ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΑΘΑΡΙΟΥ
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ – ΙΑΝΝΗΣ ΞΕΝΑΚΗΣ
Δύο Ενδιαφέρουσες Δισκογραφικές Προτάσεις
Είναι γνωστή η ιδιαίτερη σχέση, αλλά και η ξεχωριστή ικανότητα της διακεκριμένης μεσοφώνου Αγγελικής Καθαρίου στην ερμηνεία της μοντέρνας μουσικής δημιουργίας. Από τον “Pierrot Lunaire” του Scoenberg στo “Marteau sans Maitre” του Boulez και από τα “Folk Songs” του Berio στα “T.S. Eliot Songs” του Χρήστου τα ηχητικά δείγματα που έχουμε από δισκογραφήσεις ή από ηχογραφημένες συναυλίες της Ελληνίδας ερμηνεύτριας βεβαιώνουν και αποδεικνύουν περίτρανα την παραπάνω ρήση.
Πρόσφατα ήρθαν στο φως της δισκογραφίας δύο ξεχωριστές εκδόσεις με εξέχουσα συνεργάτη την Αγγελική Καθαρίου:
α. «Δημήτρης Μητρόπουλος: Ο Πρωτοποριακός Συνθέτης» μαζί με τον διαπρεπή πιανίστα Θοδωρή Τζοβανάκη από τον εκδοτικό οίκο «ΘΥΜΕΛΗ» με τη σύμπραξη του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, της Γενναδίου Βιβλιοθήκης της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα και της εταιρίας «ΑΕΝΑΟΝ, Χοροθέατρο» του Daniel Lommel (2011)
β. «Iannis Xenakis: Zyia – Six Chansons Grecques – Psappha – Persephassa» με τους Cecile Daroux φλάουτο, Daniel Ciampolini κρουστά, Νικόλαος Σαμαλτάνο και Δημήτρη Βασιλάκη πιάνο, από την Saphir Productions (2010)
Έξι πολύ σημαντικά έργα του Δημήτρη Μητρόπουλου συναποτελούν το ηχητικό υλικό που ολοκληρώνει την πρώτη δισκογραφική έκδοση της αναφοράς μας και μαζί το πορτρέτο της πρωτοποριακής δημιουργικής πλευράς του μεγάλου Έλληνα αρχιμουσικού. Η «Αφροδίτη Ουρανία» (1924) και ο «Παν» (1924) σε ποίηση Αγ. Σικελιανού σε παγκόσμια πρώτη δισκογράφηση μας οδηγούν μέσα από ένα ιδιαίτερα ελκυστικό ατονικό ιδίωμα στις εικόνες και τα νοήματα των στίχων του αρχαιολάτρη Έλληνα ποιητή.
Η περίφημη “Passacaglia, Intermezzo e Fuga” του 1924 επίσης καθώς και το «Κομμάτι» του 1926, αλλά και οι «Τέσσερεις Κυθηραϊκοί Χοροί» της ίδιας χρονιάς για σόλο, πιάνο, όλα στο ίδιο συνεπές ατονικό, αλλά με χαρακτηριστικές τις «τονικές» αποκλίσεις, κλίμα ερμηνεύονται από τον Θοδωρή Τζοβανάκη με ξεχωριστή διαύγεια και καθαρότητα.
Η συλλογή κλείνει με μία ακόμη παγκόσμια πρώτη ηχογράφηση στην ολοκληρωμένη της μορφή: Τις περίφημες «14 Invenzioni» του 1925 για φωνή και πιάνο σε ποίηση Κ. Καβάφη. Ένα από τα διαμάντια ολόκληρου του συνθετικού έργου του Μητρόπουλου, αλλά και της γενικότερης φιλολογίας της μελοποιημένης ποίησης - η μνήμη του Φεγγαρίσιου Πιερότου που είχε γραφτεί λίγα χρόνια πριν είναι σίγουρα εδώ αναπόφευκτη.
Η απόδοση εδώ στέκεται από τους δύο καλλιτέχνες σε ύψος ιδιαίτερων απαιτήσεων δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για μια ερμηνεία αναφοράς.
