J.S.B. GUITAR DUO
Γιάννης Σαμουελιάν και Σπύρος Φλουράκης
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Στην Τίνα Βαρουχάκη
Η συνέντευξη έγινε σε ένα άκρως μουσικό περιβάλλον: στο κατάστημα μουσικών οργάνων, του κ Σαμουελιάν.
Όταν ζήτησα να μάθω τα σχετικά με τη μέχρι σήμερα πορεία τους ως ντουέτου, ο κ Φλουράκης έσπευσε γλαφυρά να μου εξηγήσει την προέλευση της ονομασίας τους: «Το J.S.B. Guitar Duo,» δεν σημαίνει J.S. Bach (όπως πολλοί πιστεύουν). Σημαίνει “John & Spyros Baroque Guitar Duo”. Ήταν ένα παιχνίδι με τις λέξεις!»
Πλημμυρισμένοι από μουσικά όργανα, ενίοτε δε και από μουσικούς ήχους, καταφέραμε να μείνουμε απερίσπαστοι. Μέσα σε αυτό το ευχάριστο κλίμα, μιλήσαμε για πολλά: για τη μπαρόκ μουσική (που είναι η αγαπημένη των μελών του κιθαριστικού ντουέτου) για τις ενδιαφέρουσες διασκευές μπαρόκ έργων για δυο κιθάρες και τις δυσκολίες του όλου εγχειρήματος, για τα μουσικά όργανα εποχής, για εκπαιδευτικά ζητήματα και ασφαλώς για το cd που ηχογραφούν και αναμένεται να κυκλοφορήσει το 2016.
Πριν την κυκλοφορία του cd, το κοινό θα μπορεί να απολαύσει συναυλίες τους, όπως αυτή που επίκειται στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ψυχικού, στις 17 Δεκεμβρίου 2015.
Και κάτι τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό: με ιδιαίτερη συγκίνηση, μου μίλησαν για τον δάσκαλό τους, τον αείμνηστο Χαράλαμπο Εκμεκτσόγλου. Ο κ Σαμουελιάν κάποια στιγμή ανέφερε ότι ο προηγούμενος Δάσκαλός του τον παρέπεμψε ως ταλαντούχο μαθητή στον Χ. Εκμεκτσόγλου. Η αφήγηση ήταν γλαφυρή και ολοζώντανη- ενδεικτική των συναισθημάτων και της ευγνωμοσύνης που και οι δυο κιθαριστές τρέφουν γι΄αυτόν: «Πολύ ωραίες εικόνες, τις θυμάμαι ακόμα! Θυμάμαι πώς ο δάσκαλός μου ο πρώτος, μπήκε μέσα στο γραφείο (ήταν στη γωνία Χαριλάου Τρικούπη και Διδότου) και είπε: “έχω ένα πολύ καλό μαθητή”. Και θυμάμαι τον κ Εκμεκτσόγλου, καθισμένο στην καρέκλα με τα χέρια του σταυρωμένα μπροστά και με ένα μεγάλο χαμόγελο. Αυτό το μεγάλο χαμόγελο, το ζεστό χαμόγελο, μέχρι την ημέρα που πήραμε δίπλωμα ήταν πάντα εκεί…»
Γ.Σ. «Θα ήθελα να πω στους γονείς ότι επίσης η εκπαίδευση της μουσικής είναι πάρα πολύ σημαντική. Το ερώτημα είναι: επενδύουν πάνω στο παιδί τους για να το κάνουν ένα πετυχημένο ή έναν ευτυχισμένο άνθρωπο; Αν λοιπόν σκέφτονται να τον κάνουν έναν ευτυχισμένο άνθρωπο, είναι πιο σημαντικό πράγμα η μουσική, από τα Αγγλικά. Ας το έχουν κατά νου αυτό οι γονείς».
ΣΠ.Φ. «…Επιδιώκουμε να συμπληρώσουμε έργα, τα οποία λείπουν γενικότερα από το ρεπερτόριο της κιθάρας -ιδιαίτερα στο ντουέτο. Θέλουμε να μπορέσουμε να το παρουσιάσουμε παίζοντας, συζητώντας, σε φεστιβάλ, συναυλίες ή ακόμη και γράφοντάς τα σε cd».
