ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΝΤΑΞΑΚΗΣ στο ΜΜΑ: ένα ρεσιτάλ κιθάρας για μουσικούς και μουσικόφιλους (της Τίνας Βαρουχάκη)

ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΝΤΑΞΑΚΗΣ στο ΜΜΑ
Ένα ρεσιτάλ κιθάρας για μουσικούς και μουσικόφιλους

Στη αίθουσα της  βιβλιοθήκης του ΜΜΑ, την Παρασκευή, 30 Μαΐου «δεν έπεφτε καρφίτσα». «Πρόθεσή μου ήταν να παρουσιάσω ένα πρόγραμμα  που να απευθύνεται σε όλους, να μην είναι βαρύ, αλλά να μην του λείπει η ποιότητα» είπε στο TaR o καταξιωμένος σολίστ κλασικής κιθάρας Μιχάλης Κονταξάκης, με αφορμή το πολύ ενδιαφέρον ρεσιτάλ του, που πραγματοποιήθηκε  στο πλαίσιο του κύκλου: «συναυλίες στη βιβλιοθήκη».

Ερωτηθείς από το TaR για τα κριτήρια με τα οποία διαμόρφωσε το πρόγραμμα της συναυλίας, ο διακεκριμένος σολίστ διευκρίνισε ότι αποσκοπούσε σε: «ένα πρόγραμμα που να μην περιέχει έργα της κλασικής περιόδου ή παλαιότερα, αλλά ούτε και  σύγχρονης μουσικής, ώστε να μπορεί να το ευχαριστηθεί εξίσου ο μουσικός και ο απλός μουσικόφιλος», ενώ παράλληλα «το πρόγραμμα να διατηρεί  ένα επίπεδο συνοχής» είπε εμφατικά, προσθέτοντας μετά από μια σύντομη παύση: «Δεν ξέρω αν τα κατάφερα….»
Η απόλυτη ησυχία που επικρατούσε στην αίθουσα (παρά την παρουσία όρθιων) αλλά και τα ζωηρά χειροκροτήματα, που τον ανέβασαν δυο ακόμη φορές στη σκηνή, δεν αφήνουν ίχνος αμφιβολίας για την επιτυχία του ρεσιτάλ του.

Τα φώτα χαμήλωσαν και ο Μιχάλης Κονταξάκης εμφανίστηκε στη σκηνή ξεκινώντας το πρόγραμμά του με την «ατμοσφαιρική» «Ουγγρική Φαντασία op.65 no.1 του γεννημένου στην  Ουγγαρία, αλλά δραστηριοποιούμενου στη Βιέννη, κιθαριστή και συνθέτη Johann Kaspar Mertz (1806-1856). Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον έργο για το οποίο ο Mertz είχε βραβευθεί το 1856, λίγο καιρό μετά το θάνατό του.
Στη συνέχεια, ο Μιχάλης Κονταξάκης, ερμήνευσε το πολύ δημοφιλές  και υψηλών δεξιοτεχνικών απαιτήσεων (κυρίως στο τρίτο μέρος) έργο του γεννημένου στην Παραγουάη Agustín Barrios Mangoré (1885-1944) “La Catedral” .  Ένα έργο που στα δυο πρώτα μέρη του έχει έντονες αναφορές στον Johann Sebastian Bach και το οποίο είχε ενθουσιάσει  τον Andrés Segovia, όταν το είχε ακούσει από τον ίδιο τον συνθέτη.
Εξίσου έξοχα, ο σολίστ ερμήνευσε το επίσης διάσημο έργο του Ισπανού πιανίστα και συνθέτη Isaac Albéniz (1860 – 1909) “ Mallorca” (ή αλλιώς  Majorca), op. 202, σε μεταγραφή για κιθάρα όπως και όλα τα έργα του συνθέτη που έμελλαν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του κιθαριστικού ρεπερτορίου.  
To πρώτο μέρος της συναυλίας ολοκληρώθηκε με Ástor Piazzolla (1921-1992). Ο σολίστ ερμήνευσε το δεύτερο και το τελευταίο από τα πέντε συνολικά μέρη  (Campero, Romántico, Acentuado, Tristόn, Compadre) του «Cinco Piezas», έργου που είναι ειδικά γραμμένο για την κλασική κιθάρα, σε αντίθεση με τα περισσότερο γνωστά σόλο έργα του που είναι διασκευές.

