JACQUES BREL - Μικρό σχόλιο
(του Βασίλη Οδ. Τζαβάρα)
[προτάσεις]

Jacques Brel - μικρό σχόλιο
(Με αφορμή την ακρόαση δυο τραγουδιών του Brel στο TaR Radio)

Εισαγωγή

Ακούγοντας την πολύ καλή ερμηνεία της Σόνιας Θεοδωρίδου στο «Au suivant» και το «Νe me quitte pas», θέλησα να γράψω λίγα λόγια για τον Jacques Brel, έναν από τους σημαντικότερους γαλλόφωνους τραγουδιστές-τραγουδοποιούς.
Γράφω γαλλόφωνος και όχι Γάλλος γιατί ο Βrel ήταν Βέλγος, κι αυτό δεν είναι λεπτομέρεια, είναι κάτι που τον έχει καθορίσει και τον έχει οδηγήσει να γράψει εκπληκτικά τραγούδια για την χώρα του (Le plat pays), για την πόλη του (Bruxelles), να τραγουδήσει στα Φλαμανδικά (Marieke), να λοιδορήσει τους Φλαμανδούς (Les Flamandes).
Το πιο δυνατό στοιχείο του Brel είναι ο στίχος του, πιο πολύ κι από η μουσική κάποιες φορές, ίσως πιο πολύ και από την ερμηνεία του, το τραγούδι του κάποιες άλλες. Γράφει και τραγουδά, άλλοτε με χιούμορ και άλλοτε με σπαρακτικό τρόπο για τον έρωτα, την φιλία, τα γηρατειά, τον θάνατο. Και το κάνει με έναν τρόπο σπάνιο, όλα αυτά έχουν μια μελαγχολία, εκφράζουν την οδύνη με έναν τρόπο θριαμβευτικό. Ο έρωτας έρχεται βασανιστικά (Mathilde), η φιλία εξυμνείται (Fernand, L’ ivrogne, Voir un ami pleurer, Jef), τα γηρατειά έρχονται απειλητικά και θλιμμένα (Les vieux, La chanson des vieux amants) κι ο θάνατος – στα γαλλικά γένους θηλυκού – αποκαλυπτικός, σχεδόν πανηγυρικός (Le moribond, Le dernier repas).

Βrel is alive
O Brel είναι ίσως ο μόνος γαλλόφωνος τραγουδοποιός που έχει επηρεάσει τόσο πολύ την Βρετανική σκηνή της δεκαετίας του ’60. Δυο είναι τα βασικά παραδείγματα:
Ο Scott Walker ο οποίος διασκεύασε, μετέφρασε πολλά τραγούδια του Brel, και ο David Bowie ο οποίος εκτός του ότι επηρεάστηκε από την σκηνική παρουσία του Brel και την θεατρικότητά του ερμήνευσε καταπληκτικά το «Port of Amsterdam» και το «My death».

Προτάσεις
Κατά τη γνώμη μου έχουν πολύ ενδιαφέρον δυο δισκογραφικές δουλειές αφιερωμένες στον Jacques Brel από τζασίστες.
Η πρώτη λέγεται «L’ âme des poètes joue Βrel» (Ιgloo 1995)και η δεύτερη απλά «Βrel» του Patrick Artero (Nocturne 2006).
Σε αυτούς τους δυο δίσκους οι μουσικοί διασκευάζουν, «πειράζουν» μερικά από τα πιο γνωστά τραγούδια του Brel με απέραντο σεβασμό όμως. Νιώθεις ότι ενώ οι στίχοι λείπουν, δεν τραγουδιούνται, υπάρχουν με κάποιο τρόπο μέσα στη μουσική.

L' Ame des Poètes joue Brel   Jazz Trio "L' Ame des Poètes" joue Brel (IGL 124, 1996)

Patrick Artero - Brel   Patrick Artero - Brel (Label : Nocturne - CD NTCD396 - France 2006)

Ne me quitte pas (if you go away)
Το πιο γνωστό τραγούδι του Brel, διασκευάστηκε όσο κανένα άλλο δικό του, μεταφράστηκε στα αγγλικά (If you go away) και το τραγούδησαν τόσοι πολλοί:
Frank Sinatra, Shirley Bassey,  Nina Simone, Dusty Springfield, Julio Iglessias, Patricia Kaas, Sting κ.α. Όσες διασκευές κι αν άκουσα πιστεύω ότι η ερμηνεία του Brel παραμένει η πιο «καθαρή», η πιο λιτά έντονη και συναισθηματικά φορτισμένη.

Επίλογος
Στο έργο του Brel υπάρχει πολύ έντονα η αίσθηση μιας απώλειας. Είτε είναι η απώλεια της αθωότητας ή της παιδικής ηλικίας (Mon enfance), είτε είναι η απώλεια της νιότης, του φίλου, του έρωτα, υπάρχει πάντα μια νοσταλγία για κάτι που υπήρξε και πλέον δεν είναι. Υπάρχει ο φόβος της φθοράς, η θλίψη που προκαλεί ο χρόνος που περνά (όπως τραγούδαγε ο Boris Vian «Πίνω για να ξεχάσω ότι δεν είμαι πια είκοσι χρονών»), τραγική ειρωνεία ο Brel πέθανε προτού γεράσει…





 δείτε και ακούστε:

Amsterdam (με αγγλικούς υπότιτλους)
http://www.youtube.com/watch?v=2ZFr2Fh66zs
Les Bourgeois (με αγγλικούς υπότιτλους)
http://www.youtube.com/watch?v=_BFOyn8K7pg
Jef
http://www.youtube.com/watch?v=T4Mx8AN0GF4
Le plat pays
http://www.youtube.com/watch?v=-oBeMx-Ilcg
Ne me quitte pas (με αγγλικούς υπότιτλους)
http://www.youtube.com/watch?v=za_6A0XnMyw
Scott Walker - Amsterdam
http://www.youtube.com/watch?v=uF_eVJ7WYaY
Scott Walker – If you go away
http://www.youtube.com/watch?v=_zXxQNbdEIs
David Bowie – My death
http://www.youtube.com/watch?v=rIzE3j84kKU
David Bowie – Amsterdam
http://www.youtube.com/watch?v=ejQS9kQDXmk

Βασίλης Οδ. Τζαβάρας
(1 Νοεμβρίου)