* * * * * * * * *
Τ.Β. Ο αείμνηστος Χαράλαμπος Εκμεκτσόγλου, αναφέρεται στην ιστορία της κλασικής κιθάρας ως ένας από τους θεμελιωτές της. Τι σημαίνει για σας το ότι υπήρξατε μαθητές του;
ΣΠ.Φ. Από την εποχή που ξεκίνησα κιθάρα στο προσκήνιο της κλασικής κιθάρας υπήρχαν τρείς μεγάλοι καθηγητές: Ο Φάμπας, ο Μηλιαρέσης και ο Εκμεκτσόγλου. Αυτά ήταν τα τρία μεγάλα ονόματα. Συμπτωματικά και από κάποιες φιλίες που υπήρχανε, βρέθηκα να είμαι μαθητής του Εκμεκτσόγλου. Σαφώς δεν το μετάνιωσα ποτέ, γιατί υπήρξε καλλιτέχνης, αλλά και άνθρωπος που προσπαθούσε να δώσει τα πάντα σύμφωνα με τις γνώσεις που υπήρχαν την εποχή εκείνη. Ως καλλιτέχνης, είχε κάνει και αυτός τον κύκλο του, είχε παίξει στο εξωτερικό και σε ντουέτα πχ με τον Πουχόλ κ.ά. Είχε επαφές με τα γνωστά ονόματα και σε ένα μεγάλο βαθμό, αυτό βοήθησε και μας. Βέβαια, πιο πολύ αναφέρομαι στο καλλιτεχνικό κομμάτι, το εκφραστικό, γιατί οι τεχνικές δεν είχαν καμία σχέση όπως είναι σήμερα η κλασική κιθάρα. Όμως μας δόθηκε η ευκαιρία να ψάξουμε την κιθάρα και να ανακαλύψουμε πράγματα που τότε η εποχή δεν τα είχε και να φθάσουμε σε ένα επίπεδο τώρα να μιλάμε για κλασική κιθάρα, για τεχνικές κτλ Αυτά έγιναν την τελευταία δεκαπενταετία. Μετά τον Εκμεκτσόγλου «άνοιξε» πολύ η κλασική κιθάρα: συναυλίες, συνεργασίες, σεμινάρια, οπότε μπορούσες να δεις παραπάνω πράγματα από αυτά που υπήρχαν ήδη στην Ελλάδα. Ο Εκμεκτσόγλου, μας έδωσε το κίνητρο να ψάξουμε παραπέρα.
Γ.Σ. Εγώ είχα ξεκινήσει κιθάρα σε ηλικία οκτώ χρονών με δασκάλους, οι οποίοι δεν είχαν καταφέρει να μου προσφέρουν κάτι. Εκεί γύρω στα 12 μου χρόνια, εμφανίστηκε ένας εξαιρετικός δάσκαλος, ο κ Κώστας Μπόμπος, ο οποίος ήταν καταπληκτικός! Μου έφερνε κάθε μάθημα γραμμένο σε χειρόγραφο, ακόμη και τα πεντάγραμμα σε χειρόγραφο! Ήταν όλα με πάρα πολλή αγάπη και η προσέγγιση προς το μαθητή, ήτανε εκπληκτική. Μακαρίτης πλέον, αλλά με έχει σημαδέψει για πάντα. Νομίζω ότι η δική του επιτάχυνση που μου έδωσε, με κάνει να συνεχίζω ακόμη να παίζω μουσική. Αφού κάναμε μαθήματα ενάμισι χρόνο με τον κ Μπόμπο, μου είπε: «Γιάννη εγώ δεν μπορώ να σε μάθω τίποτε άλλο. Θα σε πάω σε ένα Δάσκαλο που ξέρω ότι είναι καλός, μπορεί να σε προχωρήσει, γιατί είσαι καλός, έχεις ταλέντο». Με πήρε από τα χέρι ένα πρωί και με πήγε στην τάξη του κ Εκμεκτσόγλου. Πολύ ωραίες εικόνες, τις θυμάμαι ακόμα! Θυμάμαι πώς ο δάσκαλός μου ο πρώτος μπήκε μέσα στο γραφείο (στη γωνία Χ Τρικούπη και Διδότου ) και είπε: «έχω ένα πολύ καλό μαθητή». Και ο Εκμεκτσόγλου, καθισμένος στην καρέκλα του με τα χέρια σταυρωμένα μπροστά και με ένα μεγάλο χαμόγελο. Αυτό το μεγάλο χαμόγελο, το ζεστό χαμόγελο, μέχρι την ημέρα που πήραμε δίπλωμα ήταν πάντα εκεί. Την πρώτη φορά δεν επιλέγεις δάσκαλο, συνήθως. Εγώ έπαιζα πάρα πολύ καλά, ήταν μια καταπληκτική επιλογή, ήταν ένας καλός άνθρωπος, ο οποίος πρώτα μας αγαπούσε, πρώτα μας έβαζε στη ζωή του και ήθελε να μας δώσει αυτό το φως, που λέγεται μουσική, κιθάρα. Σε αυτό το περιβάλλον ανοίξαμε τα φτερά μας, μέσα από την άμιλλα που υπήρχε, εκεί «ανδρωθήκαμε» ως μουσικοί.
Να συμπληρώσω και ότι μας έδωσε πολλές ευκαιρίες. Εγώ θυμάμαι εκείνη την εποχή είχα ένα ντουέτο με τον Γιώργο τον Κωτσάκη, μας έβρισκε ωδεία να πάμε να δουλέψουμε…Ήταν ένας πατέρας, δεν τον ξεχνάω.
Τ.Β. Από πότε υφίσταται το κιθαριστικό ντουέτο ντουέτο «J.S.B. GUITAR DUO» και με ποια προοπτική;
Γ.Σ. Το ντουέτο που έχουμε τώρα υφίσταται τρία χρόνια, αλλά με το Σπύρο γνωριζόμαστε πάρα πολλά χρόνια, στρατό κάναμε στην ίδια μονάδα, δουλέψαμε στα ίδια μέρη και κάναμε ένα ντουέτο γύρω στο ΄95. Κάναμε συναυλίες, φτιάξαμε ρεπερτόριο, μετά αλλάξανε τα πράγματα στη ζωή και για διάφορους λόγους χαθήκαμε. Πέρασαν τα χρόνια, παράλληλες μεν πορείες, ο καθένας έπαιζε μουσική, αλλά και ήρθε τώρα η στιγμή, ο Σπύρος με πήρε κάποια στιγμή τηλέφωνο και μου λέει: «δεν ξεκινάμε πάλι ένα ντουέτο;» Με ενδιέφερε πάρα πολύ, τα τελευταία χρόνια έχω μια μεγάλη αγάπη για τη μουσική μπαρόκ, το συζητήσαμε και συμφωνήσαμε να δουλέψουμε πάνω σε αυτό.
ΣΠ.Φ. “Το JSB Guitar Duo” δεν σημαίνει J.S. Bach (που πολλοί πιστεύουν) σημαίνει John Spyros Baroque Guitar Duo. Ήταν ένα παιχνίδι με τις λέξεις! Η επιλογή και των δυο μας, (κάτι που υπήρχε μέσα μας από παλιά) ήταν η εποχή μπαρόκ που είναι και όλη η άνθιση της μουσικής (όπως αναφέρεται στην ιστορία της δυτικής μουσικής). Παίρνουμε μέσα από κει έργα που δεν υπάρχουν για δυο κιθάρες, κάνοντας μεταγραφές για όργανα, τα οποία μπορούν να διασκευαστούν για δυο κιθάρες. Έτσι επιδιώκουμε να συμπληρώσουμε έργα, τα οποία λείπουν γενικότερα από το ρεπερτόριο της κιθάρας -ιδιαίτερα στο ντουέτο. Θέλουμε να μπορέσουμε να το παρουσιάσουμε παίζοντας, συζητώντας, σε φεστιβάλ, συναυλίες ή ακόμη και γράφοντάς τα σε cd.
Τ.Β. Άρα ουσιαστικά, θα θέλατε ως ντουέτο να έχετε μια εξειδίκευση στο μπαρόκ;
Γ.Σ. Να προσφέρουμε στο ρεπερτόριο για δυο κιθάρες υλικό το οποίο δεν υπήρχε. Δεν είναι απαραίτητο να είναι το υλικό κάθε φορά υψηλής δυσκολίας και δεξιοτεχνίας, μπορεί να κάνουμε ρεπερτόριο, το οποίο θα είναι και για τους μαθητές. Για μένα είναι πολύ σημαντικό να γίνεται μουσική δωματίου για την κιθάρα. Ο κιθαριστής, πιστεύω ότι αυτοτιμωρείται πάρα πολύ με αυτή τη σολιστική άποψη. Πρέπει να παίξει και με άλλους μουσικούς.
Τ.Β. Το 2014 παρουσιάσατε στο μορφωτικό ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης μια συναυλία με συνθέτες μπαρόκ περιόδου Telemann, Rameau, Bach, Scarlatti, Marella κ.ά. Επιδιώκετε να ταυτιστείτε στη συνείδηση του κοινού ως ένα ντουέτο μπαρόκ μουσικής;
ΣΠ.Φ. Η επιλογή μας είναι πολύ συγκεκριμένη, το να παίξουμε διασκευάζοντας ή παίζοντας έργα ήδη διασκευασμένα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δυο μουσικοί δεν μπορούν να παίξουν και οτιδήποτε άλλο. Και σε κάποιες συναυλίες, μπορεί το πρώτο μέρος όπως παίξαμε και στο Νέο Ψυχικό να είναι καθαρά μπαρόκ και στο δεύτερο μέρος, να είναι ένα πιο ευχάριστο ή πιο εύκολα αντιληπτό πρόγραμμα πχ Λατινική Αμερική ή ακόμη και το μεταίχμιο το μπαρόκ με την κλασική, που ήταν ο Μαρέλα, διασκευασμένο από Πρέστι – Λαγκόγια.
Τ.Β. Υπάρχει μια αντίληψη, σύμφωνα με την οποία η κιθάρα πρέπει να βγει από την «εσωστρέφεια» και το μέλλον της προδιαγράφεται ευοίωνο, κυρίως εάν ενταχθεί στο πλαίσιο μουσικών συνόλων. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη;
ΣΠ.Φ. Νομίζω ότι το είπε ο Σοπέν: «Δεν υπάρχει τίποτε καλύτερο από μια κιθάρα, εκτός… αν είναι δυο!»
Γ.Σ. Η μουσική δωματίου, τα ντουέτα, τα τρίο, το να μοιράζεσαι παίζοντας μουσική, είναι καταπληκτικό! Η συναυλία, είναι μια στο τόσο. Το πιο ωραίο, είναι η πρόβα, που βρίσκεσαι δυο τρείς φορές την εβδομάδα. Αυτά κάθεσαι με το συνεργάτη σου τρείς τέσσερες ώρες, αυτές είναι που σε αποζημιώνουν και αυτές είναι που αναζητάς. Όταν θα φύγει ο συνεργάτης και θα πει «καληνύχτα», την άλλη μέρα το πρωί θα πεις «ωραία ήταν, πότε έχουμε ξανά πρόβα;». Όλα τα άλλα είναι απλώς συμβολικά.
Τ.Β. Άρα, αξία έχει το «ταξίδι»;
Γ.Σ. Όταν βάζουμε στόχους, σαφέστατα είναι το ταξίδι. Όταν έχεις κατακτήσει το στόχο είναι Αίολος, έχει φύγει από το χέρι σου, τον έχεις αφήσει και έχεις πάει για το επόμενο ταξίδι.
Τ.Β. Τα τελευταία χρόνια ο κ Σαμουελιάν ερμηνεύει έργα με μουσικά όργανα μπαρόκ (Βιχουέλα, Λαούτα , Θεόρβη) ενώ παράλληλα ασχολείται με τη σύνθεση. Επίσης, ο κ Φλουράκης, κάνει διασκευές έργων εποχής μπαρόκ για δύο κιθάρες). Θα θέλατε να αναφέρετε περισσότερα στοιχεία γι΄ αυτές σας τις δραστηριότητες;
Γ.Σ. Άμεσα αυτό που κάνουμε και στο οποίο έχουμε δώσει την περισσότερη μας ενέργεια, είναι να παίζουμε τα έργα τα οποία επιλέγουμε κάθε φορά, ή εκείνα τα οποία διασκευάζουμε. Και υπάρχει αρκετή δουλειά, δεν είναι εύκολο να κάνεις μια διασκευή. Είναι ώρες που αφού τις έχεις ξοδέψει, ξανά συνειδητοποιείς ότι πρέπει να τα αλλάξεις όλα, να αλλάξεις τον τόνο του έργου που έκανες, να ξανακάνεις τις δακτυλοθεσίες και τις επιλογές των νοτών που θα τρανσπορτάρεις (γιατί ή κιθάρα είναι ένα όργανο που δεν έχει την έκταση που έχει το πιάνο). Ευτυχώς, η μουσική της εποχής αυτής είναι γραμμένη στο τσέμπαλο, το οποίο δεν ήταν πιάνο, είχε λιγότερη έκταση και αυτό μας διευκολύνει σε ένα βαθμό. Για τις άλλες δραστηριότητες για μας η σύνθεση είναι ένα κρυφό μεράκι. Από μικρός έγραφα μουσική (ποπ και ροκ, έγραφα και έθνικ μουσική, γιατί έχω παίξει και αυτά τα είδη) και μουσική για μια ή δυο κιθάρες –πράγματα, τα οποία πολεμάω συνεχώς, αλλά το βασικό είναι να δουλεύουμε πάνω σε διασκευές. Να παίρνουμε έργα του Telemann, του Bach, του Rameau κ.ά. Οι διασκευές του Σπύρου είναι πάρα πολύ ωραίες.
ΣΠ.Φ. Κάποια στιγμή παίζοντας με τον Γιάννη, μου γεννήθηκε η ιδέα «γιατί να μην παίξουμε και κάτι που δεν υπάρχει για δυο κιθάρες»! Γιατί, ναι μεν το ακούμε από τσέμπαλο ή από πιάνο, αλλά από δυο κιθάρες δεν το ακούμε. Και ξεκίνησα να κάνω τα πρώτα βήματα μεταγράφοντας από τσέμπαλο σε κιθάρα, μελετώντας τα, συζητώντας τα και με τον Γιάννη, για να βγάλουμε ένα τελικό αποτέλεσμα. Από κει, μου γεννήθηκε η ευχαρίστηση να παίρνω έργα επιλεγμένα, τα οποία μπορούν να γίνουν για δυο κιθάρες, γιατί υπάρχουν έργα στο μπαρόκ, τα οποία δεν μπορούν να γίνουν. Δεν μπορείς την έκταση του πιάνου να τη «δώσεις» στην κιθάρα, ή ένα συμφωνικό έργο δεν μπορείς να το μεταγράψεις για δυο κιθάρες- κάτι θα λείπει! Ως επί το πλείστον, σκεφτόμαστε να χρησιμοποιούμε και οκτάχορδη κιθάρα, η οποία μας δίνει μια μεγαλύτερη ευχέρεια στα μπάσα, ώστε να μπορέσει η μουσική αυτή να έχει μεγαλύτερα γκάμα, έκταση θα έλεγε κανείς στις νότες. Είναι οι δυο χορδές που τις κουρδίζεις διατονικά, συνήθως είναι ρε – ντο. Είναι θέμα που μπορείς να το επιλέξεις. Είναι δυο ακόμα μπάσα, τα οποία είναι μεγάλη υπόθεση, γιατί δίνεις μεγάλη έκταση στο όργανο.
Τ.Β. Ποια τεχνικά στοιχεία πρέπει να έχει ένα έργο μουσικής μπαρόκ προκειμένου να καταστεί εφικτή η μεταγραφή του για δυο κιθάρες; Δηλαδή, πώς αντιλαμβάνεστε ότι ένα έργο μεταγράφεται, αλλά ένα άλλο, όχι;
ΣΠ.Φ. Bασικά, είναι η έκταση, την οποία δεν μπορείς να την εντάξεις όλη στο πλαίσιο της κιθάρας, έχοντας ακόμη και τη βαθύτερη, τη χαμηλότερη. Πολλές φορές, δεν μπορείς να το κάνεις, οπότε είναι ένα κομμάτι που σε αναγκάζει να το εγκαταλείψεις και να μπεις σε μια διαδικασία να πάρεις ένα άλλο μουσικό όργανο, να το διασκευάσεις. Έργα όμως τα οποία έχουν γραφεί για τσέμπαλο, είναι εφικτό να γίνουν όλα! Συμφωνικά έργα δεν μπορείς να μεταφέρεις, γιατί θα λείπουν και φωνές, πέρα από την έκταση. Για παράδειγμα, ένα βραδεμβούργιο δεν μπορείς να το διασκευάσεις για δυο κιθάρες, γιατί όταν παίζει μια ορχήστρα ολόκληρη, δεν μπορείς να περάσεις όλες αυτές τις φωνές σε δυο όργανα, οπότε μοιραία το εγκαταλείπεις αυτό. Αντιθέτως, σονάτες ή σουίτες του Bach για πιάνο, είναι εφικτό να γίνουν- με πολλή δουλειά φυσικά, πρόβες κτλ
Γ.Σ. Ένας άλλος παράγοντας είναι η διάρκεια των νοτών, δηλαδή όταν έχεις ένα έργο σε Εκκλησιαστικό όργανο, για παράδειγμα και είναι μεγάλη η διάρκεια της νότας, δεν μπορείς αυτό να το κρατήσεις στην κιθάρα. Όμως έργα για βιολί μπορούν να αποδοθούν στην κιθάρα, καθώς και μερικά έργα για φλάουτο. Άλλη δυσκολία είναι ότι μερικές φορές είναι τόσο πυκνογραμμένα τα έργα στο τσέμπαλο! Είχαν τεράστια δεξιοτεχνία αυτοί οι άνθρωποι, τα εξηκοστά τέταρτα τα έπαιζαν στα δάκτυλά τους! Αυτά δεν είναι πολλές φορές εφικτά και είναι και πυκνά, δεν είναι δηλαδή μια γραμμή, μια φράση. Είναι αρμονίες, που μπλέκονται συνεχώς μεταξύ τους και είναι ένας από τους λόγους που λατρεύουμε το μπαρόκ: ότι υπάρχει τόση ενέργεια, τόσες νότες, τόση διάνοια γι΄ αυτό για μένα η μουσική μπαρόκ είναι η υψηλότερη μουσική.
Τ.Β. Σχεδιάζετε να ερμηνεύσετε έργα μπαρόκ και με όργανα εποχής;
Γ.Σ. Το να παίξεις τη μουσική εκείνης της εποχής πάνω στα όργανα εκείνης της εποχής είναι προφανώς το ιδανικό. Εμείς έχουμε μια ευαισθησία και αγάπη με την κιθάρα και θέλουμε να τα περνάμε όλα μέσα από το φίλτρο της κιθάρας, να τα ακούμε με το ηχόχρωμα της κιθάρας. Τα όργανα αυτά, έχουν έναν άλλο ήχο. Είναι φτιαγμένα από ανθρώπους των οποίων τα αυτιά ήταν συνηθισμένα να ακούνε πολύ χαμηλότερους ήχους, ακούγανε τα πάντα, δεν υπήρχε ο θόρυβος που υπάρχει στη σημερινή εποχή. Τα όργανα αυτά, έχουν ένα τέτοιο ευαίσθητο ήχο. Είναι το ιδανικό η μουσική εκείνης της εποχής να παίζεται σε αυτά τα όργανα. Από την άλλη μεριά, αυτό που κάνουμε εμείς είναι διαφορετικό. Εμείς δεν παίζουμε κυρίως μουσική, η οποία είναι γραμμένη για λαούτο, για μπαρόκ λαούτο ή για αναγεννησιακό λαούτο. Εμείς παίζουμε μουσική που χρησιμοποιούμε όλο το ρεπερτόριο, το οποίο υπάρχει στο μπαρόκ. Επιλέγουμε έργα και τα παίζουμε. Ο Μπαχ έγραφε ένα κομμάτι, το έγραφε για βιολί και το ξαναπαρουσίασε σε μια συμφωνία, σε μια παρτίτα στο τσέμπαλο. Η μπαρόκ μουσική παίζεται σε όλα τα όργανα και παντού. Εντάξει, θα πρέπει να κάνεις κάποιες ρυθμίσεις. Έχουμε κουβεντιάσει για το ενδεχόμενο να παίζω εγώ με τα αναγεννησιακά όργανα και ο Σπύρος με την οκτάχορδη κιθάρα. Θα κάνουμε ένα υβρίδιο. Αυτό το διαφορετικό είναι κάτι το οποίο έχει ενδιαφέρον. Στην τέχνη πάντα η αλλαγή, πάντα το διαφορετικό έχει ενδιαφέρον. Αν παίζαμε όλοι το ίδιο πράγμα θα τελείωνε την ίδια μέρα. Και η ζωή τελειώνει έτσι. Η ζωή συνεχίζεται χάρη στην αλλαγή.
ΣΠ.Φ. Είναι πειραματισμός, αλλά χωρίς να ξέρουμε το αποτέλεσμα. Πρέπει να ζυμωθεί λιγάκι.
Τ.Β. Έχετε σκεφτεί να κάνετε μεταγραφές έργων για κιθάρες μαζί με άλλα όργανα μουσικής δωματίου;
ΣΠ.Φ. Θα μας ενδιέφερε, είναι μια εξαιρετική ιδέα. Είναι στο μυαλό μας το να γίνει κάτι τέτοιο. Το ντουέτο να συνοδεύεται και από άλλα μουσικά όργανα.
Γ.Σ. Θέλουν πολύ προσοχή όμως αυτά τα πράγματα. Για παράδειγμα, δεν μπορούμε να πάρουμε δυο μέρη βιολιών, ή ένα μέρος βιολιού και ένα μέρος βιόλας και να αντικαταστήσουμε αυτά τα όργανα και να βάλουμε το υπόλοιπο να παίζουνε δυο κιθάρες. Πρέπει να είναι πχ ένα κονσέρτο για δυο λαούτα ή για τσέμπαλο ή για πιάνο, συνοδεία εγχόρδων. Υπάρχουν τεχνικές δυσκολίες, αλλά θα μπορούσαν να γίνουν. Ελπίζουμε να τα κατακτήσουμε και αυτά. Αγαπάμε τη μουσική και θέλουμε να παίξουμε μουσική σε όλες της τις εκφάνσεις. Όσο περισσότερη μουσική παίξουμε και με περισσότερο κόσμο, ακόμα καλύτερα.
Τ.Β. Έχετε συμπράξει ως σολίστ σε πολλά φεστιβάλ εντός και εκτός συνόρων. Εντοπίζετε στο πλαίσιο διεθνών διοργανώσεων καλές πρακτικές, που απουσιάζουν από τις αντίστοιχες εγχώριες διοργανώσεις, οι οποίες δεν εφαρμόζονται στη χώρα μας;
Γ.Σ. Απ΄ότι γνωρίζω, δεν υπάρχουν. Στα δικά μας φεστιβάλ γίνονται ομιλίες, συναυλίες, διαλέξεις, έρχονται κατασκευαστές μουσικών οργάνων. Παίρνοντας για παράδειγμα πρόσφατα, το Φεστιβάλ Λουτρακίου, υπήρχαν τα πάντα. Ήταν πολύ καλά οργανωμένο, σύμφωνα με το πρόγραμμά του. Εκείνο που πιστεύω ότι δεν υπάρχει στα σεμινάρια και τα φεστιβάλ, λείπουν τα ντουέτα. Λείπουν και τα ντουέτα ως δάσκαλοι, δηλαδή ένα ντουέτο δασκάλων, να διδάξει ένα ντουέτο μαθητών και να γίνεται συζήτηση. Η διδασκαλία πρέπει να είναι αμφίδρομη. Θα κάνει μια ερώτηση ο μαθητής την οποία θα απαντήσει και ο ένας και ο άλλος και ο μαθητής θα κρίνει. Το βάθος της αντίληψης του μαθητή είναι σημαντικό.
ΣΠ.Φ. Θυμάμαι μια φορά, νομίζω στο Φεστιβάλ Κοτσιώλη, στο Βόλο, είχε έρθει ένα ντουέτο από τη Δανία και δίδαξε ως ντουέτο. Έπαιξαν πάρα πολύ καλά μουσική (ήταν αν θυμάμαι καλά, το 1986). Αυτό το ντουέτο, δίδασκε ως ντουέτο! Και οι δυο μαζί, έδιναν σκέψεις και ιδέες, πώς μπορεί ένας άνθρωπος να φθάσει στα επίπεδα αυτά. Λείπει η διδασκαλία του ντουέτου. Θα συμφωνήσω με το Γιάννη ότι από το ελληνικό στερέωμα δεν λείπει κάτι, είναι πληρέστατα τα πάντα. Είναι η εποχή η παγκόσμια που μπορείς να έχεις επαφές παντού και τα σεμινάρια που γίνονται στην Ελλάδα είναι υπερπλήρη.
Τ.Β. Προσφάτως συμμετείχατε ως ντουέτο στο 1ο Φεστιβάλ Κιθάρας Λουτρακίου. Θα θέλατε να μας αναφέρετε τις εντυπώσεις σας από το επίπεδο των συμμετεχόντων μαθητών;
ΣΠ.Φ. Επειδή παρέμεινα και τις τρείς μέρες στο Φεστιβάλ έκανα μάθημα, είδα ότι σε πολύ μικρή ηλικία έτυχε να έρθουν στην τάξη μου παιδάκια, τα οποία ήταν απίστευτα! Δεν θα το πίστευα αν μου έλεγε κανείς ότι ένα παιδάκι ΣΤ΄ δημοτικού, παίζει ένα έργο πχ το «Κουγιουμπάμπα». Αυτό το παιδάκι έχει φθάσει σε ένα επίπεδο τόσο νωρίς, σκεφτείτε πόσο πολύ γρήγορα θα ανέβει! Το επίπεδο ήταν πάρα πολύ καλό εκτός από κάποια παιδάκια που έκαναν πρώτη χρονιά κιθάρα, αλλά γενικότερα το επίπεδο των παιδιών που είχαν έρθει, ήταν υψηλό.
Τ.Β. Έχει κανείς την ωριμότητα και τα ακούσματα σε μια πολύ μικρή ηλικία να δώσει σωστή ερμηνεία ενός έργου απαιτήσεων; Η ερμηνεία είναι μόνο θέμα ταχύτητας δακτύλων; Δεν απαιτεί μια πνευματική ωρίμανση και αισθητική διαμόρφωση;
ΣΠ.Φ. Συμφωνώ σε αυτό- πλην όμως, αυτό που κοιτάζει καθένας δάσκαλος, είναι να δώσει τεχνική κατάρτιση στο μαθητή, να μπορεί να παίξει και μετά θα ξεκινήσει τη διαδικασία εφόσον έχει φθάσει σε ένα επίπεδο να ερμηνεύει. Γιατί λέγεται ότι «η δεξιοτεχνία είναι “υπηρέτης” της ερμηνείας». Γι΄αυτό, στο τεχνικό επίπεδο, μουσικά, δεν θα περίμενα τίποτε παραπάνω από ένα παιδάκι, γιατί δεν έχει την ωριμότητα, την εμπειρία, τα ακούσματα, λείπουν πολλά πράγματα από ένα παιδί. Όμως το ότι τα δακτυλάκια του τρέχουν πάνω στην κιθάρα και έχουν καλά πατήματα, αυτό σου δημιουργεί μια εντύπωση ότι είναι εξελίξιμο.
Γ.Σ. Όσο κάποιος είναι μαθητής, όλες οι πληροφορίες που έχει είναι από το δάσκαλό του, όσον αφορά και τις τεχνικές και τις ερμηνευτικές λεπτομέρειες. Αλλά επειδή το ταξίδι είναι μεγάλο και έχεις πολλές φορές τη δυνατότητα να αναθεωρήσεις τις απόψεις και τα γραπτά σου, κάθε φορά παίζεις ένα πρελούδιο από τις σουίτες του Bach (που παίζουμε εδώ και σαράντα χρόνια) και κάθε φορά που το «επισκεπτόμαστε», βρίσκουμε κάτι καινούργιο! Κάτι ωριμάζει μέσα μας ή κάτι αλλάζει. Ο μαθητής δεν μπορεί να έχει προσωπική άποψη, εφόσον είναι μαθητής. Από τη στιγμή που θα φύγει από το πτυχίο και το δίπλωμά του και είναι μόνος του, είναι η ώρα να «ανοίξει» τα δικά του φτερά και να πάει όσο μακριά αντέχει. Η μουσική είναι ένα δώρο, που το δίνεις στον εαυτό σου πρώτα απ΄όλα. Η μουσική είναι για τον καθένα μας προσωπική ευχαρίστηση, εκπαίδευση της ψυχής μας κτλ Αν κάποιοι άνθρωποι θέλουν να το μοιραστούν και να το δώσουν σε κάποιους άλλους, έχει καλώς, αν δεν θέλουν δεν είναι κάτι τρομερό. Το τρομερό είναι οι άνθρωποι να μην παίζουν μουσική! Να στερούν τον εαυτό τους από τη μουσική και να χάνουν τη ζωή τους μπροστά στην τηλεόραση ή κάνοντας βόλτες με ένα ακριβό αυτοκίνητο.
