες μας κυκλοφορεί και Hurdy Burdy για όσους θέλουν να παίζουν αλλά με βοήθεια μιας πρίζας. Ιδού:
Η κατασκευή και η έρευνα ήχου του παραδοσιακού οργάνου έχει εξελιχτεί πολύ στην Αμερική, όπου υπάρχουν ακόμα και σχετικά δημοσιευμένα διδακτορικά.
Να λοιπόν που αναγνωρίσαμε μέσα σε λίγες γραμμές ένα όργανο μακράς διαδρομής και τόσο μα τόσο ιδιαίτερο ως προς τον ήχο του. Ας τελειώσουμε τη σύντομη αναφορά με τον ήχο, τι καλύτερο;
Έφη Αγραφιώτη
Effie.tar@gmail.com
Ιούλιος 2016
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)