O ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΑΒΑΚΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΑΥΡΟ
Λίγα λόγια σκέφτηκα να γράψω για το ρεσιτάλ του Λεωνίδα Καβάκου με έργα Μπαχ στην Επίδαυρο γιατί πιστεύω πως αυτή η εμφάνιση αποτελεί ορόσημο στα μουσικά δρώμενα της χώρας μας αλλά και ένα σημαντικό σταθμό στην καλλιτεχνική διαδρομή του ίδιου του σολίστα.
Είναι ο ιερός χώρος του θεάτρου που γεννά αυτή την εκτίμηση, είναι η παγκόσμια φήμη του για τις αρχαίες παραστάσεις και την ακουστική του, είναι η καταξίωση όσων έχουν πατήσει αυτά τα χώματα, είναι τέλος το δέος που σου προκαλεί το όνομα και η ιστορία του.
Όνειρο ζωής για κάθε ηθοποιό να τον αξιώσει η ζωή να λάβει μέρος έστω και για ένα μικρό ρόλο σε μια αρχαία παράσταση στο θέατρο της Επιδαύρου.
Όσον αφορά στη μουσική, την Μαρία Κάλας στη ‘Νόρμα’ του Μπελίνι είχα ακούσει το 1960, που ήταν και η πρώτη μουσικός που εμφανίστηκε στο αρχαίο θέατρο – ένας σταθμός κι αυτός που δεν ξεχνιέται – και μετά από 60 χρόνια το ρεσιτάλ αυτό του διεθνούς φήμης έλληνα καλλιτέχνη που ορθώνει το δικό του ανάστημα ανάμεσα στους μεγάλους, χαράσσοντας ανεξίτηλα το όνομά του στην ιστορία του ιερού χώρου.
“…Κάνετε λάθος. Ο Λεωνίδας δεν είναι παιδί-θαύμα όπως τον χαρακτηρίσατε. Ασφαλώς και είναι ένας ταλαντούχος μαθητής που τον διακρίνει η αυστηρή πειθαρχία, η συνέπεια και η εργατικότητα.
Δεν θυμάμαι να ήλθε ο Λεωνίδας ποτέ αδιάβαστος στο μάθημα ή να απουσίασε, όπως δεν θυμάμαι να σταμάτησε την μελέτη του για το Πάσχα, τα Χριστούγεννα ή για καλοκαιρινές διακοπές!..”
Αυτή ήταν η απάντηση του μακαρίτη Στέλιου Καφαντάρη, λαμπρού δάσκαλου του Λεωνίδα Καβάκου, όταν ο παρουσιαστής στην τηλεόραση της ΕΡΤ πριν τέσσερις περίπου δεκαετίες είχε χαρακτηρίσει τον νεαρό Λεωνίδα ως παιδί-θαύμα. Και αυτή η απάντηση του δάσκαλου περνούσε στη σκέψη μου συνεχώς, όσο ο καταξιωμένος διεθνώς βιολονίστας μας με ένα καταιγιστικό παίξιμο ερμήνευε δυο παρτίτες και μια σονάτα του Μπαχ προχθές στην Επίδαυρο.
Καθισμένοι με τη Λίζα στη πρώτη σειρά του απέραντου θεάτρου είχαμε το προνόμιο να ακούμε τον ήχο του Στραντιβάριους από πολύ κοντινή απόσταση, έτσι που με τη βοήθεια της απαράμιλλης ακουστικής του αρχαίου θεάτρου αλλά και της καθηλωτικής ησυχίας του κοινού, να είμαστε σε θέση να απολαμβάνουμε ακόμα και την παραμικρότερη εκφραστική λεπτομέρεια των έργων που απέδιδε ο σολίστας, πράγμα σπάνιο σε ανοιχτό χώρο.
Ήταν πολύ συγκινητική η προχθεσινή βραδιά. Από το εντυπωσιακό θέαμα της φάλαγγας που δημιουργού-σαν τα Ι.Χ που κατέφθαναν το ένα πίσω από το άλλο στη Επίδαυρο, μέχρι την κατανυκτική σιγή σε όλο το ρεσιτάλ που διασπούσε μια στο τόσο η φωνή του γκιώνη και από τα έργα του Μπαχ που παίχτηκαν, με ένα ντεκόρ κεριών, μονορούφι επί 70 λεπτά σαν σε πρόβα θεατρικού μονόλογου, μέχρι την αποθέωση και το standing ovation του κοινού που παραληρούσε στο τέλος, είμαι βέβαιος πως όσοι τυχεροί παραβρέθηκαν στη προχθεσινή συναυλία της Επιδαύρου, θα έχουν άσβεστες στη μνήμη τους τις εικόνες αυτές για πάντα.
Είναι δεδομένο πως η εμφάνιση του κάθε σολίστα μπροστά στο κοινό του αποτελεί για τον ίδιο μια ανείπωτη δοκιμασία και όσο μεγαλύτερη είναι η φήμη που τον συνοδεύει, τόσο εντείνεται το στρες του για να φανεί αντάξιος σ’ αυτή και να τη δικαιώσει. Η δυσκολότερη μάλιστα εμφάνιση για τον καλλιτέχνη είναι η ίδια του η πατρίδα. Το νιώθαμε πάντοτε αυτό, το είπε και ο μεγάλος Γκλεν Γκουλντ, το έλεγε και η Ίντα Πρέστι αλλά φαντάζομαι και πολλοί ακόμα.
Με αυτές τις σκέψεις, στα ένα-δυο λεπτά αναμονής που χρειάστηκαν για να εμφανισθεί ο Καβάκος με το Στραντιβάριους στη θυμέλη, μέσα σε μια πρωτόγνωρη νεκρική σιγή, εντάθηκε και μέσα μου ένα άγχος το οποίο διαλύθηκε από τις πρώτες κιόλας δοξαριές, όταν ο κορυφαίος βιολονίστας ξετύλιγε νότα-νότα και φράση-φράση την ωριμότητα της τεχνικής, του ήχου και της αισθητικής του.
Πρέπει εδώ να υπογραμμίσω ότι οι παρτίτες 2 & 3 καθώς και η σονάτα νο.1 για σόλο βιολί που περιελάμβανε το πρόγραμμα, έχουν μεταγραφεί όλες στην κιθάρα (μάλιστα η παρτίτα Νο.3 και η Φούγκα της σουίτας έχουν γραφεί από τον ίδιο τον Μπαχ για λαούτο) και έτσι όσοι κιθαριστές ήμασταν στην Επίδαυρο βρεθήκαμε μπορώ να πω σε πλεονεκτικότερη θέση από πολλούς ακροατές, αφού όλα τα μέρη από τη σουίτα και τις παρτίτες ανήκουν και στο δικό μας ρεπερτόριο – τα παίζουμε, τα διδάσκουμε, τα ακούμε συνεχώς.
Χαλαρός στο κάθισμά μου λοιπόν και όσο κυλούσε το πρόγραμμα της παρτίτας νο.3 με την οποία ξεκίνησε η βραδιά, απολάμβανα όλο και περισσότερο τα ερμηνευτικά στοιχεία και την τεχνική αρτιότητα του σολίστα, αλλά αναπόφευκτα μέσα μου γινόταν πλέον και η σύγκριση των δυο οργάνων του βιολιού και της κιθάρας. Και ομολογώ πως θαύμασα την άνεση με την οποία παρέκαμπτε ο Καβάκος κάποια απαιτητικά σημεία στα γρήγορα μέρη καθώς επίσης τα ευρηματικά ornaments που χρησιμοποιούσε στις επαναλήψεις των αργών χορών ή ακόμα την καθαρότητα των φωνών στη φούγκα και στο δύσκολο για το βιολί άρπισμα της Σακόν.
Διαπίστωνα επίσης για μια ακόμα φορά τις δυσκολίες και τις ευκολίες που αντιμετωπίζει ο εκτελεστής στο δικό του όργανο (βιολί ή κιθάρα), όπως τα μέρη λόγου χάρη των συγχορδιών ή των αρπισμάτων που προβληματίζουν τους βιολονίστες, σε αντίθεση με τις κλίμακες, τα λεγκάτα, τις τρίλιες και τα ποικίλματα που βασανίζουν τους κιθαριστές.
Ο Λεωνίδας Καβάκος, ένας εκ των κορυφαίων του βιολιού στις μέρες μας, αντιμετώπισε με εκπλήσσουσα άνεση κάθε τεχνική δυσκολία στα απαιτητικά έργα του Μπαχ, ρίχνοντας όλο το βάρος στην έκφραση, την ερμηνεία, τον ήχο, και την αισθητική του μπαρόκ.
Σε μια ηλικία ωριμότητας, απόρροια εμπειρίας και σε βάθος μελέτης δεκαετιών, σκόρπισε τη συγκίνηση στο ακροατήριο, επιβεβαιώνοντας τα λόγια του δασκάλου του πριν 40 χρόνια: “… Ο Λεωνίδας δεν είναι παιδί-θαύμα αλλά ένας ταλαντούχος μαθητής που τον διακρίνει η αυστηρή πειθαρχία, η συνέπεια και η εργατικότητα!”
Ευάγγελος Ασημακόπουλος
(20 Ιουλίου 2020)
Σολίστ κιθάρας, μουσικοπαιδαγωγός
lizevas@yahoo.com
http://www.evangelos-liza.com/
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)
