H ΠΕΜΠΤΗ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΚΙΘΑΡΑΣ ΦΛΑΜΕΝΚΟ
JOSE ANTONIO RODRIGUEZ
Ο κιθαριστής που προβάλλει την υψηλή μουσική αισθητική της Cordoba.
.jpg)
Αντί προλόγου.
1984. Εκείνα τα αξέχαστα χρόνια του έντυπου TAR, o Νότης Μαυρουδής, με μια αξιέπαινη πρωτοβουλία του και ακολουθώντας την προτροπή του Robert Vidal, διευθυντή της Γαλλικής Ραδιοφωνίας και εξαίρετου aficionado, αποφάσισε να μετακαλέσει για ένα ρεσιτάλ έναν ταλαντούχο και πολλά υποσχόμενο νεαρό κιθαριστή του φλαμένκο στην αίθουσα «Παρνασσός». Θα ήταν η πρώτη φορά που ένα τέτοιο γεγονός λάβαινε χώρα, επίσημα, στην Αθήνα. Το όνομα του νεαρού καλλιτέχνη ήταν Jose Antonio Rodriguez - από την Cordoba. Ένα όνομα που ήταν τελείως άγνωστο σε μας, αλλά και στη χώρα του ακόμα. Ένα τέτοιο λοιπόν ρεσιτάλ ενός concertista flamenco, και μάλιστα άγνωστου στο ευρύ κοινό, ήταν μια τολμηρή “πρωτιά” για τον κύκλο συναυλιών του TAR εκείνης της περιόδου.
Στα πλαίσια αυτού του πρωτόγνωρου για τα κιθαριστικά δρώμενα της εποχής γεγονότος, είχα την τύχη να τον συναντήσω αυτόν τον φλαμενκίστα από κοντά ως εκπρόσωπος του περιοδικού, να μιλήσω μαζί του και, το κυριότερο, να τον κάνω να παίξει.
Είχε μακριά και λεπτά δάχτυλα. Δάχτυλα αράχνης με μια νωχελική κίνηση προσμονής και ευαισθησίας, έτοιμα να συγκινήσουν. Στο Taranto που μου έπαιξε κατανόησα αμέσως ότι το ηχόχρωμά του αντανακλούσε κάτι από την παράδοση του περίφημου ήχου της Cordoba, της πατρίδας του, που στο φλαμένκο σημαίνει σοβαρότητα, καθαρό compas, και όμορφες αλλά λιτές παραλλαγές. Και είναι πραγματικά αξιοσημείωτο το πώς μεγάλοι κιθαριστές του φλαμένκο που κατάγονταν από την ιστορική αυτή πόλη, διατηρούν αυτό το ηχόχρωμα στο παίξιμό τους. Ο Jose Antonio δεν είχε βέβαια τον βροντερό ήχο της κιθάρας ενός Juan Serrano, ίσως ούτε και τον απίστευτης εμβέλειας, brillante ήχο της Gerundino του Paco Pena, αμφότερων από την Κορντοβα, αλλά χρησιμοποιούσε πολύ επιδέξια τις δυνατότητες της Marin Montero με την οποία έπαιζε τότε, αποδίδοντας με συνέπεια και σοβαρότητα ένα ελκυστικό “κλασικοφλαμένκο” ύφος, πάντα όμως στα πλαίσια αυτού του ιδιαίτερου βαθέως ήχου της Cordoba.
Θυμάμαι ότι όταν τελείωσε, με κοίταξε ερωτηματικά, με μια παιδικότητα στο βλέμμα που την διατηρεί ακόμα. Όταν του απάντησα ότι αυτό που μου έπαιξε ήταν το ωραιότερο Tarantas που είχα ακούσει ποτέ, χαμογέλασε ελαφρά με μια ιδιαίτερη σεμνότητα.
Παραλλαγές του Jose Antonio πάνω σε ένα παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο τραγουδάκι της Ανδαλουσίας.
Η καλλιτεχνική πορεία, η καταξίωση και οι αισθητικές επιλογές του.
Το ρεσιτάλ του Jose Antonio στον «Παρνασσό» εκείνο το ανοιξιάτικο βράδυ του 1984 είχε στεφθεί με απόλυτη επιτυχία. Ο νεαρός καλλιτέχνης ανταποκρίθηκε με συνέπεια στο πρόγραμμά του, ενώ το ελληνικό κοινό τον υποδέχτηκε θερμά, αποδεχόμενο μάλιστα με μεγάλη ωριμότητα και ευαισθησία τον πρωτόγνωρο για τότε “διαφορετικό” ήχο της κιθάρας φλαμένκο κονσέρτου.
Ο ίδιος ήταν εξ’ ίσου ικανοποιημένος τόσο από την αποδοχή που εισέπραξε από ένα πολύ απαιτητικό κιθαριστικό κοινό, όσο και από το γεγονός ότι ξεκινούσε ήδη νωρίς-νωρίς μια λαμπρή διεθνή καριέρα.
Υποθέτω ότι το γεγονός του να αισθάνεται πλέον άνετα μπροστά σ’ ένα άγνωστο κοινό έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις μετέπειτα επιλογές του.
