KEITH JARRETT
Είναι πολύ δύσκολο να παρουσιάσει κανείς τον Keith Jarrett έτσι απλά. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι ένας από τους μεγαλύτερους πιανίστες της γενιάς του, ένας από τους κορυφαίους “αυτοσχεδιαστές”, ο οποίος εδώ και σαράντα χρόνια ηχογραφεί και παίζει ζωντανά με μεγάλη επιτυχία.
Θα μπορούσε επίσης να πει ότι είναι από τους σημαντικότερους εν ζωή τζαζίστες, ή τελικά να αναφερθεί κυρίως στο περιβόητο κοντσέρτο της Κολωνίας...
Πάλι όμως θα έμεναν πολλές σημαντικές πλευρές του Jarrett, στο σκοτάδι.
Το πρώτο πράγμα λοιπόν που μου έρχεται στο μυαλό ξεκινώντας αυτή τη μικρή παρουσίαση είναι “από πού να ξεκινήσει κανείς;” ή “τι να πρωτοπεί;”.
Ας ξεκινήσουμε απ’ την αρχή:
O Keith Jarrett γεννήθηκε το 1945, ξεκίνησε μαθήματα πιάνου τριών ετών.
Σε ηλικία 18 χρονών του δίνεται η ευκαιρία να πάει στο Παρίσι και να μελετήσει με τη Nadia Boulanger, εκείνος όμως προτιμάει να πάει στη Βοστόνη και να μελετήσει jazz στο Berklee, όπου όμως θα μείνει για ένα χρόνο μόνο. Λίγο αργότερα μετακομίζει στη Νέα Υόρκη, όπου αρχίζει να εμφανίζεται περιστασιακά σε μικρά jazz clubs. Ο πρώτος σταθμός στην καριέρα του είναι το κουαρτέτο του Charles Lloyd, στο οποίο θα μείνει από το 1966 μέχρι το 1969. Έχοντας αποκτήσει ήδη μεγάλη φήμη, o Jarrett αποδέχεται την πρόσκληση του μεγάλου Miles Davis να ενταχθεί στο σχήμα του. Με τον Davis θα μείνει μέχρι το 1971.
Σκόρπιες σκέψεις
Ο Keith Jarrett παίζει και ηχογραφεί εδώ και σαράντα χρόνια πότε βουτώντας στην παράδοση της jazz και πότε αναζητώντας τα δικά του ηχητικά τοπία. Στα λεξικά περιγράφεται ως ένας jazz πιανίστας, σαξοφωνίστας και συνθέτης με jazz, gospel, country, world music επιρροές, ενώ τονίζεται και η ενασχόληση του με το κλασικό πιάνο από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 και μετά. Υπάρχουν εκείνοι που θεωρούν ως απόγειο της πιανιστικής και μουσικής του τέχνης τους solo δίσκους του (είτε ηχογραφημένους ζωντανά, είτε σε στούντιο – σύνολο 15 τίτλοι). Άλλοι υποστηρίζουν τη δουλειά που έχει κάνει είτε με το “αμερικάνικο” κουαρτέτο (Charlie Haden, Paul Motian, Dewey Redman) είτε με το “ευρωπαϊκό” κουαρτέτο (Jan Garbarek, Palle Danielson, Jon Christensen). Επίσης, υπάρχουν εκείνοι που θεωρούν το Standards trio (Gary Peacock, Jack DeJohnette) ως τη σημαντικότερη συνεισφορά του.
Και τέλος, υπάρχουν εκείνοι – στους οποίους μάλλον ανήκω κι εγώ – που θαυμάζουν τον Jarrett για το σύνολο της πορείας του, οι οποίοι επιλέγουν λαμπερές στιγμές από τις δεκάδες ώρες ηχογραφημένης μουσικής που έχει καταθέσει, έχοντας επίγνωση της περιπέτειας, της ακροβασίας και του μεγαλείου του.
Οι επικριτές του Jarrett
Ο Jarrett έχει αποτελέσει αντικείμενο θαυμασμού και διθυραμβικών κριτικών από μουσικούς, “ειδικούς” και από το κοινό, έχει υπάρξει όμως και δέκτης πολύ αρνητικής κριτικής και ειρωνικών σχολίων. Η κακή κριτική επικεντρώνει κυρίως σε δύο σημεία: α) Έχει κατηγορηθεί για μεγαλομανία, ναρκισσισμό (για τον πολύ μεγάλο αριθμό δίσκων που έχουν εκδοθεί: 27 τίτλοι από το 1971 μέχρι το 1977) και αυτισμό (κυρίως για τις κραυγές του ή τους ήχους της φωνής του κατά τη διάρκεια των ζωντανών του εμφανίσεων), β) ότι παίζει εύπεπτη και “προσιτή” μουσική (από light έως new age), επιδιώκοντας την αναγνώριση και την εμπορική επιτυχία.
