«Ηellenes Composers of Thrace» (Παρουσίαση της Αγγλόφωνης έκδοσης του βιβλίου, από την Τίνα Βαρουχάκη)

"Ηellenes Composers of Thrace"

(Παρουσίαση της Αγγλόφωνης έκδοσης του βιβλίου, από την Τίνα Βαρουχάκη)

 

Η Αγγλόφωνη έκδοση ενός πολύ σημαντικού μουσικολογικού πονήματος,  συνοδεία ηχογραφήματος, αποτελεί γεγονός. Πρόκειται για τη μετάφραση της εξόχως επιμελημένης έντυπης έκδοσης με τίτλο:  «Μουσουργοί της Θράκης». Συγγραφείς του έργου είναι ο μουσικογράφος, κριτικός-ερευνητής Θωμάς Ταμβάκος, o Δρ. Γεώργιος Κωνστάντζος, μουσικολόγος, ερευνητής   και ο Δρ. Αθανάσιος Τρικούπης, μουσικολόγος και συνθέτης.

Τη μετάφραση του πονήματος "Ηellenes Composers of Thrace" υπογράφουν οι: Μαρίνα Νικολακοπούλου, Robin Jeffrey και Αθανάσιος Τρικούπης. Αξίζει να επισημανθεί, ότι το επιστημονικό αυτό πόνημα εκδόθηκε  αρχικά το 2014, από τον τομέα Πολιτισμού της Περιφερειακής Ενότητας Έβρου που υπάγεται στη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.  Το γεγονός, κάλλιστα θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στις λεγόμενες καλές πρακτικές συνεργασίας μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Επιπροσθέτως, αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα για το πώς ένα Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, είναι εφικτό να συμβάλει προς την κατεύθυνση ανάδειξης της Άϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ανοίγοντας δίαυλο επικοινωνίας αρχικά με την τοπική κοινωνία, εν συνεχεία με την ευρύτερη Ελληνική Επικράτεια και εσχάτως, με την απόκτηση του αγγλόφωνου λευκώματος, με την Παγκόσμια Επιστημονική Κοινότητα.

Όπως συμβαίνει στην περίπτωση της Ελληνικής έκδοσης, κατ΄αντιστοιχία με την αγγλόφωνη, περιλαμβάνεται ηχογράφημα με 21 έργα μουσουργών της Θράκης, τα οποία παρουσιάστηκαν στην αρχική ελληνική έκδοση σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση. (Bλ παράρτημα του παρόντος άρθρου.)

 

 

Η συνεργασία ξεκίνησε στις 17 Μαρτίου του 2012 με αφορμή μια διάλεξη του μουσικογράφου, κριτικού-ερευνητή, Θωμά Ταμβάκου, στο Δημοτικό Θέατρο Αλεξανδρούπολης με θέμα: «Έλληνες και Ελληνικής καταγωγής συνθέτες λόγιας μουσικής της ευρύτερης Θράκης από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας».  Η διάλεξη, ήταν καρπός συνεργασίας τριών συμβαλλομένων μερών: του Συλλόγου Μουσικών Εκπαιδευτικών Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, του Καλλιτεχνικού Ομίλου Αλεξανδρούπολης, καθώς και του Αρχείου  Ελλήνων Μουσουργών, Θωμά Ταμβάκου, υπό την αιγίδα της Ένωσης Πολιτιστικών Φορέων  Έβρου (Ε.ΠΟ.Φ.Ε.) Η διάλεξη δόθηκε και την επόμενη μέρα στο Πολιτιστικό Πολύκεντρο Ορεστιάδας  ως συνδιοργάνωση του Δήμου Ορεστιάδας, της Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ορεστιάδας και του Συλλόγου Μουσικών Εκπαιδευτικών Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Η μεγάλη απήχηση που είχε η εν λόγω διάλεξη σε μουσικούς και μουσικόφιλους, οδήγησε τον Σύλλογο των Μουσικών στην απόφαση να καταθέσει πρόταση έκδοσης σχετικού συγγράμματος στην Δ/νση Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφερειακής Ενότητας Έβρου, που είναι αρμόδια για θέματα πολιτισμού. 