Ο νεαρός senorito Jose Antonio, την παραμονή του ρεσιτάλ του στο ξενοδοχείο, χαμένος στους ήχους του και ο γράφων να ακούει μαγεμένος... Ήταν τόσο χαμηλών τόνων ο κιθαριστής αυτός που απέφυγε να μου πει ότι εκείνη ακριβώς τη χρονιά, στα είκοσί του χρόνια, είχε γίνει καθηγητής της κιθάρας φλαμένκο στο Κρατικό Ωδείο της γενέτειράς του, της Cordoba- o νεότερος σ’αυτή την θέση! (Αθήνα. 1984…αναμνήσεις).
Για να απεικονίσει κανείς την εικοσιπεντάχρονη περίπου καριέρα του Jose Antonio Rodriguez, θα πρέπει ακούραστα να γεμίσει μερικές πυκνογραμμένες σελίδες με τα κονσέρτα, τις περιοδείες, τις μετακλήσεις, τις συνεργασίες κυρίως με μουσικούς μεγάλης εμβέλειας, τις εμφανίσεις στον κινηματογράφο, τη δισκογραφία του, κ.λ.π. Επειδή κάτι τέτοιο θα ήταν τουλάχιστο κουραστικό για τον αναγνώστη, ένα μικρό απάνθισμα από τα σημαντικότερα γεγονότα της καριέρας του που προσπάθησα να κάνω, νομίζω θα αρκούσε:
-1981, 1982. Δύο πρώτα βραβεία κιθάρας φλαμένκο κονσέρτου στην Union, και στο Jerez de la Frontera.
-1984. Εκλέγεται καθηγητής κιθάρας φλαμένκο στο Ανώτερο Ωδείο Μουσικής της Cordoba, ο νεότερος σ’ αυτή την θέση!
-1986. Εθνικό βραβείο “Ramon Montoya” για κιθάρα φλαμένκο κονσέρτου στο 11ο Εθνικό διαγωνισμό Τέχνης του Φλαμένκο στην Cordoba. Πρεμιέρα του στην Μαδρίτη, στο Centro Cultural de la Villa με μεγάλη επιτυχία.
-1987. Στα πλαίσια της “Μέρας της Ανδαλουσίας” παρουσιάζει σε πρώτη εκτέλεση το έργο του “Guajira para guitarra flamenca y orquestra”.
-1988. Συνεχείς περιοδείες με κονσέρτα σε Ευρώπη και Αμερική. Συνθέτει την μουσική του χοροδράματος “Tiempo de Amor y Muerte” με πρώτη εκτέλεση στη Σεβίλλη, με χορογραφίες του Mario Maya. Κυκλοφορούν τα δύο πρώτα CD του, όπου ο ίδιος ερμηνεύει συνθέσεις του με τίτλο: “Calahorra” και “Callejon de las flores”. (Πανέμορφα ακούσματα και στα δύο!).
-1990. Πρεμιέρα του κονσέρτου του για κιθάρα φλαμένκο και ορχήστρα με τίτλο “Viento de Libertad”. Αποτελεί την πιο φιλόδοξη ως τότε συνθετική του προσπάθεια.
-1992. Η Bienal del Arte Flamenco “ Ciudad de Sevilla” του αναθέτει με δική του σύνθεση, ενορχήστρωση και διεύθυνση να καλύψει μουσικά το χορόδραμα “Tango”. Παίρνει μέρος επίσης στην ηχογράφηση του “Sevilla es asi”, για την τελετή έναρξης των εκδηλώσεων της EXPO 92 στην Σεβίλλη.
-1993. Συμμετέχει στο soundtrack της ταινίας “La Lola Se Va a Los Puertos”, όπου πρωταγωνιστούσε η αξεπέραστη και αλησμόνητη (πέθανε το 2006) Rocio Jurado. Η ταινία αυτή ήταν ένα ριμέικ μιας ταινίας του 1945, με θέμα την αυτονομία της Ανδαλουσίας στην οποία κυριαρχούσε η έντονη σκηνική παρουσία, η μοναδική φωνή και το Ανδαλουσιάνικο aire που εξέπεμπε η μεγάλη Rocio. Η μουσική επιμέλεια αλλά και η κιθαριστική συνοδεία του Jose Antonio, ήταν επιλογή και επιθυμία της μεγάλης τραγουδίστριας.
-1994. Μαζί με τον Joan Albert Amargos συνθέτει το “Requiem”, σε χορογραφίες του Mario Maya για την Compania Andaluza de Danza.
-1995. Μαζί με τον Paco de Lucia συνοδεύει τον αδικοχαμένο Camaron de la Isla σε ένα re-mixing του δίσκου “Nochebuena Gitana”.