Τρία πράγματα που πρέπει να ξέρουμε για τον Keith Jarrett
1
2. Το περιβόητο κοντσέρτο της Κολωνίας λίγο έλειψε να μην ηχογραφηθεί. Ενώ η ηχογράφηση είχε προγραμματιστεί από καιρό, το πιάνο που υπήρχε στην αίθουσα ήταν πολύ κακής ποιότητας και ήταν απόφαση της τελευταίας στιγμής να γίνει τελικά η ηχογράφηση, για καθαρά αρχειακούς λόγους κι επειδή οι τεχνικοί ήχου είχαν ήδη πληρωθεί.
3. Έχει υπάρξει φανατικός υποστηρικτής του Miles Davis, κυρίως μετά το θάνατο του μεγάλου τρομπετίστα (1991), όταν – κυρίως στην Αμερική – υπήρξε ένα έντονο ρεύμα αμφισβήτησης της αξίας και της προσφοράς του στην jazz και γενικότερα στη μουσική του 20ού αιώνα. Δεν έχει διστάσει μάλιστα να “επιτεθεί” επανειλημμένως στον Wynton Marsalis και σε εκείνους που παρουσίαζαν τον Marsalis ως διάδοχο του Miles.
Τρία κομβικά σημεία στην καριέρα του Keith Jarrett
2. Η γνωριμία του με τον Manfred Eicher (ιδρυτή της ECM), η φιλία, η συνεργασία τους και το κοντσέρτο της Κολωνίας (24 Ιανουαρίου 1975). Η γνωστή πια ECM δημιουργήθηκε το 1969 και ο Jarrett ήταν από τους πρώτους Αμερικάνους μουσικούς που ηχογράφησαν για την εταιρία (Facing You, 1971) εγκαινιάζοντας μια συνεργασία που συνεχίζεται μέχρι σήμερα (έχουν εκδοθεί περίπου 60 τίτλοι). Η αναπάντεχη και εντυπωσιακή εμπορική επιτυχία της Κολωνίας (έχει πουλήσει πάνω από δύο εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως) έδωσε στον Jarrett την ευκαιρία να είναι πολύ ελεύθερος στις κινήσεις του και τη δυνατότητα να έχει έναν ισχυρό σύμμαχο, τον ίδιο τον Eicher. Πώς αλλιώς θα είχαν εκδοθεί πολύ φιλόδοξα projects όπως τα Sun Bear Concerts του 1976 (10 LP – 6 CD) και At the Blue Note του 1994 (6 CD);
3. Η απόσυρσή του, στα τέλη της δεκαετίας του ’90, για σοβαρούς λόγους υγείας, από την ενεργό δράση για τρία χρόνια. Για τουλάχιστον δύο χρόνια τού ήταν αδύνατο να παίξει, και κυρίως δεν ήξερε αν θα μπορούσε ποτέ να επανέλθει. Στα πενήντα του μόλις χρόνια αντιμετώπιζε τον κίνδυνο να αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη μουσική. Η περιπέτεια αυτή ήταν πολύ οδυνηρή, αλλά ταυτοχρόνως – όπως λέει ο ίδιος – πολύ διδακτική. Κατά τη διάρκεια της ασθένειάς του έκανε έναν μικρό απολογισμό, αναθεωρώντας σε κάποιο βαθμό την αισθητική του κατεύθυνση. Οι ηχογραφήσεις που πραγματοποιήθηκαν μετά από αυτήν την περιπέτεια είναι πιο αφαιρετικές, πιο “απλές”. Ο ίδιος τονίζει: “Όσο μεγαλύτερη εμπειρία έχει κανείς, τόσο πιο ουσιαστική είναι η απλότητα”.
Απολογισμός
Aν ήμουν καταδικασμένος να πάω σε ένα έρημο νησί και μπορούσα να πάρω μαζί μου πέντε δίσκους του Keith Jarrett, πρώτα θα προσπαθούσα να πάρω δέκα κι έπειτα θα επέλεγα τους δίσκους εκείνους που θα μου μαρτυρούσαν την πορεία αυτή.