Στo  β΄μέρος της συναυλίας, απολαύσαμε τη σονάτα για κιθάρα Νο 5 ή “Sonatina Meridional” σε τρία μέρη «Campo», «Copla”, «Fiesta” του σημαντικότατου Μεξικανού συνθέτη Μanuel Μaria Ponce (1882 – 1948).
Τελευταίο έργο του «επίσημου» προγράμματος, το πλέον αγαπημένο  του σολίστ: η σονάτα για κιθάρα του Ισπανού συνθέτη και μαέστρου Antonio José  (1902-1936), αποτελούμενη από τέσσερα μέρη: “Allegro moderato”, “Minuetto”, “Pavana triste”, “Finale-Allegro con brio”. Η σονάτα είναι γραμμένη το 1933, περίπου τρία χρόνια  πριν τη σύλληψη και δολοφονία του συνθέτη από τους φασίστες στον Ισπανικό Εμφύλιο, στις 8 Οκτωβρίου 1936. «Κράτησα από τα προγράμματά μου των τελευταίων χρόνων το φινάλε, τη σονάτα δηλαδή του Antonio José . Φαίνεται πως μου είναι δύσκολο να αποχωριστώ αυτό το έργο» είπε με συγκίνηση ο σολίστ Μιχάλης Κονταξάκης διευκρινίζοντας: «να υπενθυμίσω πως ο Ravel φέρεται να έχει δηλώσει πως ο José θα γίνει ο ισπανός συνθέτης του αιώνα μας. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν έγινε μια και ο José έφυγε στα 34 από τη ζωή, θύμα κι αυτός του φασισμού, όπως ο φίλος του, Federico Garcia Lorca....»

Σε ερώτησή μας γιατί  αυτό το έργο έχει ξεχωριστή σημασία για τον ίδιο, προέβη σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση: «Είναι ένα έργο μεγάλης κλίμακας μια που η διάρκειά του πλησιάζει τα 20 λεπτά, από ένα συνθέτη που δεν έπαιζε κιθάρα, ο οποίος όμως κατάφερε να γράψει διατηρώντας την ποιότητα της σύνθεσης σε εξαιρετικά υψηλό επίπεδο, παρά τους περιορισμούς που του έθετε ένα όργανο που δεν γνώριζε καλά. Σαν φόρμα είναι απολύτως κλασικό» εξηγεί ο Μιχάλης Κονταξάκης.  Ως προς την αισθητική του έργου, ο σολίστ παρατηρεί: «Σαν συνθετική "γλώσσα" είναι αρκετά τολμηρό με επιρροές από τον ιμπρεσιονισμό, χωρίς όμως να πλησιάζει αυτό που λέμε σύγχρονη μουσική. Νομίζω πως είναι μια από τις καλύτερες σονάτες του κιθαριστικού ρεπερτορίου και, χωρίς να είναι ιδιαίτερα δεξιοτεχνική, είναι εξαιρετικά δύσκολη - κυρίως γιατί δεν είναι κιθαριστική η γραφή» επισημαίνει ο Μιχάλης Κονταξάκης, η ερμηνεία του οποίου αντανακλούσε το έντονο συναισθηματικό δέσιμό του με το εν λόγω έργο.
Η  συναυλία είχε «τύποις» τελειώσει, μα όχι «κατ΄ουσίαν». Το χειροκρότημα του κοινού, τον έφερε δυο φορές στη σκηνή όπου ερμήνευσε το πρελούδιο “Lagrima” του Ισπανού Francisco  Tárrega  (1852-1909), καθώς και το «καπρίτσιο νο.15» του Ιταλού συνθέτη, σολίστ κιθάρας και λαούτου Luigi Legnani (1790 – 1877).

Όσο για τα επόμενα καλλιτεχνικά σχέδια του Μιχάλη Κονταξάκη; «Φαίνεται πως θα συνεχίσω να ισορροπώ ανάμεσα στην έντονη διδασκαλική και τη σολιστική δραστηριότητα, η οποία περιλαμβάνει και εμφανίσεις με το μόνιμο συνεργάτη μου τα τελευταία 10 χρόνια Dejan Ivanovich» είπε στο TaR, διευκρινίζοντας: «ασφαλώς θα συνεχίσω να εμφανίζομαι με τους “encardia”, ένα μοναδικό σύνολο του οποίου είμαι μέλος επίσης τα τελευταία 10 χρόνια».

Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki@gmail.com 
Ιούνιος 2014

Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας