MASTER CLASS - Μισός αιώνας Έλληνες κιθαριστές
Αναδημοσίευση κριτικής απο τo διαδiκτυακό περιοδικό "ΗΡΙΔΑΝΟΣ" (http://www.hridanos.gr)
Εταιρεία: EROS MUSIC - CORIFEO
Κωδικός: 85022 (2CD)
Διάρκεια: 2:09:20
Έκδοση: 2005 (Ανθολόγιο πρότερων ηχογραφήσεων)
Περιεχόμενο: Ένα σπουδαίο πανόραμα -πραγματική κιβωτός- της ηχογραφημένης τέχνης της κλασικής κιθάρας στη χώρα μας, το οποίο εκτείνεται στα τελευταία πενήντα χρόνια. Είκοσι οκτώ κιθαριστές, από τους παλιότερους δασκάλους Γεράσιμο Μηλιαρέση (1918-2005) και Δημήτρη Φάμπα (1921-1996) έως τους νεότερους Παναγιώτη Μάργαρη (γενν. 1971) και Γιώργο Μπεχλιβάνογλου (γενν. 1974) -που είναι μαθητές μαθητών των ανωτέρω μνημονευθέντων- όλοι καταθέτουν, κατά μόνας, συνήθως, αλλά και ως ντουέτα, επιλεγμένα σπαράγματα του ερμηνευτικού τους κάματου, τεκμηριώνοντας την αδιάλειπτη ανθοφορία της ελληνικής κιθαριστικής σχολής. Μιας σχολής γνωστής και σεβαστής στα πέρατα της οικουμένης. Τα επιλεγμένα έργα εκπροσωπούν ποικίλες αισθητικές, από το μπαρόκ (Σίλβιους Λέοπολντ Βάις και Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ) έως τις σύγχρονες τάσεις, με τον τρόπο που αυτές διαμορφώνονται στο έργο παγκοσμίως καταξιωμένων σημερινών συνθετών μουσικής για κιθάρα, όπως ο γάλλος Ρολάν Ντιένς (γενν. 1955) και ο ρώσος Νικίτα Κόσκιν (γενν. 1956). Τα περισσότερα από τα συνθέματα τα οποία δομούν το πρόγραμμα ακρόασης είναι πρωτότυπα για κλασική κιθάρα. Υπάρχουν βεβαίως και αρκετές μεταγραφές ή διασκευές -το πρωτότυπο ρεπερτόριο της κλασικής κιθάρας δεν είναι, ως γνωστόν, ιδιαιτέρως πλούσιο. Δυο προέρχονται από επεξεργασία παραδοσιακών σκοπών (ένας ισπανικός και ένας αρμένικος). Έξι από τους μετέχοντες ερμηνεύουν δικά τους συνθέματα (ο Δημήτρης Φάμπας, ο Κυριάκος Τζωρτζινάκης, ο Ευάγγελος Μπουντούνης, ο Κώστας Γρηγορέας, ο Δημήτρης Ζαφειρέλης, ο Γιώργος Μουλουδάκης). Εκτός αυτών υπάρχουν επιλογές που υπογράφουν τρεις ακόμη νεοέλληνες συνθέτες (το ντουέτο Αλεξάνδρα Χριστοδήμου-Γιάννης Πετρίδης, καθώς και η Στέλλα Κυπραίου ερμηνεύουν μουσική του Μάνου Χατζιδάκι -σε μεταγραφή προφανώς-, ο Γιάννης Γιακουμάκης ερμηνεύει έργο του Κυριάκου Τζωρτζινάκη και το ντουέτο Λεωνίδας Κανάρης-Γιώργος Φουντούλης ανιχνεύει τη μουσική ποιητική του Αργύρη Κουνάδη). Απαθανατίζεται ηχητικά η τέχνη επτά ντουέτων (Ασημακόπουλος-Ζώη, Μαυρουδής-Μάργαρης, Χριστοδήμου-Πετρίδης, Μπουντούνης-Ραζή, Στέλιος (Γκόλγκαρης)-Βασίλης (Μαστοράκης), Κόντη-Παύλου, Κανάρης-Φουντούλης). Εξ αυτών ο Ευάγγελος Ασημακόπουλος, η Λίζα Ζώη, ο Ευάγγελος Μπουντούνης και ο Νότης Μαυρουδής καταθέτουν και δείγματα της μοναχικής ερμηνευτικής τους διαδρομής. Αντιστοίχως, με σόλο δηλαδή ηχογραφήματα, εκπροσωπούνται και οι λοιποί μη μνημονευθέντες μέχρι τώρα Αντιγόνη Γκόνη, Ιάκωβος Κολανιάν, Έλενα Παπανδρέου, Ελευθερία Κοτζιά, Δημήτρης Δημακόπουλος. Αξιοσημείωτο είναι ότι έξι από τα εμπεριεχόμενα έργα είναι παντελώς αδισκογράφητα γεγονός το οποίο προσδίδει πρόσθετο ενδιαφέρον στην έκδοση. Το όλον εμπνεύσθηκε ο Νότης Μαυρουδής ο οποίος επιμελήθηκε και την πραγμάτωσή του.
Αναγκαιότητα: Παγκοσμίως μοναδική η έκδοση διεκδικεί μια θέση στην όποια δισκοθήκη. Τέτοια σύναξη κιθαριστών με ίδια εθνική ταυτότητα δεν έχει ξαναγίνει. Προσφέρει η πρόταση δείγματα ερμηνευτικών δεξιοτήτων και αισθητικών προτιμήσεων σχεδόν από όλη την κραταιή κοινωνία των ελλήνων κιθαριστών, που έδρασαν ή δρουν δημιουργικά κατά την τελευταία πεντηκονταετία. Προσφέρει επίσης η έκδοση μια πολύχρωμη ποικιλία έργων, ευρύτατου αισθητικού φάσματος, τα περισσότερα των οποίων διαθέτουν άμεση επικοινωνιακή δύναμη. Ο μισός αιώνας της δισκογραφημένης ελληνικής κιθαριστικής τέχνης γιορτάζεται με τρόπο ευφάνταστο και μοναδικό.
Αρετές: Πολλές οι αρετές που κουβαλάει η έκδοση. Πέραν των όσων τεκμηριώνουν την αναγκαιότητα της απόκτησής της μπορούμε να επισημάνουμε τα ακόλουθα: Ο Νότης Μαυρουδής κατόρθωσε να …συστρατεύσει το σύνολο σχεδόν του εύρωστου και δραστήριου ελληνικού κιθαριστικού δυναμικού. Συνυπάρχουν κιθαριστές που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα -αρκετών βεβαίως η δράση δεν περιορίζεται από τα εθνικά σύνορα- με εκείνους που έχουν επιλέξει ως τόπο διαμονής και δημιουργίας το εξωτερικό. Συνυπάρχουν ηχογραφήματα τα οποία φιλοξενήθηκαν σε ελληνικές δισκογραφικές εκδόσεις, με ομόλογά τους τα οποία κοσμούν εκδόσεις σημαντικών εταιρειών της αλλοδαπής, αλλά και με τα προμνημονευθέντα τα οποία απολαμβάνουν τώρα την παρθενική δισκογραφική τους διαδρομή. Επειδή αυτά διαθέτουν ιδιαίτερη αξία τα μνημονεύουμε αναλυτικά. Το Αραβικό καπρίτσιο του Φρανθίσκο Τάρεγκα ερμηνευμένο από τον Γεράσιμο Μηλιαρέση (ηχογράφηση ΕΙΡ, 1961). Τους χορούς «Αρ. 1 - Καραγκούνα» και «Αρ. 5 - Τσάμικος» από την Ελληνική σουίτα του Δημήτρη Φάμπα, ερμηνευμένους από τον πλαστουργό τους (ο πρώτος από ηχογράφηση στο ΕΙΡ, 1959, ο δεύτερος από ηχογράφηση ρεσιτάλ στο Βατικανό, 1970). Τέσσερα από τα μέρη της σουίτας για πιάνο του Μάνου Χατζιδάκι Για μια μικρή λευκή αχιβάδα μεταγραμμένα για δυο κιθάρες και ερμηνευμένα από τους Αλεξάνδρα Χριστοδήμου και Γιάννη Πετρίδη. Τις Τέσσερις δημοτικές εικόνες του Κυριάκου Τζωρτζινάκη ερμηνευμένες από τον Γιάννη Γιακουμάκη και το Πρελούδιο αρ. 24, BWV 893, το τελευταίο από το δεύτερο βιβλίο του έργου Καλώς συγκερασμένο κλειδοκύμβαλο του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, μεταγραμμένο για δυο κιθάρες από την Έλενα Παπανδρέου και ερμηνευμένο από τους Ευάγγελο Μπουντούνη και Μάρω Ραζή.
Οι ερμηνείες επιλεγμένες κατά το μάλλον ή ήττον από τους ίδιους τους ερμηνευτές -τους ζώντες προφανώς- προβάλλουν ευτυχείς στιγμές των ηχογραφημένων διαθεσίμων τους. Επομένως πρόκειται για εράνισμα σημαντικών ερμηνειών, όπου η κατάθεση της δεξιοτεχνίας συνοδεύεται από ευαισθησία και μουσικό όραμα. Παρόμοια εγκώμια αναλογούν και στις περιπτώσεις στις οποίες οι κιθαριστές-συνθέτες επιλέγουν έργα τους και τα ερμηνεύουν. Έτσι τούτη η δισκογραφική συνάντηση παλιών και νέων κιθαριστών, δασκάλων και μαθητών, στην οποία οι τελευταίοι επιζητούν με ιδιαίτερο ζήλο το αντάξιο των καθοδηγητών τους, αναδεικνύεται σε μια σπουδαία γιορτή. Η νοητή αλλά και πραγματική (ακροαματική) προσέγγισή της ευφραίνει καρδιά και ψυχή. Σπουδαίο στους χαλεπούς καιρούς μας. Όπως σπουδαία είναι η έκδοση και από άποψη αισθητικής. Επιτυγχάνει μια θαυμαστή ισορροπία ανάμεσα στην πολυτέλεια, τη γενναιοδωρία (η εταιρεία θέλησε το καλύτερο χωρίς να λογαριάσει τα έξοδα) και την αισθητική λιτότητα.
Ψεγάδια: Δεν είναι δυστυχώς απαλλαγμένη από ψεγάδια η έκδοση. Τα κυριότερα από αυτά ομαδοποιούνται σε τρεις συνιστώσες. Η πρώτη αφορά παροράματα, λάθη, ελλείψεις στο αναπτυγμένο συνοδευτικό ένθετο, τα οποία είναι πολλά. Μερικά μάλιστα από τα σφάλματα δυνατόν να θεωρηθούν σημαντικά, όπως, φερ' ειπείν, η μη αναγραφή των ονομάτων των συνθετών στο οπισθόφυλλο της έκδοσης, ενώ αναφέρονται ακόμη και τα μέρη των έργων! Με προσεκτικότερο έλεγχο τα περισσότερα, αν όχι όλα, θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Η δεύτερη εστιάζεται στα επιλεγμένα έργα -θα μπορούσε να θεωρηθεί ένσταση περισσότερο παρά ψεγάδι. Αφ' ενός μεν υπάρχει το παραδοσιακό «El Vito» ερμηνευμένο από 100 κιθάρες, το οποίο είναι «εκτός θέματος» (όπως λέγουν οι καθηγητές όταν μηδενίζουν ένα γραπτό!), αφ' ετέρου έχει δοθεί έμφαση στις δημιουργίες λατινοαμερικανών συνθετών (υπογράφουν επτά επιλογές, τρεις μάλιστα εμμένουν στον κατά τα άλλα υπέροχο Άστορ Πιατσόλα), ενώ έχει παραμεληθεί η ισπανική μουσική (μόνο μια επιλογή είναι υπογεγραμμένη από ισπανό συνθέτη), η οποία υπήρξε βασικός αιμοδότης του κιθαριστικού ρεπερτορίου. Η τρίτη τέλος, η οποία κατά πως φαίνεται ήταν αναπόφευκτη, αφορά τις ελλείψεις κάποιων κιθαριστών ή για να το συγκεκριμενοποιήσουμε ενός, ο οποίος αναμφίβολα δικαιούτο βήματος: του διεθνούς Κώστα Κοτσιώλη προφανώς, του οποίου η έλλειψη είναι αισθητή. Ο Νότης Μαυρουδής, ωστόσο, στο κείμενο το οποίο υπογράφει αιτιολογεί, με σαφή και αφοπλιστικό μάλιστα τρόπο, την απουσία: «Υπήρξε περίπτωση που η άρνηση συμμετοχής έκανε ώστε να λείψει από την “ελληνική παρέα” ένας από τους κρίκους της αλυσίδας…».
Γιώργος Β. Μονεμβασίτης
gbmonem@tar.gr
(Ηριδανός, τεύχος 4, Φεβρουάριος 2006)