Ξεκίνησα αυτό το κείμενο λέγοντας το πόσο δύσκολο πιστεύω ότι είναι να μιλήσει κανείς για τον Jarrett, να περιγράψει ή να διηγηθεί την περιπέτεια της μουσικής του αυτά τα τελευταία σαράντα χρόνια και να φωτίσει όλες του τις πλευρές. Προσπάθησα να σκιαγραφήσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την προσωπικότητα του Keith Jarrett, αφήνοντας όμως στην άκρη τον Jarrett ως συνθέτη και εκτελεστή κλασικών έργων ή αποφεύγοντας μια λεπτομερή περιγραφή όλων των φάσεων της καριέρας του και των τόσο διαφορετικών projects που έχει παρουσιάσει. Συστήνω ανεπιφύλακτα σε όποιον ενδιαφέρεται να δει το DVD Keith Jarrett – The Art of Improvisation και τέλος, επέλεξα να παραθέσω ένα μεγάλο μέρος της δισκογραφίας του, έναν οδηγό στις υπέροχες μουσικές διαδρομές του Keith Jarrett.
Επίλογος
Σε κάποια από τις συνομιλίες που είχε με τον μουσικό και συγγραφέα Ian Carr στα τέλη της δεκαετίας του ’80 έλεγε: “...Όσα έχω κάνει μέχρι σήμερα είναι αποτυχίες... Μπορώ να ζήσω με το γεγονός ότι είναι αποτυχίες, γιατί βλέπω τη μεγάλη προσπάθεια που γίνεται στους δίσκους. Δε λέω ότι μετανιώνω που τους ηχογράφησα, απλώς ακούγοντάς τους σήμερα βλέπω πολύ έντονα τι δεν έκανα ή πού υπερέβαλα...”
Βασίλης Τζαβάρας
Επιλεκτική Δισκογραφία
Charles Lloyd - Forest Flower (Atlantic LP 1473)
Charles Lloyd (ts, fl) Keith Jarrett (p) Cecil McBee (b) Jack DeJohnette (d)
NYC, September 8, 1966
Charles Lloyd In Europe (Atlantic SD 1500)
Charles Lloyd (ts, ss, fl) Keith Jarrett (p) Cecil McBee (b) Jack DeJohnette (d)
"Aulaen Hall", Oslo, Norway, October 29, 1966
Keith Jarrett - Somewhere Before (Vortex LP 2012)
Keith Jarrett (p, ss, reco) Charlie Haden (b) Paul Motian (d)
"Shelly's Manne-Hole", Hollywood, CA, October 30, 1968
Miles Davis - Live/Evil (Columbia G 30954)
Miles Davis (tp) Steve Grossman (ss) Keith Jarrett (org) Chick Corea, Herbie Hancock (el-p) Ron Carter (b) Jack DeJohnette (d) Airto Moreira (per) Hermeto Pascoal (voice, d)
Columbia Studio B, NYC, June 3-4, 1970
Miles Davis At Fillmore (Columbia G 30038)
Miles Davis (tp) Steve Grossman (ss) Keith Jarrett (org) Chick Corea (el-p) Dave Holland (el-b) Jack DeJohnette (d) Airto Moreira (per)
"Fillmore East Auditorium", NYC, Wednesday Miles, June 17, 1970
Gary Burton And Keith Jarrett (Atlantic SD 1577)
Gary Burton (vib) Keith Jarrett (p, el-p, ss) Sam Brown (g) Steve Swallow (b) Bill Goodwin (d)
A&R Studios, NYC, July 23, 1970
Keith Jarrett/Jack DeJohnette - Ruta And Daitya (ECM (G) 1021)
Keith Jarrett (p, el-p, org, fl) Jack DeJohnette (d, per)
Sunset Studios, Los Angeles, CA, May, 1971
Keith Jarrett - El Juicio (The Judgement) (Atlantic SD 1673)
Dewey Redman (ts -2) Keith Jarrett (p -1, p, ss, steel d, cga -2) Charlie Haden (b, steel d -2) Paul Motian (d, steel d, cga -2)
NYC, July 8, 1971
Keith Jarrett - Expectations (Columbia KG 31580)
Dewey Redman (ts, per -2/4,6,7) Keith Jarrett (p, org, ss, tamb, per, arr) Sam Brown (g -4,6,7) Charlie Haden (b -2,4,6,7) Paul Motian (d -2,4,6,7) Airto Moreira (per -2,4,6,7) unidentified strings (-1,5) unidentified brass (-2)
NYC, September, October, 1971
Keith Jarrett - Facing You (ECM (G) 1017)
Keith Jarrett (p)
Arne Bendiksen Studios, Oslo, Norway, November 10, 1971
