ΜΕΓΑΛΕΣ ΟΡΧΗΣΤΡΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Συμφωνική του BBC Λονδίνου
Τον Απρίλιο του 2009 εμφανίστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών η βρεταννική Συμφωνική Ορχήστρα του BBC (Λονδίνου) υπό τον έμπειρο Τσέχο Γίρζι Μπελοχλάβεκ (Μπιελοχλάβεκ). Στη συνέχεια της παρουσίασης των εμφανιζόμενων μεγάλων ξένων ορχηστρών στην Ελλάδα στο άρθρο αυτό δίνονται διάφορα στοιχεία για την ιστορία και την ως τώρα πορεία της στο διεθνές μουσικό στερέωμα.
Συνδεδεμένη μέσα στην ογδονταετή της ζωή με πολλούς κορυφαίους αρχιμουσικούς της Μεγάλης Βρεταννίας αλλά και άλλων χωρών (Αυστρίας, Ουγγαρίας, Γαλλίας, Γερμανίας, Ρωσσίας [Σοβιετικής ΄Ενωσης], Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και Τσεχίας), καθώς και τον μεγαλύτερο ίσως αριθμό ηχογραφήσεων και συναυλιακών δραστηριοτήτων στη βρεταννική μουσική ιστορία, η ραδιοφωνική Συμφωνική του BBC (ΒΒC Symphony Orchestra) είναι στενά συναρτημένη με το σπουδαίο Radio 3 (το «Τρίτο Πρόγραμμα» του βρεταννικού ραδιοφώνου) αλλά και τον ονομαστό ετήσιο συναυλιακό κύκλο “Proms” στο ΄Αλμπερτ Χωλ του Λονδίνου, όπου παραδοσιακά ανοίγει και κλείνει το κορυφαίο αυτό φεστιβάλ με την εναρκτήρια και την καταληκτήρια συναυλία[1].
Ειδικευμένη στον κόσμο της δισκογραφίας σε ένα μεγάλο αριθμό συχνά πρωτοεκτελεσμένων από την ίδια έργων του νεότερου (μεταρομαντικού/ ιμπρεσσιονιστικού) και σύγχρονου ρεπερτορίου, εν τούτοις η ορχήστρα αυτή, παρά τον τεράστιο αριθμό των δισκογραφήσεων και (στις τελευταίες δεκαετίες) των βιντεοσκοπήσεών της, δεν έχει καθιερωθεί εν γένει στη συνείδηση του διεθνούς μουσικόφιλου κοινού ως ένα από τα κορυφαία συμφωνικά σύνολα διεθνώς, τουλάχιστον σε έργα της κλασσικής και ρομαντικής εποχής, όπως λ.χ. άλλες βρεταννικές (λονδρέζικες επίσης) ορχήστρες (Συμφωνική Λονδίνου, Βασιλική Φιλαρμονική Λονδίνου [ιδιαίτερα την περίοδο ηγεμονίας του ιδρυτή της, Σερ Τόμας Μπήτσαμ/ Sir Thomas Beecham], «Φιλαρμόνια» του Λονδίνου [ιδιαίτερα την περίοδο ηγεσίας του ΄Οττο Κλέμπερερ/ Otto Klemperer] και Φιλαρμονική Λονδίνου). Πιθανότατα οι συχνές-πυκνές της υποχρεώσεις να αποτελούν τον κύριο λόγο γι’ αυτό –κάτι εξάλλου που συμβαίνει και με άλλες ραδιοφωνικές κατά βάσιν ορχήστρες, με ιδιαίτερα βεβαρυμένο πρόγραμμα εμφανίσεων και ηχογραφήσεων.
Στην πρώτη της εικοσαετία (1930-1950) η ορχήστρα ευτύχησε να έχει ως κύριο αρχιμουσικό της μια από τις πλέον σεβάσμιες μουσικές μορφές της Βρεταννίας, τον ιδρυτή της, Σερ ΄Ειντριαν Μπόουλτ (Sir Adrian Boult), τον οποίο διαδέχτηκε για μια επταετία ο επίσης λατρευόμενος στη βρεταννική μουσική σκηνή (ιδιαίτερα τη χορωδιακή), Σερ Μάλκολμ Σάρτζεντ (Sir Malcolm Sargent, για την περίοδο 1950-1957)[2]. Οι δύο αυτοί κορυφαίοι μαέστροι «σμίλευσαν» τον ήχο της ορχήστρας, ιδιαίτερα σε μια σειρά εξαιρετικών ερμηνειών έργων του βρεταννικού ρεπερτορίου (΄Ελγκαρ, Χολστ, Ντήλιους, Βων Ουίλλιαμς, Μπρίττεν), παραδίδοντας στους δύο επιγόνους τους, τον Εβραιοαυστριακό Ρούντολφ Σβαρτς (Rudolf Schwarz, περίοδος 1967-1962/ 63) και τον Ούγγρο ΄Ανταλ Ντοράτι (Antal Doráti, περίοδος 1962/ 63-1966) ένα καλοδουλεμένο σύνολο, στο πλαίσιο του «ανοίγματος» της ορχήστρας και προς μη Βρεταννούς διευθυντές ορχήστρας[3]. Κατόπιν μεσολάβησε μια ακόμη, τετράχρονη, βρεταννική θητεία, εκείνη του ανερχόμενου τότε (Σερ) Κόλιν Νταίηβις (Sir Colin Davis, περίοδος 1967-1971), πριν την ορχήστρα αναλάβουν τρία ακόμη μεγάλα ονόματα του διεθνούς στερεώματος –τα δύο επίσης ανερχόμενα και το τρίτο ήδη καταξιωμένο στην κορωνίδα της σταδιοδρομίας του, που όμως πέθανε ξαφνικά στην αρχή της θητείας του αυτής. Με τη σειρά τον Νταίηβις διαδέχτηκαν ο Γάλλος Πιερ Μπουλέζ (Pierre Boulez, περίοδος 1971-1975), ο Γερμανός Ρούντολφ Κέμπε (Rudolf Kempe: μόνο για μέρος της σαιζόν 1975/ 76 λόγω του αδόκητου θανάτου του στα 66 του χρόνια) και –μετά από διετή χηρεία της θέσης του κύριου μαέστρου- ο Σοβιετικός «καλλιτέχνης του λαού» Γεννάδιος Ροζντεστβένσκυ (Gennady Roszhdestvensky, περίοδος 1978-1981)[4].
Η τρίτη βρεταννική περίοδος, που συμπίπτει περίπου με τις δύο τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, έφερε στο πόντιουμ της ορχήστρας τους (κατά βάσιν οπερατικούς) μαέστρους Σερ Τζων Πρίτσαρντ (Sir John Pritchard, περίοδος 1982-1989) και Σερ ΄Αντριου Νταίηβις (Sir Andrew Davis, περίοδος 1989-2000)[5], για να ακολουθήσει μέσα στην τελευταία δεκαετία η ανάθεσή της σε δύο και πάλι μη Βρεταννούς μαέστρους, τους καταξιωμένους όχι μόνο στην πατρίδα τους, αλλά και διεθνώς, Αμερικανό Λήοναρντ Σλάτκιν (προφέρεται και «Σλαίητκιν») (Leonard Slatkin, περίοδος 2000-2004) και Τσέχο Γίρζι Μπ(ι)ελοχλάβεκ (Jiří Bĕlohlávek, από το 2006 ως σήμερα)[6].
Διάφοροι επίσης σημαντικοί αρχιμουσικοί έχουν κατά περιόδους διευθύνει την ορχήστρα από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 ως κύριοι προσκεκλημένοι μαέστροι, όπως ο Αυστραλός Σερ Τσαρλς Μακέρρας (Sir Charles Mackerras), οι Γερμανοί Μίκαελ Γκήλεν (Michael Gielen) και Γκύντερ Βαντ (Günter Wand), ο Βρεταννός (Σερ) Μαρκ ΄Ελντερ (Sir Mark Elder), o Oύγγρος Πέτερ Αίτβος (Peter Eötvös), o Ρώσσος Αλεξάντρ Λάζαρεφ (Aleksandr Lazarev), o προαναφερόμενος Τσέχος Μπιελοχλάβεκ, ο Φινλανδός Γιούκκα-Πέκκα Σαράστε (Jukka-Pekka Saraste) και ο (σημερινός, από το 2005) Αμερικανός Νταίηβιντ Ρόμπερτσον (David Robertson).
Ιδιαίτερα δραστήριος παραμένει ο προαναφερθείς (επίτιμος πλέον) μαέστρος της ορχήστρας (conductor laureate), Σερ ΄Αντριου Νταίηβις, με πολλές εμφανίσεις στα “Proms” καθώς και δισκογραφήσεις (όπως λ.χ. των 9 Συμφωνιών κ.ά. συμφωνικών έργων του Βων Ουίλλιαμς).
Οι πιο πρόσφατα εκδεδομένες ιστορικές βιντεοσκοπήσεις (Medici Arts-BBC-CNC) ερμηνειών της ορχήστρας σε έργα των Ντεμπυσσύ, Σαίμπεργκ και Στραβίνσκυ (υπό τον Μπουλέζ), καθώς και σε έργα των ΄Ελγκαρ, Ρίμσκυ-Κόρσακοφ, Ραχμάνινοφ, Προκόφιεφ και Σοστακόβιτς (υπό τον Ροζντεστβένσκυ) σχολιάζονται σύντομα στον Α. Σαββίδη, Δοκίμια κλασσικής μουσικής παιδείας, 2η έκδοση, Αθήνα, Παπαζήσης, 2012, δοκίμιο 23, σ. 152, 153-154, 161. Στον ίδιο επίσης (δοκίμιο 48, σ. 275-276) σχολιάζεται και η σπουδαία εκτέλεση της 9ης Συμφωνίας «του Νέου Κόσμου» του Ντβόρζακ με τον μεγάλο (και πρόωρα χαμένο) Ρούντολφ Κέμπε (Αύγουστος 1975), σε μια από τις τελευταίες εμφανίσεις του με τη Συμφωνική του BBC. Εξαιρετική είναι και η ερμηνεία της 5ης Συμφωνίας του Μπετόβεν από την ορχήστρα υπό τον Σερ Γκέοργκ Σόλτι (Μάιος 1985), σε πρόσφατο DVD της International Classical Artists (2011).
Στο ιστοσελιδικό ‘You Tube’ υπάρχει εξαιρετικό 12λεπτο αφιέρωμα στους μαέστρους της ορχήστρας από το 1930 έως σήμερα, με σπάνια οπτικοακουστικά στιγμιότυπά τους (Μπόουλτ, Σάρτζεντ, Σβαρτς, Ντοράτι, Κόλιν Νταίηβις, Μπουλέζ, Κέμπε, Ροζντεστβένσκυ, Πρίτσαρντ, ΄Αντριου Νταίηβις, Σλάτκιν/Σλαίητκιν, Μπελοχλάβεκ).
Στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (24 και 25 Απριλίου 2009) η Συμφωνική του BBC υπό τον Γίρζι Μπελοχλάβεκ έδωσε δύο συναυλίες, αφενός με το Πρελούδιο και τη Μουσική της Μεγάλης Παρασκευής από τον «Πάρσιφαλ» του Βάγκνερ,τα Τέσσερα τελευταία τραγούδια του Ρίχαρντ Στράουςς (με σολίστ την Φινλανδή υψίφωνο Καρίτα Μάττιλα) και την 9η Συμφωνία «του Νέου Κόσμου» του Ντβόρζακ, και αφετέρου με τα Τέσσερα θαλασσινά ιντερλούδια του Μπρίττεν, το 3ο πιανιστικό Κονσέρτο του Μπετόβεν (με σολίστ τον ΄Ελληνα βιρτουόζο Δημήτρη Σγούρο), καθώς και την 6η «Παθητική» Συμφωνία του Τσαϊκόφσκυ.
Αλέξιος Σαββίδης
Ιανουάριος 2013
Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
[1] Για τον ιδρυτή των δημοφιλών αυτών συναυλιακών κύκλων, το 1895, Σερ Χένρυ Γουντ (Sir Henry J. Wood), βλ. David Patmore, A-Z of conductors, έκδ. δισκογραφικής εταιρείας Naxos, 2007, σ. 956-961 και Α. Σαββίδη, Μεγάλοι μαέστροι. Βιογραφικό λεξικό, Αθήνα, εκδ. Πατάκη, 2η αναθεωρημένη και εμπλουτισμένη έκδ., 2009, σ. 124-125.
[2] Δισκογραφία-βιντεογραφία τους στον Σαββίδη, Μεγάλοι μαέστροι, ό.π., σ. 281-283 (Μπόουλτ), 387-389 (Σάρτζεντ). Τα βιντεοσκοπημένα τεκμήρια για τον Σάρτζεντ είναι περιορισμένα, ενώ ο Μπόουλτ βιντεοσκόπησε αρκετά στις τελευταίες δεκαετίες της μακράς του σταδιοδρομίας, όταν η τεχνολογία έφερε σταδιακά τη συναυλία στο σαλόνι του σπιτιού μας με τις βιντεοκασέττες και πιο πρόσφατα με τα DVDs. Κατά την περίοδο τού Μπόουλτ πραγματοποίησε τις περίφημες ηχογραφήσεις του με τη Συμφωνική του BBC ο θρυλικός Αρτούρο Τοσκανίνι (1937-1939).
[3] Δισκογραφία-βιντεογραφία των Σβαρτς και Ντοράτι αντίστοιχα στον Σαββίδη, ό.π., σ. 390 και 327-329.
[4] Για την πλούσια δισκογραφία-βιντεογραφία των Κ. Νταίηβις, Μπουλέζ, Κέμπε και Ροζντεστβένσκυ βλ. αντίστοιχα στον Σαββίδη, ό.π. , σ. 311-313, 285-287, 160-161 και 372-374. Να σημειωθεί ότι ο Κέμπε είχε πλούσια βρεταννική εμπειρία, αφού είχε διαδεχτεί το 1961/62 τον Σερ Τόμας Μπήτσαμ στο πόντιουμ της Βασιλικής Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Λονδίνου, της οποίας είχε ονομαστεί «ισόβιος» μαέστρος από το 1970: πρβλ. και Patmore, A-Z of conductors, ό.π., σ. 495.
[5] Δισκογραφία-βιντεογραφία τους αντίστοιχα στον Σαββίδη, ό.π., σ. 356-357 και 310-311.
[6] Αντίστοιχα γι’ αυτούς βλ. αντίστοιχα στο ίδιο, σ. 412 και 266-268. Ο Μπιελοχλάβεκ υπήρξε κύριος προσκεκλημένος αρχιμουσικός της Συμφωνικής του BBC την περίοδο 1995-2000. Η θητεία του ως κύριου μαέστρου λήγει το 2012.
.jpg)
