ΛΟΓΙΑΔΗΣ-ΖΕΡΜΠΙΝΟΣ, 20 ΧΡΟΝΙΑ ΜΝΗΜΗΣ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ (Συναυλία της ΕΕΜ) (της Τίνας Βαρουχάκη)

ΜΙΛΤΟΣ ΛΟΓΙΑΔΗΣ - ΧΡΗΣΤΟΣ ΖΕΡΜΠΙΝΟΣ
20 ΧΡΟΝΙΑ ΜΝΗΜΗΣ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ
(Συναυλία της ΕΕΜ)

Μια από τις σημαντικότερες «μουσικές» επετείους του 2014, ήταν η συμπλήρωση 20 ετών από το θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι. Τιμώντας τη μνήμη του, η Ένωση Ελλήνων Μουσουργών  διοργάνωσε μια συναυλία στο Ινστιτούτο Goethe.

«Την επόμενη χρονιά αν ζούσε ο Μάνος Χατζιδάκις θα γιόρταζε 90 χρόνια! Μας λείπει και μας λείπει πολύ! Ο  ίδιος όχι η μουσική του! Η μουσική του δεν θα μας λείψει ποτέ! » ανέφερε φανερά συγκινημένος προλογίζοντας την εκδήλωση, ο Κριτικός & Ιστορικός μουσικής  Γ.Β. Μονεμβασίτης, συμπληρώνοντας: «Σκεπτόμουν μια φράση που θα χαρακτήριζε τον Μάνο Χατζιδάκι… Μια και μόνο φράση! Δεν μπόρεσα να βρω. Σκάρωσα μια και θα σας τη διαβάσω, αλλά είμαι σίγουρος ότι κάτι θα λείπει και από αυτή όπως λείπει  οτιδήποτε αποτελεί  αναφορά σε ένα αδιαπραγμάτευτο μνημείο του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού» είπε γλαφυρά ο Γιώργος Β. Μονεμβασίτης και ευθύς αμέσως με μια φράση προσπάθησε να «συμπυκνώσει» όλα τα χαρακτηριστικά της έντονης προσωπικότητας του Μάνου Χατζιδάκι:  «Πρωτοπόρος, αστείρευτος, ευφάνταστος, εύστροφος και αιρετικός, ασυμβίβαστος έως και αναρχικός, ο Μάνος Χατζιδάκις, κοσμοπολίτης και πολίτης ενσυνείδητος, γενναιόδωρος και ειλικρινά ανυστερόβουλος, ποιητής των λέξεων και των ήχων, βαθιά ερωτικός και ειλικρινά ευαίσθητος, άφησε βαθιά τα χνάρια του στην ιστορία όχι μόνο του ελληνικού, αλλά και του Οικουμενικού πολιτισμού».

Ας μας επιτραπεί  η παρατήρηση ότι όπως ήταν αντισυμβατικός  ο Μάνος Χατζιδάκις-πλην όμως βαθιά συναισθηματικός-τηρουμένων των αναλογιών, αυτά  τα χαρακτηριστικά έμοιαζε να έχει και  η συναυλία-αφιέρωμα στα 20 χρόνια απουσίας του: Ο Αρχιμουσικός και Καθηγητής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου  Πανεπιστημίου, Μίλτος Λογιάδης, αυτή τη φορά δεν διηύθυνε ορχήστρα (όπως έχουμε συνηθίσει) αλλά έπαιζε ένα «εξαιρετικό» πιάνο. Το πιάνο δεν συνόδευε  φωνή (όπως συνήθως συμβαίνει στα αφιερώματα με τραγούδια Χατζιδάκι), αλλά ούτε και ορχήστρα. Το πιάνο συνόδευε ένα ακορντεόν! Ο συνδυασμός πιάνου και ακορντεόν  όχι μόνο δημιουργούσε  μια ατμόσφαιρα γεμάτη λυρισμό, αλλά προκαλούσε εντύπωση το τι δυνατότητες μπορούσε να έχει το ακορντεόν χάρη στην εξαιρετική δεξιοτεχνία του  Χρήστου Ζερμπίνου, μέλους της Ε.Ε.Μ. ο οποίος- σημειωτέον- ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη σύνθεση με άριστα παμψηφεί, πρώτο βραβείο και χρηματικό έπαθλο στη μνήμη του Μάνου Χατζιδάκι. Και δεν είναι τυχαίο ότι με τη διττή ιδιότητα του σολίστ και συνθέτη έχει συμπράξει με σημαντικές ορχήστρες εντός και εκτός συνόρων (πχ Ορχήστρα των Χρωμάτων, Καμεράτα-Ορχήστρα Φίλων της Μουσικής, Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Muchener Kammerorchester Sofia Soloists fo chamber Orchestra, Alea III of Boston κ.ά.)[1]
«Πραγματικά ζούμε μια μαγική βραδιά και οφείλεται βέβαια στο αξεπέραστο, στο εξαιρετικό ταλέντο του Μάνου Χατζιδάκι. Κανείς δεν μπόρεσε να τον ξεπεράσει, όπως δεν μπόρεσε να τον ξεπεράσει  σαν χαρακτήρα, σαν άνθρωπο» είπε, μεταξύ άλλων, στο σύντομο χαιρετισμό του ο Ακαδημαϊκός  και Πρόεδρος της Ε.Ε.Μ.  Θεόδωρος Αντωνίου, εκφράζοντας  τις ευχαριστίες του στους δυο σολίστ, τον Μίλτο Λογιάδη και Χρήστο Ζερμπίνο για τη συμμετοχή τους στη συναυλία-και μάλιστα αμισθί- όπως υπογράμμισε. «Θέλω να τους ευχαριστήσω με όλη μου την καρδιά,  την ψυχή, τον σεβασμό, αλλά και το θαυμασμό για την αξία τους» είπε εμφατικά ο Πρόεδρος της Ε.Ε.Μ.

«Ο Μίλτος Λογιάδης με τον Χρήστο Ζερμπίνο πρωτοερμήνευσαν μουσική του Μάνου Χατζιδάκι σε μια συναυλία της Ορχήστρας των Χρωμάτων ανήμερα στην επέτειο της «φυγής» του Μάνου Χατζιδάκι, όταν ξεκίνησε για το μόνιμο τόπο εξορίας των ανθρώπων και έκτοτε ωρίμασε η ιδέα του Μίλτου με το Χρήστο να ηχογραφήσουν μουσική του Μάνου Χατζιδάκι», μας εξήγησε ο κ Μονεμβασίτης.  Οι μελωδίες – οι οποίες σημειωτέον ήταν επιλογή των ίδιων των μουσικών- όπως αναφερόταν στο έντυπο πρόγραμμα της συναυλίας, μας παρέσυραν σε μια μουσική βραδιά, η οποία ήταν πολύ φορτισμένη συναισθητικά.

Το μουσικό μας ταξίδι ξεκίνησε ακούγοντας  «Το Βαλς των χαμένων ονείρων».

 

 

Λες και ήταν Προφήτης ο Μ.Χ. για το πώς η σημερινή ηθική (πρωτίστως) και οικονομική κρίση θα έκανε τα όνειρα να πάνε χαμένα![3] Άραγε φανταζόταν ο ίδιος ότι θα παύαμε κάποτε να  πορευόμαστε  «Με την Ελλάδα καραβοκύρη» αλλά θα μας έμενε μόνο η φουρτούνα; Και το  «Καλυμνιώτικο» που ακολούθησε αμέσως μετά, έμοιαζε ως εάν να ήταν  επίσης «προφητικό», έμοιαζε επίκαιρο:

…
«Τώρα που πας στην ξενιτιά
πουλί θα γίνω του νοτιά
γρήγορα να σ' ανταμώσω.
γιά να σου φέρω το σταυρό
που μου παράγγειλες να βρω
δαχτυλίδι να σου δώσω»…

 

 

Μα εμείς δεν ακούμε τα λόγια, παρά μόνον τις υπέροχες διασκευές, τα λόγια απλώς τα σκεφτόμαστε. Και η μουσική μας ταξιδεύει   «Στου Διγενή τα κάστρα».

 

 

Με ένα «Τριαντάφυλλο στο στήθος» παίρνουμε  την απόφαση να ακολουθήσουμε πιστά το γεμάτο γοητεία πρόσταγμα των δυο μουσικών: “Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι”. Μα γρήγορα διαπιστώνουμε ότι ήταν « Χάρτινο το φεγγαράκι». Σε αντίθεση με το ολοζώντανο  «Τριαντάφυλλο» - τα λόγια  του οποίου «ηχούν» στο μυαλό μας και ας μην ακούγονται:

«Είναι κόκκινο σαν αίμα σαν ανοίγει το πρωί,
κι η δροσούλα δεν τ’ αγγίζει από φόβο μην καεί,
ανοιχτό το μεσημέρι σαν κοράλλι, σαν παιδί,
μες στα τζάμια, μαγεμένος, σκύβει ο ήλιος να το δει,
άσπρο γίνεται, κι είν’ άσπρο, κοχυλάκι του γιαλού,
σαν λιποθυμάει η μέρα στις βιολέτες του νερού.

Κι όταν πια σημάνει η νύχτα, τη φλογέρα τη γλυκιά,
και τ’ αστέρια αλλάξουν θέση στ' ουρανού την απλωσιά,
πριν τελειώσει το τραγούδι κι ο αγέρας κοιμηθεί,
μέσα στο βαθύ σκοτάδι σιγανά θα μαραθεί,
πριν τελειώσει το τραγούδι κι ο αγέρας κοιμηθεί,
μέσα στο βαθύ σκοτάδι σιγανά θα μαραθεί».

Με το υπέροχο δέσιμο, οι δυο μουσικοί, μας έκαναν να νοιώσουμε ότι βρισκόμαστε  σε μια «Πόλη μαγική». Μα  «Ήρθε βοριάς, ήρθε Νοτιάς», αλλά εμείς ακάθεκτοι συνεχίζουμε  το μουσικό ταξίδι μας  με τη δύναμη που μας δίνει η αγαπημένη μας
« μπαλάντα του οδοιπόρου». Για να ξεπεράσουμε τη μελαγχολία της, ταξιδέψαμε μέχρι την Κωνσταντινούπολη για να θαυμάσουμε   το «Τοπ Καπί». Ή μήπως όχι; ήταν ένα άπιαστο όνειρο και αυτό; Nαι! δεν το επισκεφθήκαμε!  Η μουσική γεμίζει από μια γλυκεία μελαγχολία: «Tο πουλί δεν πιάνεται. Το παιδί δεν χάνεται»…  

 

 

Και αν χάσαμε ελπίδες, ανθρώπους ό,τι σημαίνει Απώλεια, εντελώς προσωπικό για τον καθένα, σε αυτή τη φάση γίνονται «επίκαιροι» και οι στίχοι από τον «Ναύτη γεροναύτη:

…
«Ναύτη γεροναύτη
σάπιο είμαι καράβι
με μισό κουπί»…

 

 

Μα μετά από την απαισιοδοξία συνέρχεσαι και συνειδητοποιείς ότι  «Κάπου υπάρχει η αγάπη μου». Κοιτώντας τον ουρανό, ονειροπολείς. Και σιγοψιθυρίζεις  ακούγοντας τη «μπαλάντα του Ούρι» που επίσης μιλά για τον προβληματισμό της Απώλειας, ή μήπως τον φόβο γι΄αυτήν;

…
«Ουρανέ, όχι δε θα πω το ναι
ουρανέ, φίλε μακρινέ
πώς να δεχτώ άλλης αγκαλιάς τη στοργή
πώς να δεχτώ, μάνα μου είναι η γη
πώς ν’ αρνηθώ της ζωής το φως το ξανθό
αχ ουρανέ πόνε μακρινέ»…

Η γη έγινε η μάνα του Μάνου Χατζιδάκι, αλλά κατά ένα παράξενο τρόπο η Προσωπικότητά του μέσα από τα γραπτά του, τα αρχεία με τις ραδιοφωνικές εκπομπές του,  τις συνεντεύξεις του συχνά  φωτίζει «της ζωής (μας) το φως το ξανθό» σαν «φάρος στη σιωπή» (της εποχής μας).

 

 

Και ας διανύουμε μια περίοδο όπου, όπως λέει αλληγορικά μέσα από τους εξαιρετικούς στίχους του ο Κώστας Τριπολίτης, «Ξέσκισε η πόρνη η ιστορία αρχαία οράματα».  Ο Μάνος Χατζιδάκις μελοποιώντας τους στίχους του Άρη Δαβαράκη,   μεταφέρει- επίσης πολύ ποιητικά- μια ατμόσφαιρα που έχει  εκπληκτική ομοιότητα  με το Σήμερα, σε ένα  τραγούδι που αποτέλεσε τον  επίλογο αυτής της συναυλίας:

….
«Πορνογραφία σημαίνει ανταρσία,
απελπισία, σκοτάδι και μαγεία.
Πορνογραφία σημαίνει στην ουσία
φωτογραφία σημάδι των καιρών…»

 

 

Η συναυλία με τον τίτλο: «Ο Λαχειοπώλης του ουρανού»  έφθασε στο τέλος της.  «Λαχειοπώλη του ουρανού ονόμαζε ο ΜΧ τον εαυτό του, σε ένα σχόλιο που έκανε από τα μικρόφωνα του ιστορικού Τρίτου Προγράμματος, τότε που ήταν επικεφαλής» μας εξήγησε ο κ Μονεμβασίτης και ευθύς αμέσως μας διάβασε το σχετικό απόσπασμα, το οποίο τελείωνε ως εξής:

«…Γιατί τα χέρια τα δικά μας την ώρα του ύπνου ζωγραφίζουν ελεύθερα στους ανέμους με χρώματα και με σχηματισμούς πτηνών και μας τοποθετούν παντοτινά μες τους αιώνες με την αθάνατη και ερωτική μορφή του Λαχειοπώλη του Ουρανού».

 

Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki@gmail.com 
Ιανουάριος 2015 

Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας

---

[1] Πηγή: Έντυπο Πρόγραμμα της συναυλίας, σ.5, βιογραφικό σημείωμα Χρήστου Ζερμπίνου

[2] Πηγή του συνόλου των videos που παρατίθενται  στο άρθρο: https://www.youtube.com/playlist?list=PLk4_gYF6fc-Dl0DpdFnlNcIvssRfPOHYc

[3] Τα όποια σχόλια αναφέρουμε στο παρόν κείμενο κατά την παράθεση των τίτλων των τραγουδιών που ακούστηκαν στη συναυλία, σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζονται, ούτε συνδέονται με τα  σχόλια των τραγουδιών που αναγράφονται στο έντυπο του  cd  των Μίλτου Λογιάδη και Χρήστου Ζερμπίνου «Από τα Πλήκτρα Στην Καρδιά».