Η πρώτη παγκόσμια παρουσίαση του κύκλου των 14 Invenzioni (Καθαρίου- Τζοβανάκης) έγινε – σε συνεργασία με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο – στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το Φεβρουάριο του 2010 και η πρεμιέρα των δύο τραγουδιών Παν και Αφροδίτη Ουρανία έγινε στο ΜΜΑ το Νοέμβριο του 2010, σε συνεργασία πάντοτε με το Ιόνιο Παν/μιο. Ακολούθησαν συναυλιακές παρουσιάσεις των έργων (με τους ίδιους συντελεστές) στην Ιόνιο Ακαδημία (Κέρκυρα), στο Δημοτικό Θέατρο της Κέρκυρας (συμπαραγωγή του Παν/μίου με το ΑΕΝΑΟΝ Χοροθέατρο) καθώς και στην Όπερα του Καϊρου, στα πλαίσια των «12ων Καβαφείων».
Είναι χαρακτηριστική η απόλυτη τονική ακρίβεια της μεσοφώνου στα (πράγματι, εξαιρετικά δύσκολα!!) διαστήματα, - η πιανιστική συνοδεία τόσο στον κύκλο του Καβάφη όσο και στις άλλες δύο πρεμιέρες (Παν και Αφροδίτη Ουρανία) είναι γραμμένη με τέτοιο τρόπο που δε…βοηθάει καθόλου το δύσκολο αυτό εγχείρημα (!) - χωρίς παράλληλα να χάνεται ο Λόγος και η “κατεύθυνση” της κάθε φράσης. Παρά την εξαιρετικά μεγάλη μουσική και τεχνική δυσκολία, μπορεί ο ακροατής να παρακολουθεί το ποιητικό κείμενο και τον ειρμό του. Οι πιο απαιτητικές μουσικά και τεχνικά στιγμές συμβαδίζουν με τη μελοποιημένη ποίηση, και μάλιστα δύο τεραστίου διαμετρήματος ποιητών.
Ομολογουμένως, το να «υπερασπιστεί» κανείς την απόλυτη ευκρίνεια στην άρθρωση των Ελληνικών παραμένοντας πιστός στο μουσικό κείμενο αλλά και στο ύφος της γραφής-ειδικά τα δύο τραγούδια Αφροδίτη και Παν σε αρκετά σημεία παραπέμπουν στο ύφος του Pierrot – χωρίς να θυσιάσει την ποιότητα/ομορφιά του τραγουδιστικού ήχου (στα πλαίσια του…εφικτού!!), αποτελεί τη βασική ερμηνευτική και τεχνική πρόκληση αυτών των έργων.
.jpg)
Η δεύτερη δισκογραφική έκδοση που παρουσιάζουμε πραγματοποιήθηκε με αφορμή τη συμπλήρωση δέκα χρόνων από τον θάνατο του Ιάννη Ξενάκη, αλλά και είναι παράλληλα αφιερωμένη στον συμπτωματικό θάνατο της φλαουτίστας Cecile Daroux που συμμετείχε εκτενώς στις ηχογραφήσεις για τις ανάγκες της παραγωγής.
Η επετειακή συλλογή περιλαμβάνει κυρίως έργα από την πρώιμη δημιουργική περίοδο του συνθέτη καθώς και την πρώτη ωριμότητα του ως τη δεκαετία του ’70. Η επαναστατική και τελετουργική «Ζυγιά» (1952) εδώ για μεσόφωνο, φλάουτο και πιάνο με την Daroux και τον Βασιλάκη αντίστοιχα αποδίδεται με απόλυτη πιστότητα ως προς την ουσία της ελληνικής δημοτικής παράδοσης μέσα από τα μικρά ποιητικά στιχουργήματα του ίδιου του συνθέτη.