Συμμετέχει σε πολλές σκηνές στην υπέροχη ταινία του Carlos Saura “Flamenco”. Ας σημειώσουμε εδώ ότι ο Saura, μέγας γνώστης των ιδιαιτεροτήτων της τέχνης του φλαμένκο, καταφέρνει σ’ αυτή την ταινία να εμβαθύνει στην ουσία της, μένοντας πιστός στα παραδοσιακά της στοιχεία, αποδίδοντας όμως παράλληλα αυτό τον πλούτο των στοιχείων κίνησης, μουσικής και ήχου με μια υποβλητική δωρική λιτότητα εικόνας, χρώματος και πεδίου. (Η σκηνή όπου γύρω από ένα μεγάλο ξύλινο τραπέζι κάθονται μεγάλα ονόματα του Cante, όπως ο Chano Lobato, π.χ., κρατώντας το ρυθμό με τα δάχτυλά τους στο τραπέζι, και ο Jose Antonio να συνοδεύει τον όρθιο Paco Toronjo, μεγάλο δάσκαλο των fandangos, σ’ ένα πανάρχαιο fandango grande, είναι εκπληκτική. Την έψαξα, την εντόπισα στο youtube και σας την χαρίζω να την απολαύσετε!).
-1996. Πρεμιέρα της νέας ενορχήστρωσης του “Viento de Liberdad”, υπό την διεύθυνση του Joan Albert Amargos.
-1997. Με παραγγελία του Centro Andaluz de la Danza κάνει την μουσική επένδυση στην χορογραφία “El Jaleo” της Maria Pages και του Fernando Romero.
-1998. Πρεμιέρα του τελευταίου του δίσκου “Manhattan de la Frontera” στην Bienal del Arte Flamenco de Sevilla.
-2003. Ο δίσκος “La Leyenda”, με πολύ καλές κριτικές και ο δίσκος
-2007. “Cordoba… en el tiempo”. Ίσως η ωριμότερη από τις συνθέσεις του.
Οι συμμετοχές του σε παγκόσμια Μουσικά Φεστιβάλ και οι επιδόσεις του ως συνθέτη, συνοδεία και σολίστ τον έκαναν να έχει μοιρασθεί τη σκηνή και το studio με μεγάλα ονόματα της μουσικής όπως: Paco de Lucia, Manolo Sanlucar, Fosforito, Jose Menese, Diego Carrasco, Carles Benavent, Rubem Dantas, Manuel Soler, Jorge Pardo, Natalia Oreiro, Omar Faruk Tekbilek, Duo Assad, Costas Cotsiolis, Astor Piazzola, al di Meola, John Mc Laughlin, Chic Corea, Rocio Jurado, Joan Baez, κ.α.
Σε συνέντευξή του τον Μάιο του 2007 στην Silvia Calado, συζητώντας πάνω στην τελευταία του δουλειά “Cordoba…en el tiempo”, ανέφερε ότι «...Ένας καλλιτέχνης είναι κάτι παραπάνω από ένας δίσκος -τουλάχιστο στο φλαμένκο...».
Τόνισε επίσης πόσο τον ενέπνευσαν, ως γνήσιος …κορντοβέζος που ήταν, η ροή του Guadalquivir, (Guad-el-Kebir στα Αραβικά), τα χρώματα και τα αρώματα του Μάη σ’ αυτή την πόλη του Χαλιφάτου και το άκουσμα του βαθέως ήχου! (αναφορά στην δωρική λιτότητα και σοβαρότητα του ύφους της Κόρντοβα στο φλαμένκο) .
Σε επόμενη ερώτηση σχετικά με το γιατί προτιμά τις live εμφανίσεις και ποια η διαφορά ανάμεσα στην εγγραφή στο στούντιο και την ζωντανή παρουσίαση, ο κιθαριστής απάντησε:
«Επιμένω στο να επιθυμώ να ακούγεται περισσότερο η μουσική μου ζωντανά, σε κονσέρτο, διότι οι εταιρείες δεν μπορούν να περιμένουν τις καλύτερες στιγμές ενός καλλιτέχνη -ενώ εγώ συνεχίζω να δίνω κονσέρτα και να συνθέτω, ακολουθώντας μια προσωπική πορεία. Ο δίσκος έτσι, μοιραία, αντανακλά μερικές μόνο στιγμές από το δυναμικό του καλλιτέχνη, αλλά όχι την ίδια την συνολική μουσική απόδοσή του.»
Εδώ ο Jose συνοδεύει υποδειγματικά την αξέχαστη Rocio σε μια εκρηκτική buleria.
Και, για να μην αφήσω στους νεότερους και –ίσως- υποψήφιους aficionados ερωτηματικά για το τι ήταν αυτός ο περίφημος ήχος της πόλης του χαλιφάτου της Cordoba, απολαύστε τον μεγάλο Κορντοβέζο δάσκαλο Juan Serrano σε μια παραδοσιακή Zambra Arabe. Ίσως ο ήχος του να μην έχει πια την εκρηκτικότητα της νιότης του, (δεκαετία του ‘60), αλλά εξακολουθεί να είναι ελκυστικός, αποδίδοντας την ατμόσφαιρα του Μαυριτάνικου λεπταίσθητου πολιτισμού!
Στάθης Γαλάτης
galatielen@ath.forthnet.gr (νέο mail)
(Σεπτέμβριος 2010)
Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
