MICHEL CARDIN - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ (στην Τίνα Βαρουχάκη)

 MICHEL CARDIN

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
στην Τίνα Βαρουχάκη

Αφορμή γι΄αυτή τη συνέντευξη στάθηκε το εντυπωσιακό ρεσιτάλ λαούτου και θεόρβης που έδωσε ο Michel Cardin, στο πλαίσιο του 5^ου Φεστιβάλ Κιθάρας Παλαιού Φαλήρου ως επίτιμος προσκεκλημένος των καλλιτεχνικών διευθυντών του Φεστιβάλ, Αλεξάνδρας Χριστοδήμου και Γιάννη Πετρίδη.
Καθηγητής κιθάρας και λαούτου στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Moncton, στον Καναδά, ο Michel Cardin έχει μια πολύ πλούσια δισκογραφία στο χώρο της μπαρόκ μουσικής, με έμφαση στην ερμηνεία του έργου του Silvius Leopold Weiss.
Ο  σολίστ  δεν εντυπωσίασε μόνο με την υψηλή του δεξιοτεχνία, αλλά και με τη διδασκαλία του στο πλαίσιο του Φεστιβάλ. Σύμφωνα με τη συνέντευξή του, φαίνεται ενθουσιασμένος από τη δεξιοτεχνία των μαθητών σε όλα τα επίπεδα. Μας συγκίνησε πολύ η ακόλουθη διαπίστωσή του: «Θα έλεγα ότι η Ελλάδα μαζί με την Τσεχία και την Ουγγαρία είναι μια από τις χώρες – φάρους της κλασικής κιθάρας παγκοσμίως».

“Οι πιο συγκινητικές εκδηλώσεις είναι ίσως από τους ανθρώπους ανά τον κόσμο που μου στέλνουν e-mails ή επιστολές για να μου πουν πόσο είναι ενθουσιασμένοι από τις ηχογραφήσεις μου του Weiss για λαούτο. Αυτό συνέβη ήδη από την εμφάνιση του πρώτου μου cd το 1993 και εξακολουθεί. Αποδεικνύεται επομένως ότι είχα δίκιο να θέλω να παρουσιάσω ως σύνολο αυτή τη μουσική, παρά τον σκεπτικισμό πολλών συναδέλφων μου μουσικών και παραγωγών, που θεωρούσαν ότι αυτό δεν ήταν καλή ιδέα.”

 

Πηγή: http://www.michelcardin.com/

Τ.Β. Ποιοι παράγοντες σας ώθησαν  να ασχοληθείτε με την Παλαιά Μουσική και ειδικότερα  να διδαχθείτε όργανα εποχής;

Michel Cardin: Όταν ήμουν σπουδαστής, έπαιζα στην κλασική κιθάρα πολλή παλαιά μουσική, κυρίως μπαρόκ. Αναρωτιόμουν πάντοτε ποιες θα μπορούσε να είναι οι τεχνικές και αισθητικές ιδιαιτερότητες στην περίπτωση που κανείς θα χρησιμοποιούσε το πρωτότυπο όργανο, δηλαδή το μπαρόκ λαούτο. Δεν γνωρίζαμε ηχογραφήσεις με μπαρόκ λαούτο και πρακτικά δεν υπήρχαν ποτέ συναυλίες με το όργανο αυτό. Ήταν λοιπόν πολύ αινιγματικό, πολύ μυστηριώδες και, την ίδια στιγμή που προχωρούσα τις σπουδές μου στην κιθάρα, αναρωτιόμουν αν θα μπορούσα κάποτε να παίξω μπαρόκ λαούτο. Αντιμετώπιζα αυτό το αίνιγμα με περιέργεια, αλλά επίσης και με κάποιο δέος.   

Τ.Β. Αντιμετωπίσατε κάποιες δυσκολίες στα πρώτα σας βήματα;

Michel Cardin: Η πρώτη δυσκολία ήταν ψυχολογική: όλοι οι κιθαριστές επαναλάμβαναν αυτό που είχε δηλώσει ο Σεγκόβια για το μπαρόκ λαούτο: ότι ήταν ένα όργανο ατελές, ανεπαρκές, ότι ακριβώς λόγω αυτών των εγγενών αδυναμιών του είχε εξαφανιστεί και ότι επομένως μόνο η κιθάρα μπορούσε να υποστηρίξει το ρεπερτόριό του. Ακούγοντας κατά τη δεκαετία του ΄70 τις ηχογραφήσεις των Eugene Dombois, Toyohiko Satoh, Michael Schäffer και Konrad Junghänel,  συνειδητοποίησα πόσο εσφαλμένη ήταν αυτή η άποψη.
Στη συνέχεια, η μεγάλη δυσκολία ήταν ν’ αποφασίσει κανείς ποια ακριβώς τεχνική θα έπρεπε να υιοθετήσει, δεδομένου ότι ορισμένοι έπαιζαν με την τεχνική της Αναγέννησης, άλλοι έπαιζαν με τα νύχια και δεν ήταν σαφές αν θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε ή όχι την τεχνική της μοντέρνας κιθάρας για το λαούτο. Με λίγα λόγια, το να προσαρμόσει κανείς και να καθιερώσει μία άρτια τεχνική ήταν μάλλον χαοτικό. 
Η τρίτη δυσκολία ήταν να πειστώ εγώ ο ίδιος ότι το μπαρόκ λαούτο άξιζε όλες αυτές τις προσπάθειες και να ανακαλύψω ότι το ρεπερτόριό του ήταν πράγματι απέραντο. Τέλος, χρειάστηκε να βρω και να ανατρέξω στις πηγές, να τις αναλύσω, να μελετήσω τις αρχές του τρόπου ερμηνείας κτλ.

Τ.Β. Τι υποδομή από άποψη μουσικών σπουδών πρέπει να έχει ένας μαθητής για να ασχοληθεί με την εκμάθηση  κάποιου νυκτού οργάνου Παλαιάς Μουσικής και από ποια περίπου ηλικία έχει τη δυνατότητα να ξεκινήσει;

Michel Cardin: Σήμερα βλέπουμε στην Ευρώπη και κυρίως στη Γαλλία, τάξεις λαούτου γεμάτες παιδιά – μερικές φορές μάλιστα πολύ νεαρά. Μερικά από αυτά με την πάροδο των ετών θα αναπτύξουν στέρεη και εντυπωσιακή τεχνική χωρίς να έχουν προηγουμένως δουλέψει στο μοντέρνο όργανο. Θα έλεγα λοιπόν χωρίς δισταγμό ότι το να αρχίσεις από πολύ μικρός το λαούτο είναι απολύτως φυσιολογικό, όπως ισχύει εξάλλου για την κιθάρα, το πιάνο ή το βιολί. Κατά την άποψή μου, ένα όργανο παλαιάς μουσικής μπορεί να το διδαχθεί κανείς είτε ως αρχάριος, είτε σε επίπεδο προχωρημένων σπουδών.   

 

Τ.Β. H γνώση κλασικής κιθάρας αποτελεί κατά τη γνώμη σας προϋπόθεση για την ενασχόληση με νυκτά όργανα εποχής, όπως το λαούτο και η θεόρβη;

Michel Cardin: Η σύγχρονη κλασική κιθάρα μπορεί πράγματι να είναι κοντά στην ερμηνεία της αρχαίας κιθάρας ή του λαούτου, δεδομένου ότι οι βασικές τεχνικές των χορδών στην ταστιέρα είναι οι ίδιες. Εντούτοις η ομοιότητα θα μπορούσε να είναι περισσότερο εμπόδιο, παρά βοήθεια, διότι οι διαφορές στην  ερμηνεία  (παίξιμο, έλεγχος της τάσεως των χορδών, κίνηση του αντίχειρα) φαίνονται καταρχήν ελάχιστες, αλλά στην πραγματικότητα είναι πολύ μεγάλες. Αυτό μπορεί να είναι πλεονέκτημα αλλά ταυτόχρονα και μειονέκτημα, ανάλογα με την ικανότητα προσαρμογής του καθενός. 
Ως προς εμένα, νομίζω τώρα, ύστερα απ΄όλα αυτά τα χρόνια, ότι θα μου ήταν πιο εύκολο να έχω αρχίσει το λαούτο χωρίς να έχω καμία προηγούμενη γνώση κιθάρας διότι έτσι δεν θα είχα αναμίξει τις δυο τεχνικές.  Η άποψη αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι η παιδαγωγική γύρω από  το λαούτο είναι πολύ πρόσφατη  και η διδασκαλία δεν έχει ακόμη οργανωθεί συστηματικά, ούτως ώστε πολλές απορίες ενός μαθητή του λαούτου μένουν ακόμη χωρίς σαφείς και εμπεριστατωμένες  απαντήσεις. 

Τ.Β. Η πλούσια και με εξαιρετικές κριτικές δισκογραφία σας, είναι επικεντρωμένη στο έργο του Silvius Leopold Weiss. Για ποιους λόγους επιλέγετε το έργο του συγκεκριμένου  συνθέτη;

Michel Cardin: Όταν είδα ότι ο  Weiss  ήταν πολυγραφότατος, αλλά ταυτόχρονα και σεβαστός στην εποχή του για την ποιότητα των συνθέσεών  του, αποφάσισα ότι έπρεπε να αποκαλύψω στον κόσμο τουλάχιστον ένα μέρος του μεγαλειώδους αυτού έργου. Ας μην ξεχνάμε ότι ήταν φίλος των Bach, Handel, Telemann και τοποθετείται και ο ίδιος  ανάμεσα στους πιο μεγάλους μουσικούς. Η επιλογή να ηχογραφήσω μεγάλο όγκο της μουσικής του, μου έδωσε το κίνητρο να εξερευνήσω σε βάθος και να αποκαλύψω ένα διπλά συναρπαστικό κόσμο: το μπαρόκ λαούτο και το ρεπερτόριό του.

Πηγή: http://www.michelcardin.com/

Τ.Β. Διδάσκετε, μεταξύ άλλων, μπαρόκ ερμηνεία. Υπάρχουν σολίστ που επικεντρώνονται στην ερμηνεία έργων Παλαιάς Μουσικής, διατηρώντας την κλασική κιθάρα χωρίς να χρησιμοποιούν όργανα εποχής. Σας βρίσκει σύμφωνο αυτή η πρακτική;

Michel Cardin: Ναι, συμφωνώ. Ο καλύτερος τρόπος να παρακινηθούν οι νέοι, που δεν γνωρίζουν καθόλου το λαούτο, να ασχοληθούν μαζί του κάποια στιγμή, είναι να γίνεται γνωστό το ρεπερτόριο του λαούτου μέσω της κιθάρας. Έτσι, αφ’ ενός ορισμένοι κιθαριστές είναι πιθανόν να ενδιαφερθούν περισσότερο για το λαούτο, οπότε θα προκύψουν εξ αυτού νέοι λαουτίστες, αφ’ ετέρου το αυξανόμενο ενδιαφέρον και σεβασμός για το λαούτο θα καταλήξει σε ζήτηση νέων λαουτιστών εκ μέρους του ίδιου του κοινού.

Τ.Β. Έχετε δώσει συναυλίες σε διάσημες αίθουσες σε όλο τον κόσμο. Υπάρχουν κατά τη γνώμη σας διαβαθμίσεις στην ποιότητα του κοινού;  (πχ πιο ενημερωμένο, πιο προσηλωμένο κτλ)

Michel Cardin: Παντού συνάντησα ακροατήρια προσεκτικά και ενθουσιώδη, αλλά είναι γεγονός ότι στη Γερμανία, η εκτίμηση για τη μουσική είναι τέτοια, ώστε νιώθει κανείς ότι το κοινό έχει ούτως ή άλλως κερδηθεί εκ των προτέρων. Νιώθει κανείς επίσης, στο κοινό των χωρών του Μαγκρέμπ, μια πολύ κοντινή σχέση με το λαούτο, που είναι το εθνικό τους όργανο από πολύ παλιά. Αλλά, είτε στη Βόρειο ή Νότιο Αμερική, είτε στην Ευρώπη, στην Αφρική ή στην Ιαπωνία, συνάντησα πάντοτε ακροατήρια διψασμένα να ανακαλύψουν το καινούργιο και αυθεντικό.    

Τ.Β. Στο πλαίσιο της διεθνούς σας σταδιοδρομίας, έχετε αποσπάσει πολλά βραβεία και εξαιρετικές κριτικές. Θα θέλατε να μας διηγηθείτε ένα περιστατικό που σας συγκίνησε ιδιαίτερα;

Michel Cardin: Πάντοτε συγκινούμαι από την εκτίμηση των κριτικών, των ανθρώπων που είναι παθιασμένοι με τη μουσική και των ακροατών γενικά. Οι πιο συγκινητικές εκδηλώσεις είναι ίσως από τους ανθρώπους ανά τον κόσμο που μου στέλνουν e-mails ή επιστολές για να μου πουν πόσο είναι ενθουσιασμένοι από τις ηχογραφήσεις μου του Weiss για λαούτο. Αυτό συνέβη ήδη από την εμφάνιση του πρώτου μου cd το 1993 και εξακολουθεί. Αποδεικνύεται επομένως ότι είχα δίκιο να θέλω να παρουσιάσω ως σύνολο αυτή τη μουσική, παρά τον σκεπτικισμό πολλών συναδέλφων μου μουσικών και παραγωγών, που θεωρούσαν ότι αυτό δεν ήταν καλή ιδέα. Πέρα από την επίσημη αναγνώριση, αυτές οι συνεχείς εκδηλώσεις μου ζεσταίνουν ιδιαίτερα την καρδιά. 

Τ.Β. Προσφάτως, επισκεφθήκατε την Ελλάδα ως προσκεκλημένος στο 5^ο Φεστιβάλ Κιθάρας Παλαιού Φαλήρου. Πώς κρίνετε το επίπεδο των διαγωνιζομένων μαθητών;

Michel Cardin: Λαμβανομένων υπόψη του αριθμού, της ποιότητας των κιθαριστών, των διαφόρων ηλικιακών κατηγοριών, των πολλών σολίστ και των συνόλων, έμεινα κατάπληκτος από τη δεξιοτεχνία των ερμηνειών σε όλα τα επίπεδα, στους νέους,  στους προχωρημένους και στους διπλωματούχους. Θα έλεγα ότι η Ελλάδα (μαζί με την Τσεχία και την Ουγγαρία) είναι μια από τις χώρες – φάρους της κλασικής κιθάρας παγκοσμίως.

 

Aπό το ρεσιτάλ του Michel Cardin στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Παλαιού Φαλήρου

 

Τ.Β. Έχετε διδάξει πάρα πολλούς μαθητές διαφορετικών εθνικοτήτων. Ποια χαρακτηριστικά ενός μαθητή σας «πείθουν» ότι είναι υψηλών δυνατοτήτων στην κιθάρα;

Michel Cardin: Όταν κάποιος δεν είναι ακόμη 20 ετών ή μόλις φθάνει στα 20 και είναι σε θέση να ερμηνεύει έργα μεγάλης εμβέλειας θα μπορούσαμε να πούμε ότι η καριέρα του προμηνύεται λαμπρή. Εδώ στην Ελλάδα, οι νέοι έχουν τη δυνατότητα να προοδεύσουν και δικαιούνται να τρέφουν μεγάλες φιλοδοξίες. Διαπίστωσα σ’ αυτό το Φεστιβάλ μια τέτοια πραγματικότητα: παιδιά ικανά για  πολλά υποσχόμενες ερμηνείες, εφήβους εντυπωσιακούς για τη δεξιοτεχνία τους και τέλος «μεγάλους» (ακόμη όμως νέους)  οι οποίοι  είναι εξαιρετικοί σολίστ! Εξάλλου ξέροντας ότι το πρώτο ατού για κάποιον είναι η προσωπική του κινητοποίηση μπόρεσα να δω πολύ καλά ότι η προσπάθεια να  πετύχει κανείς κάτι το εξαιρετικό είναι τεράστια. Αυτό μας υπόσχεται  στο προσεχές μέλλον νέους βιρτουόζους σε διεθνές επίπεδο.

Τ.Β. Τι θα συμβουλεύατε κάποιον νέο διπλωματούχο σολίστ κιθάρας που επιθυμεί να γίνει δεκτός σε κάποια Μουσική Ακαδημία, ώστε να καταστεί ανταγωνιστικός  στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον;  

Michel Cardin: Είναι πολύ φυσικό για ένα νέο μουσικό που έχει φθάσει σε ένα καλό επίπεδο στον τόπο του να πάει να τελειοποιήσει την τέχνη του σε ένα μεγάλο, αναγνωρισμένο κέντρο. Σκέφτεται κανείς τις μεγάλες πρωτεύουσες ή τις μουσικές σχολές με κύρος, που βοηθούν αφ’ ενός την προσπάθεια και την άμιλλα και αφ’ ετέρου την επαγγελματική εξέλιξη. Μετά το Conservatoire του Montréal, προσωπικά πήγα να σπουδάσω κιθάρα στο Παρίσι με τον Alberto Ponce και αργότερα ξαναγύρισα εκεί για να δουλέψω το  continuo baroque με τον  William Christie. Αλλά υπάρχουν πολλές άλλες πόλεις και Σχολές υψηλού επιπέδου που είναι ελκυστικές. Συχνά διαλέγει κανείς με κριτήριο τη συνάφεια που νιώθει με το συγκεκριμένο πολιτισμικό περιβάλλον, ή με τη σχολή σκέψης ενός μεγάλου καθηγητή κλπ. Υπάρχουν πολλές επιλογές και πολλές ενδιαφέρουσες ευκαιρίες που προσφέρονται για τους νέους που θέλουν να κάνουν καριέρα.   

Τ.Β. Θα θέλατε να πείτε κάτι που θεωρείτε σημαντικό και δεν σας έδωσα την ευκαιρία; 

Michel Cardin: Θα μπορούσε κανείς να προσεγγίσει πολλές ακόμη πλευρές του λαούτου και της κιθάρας, αλλά έχουμε, νομίζω, θίξει τα πιο σημαντικά.
Ευχαριστώ πολύ γι΄αυτή τη συνέντευξη.

Τίνα Βαρουχάκη 
varouchaki.tar@gmail.com 
Απρίλιος  2016

Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)