Η πρώτη παρουσίαση της Ζυγιάς στην εκδοχή της για μεσόφωνο, φλάουτο και πιάνο (υπάρχει και η version για σοπράνο, φλάουτο, πιάνο και μικρό αντρικό φωνητικό ensemble, στην οποία τόσο το μουσικό όσο και τα λόγια είναι διαφορετικά) έγινε στη Μαδρίτη στο Αuditorio του Museo Nacional de Arte Reina Sofia το Μαϊο του 2008 (Daroux-Καθαρίου-Βασιλάκης). Ακολούθησε η πρεμιέρα του έργου στο Παρίσι το 2009 με τους ίδιους συντελεστές, ενώ η σειρά επόμενων προγραμματισμένων παρουσιάσεων του έργου αναβλήθηκε λόγω του αιφνίδιου θανάτου της Cecile Sarah Daroux, στη μνήμη της οποίας είναι αφιερωμένος ο δίσκος αυτός.
Στοιχεία που ξεχωρίζουν εδώ: Ανάδειξη του τελετουργικού χαρακτήρα του έργου, αναζήτηση μιας ηχοχρωματικής παλέτας αλλά και ενός μουσικού φραζαρίσματος που θα μετέφερε μνήμες της δημοτικής μας παράδοσης,…
Στο μεσαίο μέρος, η ατμόσφαιρα μεταβάλλεται, μέσα από το «παιχνίδι» των αρμονικών του φλάουτου και της φωνής - ο ίδιος ο συνθέτης υποδεικνύει με τη σημειογραφία του στην παρτιτούρα το είδος του παραγόμενου ηχητικού αποτελέσματος που επιθυμεί από τη φωνή - ενώ προς το τέλος (ύστερα από το σόλο του πιάνου) επανέρχεται στην αρχική μουσική ιδέα, αυτή τη φορά όμως με μία πιο ανάλαφρη διάθεση η οποία εκφράζεται τόσο από το μουσική γραφή όσο και από το ποιητικό κείμενο: «να που ήρθε η άνοιξη!»»
Η μεγάλη έκπληξη της έκδοσης όμως είναι τα αρκετά πρώιμα, όχι μόνο σε χρονολογία (1951), αλλά και σε ύφος πιανιστικά «Έξι Ελληνικά Τραγούδια» που αποδίδονται εδώ με ξεχωριστή και ανεπιτήδευτη απλότητα από τον Νικόλαο Σαμαλτάνο. Εδώ δεν ακούμε την τόσο γνώριμη και για πολλούς δυσνόητη Ξενάκεια γλώσσα, αλλά μια εντελώς άγνωστη πτυχή των νεανικών προβληματισμών του συνθέτη. Μια πτυχή που δεν είχε να κάνει με μαθηματικούς στοχαστικούς υπολογισμούς ή «αρχιτεκτονικές» δομήσεις, αλλά με μια εντελώς τονική πολλές φορές αντιμετώπιση του παραδοσιακού υλικού καθώς και μια διάθεση απλής και γλυκιάς αναπόλησης του Ελληνικού στοιχείου.
Τέλος δύο πολύ γνωστά έργα για κρουστά, η «Ψάπφα» (1975) στη μορφή για ηλεκτροακουστικά κρουστά και η «Περσέφασσα» (1969) εδώ για έναν εκτελστή κρουστών και ηλεκτρονικά αποδίδονται από τον Daniel Ciampolini με καταπληκτική ακρίβεια και εξέχουσα αποτελεσματικότητα στην παράλληλη χρήση ηλεκτρονικών ήχων.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι και τα δύο CD περιλαμβάνουν ανάμεσα σε άλλα και εκτενή σχολιασμό των έργων από τους Χάρη Ξανθουδάκη (Μητρόπουλος) και Christophe Sirodeau (Ξενάκης).
ΑΚΟΥΣΤΕ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΙΣΚΟΥΣ ΜΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
.jpg)
AΓΓΕΛΙΚΗ ΚΑΘΑΡΙΟΥ - Το κάλλος ενός «άλλου» ήχου (Πορτρέτο & συνέντευξη)
(του Παναγιώτη Θεοδοσίου)
Θεοδοσίου Παναγιώτης
panagiotis.theodossiou@gmail.com
(Μάιος 2012)
Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας