ΚΛΕΙΩ ΞΗΡΟΥ \"Το άλλο ΤΑR\"
Η καλλιτεχνική οργανοποιία στην κατασκευή των κρουστών.
(του Νικόλα Τσαφταρίδη)
[οργανοποιία]

Όνομα           Κλειώ
Επώνυμο        Ξηρού
Διεύθυνση      Τυρολόης 17, Αθήνα 171.24
Επικοινωνία:
Κινητό            6972025115
Ιστοσελίδα     http://www.kleodrums.com/
Email:           kleoxirou@gmail.com

[οργανοποιία]
ΚΛΕΙΩ ΞΗΡΟΥ[1]
Το άλλο ΤΑR[2]
(Η καλλιτεχνική οργανοποιία στην κατασκευή των κρουστών).

Ένα πετυχημένο μουσικό όργανο είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων, τα οποία δύσκολα μπορείς να διαχωρίσεις και να πειραματιστείς με ένα-ένα από τα πολλά στοιχεία που το αποτελούν.

Στην ιστορία της Ελληνικής Οργανοποιίας δεν έχουμε καταγραμμένη άλλη περίπτωση εργαστηρίου το οποίο να κατασκευάζει αποκλειστικά κρουστά όργανα[1], και μάλιστα με μια μεγάλη γκάμα κρουστών, όπως αυτή του εργαστηρίου της Κλειώ Ξηρού. Γεννημένη στην Νέα Υόρκη το 1970 από γονείς οι οποίοι μετανάστευσαν από την Ικαρία, η πρώτη της προσέγγιση με την μουσική ήταν μέσω του τραγουδιού. «Πάντα τραγούδαγα, κληρονομιά της γιαγιάς η οποία είχε πολύ καλή φωνή, και ακόμα τραγουδάω».
Το αμερικάνικο εκπαιδευτικό σύστημα με τις σχολικές μπάντες και τα μαθήματα μουσικής έδωσαν μια παραπάνω ώθηση στις μουσικές αναζητήσεις της. Άρχισε να μαθαίνει και να παίζει φλάουτο στην μπάντα του σχολείου, μια ενασχόληση η οποία θα διακοπεί στο λύκειο λόγω κυρίως της αλλαγής των μουσικών της προτιμήσεων και των αναζητήσεών της σε άλλα είδη μουσικής. Η μουσική όμως δεν σε αφήνει εύκολα και φοιτήτρια της φιλοσοφίας πια, αρχίζει να ασχολείται με τη μουσική και να παίζει κρουστά.
Το «έθνικ» στοιχείο της καταγωγής της, η στροφή των μουσικών ενδιαφερόντων της εποχής για τις μουσικές του κόσμου και μια παρέα φίλων με παρεμφερή μουσικά ενδιαφέροντα  ώθησαν την Κλειώ να γνωρίσει μια σειρά από  παραδοσιακά κρουστά και να αρχίσει τις επεμβάσεις σε αυτά.
«Εκεί ξεκίνησε και το ενδιαφέρον μου για την κατασκευή, γιατί αρχίσαμε αρχικά με έναν φίλο, ο οποίος κι αυτός ασχολήθηκε επαγγελματικά στην Αμερική, να πειραματιζόμαστε με δέρματα, (να) αλλάζουμε δέρματα σε όργανα που είχαμε ...γιατί πολλές φορές, αυτά τα αφρικάνικα ειδικά που φέρνανε ήτανε τουριστικά, αλλά το σώμα ήταν πολύ καλό, άμα έβαζες ένα δέρμα σωστά, γινόταν πολύ καλό το όργανο».