Τ.Β. Αναφέρετε ότι κάνετε μαθήματα μουσικής και σε ενήλικες. Θα θέλατε να μας μιλήσετε λίγο γι΄αυτό;
Γ.Σ. Οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα να μάθουν και αυτοί μουσική. Ντρέπονται να πάνε στο ωδείο, ντρέπονται να πάρουν την κιθάρα τους και να περιμένουν στην αίθουσα αναμονής και δίπλα τους να είναι ένας δωδεκάχρονος και η μαμά με το νήπιο. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα να μάθουν μουσική. Κάνουμε τραγούδια και ακόρντα, αλλά κάνουμε και κλασική μουσική. Δηλαδή μπορεί να δοκιμάσουμε ένα μέρος του «Αστούριας» ή ένα το αργό μέρος από το κονσέρτο «Αραγχουέζ». Βεβαίως, τα μεταγράφω και τα φέρνω στα μέτρα τους. Οι πιο πολλοί, θέλουν να μάθουν λίγη μουσική, να κάνουν ένα ή δυο χρόνια. Αν παίζεις 40 -50 τραγούδια, είσαι κιθαρίστας, είσαι μουσικός στην αντίληψη του πιο πολύ κόσμου. Η διδασκαλία, είναι ένα πράγμα που είναι ιερό.
ΣΠ.Φ. Έχουν δικαίωμα στη μουσική όλοι. Παίρνοντας ένα παιδάκι 10 -12 χρονών και ξεκινώντας το, εκεί ευελπιστείς ότι θα μπορέσεις να του δώσεις όλο το φάσμα της τεχνικής και της ερμηνείας για να γίνει ένας μουσικός. Η εμπειρία μου όλα αυτά τα χρόνια, μου έχει δείξει ότι οι μεγάλοι σε ηλικία που ξεκινάνε, κάνουν συνήθως ένα έως τρία χρόνια και αυτό ολοκληρώνεται. Εγώ θα σας πω μια αλήθεια: δεν μου φθάνει αυτό. Θέλω να βλέπω αυτή την πορεία να φθάσει σε ένα σημείο, να αναλάβει μόνος του να κάνει ό,τι θέλει, να είναι αυτόνομος και να μπορεί αν δημιουργήσει πράγματα.
Τ.Β. Τι καλλιτεχνικά σχέδια έχετε για την προσεχή ακαδημαϊκή χρονιά;
ΣΠ.Φ. Είναι στα υπόψη να εκδοθεί μια έκδοση με μεταγραφές έργων. Ήδη έχουμε ξεκινήσει με το Γιάννη το πρόγραμμά μας αυτό που παίζουμε στις συναυλίες μας να το ηχογραφήσουμε και να κοπεί σε cd. Αναμένεται να κυκλοφορήσει το νέο έτος
Γ.Σ. Το cd θα περιλαμβάνει τρείς σονάτες του Scarlati, τρία έργα του Rameau, την 5η Γαλλική Σουίτα του Bach, έργα του Marela, μια σουίτα και μια άρια του Telemann.
ΣΠ.Φ. Αυτά όλα ανήκουν στο μπαρόκ πιστεύω ότι υπερκαλύπτουν ένα cd και ίσως και δεύτερο. Θα είναι έργα για δυο κιθάρες. Και στην πορεία κάποια έργα έχουν παιχτεί διασκευαστεί και δεν έχει κάτι άλλο να κάνεις, τότε θα μαζευτούνε και είναι σε σκοπό να εκδοθούνε. Και οι συναυλίες έπονται έχουμε κάποιες επαφές
Τ.Β. Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει;
Γ.Σ. Βέβαια έχει επηρεάσει, γιατί δεν υπάρχουν επιδοτήσεις στους Δήμους, οπότε οι Δήμοι δεν ασχολούνται με τα πολιτιστικά, ασχολούνται κυρίως με τα βασικά την καθαριότητα κλπ Επίσης δεν μπορείς να κάνεις μια συναυλία νοικιάζοντας μια αίθουσα 1000 ευρώ, έχοντας έξοδα και βάζοντας και ένα «ταπεινό» εισιτήριο των 5,00 ή 10,00 ευρώ. Απλώς δεν θα έρθει κόσμος! Από την άλλη μεριά, αυτές ακριβώς οι ώρες είναι που ατσαλώνεται η θέληση του καλλιτέχνη και συνεχίζει με πείσμα αυτό που θέλει να το κάνει. Δεν είναι στιγμή για να τα παρατήσουμε. Θα επιμείνουμε!
Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki.tar@gmail.com
Δεκέμβριος 2015
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)