Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης έργων του Τζωρτζινάκη σε βινύλιο (MOTIVO - 1985)
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ «ΧΩΡΙΣ ΟΡΙΑ»
(Κείμενο για τη δισκογραφική έκδοση
Ο Κώστας Γρηγορέας παίζει Κυριάκο Τζωρτζινάκη, MOTIVO, NM 1063 - 2007)
Έζησε λίγο, ο φίλος Κυριάκος Τζωρτζινάκης (Αθήνα 16 Ιουνίου 1950 – Αθήνα 22 Οκτωβρίου 1989), προσέφερε όμως στην κιθάρα και στη σύγχρονη ελληνική μουσική γενικότερα πολλά∙ πάρα πολλά. Τούτο το ανθολόγιο της μουσικής του για κιθάρα από τον φίλο, συνοδοιπόρο και συνεργάτη του Κώστα Γρηγορέα, εκτός του ότι αποτελεί οφειλόμενο εγκώμιο, διαθέτει και ικανά στοιχεία πρωτοτυπίας: πυρήνας της έκδοσης- επανέκδοσης είναι οι ηχογραφήσεις οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν το 1985 για την πρώτη δισκογραφική κατάθεση με μουσική του συνθέτη-κιθαριστή Έργα Ελλήνων Συνθετών για Κιθάρα ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΤΖΩΡΤΖΙΝΑΚΗΣ (MOTIVO NM1023). Όλα τα έργα ερμήνευε ο Κώστας Γρηγορέας, εκτός από ένα, το «Χωρίς όρια», στο οποίο αποτυπώθηκαν οι ερμηνευτικές δεξιότητες του πλαστουργού. Το αρχικό όμως πρόγραμμα ακρόασης στην επανέκδοση είναι εμπλουτισμένο με καινούριες, πρόσφατες ηχογραφήσεις ερμηνειών του Κώστα Γρηγορέα, αλλά και με εξαιρετικής σημασίας και ιστορικής αξίας ηχογραφημένες μαρτυρίες από την πρώτη δημόσια παρουσίαση έργων του συνθέτη (Ελληνοαμερικανική Ένωση, 31 Μαΐου 1978). Ήταν η πρώτη φορά που οι φιλόμουσοι άκουσαν ερμηνευμένη μουσική του και, ως αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες, διαβεβαιώνουμε ότι την εκτίμησαν δεόντως. Οι ασχολούμενοι ωστόσο με τη μουσική είχαν ήδη διαγνώσει τα πηγαία δημιουργικά χαρίσματα του Τζωρτζινάκη. Μνημονεύουμε ενδεικτικά το εγκωμιαστικότατο κείμενο με το οποίο προλόγισε ο Μάνος Χατζιδάκις την έκδοση, από τον οίκο «Φίλιππος Νάκας», του έργου Δώδεκα σπουδές για κιθάρα (1976). Ιδού, προς επίγνωσιν, αυτούσιος ο πρόλογος:
«Οι ΔΩΔΕΚΑ ΣΠΟΥΔΕΣ για κιθάρα του Κυριάκου Τζωρτζινάκη, είναι μια πολύ ευχάριστη μουσική έκπληξη και μια προσφορά στην περιοχή της εκπαιδευτικής Μουσικής, με ανυπολόγιστη αξία για τον τόπο μας. Παρ’ όλη τη νεότητά του ο Τζωρτζινάκης, με προσοχή και με σοφή διαδοχή των κομματιών, αρχίζει τον μαθητή μεσ’ απ’ την παραδοσιακή ηχητική του οργάνου στις σπουδές 1 και 2, τον προχωρεί με φρόνηση σε πιο αρμονικές γραφές με τις σπουδές 3,4 και 5, τον περνάει μεσ’ απ’ τις δύσκολες τεχνικά σπουδές 7 και 8, για να τον φέρει σε μια πιο σύγχρονη ηχητική με τις σπουδές 9,10 και 11 – τις πιο αξιόλογες της σειράς – και να τελειώσει με την 12η, σε μια αποθέωση της παραδοσιακής ηχητικής, πλουτισμένης μ’ όλες τις δεξιοτεχνικές εμπειρίες των σπουδών που προηγήθηκαν. Συγχαίρω τον Τζωρτζινάκη για ολόκληρη την εργασία του, όμως ακόμα περισσότερο, για τους ευγενικούς στόχους που γνωρίζει να τους πραγματοποιεί μ’ έμπνευση και με πηγαίο ταλέντο.
Μάνος Χατζιδάκις Οκτ. 1976»
Οι πέντε από τις δώδεκα αυτές σπουδές (οι με αριθμό 3, 4, 9, 10 και 11) υπήρχαν ερμηνευμένες στην έκδοση του 1985. Δυο ακόμη, οι με αριθμό 5 και 6, οι οποίες, ειρήσθω εν παρόδω, μαζί με τις 3 και 4 αποτελούσαν ενότητα την οποία ο δημιουργός τους αποκαλούσε Μινιατούρες, ηχογραφημένες στη διάρκεια ρεσιτάλ που έδωσε ο Κώστας Γρηγορέας το 2005, συμπεριλαμβάνονται στη νέα έκδοση. Προστέθηκε ακόμη η «Ωδή στο παράλογο», σύνθεση του 1978 για τρεις κιθάρες - ο Κώστας Γρηγορέας ερμηνεύει σε πολλαπλή ηχογράφηση και τις τρεις κιθάρες.
Από την ιστορική εκδήλωση του 1978, την οποία προλόγισε και παρουσίασε ο Νότης Μαυρουδής, έχουν επιλεγεί τα εξής συνθέματα: «Αφιέρωμα στην Ν.», έργο του 1978 ερμηνευμένο από τον ίδιο τον Κυριάκο Τζωρτζινάκη – είναι έντονα φορτισμένο συναισθηματικά, μια και Ν. είναι η Νέλλη, η σύντροφος του Κυριάκου – «Νυχτερινό αρ. 2», έργο του 1977 ερμηνευμένο από τον Κώστα Γρηγορέα και «Trio», έργο του 1978, το οποίο ερμήνευσαν οι Κυριάκος Τζωρτζινάκης, Κώστας Γρηγορέας και Δημήτρης Αντωνάτος, και οι τρεις τότε μαθητές του Δημήτρη Φάμπα. Η διαθέσιμη ηχογράφηση της εκδήλωσης είναι ερασιτεχνική γεγονός το οποίο δικαιολογεί τη μειωμένη ηχητική επάρκειά της.
Τον Κυριάκο Τζωρτζινάκη γνώρισα, εκ του σύνεγγυς, το 1980 στις συναντήσεις με τον Νότη Μαυρουδή για την ανταλλαγή απόψεων και τελικά τoν σχεδιασμό του αείμνηστου περιοδικού TAR – επέστρεψε ωστόσο προσφάτως σε ηλεκτρονική μορφή. Έκτοτε οι συναντήσεις μας ήταν τακτικές και η φιλία μας δυνάμωνε. Μερικά χρόνια αργότερα μου ανακοίνωσε την πρόθεσή του να δισκογραφήσει για πρώτη φορά έργα του, με την ερμηνευτική αρωγή του Κώστα Γρηγορέα, και μου έκανε την εξαιρετικά τιμητική πρόταση να συντάξω το σχόλιο που θα συνόδευε την έκδοση. Μια και οι απόψεις μου και η εκτίμησή μου τόσο για τον Κυριάκο, όσο και για το έργο του, ουδόλως έχουν διαφοροποιηθεί στα χρόνια που πέρασαν, παραθέτω αυτούσιο το τότε κείμενό μου∙ αποτελεί άλλωστε κατατοπιστικό σχόλιο για τα περιεχόμενα έργα της παλιάς έκδοσης, επομένως και για τα αντίστοιχα της καινούριας.
“Σ’ ένα κόσμο στον οποίο η καθημερινότητα είναι πληγή και η ηχορύπανση καθημερινότητα, η κιθάρα συνεχίζει το μακρύ, γοητευτικό της ταξίδι. Παρά τις συχνά αντίξοες συνθήκες που συναντά σε τούτο δω τον τόπο, αποκτά μέρα με τη μέρα καινούργιους φίλους και έχει γίνει το πλέον αγαπητό μουσικό μέσο έκφρασης των νέων ανθρώπων.
Νέος άνθρωπος και ο Κυριάκος Τζωρτζινάκης, εραστής και αυτός της κιθάρας, επηρεάζεται άμεσα από τους καθημερινούς ήχους και τους κωδικοποιεί με το δικό του προσωπικό τρόπο. Το πολυστιλιστικό, πλούσιο συνθετικό του έργο έχει τιμηθεί και εκτιμηθεί ποικιλότροπα: έργα του έχουν εκδοθεί, έχουν ερμηνευτεί σε ρεσιτάλ. Η σύνθεσή του μάλιστα «Νυχτερινό αρ. 3», η οποία υπάρχει στην παρούσα έκδοση, ορίστηκε ως υποχρεωτική για το δεύτερο κύκλο του Πρώτου Διεθνούς Διαγωνισμού Κιθάρας «Μαρία Κάλλας». Οι συνθέσεις του όμως, παρ’ όλο που βιώνουν μουσικές μας ανάγκες, ποτέ δεν είχαν αποτυπωθεί σε βινίλιο. Αυτή η πρώτη φορά ζωντανεύει τις μουσικές του σκέψεις με αμεσότητα και χάρη. Οι ήχοι που δημιουργούνται από τις συνθετικές ικανότητες του Κυριάκου Τζωρτζινάκη και την ερμηνευτική προσπάθεια του Κώστα Γρηγορέα δεν ανήκουν σε ένα τόπο, δεν περιορίζονται από το χρόνο. Από τα ρομαντικά ηχοχρώματα του «Νυχτερινού», το πέρασμα στο πιο σύγχρονο ύφος της τζαζ μουσικής του «Singing in another tune» - Τραγουδώντας σ’ άλλο τόνο, γίνεται με γεφυρώματα τον προγραμματικό «Χορό των ρολογιών» και τη λατινογενών ηχοχρωμάτων «Mulatta del Rio» – Η Μουλάτα του Ρίο. Ήχους και ρυθμούς πιο κοντινούς σε μας, προσφέρουν οι «4 Δημοτικές Εικόνες». Οι «Σπουδές» του, απαλλαγμένες από το σχολαστικό ακαδημαϊκό ύφος, δημιουργούν ένα ηχητικό κολάζ γεμάτο ευαισθησία, χιούμορ και δροσιά. Οι σύγχρονοι ήχοι της ροκ μουσικής, αποκύημα της ενσυνείδητης δημιουργικής ενασχόλησης του συνθέτη με αυτό το είδος μουσικής έκφρασης, εμφανίζονται σε δυο ξεχωριστά συνθέματα το «Μεσογειακό» και το «Χωρίς Όρια» και αποκαλύπτουν μέσα από την τεχνική της κλασικής κιθάρας δυο διαφορετικές ερμηνευτικές απόψεις, μια και το δεύτερο ερμηνεύεται από τον ίδιο τον Κυριάκο Τζωρτζινάκη. Όλες αυτές οι συνθέσεις προσδιορίζουν διαφορετικά είδη μουσικής, χωρίς όμως να υποτάσσονται σε κανένα. Λόγιοι, λαϊκοί και σύγχρονοι μουσικοί κόσμοι συνυπάρχουν σε μια σωστή και ισορροπημένη αναλογία. Οι ερμηνείες του κιθαριστή Κώστα Γρηγορέα αναδεικνύουν με σαφήνεια και ακρίβεια τα χαρακτηριστικά των συνθέσεων, υποδηλώνοντας σφαιρική αντίληψη που ταυτίζεται με εκείνη του συνθέτη. Αποκαλύπτουν ταυτοχρόνως την πολύπλευρη μουσική διορατικότητα και εμπειρία του κιθαριστή, χαρίσματα απαραίτητα για την πραγμάτωση αυτού του δίσκου.
Γιώργος Β. Μονεμβασίτης”
Στο σχόλιο αυτό προσθέτουμε μόνο τα απαραίτητα ιστορικά στοιχεία για τα έργα, δηλαδή τη χρονιά που αυτά πλάστηκαν. «4 Δημοτικές Εικόνες» - 1975, «Ο χορός των ρολογιών» - 1976, «Νυχτερινό αρ. 3» - 1980, «Singing in another tune» - 1984, «Σπουδές» - 1976, «Mulata del Rio» - 1983, «Μεσογειακό» - 1977, «Χωρίς Όρια» - 1978.
Ανατρέχοντας τώρα ξανά στην εργογραφία και τα πεπραγμένα του Κυριάκου Τζωρτζινάκη διαπιστώνουμε ότι η εύρωστη, πολυεπίπεδη δημιουργία του (έργα συμφωνικά, μουσικής δωματίου, για σόλο όργανο, για κιθάρα ή κιθάρες) είχε δυο αιχμές: η μια εντοπίζεται στα πρώτα χρόνια της συνθετικής του δραστηριότητας (1975-1978) και η άλλη στα τελευταία χρόνια του βίου του (1986-1989), με αναπτυγμένους προσανατολισμούς και αναζητήσεις αυτή. Τούτα τα τελευταία χρόνια της ζωής του, σαν να γνώριζε ότι η άμμος της κλεψύδρας του λιγόστευε, συνέθετε αδιάκοπα και με ένα πρωτόγνωρο πάθος. Πάντοτε όμως «Χωρίς Όρια», αυτά που περιορίζουν τους ορίζοντες της σκέψης και της δημιουργικής διάθεσης. Γιατί έτσι, «Χωρίς Όρια», έζησε και δημιούργησε ο αλησμόνητος Κυριάκος. Θα μας τον θυμίζει, μα και θα το θυμίζει, εσαεί η μουσική του.
Γιώργος Β. Μονεμβασίτης
Ιστορικός και κριτικός μουσικής
Αθήνα – Οκτώβριος 2006