Η Αγγλόφωνη έκδοση έχει την ίδια δομή και περιεχόμενο με την αντίστοιχη Ελληνική. Στην Εισαγωγή, την οποία υπογράφει ο Δρ. Αθανάσιος Τρικούπης, αναπτύσσεται το θέμα:«Η μουσική στα Ελληνικά Εκπαιδευτήρια και στους Ελληνικούς Συλλόγους της Θράκης», το οποίο αναλύεται κατ΄αντιστοιχία σε δυο διακριτές υποενότητες.

Στη συνέχεια, το πόνημα χωρίζεται σε δυο κύριες ενότητες: στην  πρώτη, την οποία υπογράφει ο Δρ.  Γεώργιος Κωνστάντζος, γίνεται αναφορά στους Μελουργούς της βυζαντινής και Ανατολίζουσας μουσικής, (καθώς και σε κάποιους παράγοντες που ασκούσαν συναφείς δραστηριότητες, όπως πχ μουσικοί καταγραφείς).

Στη  δεύτερη ενότητα της έκδοσης, την οποία υπογράφει ο ερευνητής Θωμάς Ταμβάκος, γίνεται αναφορά στους μουσουργούς της δυτικής μουσικής. Όπως επισημαίνεται στην εισαγωγή του μουσικολογικού λευκώματος, καταγράφονται οι μουσουργοί «δυτικοευρωπαϊκού ύφους», δηλαδή «όλοι οι μουσουργοί έντεχνης κοσμικής μουσικής που εντοπίστηκαν και έδρασαν στην Θράκη (Θράκες και μη)». Με τον όρο «έντεχνη» μουσική, οι συγγραφείς διευκρινίζουν ότι εννοούν την «ενυπόγραφη μουσική» δηλαδή τη «Μουσική δημιουργία που φέρει την προσωπική σφραγίδα του δημιουργού της».
Αμφότερες οι ενότητες, περιλαμβάνουν  ονόματα συνθετών με αλφαβητική σειρά, χρονολογία γεννήσεως – θανάτου και ενδιαφέροντα στοιχεία για τη ζωή και κυρίως το έργο τους. Τα ονόματα των συνθετών έχουν καταγραφεί με κριτήριο την ιδιότητά τους αυτή καθεαυτήν και όχι βάσει αξιακών κριτηρίων περί ποιότητας. Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι δεδομένων των διαφοροποιήσεων στο λατινικό αλφάβητο εν συγκρίσει με το ελληνικό, σε πολλές περιπτώσεις αλλάζει και η σειρά παράθεσης  των βιογραφικών συνθετών.

Ακολουθεί μια ενότητα με ανάλυση αντιπροσωπευτικών μουσικών έργων, η οποία τιτλοφορείται: «ενδεικτική παρουσίαση μουσικών έργων». Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο σχολιασμός των έργων και η παράθεση μουσικών παραδειγμάτων προερχόμενων από τις συνθέσεις που περιλαμβάνονται στο συνοδευτικό ηχογράφημα.

Όπως είναι αναμενόμενο, η  αγγλόφωνη έκδοση του μουσικολογικού λευκώματος, παρουσιάζει ορισμένες διαφοροποιήσεις  εν συγκρίσει με την αντίστοιχη ελληνική. Αυτές διαμορφώνονται ως ακολούθως:

α) Η έκδοση εγκαινιάζεται με τον  χαιρετισμό του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμου Β, ο οποίος σε επιστολή του, την οποία υπογράφει τον Σεπτέμβριο του 2014, λίγο μετά την κυκλοφορία της ελληνικής έκδοσης επισημαίνει-μεταξύ άλλων-τα ακόλουθα:

«Το καλαίσθητο αυτό πόνημα -καρπός πολυετούς έρευνας των συγγραφέων του-αποτελεί ένα προσκύνημα στην ένδοξη Θράκη μας, καθώς αναδεικνύει σημαντικές ιστορικές και καλλιτεχνικές πληροφορίες για τους μουσικούς δημιουργούς από το χώρο της λόγιας και Βυζαντινής μουσικής. Μέσα από αυτό, βηματίζουμε σε εμπνευσμένους μουσικούς δρόμους γνωστών, αλλά και αφανών μελουργών καταγόμενων από τη Θράκη και από τη μουσική της παράδοση και αναδύονται πολύτιμες πληροφορίες για τη φιλανθρωπία της τέχνης και της εποχής τους».

Χαιρετισμό, απευθύνει και ο Αντιπεριφερειάρχης, Δημήτριος Πέτροβιτς, ο οποίος επισημαίνει-μεταξύ άλλων-τα εξής: «Επιλέγοντας να δημοσιεύσουμε στην Αγγελική γλώσσα την έκδοση «Έλληνες Μουσουργοί της Θράκης», «ανοίγουμε» ιστορικές και μουσικολογικές πόρτες κάνοντας κοινωνούς  το Αγγλόφωνο κοινό. Ειλικρινά ελπίζουμε ότι θα είναι ένα αξιέπαινο βοηθητικό εργαλείο για κάθε επισκέπτη, εκπαιδευτικό, λάτρη της ιστορίας, της μουσικής της παράδοσης και της λαογραφίας».

β) Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι στην εν λόγω έκδοση φιλοξενούνται αποσπάσματα από κριτικές προσωπικοτήτων των γραμμάτων και των τεχνών. Η  πιανίστα Έφη Αγραφιώτη αναφέρει, μεταξύ άλλων: «Σε μια εποχή δύσκολη, μίζερη, που ελάχιστοι εκ των ασκούντων εξουσία είναι σε θέση να διακρίνουν αυτό που χρειάζεται προσχηματικά, από αυτό που είναι και θα παραμείνει αξιόλογο, βρίσκω πολύ σημαντική την έκδοση αυτή, όχι μόνο γιατί αποτελεί θησαυρό ερευνητικού μόχθου, αλλά και από τη σκοπιά της στήριξής της από επίσημους φορείς.»

Ο ιστορικός και κριτικός της μουσικής, Γιώργος Μονεμβασίτης, επισημαίνει: «Η ανεκτίμηση αυτή προσφορά αποτελεί μια πραγματική κιβωτό της μουσικής δημιουργίας -των δημιουργών ορθότερα-μιας μάλλον παραμελημένης εσχατιάς του ελληνισμού.  Οι συντάκτες των κειμένων καταθέτουν σε αυτά την πολύχρονη εμπειρία τους, τα ευρήματα της έρευνάς τους, τη διαπιστωμένη γνώση τους και την ανυστερόβουλη αγάπη τους.»

Ο συνθέτης Λεωνίδας Κανάρης, σχολιάζει: «Μια περιήγηση λοιπόν στην έντεχνη δυτικοευρωπαϊκή Βυζαντινή και ανατολίζουσα μουσική της ενιαίας Θράκης των Ελλήνων (Ανατολικής και Βορείου συμπεριλαμβανομένων) που συγκροτούν ένα πλουσιότατο μωσαϊκό καλλιτεχνικής έκφρασης. Αναφέρεται σε ανθρώπους που, ακόμη και με πενιχρά μέσα, σε αντίξοες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες δημιούργησαν τοπικά θαύματα συγκροτώντας ορχήστρες και χορωδίες σε ολιγάριθμες αλλά μεγαλόψυχες ελληνικές κοινότητες αναβαθμίζοντας τον πολιτισμό τους.»

γ) Επιπροσθέτως, μια ακόμη ενδιαφέρουσα καινοτομία της παρούσας έκδοσης, είναι ότι στο παράρτημά της περιλαμβάνεται   ευρετήριο με μουσική ορολογία της  Ορθόδοξης Εκκλησίας «ORTHODOX CHURCH MUSICAL TERMS». Αυτή είναι νομίζουμε ότι αποτελεί μια πολύ εύστοχη πρωτοβουλία, που θα συμβάλλει τα μέγιστα προς την κατεύθυνση κατανόησης των κειμένων, αλλά και του νοήματος των ηχογραφημένων έργων.

Σε πλήρη συμφωνία με την ηθική αρχή ότι η διάχυση της γνώσης αποτελεί δημόσιο αγαθό, όχι τυχαία, η εν λόγω  έκδοση δεν διατίθεται προς πώληση. Αντιθέτως,  προορίζεται για αμιγώς ερευνητικούς σκοπούς, καθότι δεν κυκλοφορεί στο εμπόριο, αλλά διανέμεται δωρεάν σε βιβλιοθήκες Ωδείων, Σχολείων, Πανεπιστημίων και άλλων Πολιτιστικών Ιδρυμάτων εντός και πλέον εκτός συνόρων. Μεταξύ των αποδεκτών της αγγλόφωνης έκδοσης, είναι βεβαίως και διεθνούς κύρους προσωπικότητες των γραμμάτων,  των τεχνών και δη της μουσικής. Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί ο αρχιμουσικός και σολίστ πιάνου, Vladimir Ashkenazy,  ο οποίος δέχθηκε με ενθουσιασμό την έντυπη έκδοση, την οποία έλαβε με την ευκαιρία της επίσκεψής του στην Ελλάδα, προκειμένου να διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, σε συναυλία που έγινε στο ΜΜΑ, στις 16.03.2018.

 

 
Ο Δρ. Αθανάσιος Τρικούπης, παραδίδει το Λεύκωμα «Μουσουργοί της Θράκης» στον αρχιμουσικό, Vladimir Ashkenazy

Η μετάφραση του πονήματος «Μουσουργοί της Θράκης» στην Αγγλική γλώσσα, αποτελεί μια καίριας σημασίας  εξέλιξη, γιατί επιτρέπει τη διάχυση της γνώσης αναφορικά με το εξειδικευμένο και πρωτότυπο αυτό ζήτημα στην παγκόσμια επιστημονική μουσικολογική κοινότητα.

 

Περισσότερα στοιχεία για το περιεχόμενο της έκδοσης, μπορεί κανείς να διαβάσει στο άρθρο που αναφέρεται στην αντίστοιχη ελληνική έκδοση του πονήματος: «Μουσουργοί της Θράκης» Αλεξανδρούπολη, 2014.

http://www.tar.gr/content/content/print.php?id=4851

 

Τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό: το εν λόγω πόνημα έχει ψηφιοποιηθεί και κάθε ενδιαφερόμενος αναγνώστης μπορεί να το αναζητήσει στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση:

http://www.academia.edu/36785214/HELLENES_COMPOSERS_OF_THRACE

 

Τον  Μάϊο του 2017, έτος που κυκλοφόρησε και η αγγλόφωνη εκδοχή του λευκώματος «Μουσουργοί της Θράκης»,  ο μουσικογράφος, ιστορικός της μουσικής και συγγραφέας, Θωμάς Ταμβάκος τιμήθηκε από το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για τη συνολική, και πραγματικά ανεκτίμητη προσφορά του, στην έρευνα αναφορικά με τη ζωή και το έργο Ελλήνων και Ελληνικής καταγωγής συνθετών.

 

---

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ – ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑ[1]

CD CONTENTS

(The presentation of the works is in first recording)

1.

Grigorios the Protopsaltes

 (1777-1821): “

Defte Ellines Gennaioi

 (Come, oh brave Hellenes)”, musical arrangement by Grigorios StathisNikos Konstantinopoulos (voice), Peter Tampouris (kanun) Males’ Choir and traditional instruments from Constantinople

 

2.

Vasilios Nikolaidis

 (1915-1985): “

Axion Estin

 (It is truly meet)”

 Dimosthenis Fistouris (solo voice and isocrates)

 

3.

Anthimos Nikolaidis

 (1795?-1865): “

Tou deipnou sou toumystikou

 (Of Your Last Supper)” (harmonization by Gottfried Preyer)

 Choral Workshop of AthensJohn Trevit (organ)

 Giannis Mantakas (choir director)

 

4.

Georgios Soutsos

 (1817-1875): “

Madelaine

”

 Antonia Kalogirou (voice), Athanasios Trikoupis (piano)

 

5.

Pericles Matsas

 (before 1860-?): “

Nannarisma

 (Lullaby)” no. 28Antonia Kalogirou (voice), Athanasios Trikoupis (piano)

 

6.

Pericles Matsas

 (before 1860-?): “

Nannarisma

 (Lullaby)” no. 33Antonia Kalogirou (voice), Athanasios Trikoupis (piano)

 

7.

Pericles Matsas

(before 1860-?): “

He Monaxia

 (The Solitude)”

 Antonia Kalogirou (voice), Athanasios Trikoupis (piano)

 

8.

Constantinos Charikiopoulos

 (before 1860-?):

 Allegro moderato

 Athanasios Trikoupis (organ)

 

9.

Pierre Zachariades

 (1860-?):

Valse Impromptu op. 1, no. 2

 Athanasios Trikoupis (piano)

 

10.

Themistocles Polycrates

 (1862-1926): “

Ena fili sti mana mou

 (A kissto my mother)”Antonia Kalogirou (voice), Athanasios Trikoupis (piano)

 

11.

Vasilios Gounaropoulos

 (about 1865-?): “

Sto mnimion tou Falirou

 (At the monument of Faliro)”Antonia Kalogirou (solo voice)Female choir of the Phaeton Conservatory of AlexandroupolisSopranos: Antonia Kalogirou, Lito Tzitzika, Ioanna Tripsiani,Altos I: Anna Papagiannaki-Divani, Katerina Spanopoulou, Marina Teratourova,

 Altos II: Lousine Gasparian, Ioanna Bezanidou, Pelagia Xondrou

 Lousine Gasparian (choir teaching)Athanasios Trikoupis (choir director, piano)

 

12.

Georgios Pachtikos

(1869-1915): “

Pou navro go vassiliko

 (Where can I find somebasil)”Sopranos: Antonia Kalogirou, Lito Tzitzika,

 Altos: Anna Papagiannaki-Divani, Marina Teratourova,Tenor: Savvas Gritzelis,Bass: Vagelis Mammos

 

13.

Giovanni Ingenito

 (1876-1933): “

Serenata d’ Amore

”
Antonia Kalogirou (voice), Athanasios Trikoupis (piano)

 

14.

Loukianos Cavadias

 (1879-1970): “

Xemialistra

 (Enchantress)” KalamatianosAntonia Kalogirou (voice), Athanasios Trikoupis (piano)

 

15.

Orestis Tsalapatanis

 (1884-?): “

Mi me ligonis

(Don’t tempt me)” op. 361Antonia Kalogirou (voice), Athanasios Trikoupis (piano)

 

16.

Grigoris Constantinidis

 (1893-1979): “

Pantrevoun tin agapi mou

 (My love isgetting married)”Antonia Kalogirou (voice), Athanasios Trikoupis (piano)

 

17.

Notis Santorinaios

 (1912-1976): “

He psichoula

 (Little soul)”

 Antonia Kalogirou (voice), Athanasios Trikoupis (piano)

 

18-20.

Elias Xanthopoulos

 (1923-2005):

Guitar Work (Prelude, I, II)

 Vangelis Kapsalis (guitar)

 

21.

Telemachus Metallinos

 (1926-2011): “

Apikoniseis III

 (Portraits III)”Athanasios Trikoupis (piano)

 

- Sound engineering, Sound processing, Mastering: Giannis Ampatzoglou (18), George Arapakis (2),Telemachus Goudas* (4-7, 9-17, 19), George Constanzos (8), Peter Tampouris (1).- Place, Year of sound engineering:Private Studio of G. Constantzos – P. Tampouris, 1992 (1)Private Studio of G. Arapakis, 2005 (2)Studio Columbia, 1987 (3)

 

Catholic Church of Saint Paul in Kifissia, 2013 (8)Private Studio of G. Ampatzoglou, 2013 (18)

 

Recording Studio of Alexandroupolis Music Society, 2013 (4-7, 9-17, 19)

 

-Reproduction of CD: T. Goudas – E. Rigga G.P. (Computer Action), Alexandroupolis

 

-CD design: G. Constantzos and T. Goudas. – E. Rigga G.P.