Οι επιδράσεις του άμεσου οικογενειακού της περιβάλλοντος θα παίξουν και αυτές το ρόλο τους. Ο πατέρας, ράφτης αλλά και μάστορας από ανάγκη στην Νέα Υόρκη, το ελληνικό ραδιόφωνο αλλά και οι επισκέψεις τα καλοκαίρια στην Ικαρία, διαμόρφωναν σιγά σιγά, αν και όχι συνειδητά στην αρχή, μια κουλτούρα η οποία θα παίξει το ρόλο της, όταν η Κλειώ βρεθεί τυχαία στο εργαστήριο του ξαδέλφου της Χριστόδουλου Ξηρού, οργανοποιού – κατασκευαστή εγχόρδων αλλά και - από τις λίγες περιπτώσεις – κατασκευαστή κρουστών μουσικών οργάνων. Εκεί άνοιξε ένας  καινούργιος κόσμος  και άρχισε να κάνει πιο συχνές επισκέψεις. Με το τέλος των σπουδών της στην Αμερική, έρχεται στην Ελλάδα και αρχίζει τη μαθητεία της κοντά στον Χριστόδουλο. Περιστασιακά στην αρχή, αφού δεν έμενε μόνιμα στην Ελλάδα, αφιερώνοντας όλο και περισσότερο χρόνο στη συνέχεια μέχρι το 1994, οπότε και αποφασίζει να μείνει μόνιμα στην Ελλάδα. Εκεί γνωρίζεται με μουσικούς τους οποίους είχε ακούσει από κασέτες, και ανοίγεται ένας άλλος κόσμος μπροστά της. 
« ...δεν το πίστευα ότι ξαφνικά βρέθηκα μέσα σ’ αυτό το πράγμα, που για μένα ήτανε μια κασέτα που την είχα δανειστεί».
Οι μουσικές του Ross Daly, τα κρουστά του Αμιν Αλαγκαμπού αλλά και όλων των νέων τότε μουσικών που είχαν αρχίσει να ασχολούνται με αυτό το είδος της μουσικής, την βάζουν στη διαδικασία να ξετυλίξει «όλο αυτό το κουβάρι τελικά» της παραδοσιακής μουσικής. Η κατασκευή μουσικών οργάνων γίνεται το κύριο ενδιαφέρον της, και με την υποστήριξη του Χριστόδουλου αρχίζει να φτιάχνει και τα δικά της όργανα.
«Το ήθελε κι ο ίδιος να μου προσφέρει  ένα εισόδημα για αυτό που έκανα, και ουσιαστικά ανέλαβα όλο το τμήμα των κρουστών από ένα διάστημα και μετά, για να μπορεί κι αυτός να ασχοληθεί με τα έγχορδα».
Η Κλειώ στάθηκε τυχερή να έχει ένα δάσκαλο, ο οποίος της έδινε απλόχερα τις γνώσεις και την εμπειρία που είχε, σε ό,τι αφορούσε την οργανοποιία. Οι αισθητικές παρεμβάσεις της ήταν από την αρχή πολύ καλές. Σιγά σιγά όμως, οι εμπειρίες και οι γνώσεις τις ήταν τέτοιες ώστε να αναλάβει εξ ολοκλήρου την κατασκευή των κρουστών. Οι σπουδές στη φιλοσοφία την έμαθαν
«ότι η ερώτηση είναι εξίσου σημαντική με την απάντηση και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τα αποτελέσματα – στην οργανοποιία, η διαδικασία κατασκευής είναι η ερώτηση και το αντικείμενο που προκύπτει, η απάντηση».

Το 1999 ξεκινά πια το οργανωμένο δικό της εργαστήριο στο χώρο που βρίσκεται τώρα. Οι αναζητήσεις της σε ότι αφορά τον ήχο και το υλικό δεν σταματούν. Τα όργανα τα οποία κατασκευάζει είναι μπεντίρ, νταούλι, τουμπελέκι, ντέφι, στάμνα διαφόρων ειδών και μεγεθών. Συνεργάζεται με ειδικούς για την κατασκευή της στάμνας και της βάσης για το τουμπελέκι, αλλά κατόπιν δική της έρευνας και σχεδίου. Και αυτό, βέβαια, είναι μόνο το ένα μέρος της κατασκευής, γιατί οι επεμβάσεις της είναι αυτές που θα κάνουν το όργανο να μιλήσει. Ο τρόπος που θα «κουρδιστεί» η στάμνα, η σωστή επιλογή του δέρματος και το «δέσιμο» του στο τουμπελέκι είναι οι λεπτομέρειες που κάνουν τα όργανα «KleoDrums» να είναι αναγνωρίσιμα και  μουσικά ανταγωνιστικά. Η εμπειρία και οι γνώσεις που της δόθηκαν «απλόχερα» από το μάστορα ξάδελφο της, συνέτειναν στο γεγονός ώστε και η ίδια, ως επαγγελματίας πια οργανοποιός, να έχει μια παρόμοια αντίληψη για τη μεταφορά της γνώσης.
«Πολλές φορές με παίρνουνε και με ρωτάνε κι ακόμα και για υλικά, ε... μπορώ να τους πω ότι εγώ παίρνω δέρματα από ’κει, ή εγώ χρησιμοποιώ το τάδε υλικό ας πούμε, γιατί πιστεύω ότι ο κάθε άνθρωπος θα φτιάξει ένα διαφορετικό πράγμα. Είναι σαν το φαγητό. Δηλαδή, μπορεί να δώσεις τη συνταγή και να πεις στον άλλο ακριβώς πώς να φτιάξει ένα φαγητό, ένα γλυκό, και θα το κάνει διαφορετικό από εσένα. Ε... δε νομίζω ότι έχουμε κάτι να φοβηθούμε».
Οι απόψεις της έχουν τη φρεσκάδα που μας οδηγεί μακριά από την μυστικοπαθή μαστορική νοοτροπία, ότι τα πάντα, από το πιο απλό μέχρι το πιο δύσκολο, είναι ένα εφτασφράγιστο μυστικό. Έτσι, πετυχαίνει να δώσει μια διαφορετική διάσταση στο κομμάτι της μαθητείας, της συνέχειας μιας παραδοσιακής τέχνης αλλά και της εξέλιξης της, αφού ο επόμενος μπορεί να πατήσει στα βήματα του προηγούμενου.

Το αισθητικό μέρος της κατασκευής έπαιξε από την αρχή σημαντικό ρόλο στην πορεία της ως οργανοποιού.
«Δε θα μπορούσα να το ξεχωρίσω, γιατί όταν φτιάχνω κάτι, προσπαθώ να το φτιάξω ωραίο. Και το ωραίο στο μουσικό όργανο, είναι και ο ήχος του και η εμφάνισή του. Έτσι πιστεύω εγώ. Δηλαδή, ένας μουσικός, σαφώς και δεν θα διαλέξει ένα όργανο, επειδή είναι μαύρο ή κόκκινο. Δηλαδή, αν το μαύρο έχει πιο καλό ήχο, θα πάρει το μαύρο, αλλά νομίζω ότι είναι ωραίο για έναν μουσικό, το όργανο που παίζει να του αρέσει. Είναι κάτι, με το οποίο θα περάσει πολλές ώρες μαζί, και θα το χρησιμοποιήσει για να εκφραστεί. Οπότε, αυτό το πράγμα πρέπει να είναι και κάτι που να το αγαπάει, με κάποιον τρόπο». Οι δυο αυτές πλευρές του οργάνου, η αισθητική και η ακουστική συμβάδισαν από την αρχή στις αναζητήσεις της Ξηρού, ως κατασκευάστριας κρουστών μουσικών οργάνων.
Το γεγονός ότι η ίδια παίζει κρουστά, συνέβαλε στην απόφασή της να ασχοληθεί κατασκευαστικά με αυτά.
«Τα κρουστά με κέρδισαν καταρχήν, γιατί έπαιζα κρουστά, οπότε μπορούσα να καταλάβω και ποιος είναι ο καλός ο ήχος, ε... τι να πω. Αν έπαιζα έγχορδα, μπορεί να... να κόλλαγα, ας πούμε, με κάποιο έγχορδο και να προσπαθούσα να φτιάξω αυτό το έγχορδο. Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό ότι έπαιζα. [...] και μπορούσα να καταλάβω, τι θα ήθελε ένας μουσικός, πώς θα το ήθελε, γιατί αυτό είναι ζητούμενο.

Το δέρμα, βασικό μέρος των κρουστών τα οποία κατασκευάζει η Κλειώ, το επιλέγει με μεγάλη προσοχή και γίνεται μέσα από μια μεγάλη γκάμα, όπως κατσίκι, μοσχάρι, ψάρι και άλλα . Η αναζήτηση του κατάλληλου δέρματος γίνεται σε συγκεκριμένα καταστήματα εμπορίας δερμάτων, στο ίντερνετ αλλά και με προσωπικές επαφές, με συναδέλφους της και φίλους ανά τον κόσμο. Το ίδιο κάνει και στα υλικά που χρησιμοποιεί. Δοκιμάζει διάφορες κόλλες, διάφορα βερνίκια αλλά και ξύλα. Όλα αυτά, κατά την άποψη της, συμβάλλουν στην ακουστική και αισθητική ποιότητα του οργάνου. Είναι ανοικτή στις προκλήσεις  όταν της ζητηθεί  κατασκευάζει όργανα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, ύστερα από ενδελεχή έρευνα και μελέτη.
Εκτός όμως από την κατασκευή, ασχολείται και με τη διδασκαλία.
«Κατά καιρούς κάνω μαθήματα σε πολύ μικρά παιδιά, αλλά σε αυτούς τους μαθητές προσπαθώ περισσότερο να  μεταδώσω την αγάπη για τα όργανα, και την γνώση, ότι μπορούν να φτιάξουν κάτι με τα χέρια τους».
Η παρέμβαση της δεν είναι μόνο κατασκευαστική αλλά και μουσική, αφού
«σ’ αυτά τα μαθήματα, τους μαθαίνω πώς παράγεται ο ήχος, πώς τα όργανα είναι χωρισμένα σε κάποιες οικογένειες, ανάλογα με το πώς παράγουν τον ήχο, που ακόμα και τριών χρονών παιδιά το παρακολουθούνε μια χαρά και το μαθαίνουνε».
Οι εκπαιδευτικές τις ανησυχίες, μάλιστα, επεκτείνονται και στο επίπεδο του σχεδιασμού μαθημάτων για αποτελεσματικότερη μάθηση με αποδέκτες άτομα διαφορετικών εκπαιδευτικών αναγκών.
«Έχω γράψει μία πρόταση για μαθήματα, γι’ αυτά τα μαθήματα που…Έχω κάνει πολύ λίγα από αυτά στην πράξη, αλλά έχω γράψει ένα curriculum ας το πούμε, για το πώς θα μπορούσε να γίνει ένα σεμινάριο που προσαρμόζεται για μεγάλους, μικρούς και για άτομα που είναι περιορισμένης κινητικότητας».
Εν κατακλείδι, η Κλειώ Ξηρού είναι ένας άνθρωπος με τον οποίο χαίρεσαι να συζητάς, ανοιχτή στις προκλήσεις σε ότι αφορά τις κατασκευές αλλά και την εκπαιδευτική προσέγγιση. Μια οργανοποιός με άποψη για τα κρουστά όργανα αλλά και με ερευνητικές ανησυχίες στον τομέα της κατασκευής, με αγάπη για το παιδί και την εκπαίδευση. Τα όργανα τα οποία κατασκευάζει είναι ένας συγκερασμός, ποιότητας καλαισθησίας και ήχου με άποψη. Σημαντικό απόκτημα για τον ερμηνευτή κρουστών μουσικών οργάνων αλλά και γενικότερα για τον λάτρη της μουσικής.

Νικόλας Τσαφταρίδης
nikotsaf@ecd.uoa.gr
(Ιανουάριος 2010)
Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας

[1] Την απομαγνητοφώνηση έκανε η συνάδελφος Μαρία Καψαλού την οποία και ευχαριστώ.

[2] Το Tar εκτός από χορδή είναι ένα μικρό ντέφι που συναντάμε με αυτό το όνομα στο Μαρόκο όπως καταγράφεται στο εξαιρετικό βιβλίο του Χαμπιμπ Χασάν Τουμά  (2006). Η Μουσική των Αράβων. Θεσσαλονίκη: Εν Χορδαίς

[3] Αν εξαιρέσουμε την Αναστασία Μάμαλη η οποία δουλεύει βασικά με κεραμικές κατασκευές. Και αυτή όμως η περίπτωση αφορά τη σύγχρονη ιστορία της οργανοποιίας.