ΜΑΞΙΜΟΣ ΦΑΡΜΑΚΙΔΗΣ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ (Στην Τίνα Βαρουχάκη) | TAR - Μουσικό διαδικτυακό περιοδικό με αφορμή την κιθάρα

ΜΑΞΙΜΟΣ ΦΑΡΜΑΚΙΔΗΣ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Στην Τίνα Βαρουχάκη

Αν είχε παραμείνει στην Ελλάδα σίγουρα θα ήταν από τους σημαντικότερους σολίστ κοντραμπάσου και πιθανόν μέλος κάποιας από τις συμφωνικές μας Ορχήστρες. Όμως ο σολίστ Μάξιμος Φαρμακίδης, μετά την αποφοίτησή του από το ωδείο Αθηνών, συνέχισε τις σπουδές του στο Τμήμα Μουσικής του Πανεπιστημίου του Τορόντο με τον σπουδαίο καθηγητή κοντραμπάσου, Thomas Monahan. Έχει υπάρξει μέλος πολλών συμφωνικών Ορχηστρών όπως της Cathedral Bluffs Symphony Orchestra, της Συμφωνικής Ορχήστρας του Τορόντο και σήμερα είναι μέλος της Scarborough Philharmonic Orchestra. Επίσης το πτυχίο από το University of Toronto Faculty of Education του άνοιξε το δρόμο στη διδασκαλία της μουσικής στη Μέση Εκπαίδευση και από τη διήγησή του προκύπτει ότι σεβάστηκε πολύ και τον παιδαγωγικό του ρόλο. Προσφάτως, κυκλοφόρησε το ηχογράφημά του με τίτλο: «Baroque to Contemporary. A Medley of Music for Contrabass and Piano» με έργα για κοντραμπάσο και πιάνο. Στο πιάνο, η σολίστ, αλλά επίσης εξαιρετική εθνομουσικολόγος και παιδαγωγός, Δήμητρα Μαραγκόζη. Όπως μαρτυρά και ο τίτλος του ηχογραφήματος, περιλαμβάνονται συνθέσεις από την εποχή του Μπαρόκ ως τον 20ο αιώνα, από Vivaldi, μέχρι Shostakovich και Piazzolla, αλλά επίσης και των σπουδαίων Ελλήνων συνθετών, Ευάγγελου Κοκκόρη και Βασίλη Τενίδη (1936-2017). Αξιοσημείωτο είναι ακόμη ότι ο Μάξιμος Φαρμακίδης έχει διασκευάσει ένα παραδοσιακό τραγούδι από την Κάλυμνο με τίτλο: “Mera Merose-Day Be Downed,” το οποίο επίσης περιλαμβάνεται στο ενδιαφέρον αυτό ηχογράφημα. Προς την κατεύθυνση αυτή, καθοριστικός ήταν ο ρόλος της μαθητείας του δίπλα στον σπουδαίο Έλληνα μουσικολόγο, Μάρκο Δραγούμη, καθηγητή τότε του ωδείου Αθηνών: «Ό Μάρκος Δραγούμης, ήταν ο κύριος μοχλός αυτής της εργασίας. Εκείνος μου ανέλυσε και μου έδειξε ακούσματα από καλή παραδοσιακή μουσική» αναφέρει εμφατικά ο Μάξιμος Φαρμακίδης, αποδεικνύοντας έτσι ότι παρά το γεγονός ότι γεωγραφικά βρίσκεται μακριά από την Ελλάδα, εντούτοις στην πράξη κατάφερε να κρατήσει άρρηκτους τους συναισθηματικούς του δεσμούς, τόσο με τη μουσική της παράδοση, όσο και με τη λόγια Ελληνική μουσική.

«Εάν κοιτάξουμε τις πωλήσεις δίσκων CD κλασικής μουσικής και τον αριθμό των ηχογραφήσεων κλασικής μουσικής που γίνονται καθημερινά, η εξάπλωση της λόγιας μουσικής ποτέ δεν ήταν καλύτερη. Η Κίνα, η Κορέα και η Ταιβάν, έχουν μπει και αυτές στον κόσμο της κλασικής μουσικής. Οι αριθμοί αλλάζουν προς το καλύτερο. Πολλά παιδιά σπουδάζουν μουσική σήμερα. Φυσικά, η κλασική μουσική-όπως επίσης η ποίηση και το θέατρο-δεν αγκαλιάζονται υποχρεωτικά απ΄όλο τη πλατύ κοινό. Εάν γινότανε αυτό, ο κόσμος τότε θα ήταν διαφορετικός».

T.B. Σε ποια ηλικία και υπό ποιες συνθήκες αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το κοντραμπάσο;

Mάξιμος Φαρμακίδης: Μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον μουσικών. Ο πατέρας μου έπαιζε ακορντεόν και κοντραμπάσο. Το κοντραμπάσο του, στεκόταν πάντα σε μια γωνιά του δωματίου. Από μικρός παρακολουθούσα συναυλίες συμφωνικής μουσικής. Θαύμαζα τους μουσικούς που έπαιζαν στην ορχήστρα. Το κοντραμπάσο του πατέρα μου ήταν εκεί. Τι το ευκολότερο από το ν΄ αρχίσω μαθήματα κοντραμπάσου; Όταν ξεκίνησα τα μαθήματα, ήμουν δεκατεσσάρων χρονών.

T.B. Ποιες νομίζετε ότι είναι οι βασικότερες μουσικές σας επιρροές;

M.Φ. Γύρω στο 1980, στην πόλη του Τορόντο είχε έρθει ο γνωστός συνθέτης Χρήστος Χατζής. Με τον Χρήστο κάναμε συναυλίες στο Τορόντο με μουσική Μαρκόπουλου, Λοϊζου και με παραδοσιακά τραγούδια. Οι ιδιαίτερες ενορχηστρώσεις του Χρήστου στα γνωστά μας τραγούδια ήταν ένας καινούργιος αέρας μουσικής για εμένα. Μέσα από τις ενορχηστρώσεις του, κατάλαβα ότι δεν υπάρχουν προκαθορισμένα όρια, αλλά αυτά που θέτει η μουσική μας φαντασία. Μέχρι σήμερα, κρατάω αυτή την εμπειρία. Την αξιοποιώ όταν χρειάζεται. Μια άλλη επιρροή για μένα ήταν η γνωριμία μου με το παραδοσιακό τραγούδι χάρη στον μουσικολόγο Μάρκο Δραγούμη, στην επιρροή του οποίου αναφέρομαι εκτενέστερα σε σχετική ερώτηση παρακάτω.

T.B. Μετά την αποφοίτησή σας από το Ωδείο Αθηνών με διάκριση, αποφασίσατε να πάτε στο Τορόντο του Καναδά για συνέχιση των σπουδών σας. Υπάρχουν στοιχεία στην τεχνική ή την ερμηνευτική σας προσέγγιση που διαφοροποιήθηκαν μετά τις σπουδές σας στο εξωτερικό;

M.Φ. Ο Thomas Monahan, ήταν σπουδαίος καθηγητής κοντραμπάσου στο University of Toronto Faculty of Music. Ό Τομ, όπως ήθελε να τον φωνάζουμε, είχε πολύ λίγους μαθητές και τους διάλεγε με οντισιόν. Στο διάστημα που μελέτησα μαζί του, έκανε μεγάλες αλλαγές στην τεχνική μου. Στην αρχή η αλλαγή ήταν δύσκολη για μένα, αλλά σήμερα βλέπω πόσο σημαντικές ήταν αυτές οι αλλαγές που κάναμε.

Συναυλία στο Ναό της Αγίας Άννας

T.B. Πoιοί ήταν οι σημαντικότεροι σταθμοί στην καριέρα σας στο Τορόντο του Καναδά;

M.Φ. Ήταν μια μεγάλη στιγμή για μένα να ξεκινήσω μαθήματα με τον Μαέστρο του κοντραμπάσου Thomas Monahan. Για να με δεχθεί ως μαθητή του, θα έπρεπε να κάνω οντισιόν. Πριν ξεκινήσω να παίζω μου λέει: «στα Ελληνικά, γνωρίζω μόνο τρεις λέξεις: « “καλό”, “κακό”, “ταραγμένο”» . Κατάλαβα πως αυτός θα ήταν και ο τρόπος βαθμολογίας μου. Πέρασα την οντισιόν και άρχισα μαθήματα. Συγχρόνως, άρχισα να παίζω στη συμφωνική ορχήστρα του Τμήματος Μουσικής του Πανεπιστημίου του Τορόντο. Για να διδάξεις ενόργανη μουσική στο σχολικό σύστημα του Υπουργείου Παιδείας του Οντάριο, θα πρέπει να φοιτήσεις στο University of Toronto Faculty of Education. Πήρα πτυχίο από αυτήν την Πανεπιστημιακή Σχολή και δίδαξα μουσική στα γυμνάσια του Τορόντο για ορισμένα χρόνια. Ήταν και αυτό ένας σταθμός γνώσεων για μένα.

Η συμφωνική ορχήστρα του Tμήματος Μουσικής του Πανεπιστημίου του Τορόντο

T.B. Έχετε υπάρξει μέλος συμφωνικών ορχηστρών όπως της Cathedral Bluffs Symphony Orchestra, της Συμφωνικής Ορχήστρας του Τορόντο και σήμερα είστε μέλος της Scarborough Philharmonic Orchestra. Το έργο της συμφωνικής Ορχήστρας πιστεύετε ότι αφορά μια μειοψηφία πολιτών, ή έχει ευρύτερη κοινωνική απήχηση;

M.Φ. Εάν κοιτάξουμε τις πωλήσεις δίσκων CD κλασικής μουσικής και τον αριθμό των ηχογραφήσεων κλασικής μουσικής που γίνονται καθημερινά, η εξάπλωση της λόγιας μουσικής ποτέ δεν ήταν καλύτερη. Η Κίνα, η Κορέα και η Ταιβάν, έχουν μπει και αυτές στον κόσμο της κλασικής μουσικής. Οι αριθμοί αλλάζουν προς το καλύτερο. Πολλά παιδιά σπουδάζουν μουσική σήμερα. Φυσικά, η κλασική μουσική-όπως επίσης η ποίηση και το θέατρο-δεν αγκαλιάζονται υποχρεωτικά απ΄όλο τη πλατύ κοινό. Εάν γινότανε αυτό, ο κόσμος τότε θα ήταν διαφορετικός.

Ο κ. Μάξιμος Φαρμακίδης ως μέλος της Συμφωνικής Ορχήστρας Cathedral Bluffs

T.B. Εκτός από την σημαντική καριέρα σας στο κοντραμπάσο, παίζετε φλάουτο και κιθάρα. Πώς προέκυψε αυτή η γνώση και τι θέση έχει στο γενικότερο ερμηνευτικό και συνθετικό σας έργο;

M.Φ. Σε ηλικία 11 χρονών άρχισα να μαθαίνω κιθάρα. Σε κάποια στιγμή, άρχισα να παίζω και να τραγουδάω στην κιθάρα όλες τις ελληνικές και Ιταλικές επιτυχίες της εποχής. Αργότερα, άρχισα και το ακορντεόν. Η γνώση της κιθάρας με βοήθησε να παίξω ηλεκτρικό μπάσο αργότερα. Για να πάρω πτυχίο καθηγητή ενόργανης μουσικής από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο, θα έπρεπε να έχω γνώσεις και για τα πνευστά όργανα. Άρχισα να μελετάω αρκετά από αυτά αλλά κατέληξα στο φλάουτο. Γενικά η γνώση των μουσικών οργάνων βοηθάει στην ενορχήστρωση, αλλά και γενικότερα στην κατανόηση της μουσικής.

T.B. Προσφάτως, κυκλοφόρησε το ηχογράφημά σας με τίτλο: «Baroque to Contemporary. A Medley of Music for Contrabass and Piano» για κοντραμπάσο και πιάνο. Όπως μαρτυρά και ο τίτλος, περιλαμβάνονται συνθέσεις από την εποχή του Μπαρόκ ως τον 20ο αιώνα, από Vivaldi, μέχρι Shostakovich και Piazzolla, αλλά επίσης και των Ελλήνων, Ευάγγελου Κοκκόρη και Βασίλη Τενίδη (1936-2017). Με ποια κριτήρια και για ποιους λόγους ερμηνεύσατε έργα των προαναφερόμενων συνθετών;

M.Φ. Στην συμφωνική ορχήστρα Cathedral Bluffs του Τορόντο που έπαιζα για 16 χρόνια άλλαξε ο Μαέστρος. Ο επόμενος, ο Norman Reintaam, διάλεξε μερικούς μουσικούς της ορχήστρας για να κάνει ρεσιτάλ μουσικής δωματίου. Μου ζήτησε να λάβω μέρος με κομμάτια για σόλο κοντραμπάσο. Με συνόδευε και αυτός στα κομμάτια στο πιάνο. Λίγο αργότερα, σε αυτά τα ρεσιτάλ παρουσιαστήκαμε και με τη Δήμητρα Μαραγκόζη. Με τη Δήμητρα, είχαμε ήδη ένα ρεπερτόριο και ηχογραφούσαμε τα κομμάτια που βάζαμε στο ρεπερτόριό μας. Για μια στιγμή, είχαμε αρκετά κομμάτια σε ηχογράφηση για να τα βάλουμε σε δίσκο CD. Η συνεισφορά της Δήμητρας Μαραγκόζη σε αυτή την προσπάθεια ήταν πολύ σημαντική. Τα κομμάτια τα διαλέξαμε με γνώμονα στο τι μας ταιριάζει και με το τι υπάρχει στο ρεπερτόριο του κοντραμπάσου. Θέλαμε να καλύψουμε όλο το φάσμα της μουσικής, αλλά και της μουσικής των Ελλήνων συνθετών.

Η συμφωνική ορχήστρα Cathedral Bluffs

Τ.Β. Για ποιους λόγους επιλέξατε την παρουσίαση έργων για κοντραμπάσο και πιάνο και κατ΄εξαίρεση για κοντραμπάσο, βιολοντσέλο και πιάνο και όχι για κάποιο άλλο σχήμα μουσικής δωματίου, όπως πχ κουαρτέτο εγχόρδων, σύνολο κοντραμπάσων κτλ;

M.Φ. Το κοντραμπάσο ήταν παραδοσιακά ένα όργανο ορχήστρας. Κομμάτια γραμμένα για το κοντραμπάσο σε σύγκριση με κομμάτια γραμμένα για βιολί ή για πιάνο είναι πολύ λιγότερα. Για να καλύψουμε όλους τους χώρους της μουσικής, αλλά και της ελληνικής μουσικής θα έπρεπε να μεταγράψουμε και ορισμένα κομμάτια αρχικά για άλλο όργανο. Σήμερα πολλοί σύγχρονοι συνθέτες γράφουν μουσική για κοντραμπάσο και τα πράγματα με το ρεπερτόριο πάνε προς το καλύτερο.

T.B. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τη συνεργασία σας με την πιανίστα και εθνομουσικολόγο, Δήμητρα Μαραγκόζη;

M.Φ. Με τη Δήμητρα Μαραγκόζη αρχίσαμε να συνεργαζόμαστε και να παίζουμε έργα για κοντραμπάσο και πιάνο πριν πολλά χρόνια. Παρουσιαστήκαμε πολλές φορές στα ρεσιτάλ μουσικής δωματίου του Μαέστρου Norman Reintaam και πολλές φορές σε εκδηλώσεις του Royal Conservatory of Music του Τορόντο. Η δημιουργική ευαισθησία και η μουσικότητα της Δήμητρας στο πιάνο, προσθέτει σημαντικά στο μουσικό αποτέλεσμα τον έργων που παίζουμε. Εκτός από θαυμάσια πιανίστα και εθνομουσικολόγος, η Δήμητρα είναι και σπάνια παιδαγωγός. Οι υποψήφιοι μαθητές της θα πρέπει να βάλουν το όνομα τους σε λίστα αναμονής μέχρι να ανοίξει μια θέση γι΄ αυτούς.

Οι σολίστ Δήμητρα Μαραγκόζη και Μάξιμος Φαρμακίδης κατά την ηχογράφηση

T.B. Στο ηχογράφημά σας, έχετε διασκευάσει ένα παραδοσιακό τραγούδι από την Κάλυμνο με τίτλο: “Mera Merose-Day Be Downed.” Aυτό το παραδοσιακό τραγούδι νοιώθετε ότι συμβολίζει μια βαθύτερη σχέση σας με την ελληνική παράδοση;

M.Φ. Είχα την τύχη να έχω καθηγητή στο Ωδείο Αθηνών τον μουσικολόγο Μάρκο Δραγούμη. Μάλιστα, ήταν και διευθυντής της Μουσικής Βιβλιοθήκης Μέλπως Μερλιέ. Ο σκοπός της ήταν η προστασία της παραδοσιακής ελληνικής μουσικής από ξένα στοιχεία μουσικής που εμφανιζόντουσαν στο ραδιόφωνο και σταδιακά θα αλλοίωναν την παραδοσιακή μουσική. Ό Μάρκος Δραγούμης, ήταν ο κύριος μοχλός αυτής της εργασίας. Εκείνος μου ανέλυσε και μου έδειξε ακούσματα από καλή παραδοσιακή μουσική. Μου έδειξε ποια ήταν η μέθοδος εργασίας του στον χώρο αυτό και ποια ήταν τα αποτελέσματά του. Από τότε, δίπλα στους μεγάλους της ευρωπαϊκής μουσικής έβαλα και τους μεγάλους της Ελληνικής παραδοσιακής μουσικής.

T.B. Ποια είναι η σχέση σας με την Ελλάδα;

M.Φ. Ο τρόπος επικοινωνίας με την Ελλάδα στις παλαιότερες εποχές ήταν περιορισμένος σε ταχυδρομεία και τηλέφωνο. Η τεχνολογία τα άλλαξε αυτά. Τώρα έχουμε Ελληνική τηλεόραση και ραδιόφωνο και η επικοινωνία μας με την Ελλάδα είναι ευκολότατη. Παρακολουθώ τις καλλιτεχνικές εξελίξεις στην Ελλάδα, οι οποίες είναι πολύ αξιόλογες. Παρακολουθώ με ενδιαφέρον τη γενική πρόοδο της χώρας.

T.B. Αναφέρεστε με ιδιαίτερο σεβασμό στην προσωπικότητα του Γιώργου Χατζηνίκου. Από ποιες απόψεις αισθάνεστε ότι σας επηρέασε;

M.Φ. Ο Γιώργος Χατζηνίκος ήταν ένας σπάνιος καλλιτέχνης και ένας σπάνιος άνθρωπος. Στο Τορόντο έφθασα με μια συστατική επιστολή από τον Γιώργο Χατζηνίκο και με άλλη από τη διάσημη πιανίστα Gina Bachauer προς τον Καναδό Μαέστρο Boyd Neel. Ο Γιώργος Χατζηνίκος δεν ήταν μόνο διακεκριμένος σολίστ, αλλά και μέντορας των καινούργιων μουσικών. Είχε πρωτοστατήσει να πάρω μια υποτροφία για σπουδές κοντραμπάσου στο Manchester College of Music όπου δίδασκε. Τελικά δεν μπόρεσα να πάω εκεί για λόγους που δεν σχετίζονται με τη μουσική.

T.B. Στον Καναδά ενθαρρύνεται η επαγγελματική ενασχόληση των μαθητών με τη μουσική;

M.Φ. Στον Καναδά το πρόγραμμα μουσικής στο σχολικό σύστημα πλαισιώνεται από ενόργανη μουσική ή από χορωδίες. Οι μουσικές σχολές και το Royal Conservatory of Music έχουν μεγάλο αριθμό μαθητών. Η επαγγελματική σταδιοδρομία όμως στην κλασική μουσική έχει τις δυσκολίες της λόγω του περιορισμένου αριθμού θέσεων. Άκουσα τον καθηγητή κοντραμπάσου του Πανεπιστήμιου του Τορόντο να λέει: «τα κριτήρια για να διαλέξουμε τους μαθητές μας δεν είναι να πάρουμε μόνο τους καλυτέρους, αλλά και αυτούς που κατά την γνώμη μας θα αντέξουν και στις δυσκολίες».

T.B. Τι θα συμβουλεύατε νέους που θέλουν να σταδιοδρομήσουν ως σολίστ κοντραμπάσου;

M.Φ. Ταλέντο και ενδιαφέρον είναι τα δυο συστατικά που χρειάζονται για να προχωρήσει κάνεις στη μουσική. Όμως στο κοντραμπάσο όπως και στα αλλά όργανα το ταλέντο από μόνο του δεν αρκεί. Χρειάζεται μελέτη, αυτοπειθαρχία, συνέπεια και μεγάλη αγάπη για την μουσική. Ποτέ δεν ήταν εύκολη η σταδιοδρομία στις τέχνες. Για τους νέους κοντραμπασίστες που θέλουν να προχωρήσουν σαν σολίστ τους θυμίζω τα λογία του μεγάλου Νίκου Καζαντζάκη. “Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα.”

T.B. Θα θέλατε να προσθέσετε κάτι και δεν σας έδωσα την ευκαιρία;

M.Φ. Θέλω να ευχαριστήσω εσάς κυρία Τίνα Βαρουχακη και τον κύριο Κώστα Γρηγορέα για την ευκαιρία που μου δώσατε να εκφράσω στο περιοδικό σας τις απόψεις και τις εμπειρίες μου στον χώρο της μουσικής. Σας ευχαριστώ πολύ.

Τ.Β. Εμείς σας ευχαριστούμε πολύ! Για μένα αποτελεί ιδιαίτερη τιμή και χαρά να ομιλώ με προσωπικότητες της μουσικής, όπως εσείς.
Ελπίζω να έχουμε κάποια στιγμή την ευκαιρία να σας ακούσουμε και στην Ελλάδα. Σε κάθε περίπτωση, σας εύχομαι κάθε επιτυχία στο αξιόλογο, δημιουργικό σας έργο!

Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki.tar@gmail.com
Ιούλιος 2019