Paul Motian - Conception Vessel (ECM (G) 1028)
Keith Jarrett (p, fl) Paul Motian (per)
NYC, November 25 & 26, 1972
Keith Jarrett - In The Light (ECM (G) 1033/34)
Willi Freivogel (fl) Keith Jarrett (p, gong, per, cond) Ralph Towner (g) Mladen Gutesha (cond) The Fritz Sonnleitner Quartet, The American Brass Quintet, The Sudfunk Symphony Orchestra, Stuttgart
Ludwigsburg, West Germany, February, 1973
Keith Jarrett - Solo Concerts Bremen/Lausanne (ECM (G) 1035/37)
Keith Jarrett (p)
Radio Suisse Romande, Studio Lausanne, Salle De Spectacles D'Epalinges, March 20, 1973
Radio Bremen, Kleiner Sendesaal, Losanna, July 12, 1973
Keith Jarrett - Treasure Island (Impulse AS 9274)
Dewey Redman (ts, tamb) Keith Jarrett (p, ss, osi d) Sam Brown (g -4,8) Charlie Haden (b) Paul Motian (d, per) Guilherme Franco, Danny Johnson (per)
Generation Sound Studios, NYC, February 27 & 28, 1974
Jan Garbarek/Keith Jarrett - Belonging (ECM (G) 1050)
Jan Garbarek (ts, ss) Keith Jarrett (p) Palle Danielsson (b) Jon Christensen (d)
Arne Bendiksen Studios, Oslo, Norway, April 24 & 25, 1974
Keith Jarrett/Jan Garbarek - Luminessence (ECM (G) 1049)
Jan Garbarek (ts, ss) Keith Jarrett (comp) Mladen Gutesha (cond) The Sudfunk Symphony Orchestra, Stuttgart
Tonstudio Bauer, Ludwigsburg, West Germany, April 29 & 30, 1974
Keith Jarrett - Death And The Flower (Impulse AS 9301)
Dewey Redman (ts, musette, per) Keith Jarrett (p, fl, osi d, per) Charlie Haden (b) Paul Motian (d, per) Guilherme Franco (per)
Generation Sound Studios, NYC, October 9 & 10, 1974
Keith Jarrett - The Koln Concert (ECM (G) 1064/65)
Keith Jarrett (p)
Koln, West Germany, January 24, 1975
Kenny Wheeler - Gnu High (ECM (G) 1069)
Kenny Wheeler (flh) Keith Jarrett (p) Dave Holland (b) Jack DeJohnette (d)
NYC, June, 1975
Keith Jarrett - Arbour Zena (ECM (G) 1070)
Jan Garbarek (ts, ss) Keith Jarrett (p) Charlie Haden (b) Mladen Gutesha (cond) Radio Symphony Orchestra, Stuttgart
Tonstudio Bauer, Ludwigsburg, West Germany, October, 1975
Charlie Haden - Closeness (Horizon 11)
Keith Jarrett (p) Charlie Haden (b)
NYC, March 18, 1976
Keith Jarrett - The Survivors' Suite (ECM (G) 1085)
Dewey Redman (ts, per) Keith Jarrett (p, ss, breco, cel, osi d) Charlie Haden (b) Paul Motian (d, per)
Tonstudio Bauer, Ludwigsburg, West Germany, April, 1976
Keith Jarrett - Staircase (ECM (G) 1090/91)
Keith Jarrett (p)
Davout Studios, Paris, France, May, 1976
Keith Jarrett - Hymns/Spheres (ECM (G) 1086/87)
Keith Jarrett (org)
Ottobeuren Abbey, West Germany, September, 1976
Keith Jarrett - Sun Bear Concerts (ECM (G) 1100)
Keith Jarrett (p)
live in Kyoto, Japan, November 5, 1976
live in Osaka, Japan, November 8, 1976
live in Nagoya, Japan, November 12, 1976
live in Tokyo, Japan, November 14, 1976
live in Sapporo, Japan, November 18, 1976
Gary Peacock - Tales Of Another (ECM (G) 1101)
Keith Jarrett (p) Gary Peacock (b) Jack DeJohnette (d)
NYC, February, 1977
Keith Jarrett - My Song (ECM (G) 1115)
Jan Garbarek (ts, ss) Keith Jarrett (p, per) Palle Danielsson (b) Jon Christensen (d)
Talent Studios, Oslo, Norway, October 31, November 1, 1977
Keith Jarrett - Personal Mountains (ECM (G) 1382)
Jan Garbarek (ts, ss) Keith Jarrett (p, per) Palle Danielsson (b) Jon Christensen (d)
Tokyo, Japan, April 16 & 17, 1979
Keith Jarrett - Invocations/The Moth And The Flame (ECM (G) 1201/02)
Keith Jarrett (p, org, ss)
Tonstudio Bauer, Ludwigsburg, West Germany, November, 1979
Ottobeuren Abbey, West Germany, November, 1980
Keith Jarrett - G.I. Gurdjieff: Sacred Hymns (ECM (G) 1174)
Keith Jarrett (p)
Tonstudio Bauer, Ludwigsburg, West Germany, March, 1980
Keith Jarrett - Concerts (ECM (G) 1227/29)
Keith Jarrett (p)
Festspielhaus, Bregenz, Austria, May 28, 1981
Keith Jarrett - Standards, Vol. 1 (ECM (G) 1255)
Keith Jarrett (p) Gary Peacock (b) Jack DeJohnette (d)
Power Station, NYC, January, 1983
Keith Jarrett - Changes (ECM (G) 1276)
Power Station, NYC, January, 1983
Keith Jarrett - Spirits (ECM (G) 1333/34)
Keith Jarrett (reco, fl, tabla, ss, g, p, glockenspiel, saz, per, voice)
Cavelight Studio, NJ (private studios), May-July, 1985
Keith Jarrett - Still Live (ECM (G) 1360/61)
Keith Jarrett (p) Gary Peacock (b) Jack DeJohnette (d)
"Philharmonic Hall", Munchen, West Germany, July 13, 1986
Keith Jarrett - Book Of Ways (ECM (G) 1344/45)
Keith Jarrett (clvc)
Tonstudio Bauer, Ludwigsburg, West Germany, July, 1986
Keith Jarrett - J.S. Bach: Das Wohltemperierte Klavier, Buch I (ECM (G) 1362/63)
Keith Jarrett (p)
Cavelight Studio, NJ, February, 1987
Keith Jarrett - Dark Intervals (ECM (G) 1379)
same personnel
"Suntory Hall", Tokyo, Japan, April 11, 1987
Keith Jarrett - Paris Concert (ECM (G) 1401)
Keith Jarrett (p)
"Salle Pleyel", Paris, France, October 17, 1988
Keith Jarrett - J.S. Bach: Goldberg Variations (ECM (G) 1395)
Keith Jarrett (hpsc)
"Yatsugatake Kohgen Ongakudoh", Japan, January 10-12, 1989
Keith Jarrett - The Cure (ECM (G) 1440)
Keith Jarrett (p) Gary Peacock (b) Jack DeJohnette (d)
"Town Hall", NYC, April 21, 1990
Keith Jarrett - J.S. Bach: Das Wohltemperierte Klavier, Buch II (ECM (G) 1433/34)
Keith Jarrett (hpsc)
Cavelight Studio, NJ, May, 1990
Keith Jarrett - Vienna Concert (ECM (G) 1481)
Keith Jarrett (p) Robert Bly (poem)
"Vienna State Opera", Vienna, Austria, July 13, 1991
Keith Jarrett - Dmitri Shostakovich: 24 Preludes And Fugues Op. 87 (ECM (G) 1469/70)
Keith Jarrett (p)
Salle De Musique, La Chaux De Fonds, Switzerland, July, 1991
Keith Jarrett - Bye Bye Blackbird (ECM (G) 1467)
Keith Jarrett (p) Gary Peacock (b) Jack DeJohnette (d)
NYC, October 12, 1991
Keith Jarrett At The Blue Note: The Complete Recordings (ECM (G) 1575/80)
Keith Jarrett (p) Gary Peacock (b) Jack DeJohnette (d)
"Blue Note", NYC, June 3-5, 1994
Keith Jarrett - La Scala (ECM (G) 1640)
Keith Jarrett (p)
February, 1995
Keith Jarrett - The Melody At Night, With You (ECM (G) 1675)
Keith Jarrett (p)
1998
Keith Jarrett - Whisper Not (ECM (G) 1724/25)
Keith Jarrett (p) Gary Peacock (b) Jack DeJohnette (d)
July, 1999
Keith Jarrett - Inside Out (ECM (G) 1780)
Keith Jarrett (p) Gary Peacock (b) Jack DeJohnette (d)
live in unknown concerts, July, 2000
Keith Jarrett - Always Let Me Go (ECM (G) 1800/01)
Keith Jarrett (p) Gary Peacock (b) Jack DeJohnette (d)
April, 2001
Keith Jarrett - Radiance (ECM (G) 1800/01)
Keith Jarrett (p)
Japan, 2002
Keith Jarrett – The Carnegie Hall Concert (ECM (G) 1800/01)
Keith Jarrett (p)
September, 2005
